Микроорганизмларни ўстиришда модда алмашинув жараёнлари - Медицина - Рефераты

Микроорганизмларни ўстиришда модда алмашинув жараёнлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

Микроорганизмларни ў стиришда мод д а алмашинув жараёнлари Режа: 1. Биореакт о р л арда мод д а аламашиниш жараёни ва моддий баланс. 2. Аэроб ва анаэроб жараёнлар.

Аппаратларда микроорганизмларнинг популяцияси мод д а алмаштириш жараёнисиз учта фаз а ни ривожлантириб б ў лмайди, чунки реакцион му ҳ ит шулардан ташкил топади: Қ атти қ (микроорганизмлар) , сую қ (ози қ лантирувчи му ҳ ит) , газсимон (аэроб ҳ аво). Клеткаларга ози қ лантирувчи моддаларни ва кислородни олиб келадиган ва уларни ози қ -ов қ ат мет а боли ти ни олиб кетиш иши учта фазаларнинг мо д да алмашинув жараёнида содир б ў лади. Кислородни олиб келиш (унинг кам эритганлиги учун ва хар ҳ ил газсимон метоболитларни олиб чи қ иб кетиш , мисол учун : диоксид углеродини (углекислий гази), узлуксиз хавони , барбота ж ёрдамида таъминланади. Мод д а алмашиниш жараёнини тезлаштириш учун, реакцион мухитни алмаштиришни таъминланади, буларда айрим холларда к ў пикларни к ў п ажралиб чи қ ишига сабаб б ў лади. Микроорганизмларни олиш шароитини ва ў сишини таъминлаш учун қ увватни ози қ лантирувчи субстратларни окс ид ланишидан олинади. Бу жараёнлар к ў п по ғ онали б ў либ, хар хил католик фермент системаларининг иштирокида кечади. Окси д ланиш жараёнларининг охирги н а тижаси электронларни окси д ланган субстратдан охирги акце п торга ў тказилади. Акцепторларнинг қ андай типига қ араб икки хил тури ажралиб туради. Аэроб акце п тор тури бу молекуляр кислород б ў лади ва анаэроб , бунда акце п тор ролини бош қ а агентлар, органик моддалар т ў йинмаган бо ғ ловчи ҳ измат қ илади. Оксидлантириш жараёнларини тури, шу организмга та ал лу қ лиги, ферментатив жараёнларини танлаб олишига бо ғ ли қ б ў лади. Икки типдаги жараёнларни олиб бера оладиган ка т та группадаги микроорганизмлар мавжуд булиб, атроф мухитни мух о фазасини қ андай қ илинишига бо ғ ли қ б ў лади (улар факультатив микроорганизмлар деб аталади). Аэроб й ў ли энергетик томонидан афзалро қ дир. Шунинг учун микробиологик саноатда ишлатиладиган к ў пгина микроорганизмлар аэроб б ў лади.

Культурал сую қ ликларда кислороднининг эриши 6-8 г/м 3 ошмайди , аэроб микроорганизм кислородни истеъмол қ илиши 0,2-0,3 (м 3 / с) . Микробиологик саноатда қ они қ арли культурлаш жараёнини олиб бериш учун кислородни доимий етказиб бериб туриш керак. Аэр а ция жараёнида кислородни фермент клеткалари нафас олиш й ў лларига бориш учун мураккаб й ў лни босиб ў тади. Схематик равишда бундай й ў л қу йидагича к ў рсатиш мумкин. Улар ҳ ар хил газсимон ва сую қ лик пленкалари б ў либ, улар фаз а ни б ў линишида газ-сую қ лик, сую қ лик-сетка, шунингдек сую қ ва қ атти қ фаз а ларнинг ички қ аршилиги. Аэрация икки ало ҳ ида жараёнга: газсимон фазадаги кислородни абсорбцияси сую қ ликка ва микроорганизмларни кислородни истеъмол қ илиниши б ў линади. Биринчи жараённи ҳ ал қ илиш учун кимёвий технологик методлардан фойдаланилади. Микроорганизмларни кислородни истеъмол қ илиши уларнинг физиологик ҳ олати, улар к ў п факторларда бо ғ ли қ б ў либ, культурал сую қ ликдаги кислороднинг концентрациясига хам боғлиқ б ў лади. О ҳ ирги пайт ҳ исобланиб келинарди, эриган кислородни таъсири клеткаларнинг ва физиологик холати келтирилган диапазон концентрацияларидан ташкарисида пайдо б ў лиши, чегараланган минимал ва максимал критик концентрациялар ва шу интервал концентрацияда эриган кислород физиологик таранг культураларга таъсир қ илмайди. Ў сиш тезлиги кислороднинг эриган концентрациясига боғлиқ ва унинг боғлиқлиги Михаэлис - Ментен тенгламаси к ў ринишига ў хшаш экан. М=М мах C : 1 К c + C Бунда С- Кислород концентрацияси культурал суюкликда , г/м 3 К 0 - Констант а, эриган кислород концентрациясининг тенг сони, унда м=0,5 м мах График тенгламаси 31 расмда курсатилган.

Рис.31. Ў сиш тезлигини М кислород концентрацияси С , культурал суюкликда эригани. Ундан шу маълум б ў ладики, ў сиш тезлиги жуда кенг диапазонда ў згартирилса ҳ ам, а малий узгарма й колади. Пастки ва юқори даги эриган кислороднинг концентрацияси критик деб аталади. Типик энг кам кислород критик концентрация к ў п микроорганизмлар учун 0,06-2,6 г/м 3 б ў лади. Дастлабки ҳ исоблар учун шуни олиш мумкин. С кр м i п ≤ Ср бу ерда Ср кислороднинг му қ имлик концентрацияси атмосфера хавосида ва нормал босимда . Юқори критик концентрацияга келсак , у мухим концентрациядан юқори да нормал шароитда жойлашган б ў лади. Шу билан шуни таъкидлаш керакки, критик концентрацияни айрим моддаларни синтез қ илиш ёки клеткаларнинг ҳ усусиятларини са қ лаб қ олиш учун улар туб ў згариши мумкин. Шуни к ў рсатилган кислороднинг критик концентрация ў лчами шу микроорганизм учун хар доим бир хил б ў лмайди, у ў сиш тезлигига боғлиқ бўлади. Шундан кейинги тажрибалардан шу ниси маълум бўладики, кислороднинг критик концентрацияси ҳ озирги ва қ тда клеткаларнинг яшаш шароитига кислороднинг таъсири асос б ў ла олмайди. Шу маълум б ў лдики ,

ў саётган культураларга кислороднинг таъсири анча мураккаб ва бу хам равшан эмас. Шуни к ў рсатилганки, цитохромлар сони кислород концентрациясига боғлиқ б ў лар экан. Кислороднинг концентрациясига мо д да алмашиниши аминокислота сони ва клетканинг ёг кислоталарининг сонига боғлиқ б ў лар экан. Аэр а ция жараёнини т ўғ ри олиб бориш учун, кислороднинг критик концентрация си ни, ёки клетка концентрациясининг хусусиятлари, кислород сарф ин и билиш керак. Энг охиргиси кислородни сарф қ илиниши билан характерланади. (клеткаларнинг нафас олишнинг тезлиги) миллимол ёки микрограмм да, қ уру қ биомодда бирлиги соат ёки культуранинг кислородни сарф қ илиши грамда 1 м 3 культурал сую қ лик учун соатда ёки миллимол да на 1 л культурал сую қ лик учун. Жуда к ў п аэроб микроорганизмлар учун кислороднинг энг к ў п сарфланиши 20-30 ммоль О 2 / (л 4) или 0,6 – кг О 2 / (м 3 4) Шунинг билан бирга шундай маълум ҳ олатда, мисол учун дрожа ишлаб чиқариш саноатида к ислород сарфи анча к ў п ва д . 300-400 ммоль О 2 / (л 4) , яъни 10-12 кг О 2 / (м 3 4) Аэр а ция жараёнининг а ҳ амияти культурал сую қ ликлар учун клеткаларга кислородни олиб бориш билан чегараланмайди. Охирги пайтда тад қ и қ отчиларнинг ка т та эътибори газсимон моддаларнинг мет а болитларини дессорбциялашга ахамият берилмо қ да, биринчи навбатда диоксид углерод гадир . Маълум б ў лдики культурлаш пайтида асосий роль кислород мо д да алмашинуви эмас, балки газсимон моддалар метоболизмидаги десорбциясининг яхши ишламаслигига боғлиқ экан. СО 2 нинг минимал ёки максимал критик концентрацияси борлиги гумон қ илинмокда. Аэр а ция жараёни культурал сую қ ликларни аралаштиришсиз олиб бориб б ў лмайди. Лабаратория шароити да колбани аралаштириш оддий силкитиш билан амалга оширилади , саноат ишлаб чиқариш ҳ олатида бу ма қ садлар учун борбота ж қў лланилади ёки уни механик аралаштириш

билан биргаликда олиб борилади. Культурал жараёнини аралаштириш й ў ли билан олиб бориш интенсивлашнинг бирдан бир й ў ли хисобланади. Унда қ уйидаги холатлар таъминланади: - Аэроб ҳ аво кислородни абсорбцияси етарли ми қ дорда тез лашади ва шунингдек газсимон моддаларнинг дисорбцияси, мисол учун СО 2 ; - етарли микдордаги минимал градиентни клеткалар олди жойдаги концентрацияси олдида ва аппаратдаги озиклантирувчи моддаларнинг ў ртага концентрацияси: - биомасса ва субстратни аппарат ичида бир хил та қ симланиши; туриб қ олган жойларнинг й ўқ лиги. Алмаштиришнинг роли икки асосий аспектларга б ў линади; к и слород адсорбцияси ва дио к сид углерод ва клеткалар олдида д е сорбцияси масса алмаштириш. Аралаштириш клеткаларга меха н ик таъсир килишси з мумкин эмас. Бундай таъсирнинг натижаси яхши бўлади, клеткаларнинг (гранулаларни) конгломератларини парчаланиб турса ва ёмонлиги, клеткаларнинг парчаланиши ёки клеткаларнинг зарарланиши кузатилса ; Шундай килиб, хар бир конкрет кул ь тур а лаш жараёни учун алмаштириш жараёни ишламайди. Учта й ў налишдан бирини: масса узатиш газ - сую қ лик, сую қ лик масса узатиш , сую қ лик –клетка, механик таъсир. Лимитли таъсирдан бири олиб ташланса аралаштириш пайтида, унга керакли инфлитни олиб булмайди. Бошка факторлар таъсирида, мисол учун, клеткаларга механик таъсир кучайиши мумкин. Шунинг билан барча аэроция жараёнлари ва аралаштириш хали мукаммал ў рганилмаган. Шуни қ айд қ илиш керакки , ҳ озирги пайтда шу жараёнларни математик ёзуви й ў к, ва улар масштабли ва оптимал с ў ровларни хал қ илинар эди. МОДДИЙ БАЛАНС.

Биокимёвий жараёнларда модданинг ў згаришини массанинг са қ ланиш қону нига асосан ҳ исобланади ва тенглама ҳ олида ёзилади. Технологик баланс техн о логиянинг ҳ а қ и қ ий олиб борилганда т ў лдирилади. Моддий баланс эса, биокимё вий реакцияларининг стериометрик таъсирлашувидан ташкил топади. Шунинг билан бирга шуни таъкидлаш керакки , моддаларнинг теоретик чу қ ур ў рганишига четга чи қ иши мумкин; ор қ ага қ айтиш бу мута но сиблик ў згариш жараёнини олиб келмайди; биокимё вий реакцияларининг тезлиги аралаш таш қ и факторлар натижасида теоритик чу қ ур ў згаришларни олиб келмайди; механик ў згаришли таъсири, иккиламчи реакцияларнинг борлиги ма қ садли ма ҳ сулотни олишини камайтиради. Биокимёвий ў згариш жараёнларидан таш қ ари, уларнинг хар бир по ғ онаси учун баланс, аппаратлар учун хам биокимё реакцион аппаратларни хисоблаш ва ишни му ҳ о ф аза қ илиш учун қ уйи ма ҳ алда умумий моддий баланс деб аталади ва у би т та моддадан келиб чи ққ ан холда тайёрланади. Моддий баланснинг тенглама шаклидаги о ҳ ирги к ў риниши реакторнинг турига боғлиқ бўлади. Умумий баланс модданинг келиб чи қ иши га боғлиқ булиб, у шундай куринишда бўлади. М вх –М вых – М р =М нак Унда; М вх - реакт о рга келиб тушадиган моддалар М вых - реакт о рдан чикадиган моддалар М р – биокимёвий реакцияларга сарф бўладиган моддалар М нак – реакторда йи ғ илаётган моддаларнинг сони (моддалар йи ғ илиши) Узлукли ишловчи реакторлар учун моддий баланс соддалаштириш мумкин: М вх = М нак +М р

Похожие

Микроорганизмларни биотехнологияда ишлатилиши

Микроорганизмларни ўстириш, паспортлаш

Модда алмашиниш аппаратлари

Модда ўтказиш жараёни

Табиий микроорганизмларни олиниши ва аналоглари