Модда ўтказиш жараёни - Медицина - Рефераты

Модда ўтказиш жараёни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

85.5 KB

Модда ўтказиш жараёни Режа 1. Модда ўтказишнинг ҳаракатлантирувчи кучи. а) Модда ўтказишнинг ўртача ҳаракатлантирувчи кучи. 2. Қаттиқ фазали системаларда модда ўтказиш жараёни.

Модда ўтказишнинг ҳаракатлантирувчи кучи. Модда ўтказиш жараёнининг ҳаракатлантирувчи кучи қиймати фазалар ҳаракатининг ўзаро йўналишига ва уларнинг заро таъсир (ёки контакт) қилиш усулига боғлиқ. Фазалар ажратувчи юза бўйлаб ҳаракат қилганда уларнинг концентрацияси ўзгаради, натижада ҳаракатлантирувчи кучнинг қиймати ҳам ўзгаради. Шу сабабли модда ўтказишнинг асосий тенгламасига ҳаракатлантирувчи кучнинг ўртача қиймати деган катталик киритилган. Модда ўтказишнинг ўртача ҳаракатлантирувчи кучи. Фазалар ҳаракати қарама-қарши бўлган колоннали аппарат учун модда ўтказишнинг ўртача ҳаракатлантирувчи кучининг қийматини аниқлаймиз ( - расм). Модда ўтказиш жараёнини қуйидаги шартлар бўйича боради деб қабул қиламиз: 1) мувозанат эгри чизиғи маълум у*= f ( x ); 2) фазаларнинг сарфлари ўзгармас ( G = const , L = const ), яъни иш чизиғи тўғри чизиқдан иборат; 3) аппаратнинг баландлиги бўйича модда ўтказиш коэфициентлари ўзгармайди (К у = const ; K x = const ).

Модда Ф у фазадан (ёки газ фазасидан) Ф х фазага (ёки суюқлик фазасига) ўтади деб олинади. Модда ўтказиш натижасида элеменлар юза dF ва Фу фазанинг концентрацияси dy га камаяди ва газ фазасидан суюқ фазага ўтган массаси dM қуйидагича аниқланади. Тенгламанинг ўнг томонидаги минус Ф у фазадаги концентрациянинг камайишини билдиради. Бу модданинг массаси dM фаза Ф х га ўтади, бунда суюқ фазанинг концентрацияси d х қийматига ўзгаради. Охирги ифода ва модда ўтказишнинг асосий тенгламасига асосан dF элементар юза учун қуйидагини ёзиш мумкин: Мувозанат графиги тўғри чизиқ бўлганда модда ўтказишнинг ҳаракатлантирувчи кучининг ўртача логарифмик қиймати қуйидаги тенглама билан топилади:

Бу ерда  у ка - аппаратнинг биринчи (ёки иккинчи) чеккасидаги концентрацияларнинг катта фарқи;  у ки - аппаратнинг иккинчи (ёки биринчи) чеккасидаги концентрациялар фарқи. Ф х фазанинг концентрацияси бўйича модда ўтказишнинг ўртача ҳаракатлантирувчи кучи қуйидагича аниқланади: Агар бўлса, техник ҳисоблашлар учун модда ўтказишнинг ҳаракатлантирувчи кучи арифметик қиймат орқали топилади: Худди шунга ўхшаш, Қаттиқ фазали системаларда модда ўтказиш жараёни Кимё ва озиқ-овқат технологиясининг кўпчилик модда алмашиниш жараёнлари (адсорбция, десорбция, қуритиш, кристалланиш, эритиш, қаттиқ материаллардан экстракциялаш) қаттиқ; фаза — суюқлик (газ ёки буғ)

системаларида боради. Бундай жараёнларнинг ўзига хос алоҳида хусусиятлари бор. ¶оваксимон қаттиқ материал ва ҳаракатланувчи суюқлик (газ ёки буғ) фаза ўртасидаги модда ўтказиш жараёни икки босқичдан иборат: 1) тарқалувчи модданинг қаттиқ жисм Ҳоваклари ичидан фазаларни ажратувчи юза томон (ёки тескари йўналишда) ички модда бериш (ёки модда ўтказувчанлик) таъсирида силжиши; 2) шу ўтган модданинг суюқлик (газ ёки буғ) муҳитида ташқи модда бериш жараёни ёрдамида тарқалиши. Бошқача айтганда, қаттиқ фазали системалардаги модда ўтказиш жараёни ички ва ташқи диффузиялардан ташкил топган. Мисол тариқасида текис юзали қаттиқ жисмдан суюқлик фазасига модданинг бир ўлчамли оқим билан ўтишини кўриб чиқамиз ( - расм). Дастлабки вақт моменти  о да қаттиқ жисм концентрацияси ўзгар мас бўлади ( c = const ). Модданинг жисм юзасига яқин қатламлардан суюқлик фазага ўтиши сабабли қаттиқ жисмда вақт давомида ўзгариб турувчи концентрациялар градиенти ҳосил бўулади. Вақтнинг  1 ,  2 ...  n моментларида қаттиқ фазанинг марказидаги концентрация лар с 1 , с 2 , ..., с n бўлса, фазаларни ажратувчи чегарада эса бу қийматлар камаяди ва с 1ч , с 2ч , . . . , с n ч га тенг бўлади. Сўнгра тарқалувчи модда чегара қатлам орқали суюқлик фазасининг марказига ўтади. Суюқликнинг чегара қатламида концентрациянинг ўзгариши тўғри чизиқ бўйича боради, чунки бу юпқа қатламда жараённинг тезлиги асосан молекуляр диффузияга боғлиқ. Суюқлик фазасининг марказида концентрация аста-секин камайиб, мувозанат концентрацияси с* га яқинлаша боради. Бу ерда модданинг тарқалиш тезлиги асосан конвектив диффузияга боғлиқ.

- расмда тарқалувчи модда концентрациясининг ўзгариш эпюри ( ABCD ) кўрсатилган.  =  бўлганда қаттиқ фазадаги концентрация мувозанат концентрацияси с* гача камаяди. Қаттиқ жисмдаги концентрация фазада ҳам, вақт давомида ҳам ўзгаради: Шу сабабли қаттиқ фаза ичида модданинг модда ўтказувчанлик таъсирида тарқалиши нотурғун проқесс бўлади. Модда ўтказувчанлик проқесси молекуляр диффузия учун Фикнинг биринчи қонуни билан ифодаланади:

бу ерда D М — модда ўтказувчанлик коэффициенти. Модда ўтказувчанлик коэффициенти ички диффузия коэффициенти бўлиб, температура ўтказувчанлик ёки молекуляр диффузия коэффициентлари каби м/с ҳисобида тажриба йўли билан топилади. Иссиқлик ўтказувчанликнинг дифференциал тенгламасини чиқаришда модда ўтказувчанликнинг дифференциал тенгламасини ҳосил қилиш мумкин: Бу дифференциал тенглама фазаларнинг контакт чегарасида модда rтказиш шартларини белгиловчи тенглама билан биргаликда қурилиши лозим. Бу шартларни ( ) тенгламани модда бериш тенгламаси би лан солиштириш орқали олиш мумкин. Модда беррш тенгламаси қуйидаги кўринишга эга: бу ерда  — модда бериш коэффициенти; F — фазаларнинг контакт юзаси; сч _ фазалар чегарасидаги концентрация; с* — мувозанат концентрация;  с — концентрациялар айирмаси;  — процесснинг давомийлиги. ( 1 ) ва ( 2 ) тенгламаларнинг ўнг томонларини бир-бирига тенглаштириб, қуйидаги ифодани оламиз:

Олинган дифференқиал тенгламанинг ўнг томонини чап томонига бўлиб ва математик операторнинг белгиларини ҳисобга олмасдан, ўлчамсиз ўхшашлик критерийсини ҳосил қиламиз: Бу ўхшашлик критерийси қаттиқ ва суюқлик (газ ёки буғ) фазалари чегарасида тарқалувчи модда ўтиш проқессининг ўхшашлигини белгилайди ва Био диффузия критерийси (В") деб юритилади. Био критерийси таркибига ташқи ва ички диффузия тезликларини белгиловчи коэффициентлар (  ва D M ) нинг нисбати киритилган. Шу сабабли бу критерий қаттиқ фазали системаларда борадиган модда алмашиниш процессларини ўрганишда муҳим аrамиятга эга. Био критерийсининг сон қиймати кичик бўлганда, модда ўтказиш процессининг тезлиги ташқи диффузиянинг тезлиги билан белгиланади. Био критерийсининг қиймати катта бўлса, у ҳолда модда ўтказиш тезлиги ички диффузиянинг тезлиги орқали ифодаланади. Қаттиқ фазанинг марказида модда ўтказиш процессининг ўхшаш - лигини ифодалаш учун модда ўтказувчанликнинг дифференциал тенг ламаси ( ) ни юқоридаги каби, ўхшашлик назарияси усуллари би лан қайта ишлаб қуйидаги ифодани оламиз:

Бу катталикларнинг ўлчамсиз комплекси Фурьенинг диффузия критерийси (Fo') деб аталади. Фурье критерийси қаттиқ фаза ичида модданинг модда ўтказувчанлик йўли билан ўтиш тезлигининг ўх шашлигини ифодалайди. Модда ўтказувчанлик йўли билан модда ўтиш проқессининг ўх- шашлигини туда ифодалашда геометрик ўхшашлик r'м ҳисобга олиниши керак. Масалан, модданинг бир ўлчамли оқими учун симплексни ишлатиш мумкин (бу ерда х — қаттиқ жисмдаги берилган нуқтанинг координатаси,  — қаттиқ жисмнинг аниқловчи геометрик ўлчами). Шарсимон қаттиқ жисмлар учун аниқловчи геометрик ўлчам сифатида радиус ишлатилади, чексиз пластиналар учун аниқловчи ўлчам сифатида пластина қалинлигининг ярми олинади. Аниқловчи катталик сифатида концентрацияларнинг ўлчамсиз симплексидан фойдаланилади: бу ерда с — вақтнинг т моменти учун қаттиқ фазаинг берилган нуқтасидаги концентрация; eg — қаттиқ фазадаги бошланҲич концентрация. Шундай қилиб, қаттиқ фазалардаги модда ўтказувчанликнинг умумий тенгламаси қуйидаги кўринишга эга булади:

Бу функционал боғлиқлик оддий геометрик жисмлар (чексиз плас - тина, узлуксиз цилиндр, шар) учун аналитик ечимга эга. Бошқа шаклдаги қаттиқ жисмлар учун ( 4 ) борлиқлик асосида қаттиқ фазанинг ҳажми бўйича ўртача концентрациялар тажриба йўли билан топилади ва тажриба натижалари қайта ишланиб ҳисоблаш тенгламаси чиқарилади. ( 4 ) тенглама орқали қаттиқ заррачаларнинг вақт бўйича ўртача концентрацияси топилади. Бу қиймат асосида жараённинг кинетикаси ва унинг самарадорлиги ҳақида тегишли маълумотлар олиш мумкин.

Похожие

Модда алмашиниш аппаратлари

Микроорганизмларни ўстиришда модда алмашинув жараёнлари

Экстракция жараёни

Болани ТПК дан ўтказиш

Кўпик ҳосил бўлиши жараёни ва уни йўқотиш усуллари