Модда алмашиниш аппаратлари - Медицина - Рефераты

Модда алмашиниш аппаратлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

109.5 KB

Модда алмашиниш аппаратлари Режа 1. Модда ўтказиш жараёнларини интенсивлаш. 2. Модда алмашиниш аппаратларининг ўлчамларини аниқлаш. а) Аппаратнинг баландлиги. б) Аппаратнинг иш хажми.

Модда ўтказиш жараёнларини интенсивлаш Модда алмашиниш процессларини интенсивлаш тегишли аппаратнинг иш ҳажми бирлигига нисбатан олинган бир қатор катталикларга борлиҲ, яъни тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришнинг кўпайиши, ёқилҲи, бур, хом ашё ва энергия сарфларининг камайиши, аппаратни тайёрлаш учун сарфланадиган металлнинг миқдори ва ҳоказо. Бундан ташқари, интенсивлаш самарадорлигини аниқлашда контрол-ўлчов приборлари ва автоматлаштириш учун кетган сарфлар, аппаратнинг мураккаблиги ва унинг қисмларини тайёрлаш имкониятлари, аппаратни ишлатиш ва уни бошқариш учун зарур ишчи кучига бўлган сарфлар ҳисобга олинади. Модда алмашиниш аппаратларининг ишини интенсивлаш учун уларда кетадиган проқессларнинг физик моҳиятини чуқур ўрганиш керак. Модда ўтказишнинг асосий тенгламаси га кўра, бир фазадан иккинчи фазага ўтган модданинг миқдори фазаларнинг тўқнашув юзаси F га, модда ўтказиш коэффициента К га ва ҳаракатлантирувчи куч Ас га тўғри пропорционал боҲланган. Шу сабабли ҳар бир конкрет шароит учун жараённи интенсивлашнинг тегишли усулини ишлатган мақсадга мувофиқдир. Модда алмашиниш жараёнларини интенсивлашда фазаларнинг контакт юзасини кўпайтириш катта аҳамиятга эга. Қаттиқ фазали системалар (адсорбция, десорбция, қуритиш, экстракциялаш, эритиш) даги фазаларнинг контакт юзасини кўпайтириш учун қаттиқ заррачаларни майдалаш керак. Қаттиқ заррачаларнинг ўлчами кичрайиши билан жараённинг тезлиги кўпаяди. Бироқ заррачанинг ўлчамини жуда ҳам кичрайтириб юбориш ярамайди, чунки бунда аппарат ичидаги гидравлик қаршилик ортиб кетиб, суюқлик фазада каттиқ модда заррачаларининг концентрацияси кўпаяди (натижада суюқлик фазани фильтрлаш қийинлашади). Конкрет технологик жараён учун қаттиқ заррачанинг оптимал ўлчамлари тажриба йўли билан топилади. Суюқлик-суюқлик системаси учун жараёнлар (масалан, суюқликларни

экстракциялаш) нинг контакт юзасини кўпайтиришда фа заларнинг бирортаси майда заррачаларга ажратилади. Суюқлик-газ (буғ) системаларидаги жараёнлар (адсорбция, ректификация) нинг контакт юзасини кўпайтириш учун суюқлик аппаратга сочилиб берилади, яъни кўпикли ва эмульсия режимлари ҳосил қилинади; бун да қўзҲалувчи насадкадан фойдаланилади. Ҳаракатлантирувчи кучни кўпайтириш учун оқимларнинг ҳаракат йўналишини тўғри танлаш керак. Модда алмашиниш жараёнининг тезлигини қуйидаги ифода билан топиш мумкин: Бу тенгламадан кўриниб турибдики, жараённинг тезлиги ўртача ҳаракатлантирувчи кучга тўғри пропорционал боҲланган. Ҳаракатлантирувчи кучнинг қиймати аппаратдаги моддий оқимларнинг характерига, уларнинг йўналиши ва фазаларни аралаштириш усулига боғлиқ. Моддий оқимлар бир-бирига нисбатан идеал равишда қарама-қарши йўналган бўлса (бундай ҳолат идеал сиқиб чиқариш режимига мансуб), аппаратда бораётган жараён оқимнинг йўналиши (ёки аппаратнинг баландлиги) бўйича концентрацияларнинг энг катта градиентига эга бўлади. Бунда модда алмашиниш жараёни ҳаракатлантирувчи куч нинг максимал қиймати билан давом этади. Аммо реал аппаратларда қарама-қарши оқимларнинг ҳаракати идеал сиқиб чиқариш режимидан маълум даражада чекланган бўлади, натижада аппаратнинг баланд лиги бўйича иккала фазанинг концентрациялар градиенти камаяди. Бунда модда алмашиниш жараёнининг ўртача ҳаракатлантирувчи кучи ҳам камаяди. Демак, ҳаракатлантирувчи кучни максимал қийматгача кўпайтириш учун жараёнии идеал сиқиб чиқариш ҳолатига яқин режимда олиб бориш мақсадга мувофиқ экан. Модда утказиш коэффициенти асосан қуйидаги катталикларга боғлиқ:

бу ерда  1 ,  2 — фазалардаги модда бериш коэффицииентлари;  1 ,  2 — ҳар бир фаза томонидаги чегара қатламининг қалинлиги. Жараёнини тезлатиш учун  1 ва  2 нинг қийматларини кўпайтириш,  1 ва  2 нинг қийматларини эса камайтириш зарур. Модда бериш коэффициентларини ошириш учун жараённи турбулент режимда олиб бориш керак. Турбулентликни кўпайтириш учун моддий оқимлар тезлигини ошириш ва температурани кўтариш лозим. Температура оширилганда қовушоқлик ва сирт таранглик кучи ка маяди. Системанинг турбулентлиги ошганда уюрма оқимлар ҳосил бўлади, бу ҳол чегара қатламлар қалинлигининг камайишига ва фазалар контакт юзаларининг янгиланишига олиб келади. Шундай қилиб, турбулентлик режими ортиши ва фазалар контакт юзаларининг янгиланиши сабабли модда ўтказиш коэффициентининг қиймати орта боради. Бундан ташқари, модда ўтказиш коэффициенти нинг ортишига қўшимча импульслар ҳам таъсир қилади. Модда алмашиниш жараёнининг тезлигини оширишга сабаб бўладиган қўшимча импульсларга қуйидагилар киради: гетероген системаларда мавҳум қайнаш қатламини қўллаш, электромагнит ва ультратовуш майдон таъсиридан фойдаланиш, механик тебранишлар пульсация ва вибрация тебранишлари)ни ишлатиш, ўзгарувчан тем пература майдонини ҳосил қилиш ва ҳоказо. Модда алмашиниш аппаратларининг ўлчамларини аниқлаш Модда алмашиниш аппаратларининг технологик ҳисобида уларнинг

асосий ўлчамлари (диаметр ва иш баландлиги) аниқланади. Аппаратнинг диаметри. Аппаратнинг диаметрини топиш учун сарф тенгламасидан фойдаланилади: бу ерда V C — тегишли фазанинг ҳажмий сарфи (масалан, адсорбция жараёнида газнинг сарфи, ректификақияда эса буғнинг сарфи ва ҳоказо); (  о —шу фазанинг мавҳум ёки келтирилган тезлиги (ёки тегишли фазанинг аппаратнинг тўла кесимига нисбатан олинган тезлиги); S — аппарат кўндаланг кесим юзаси. Думалоқ кўндаланг кесимли аппаратларда бўлгани сабабли: Бундан Одатда Vc берилган бўлади ва аппаратнинг диаметри D ни топиш учун тегишли фаза (масалан, газ ёки бур) нинг мавҳум тезлигини қабул қилиш керак. Тезликни қабул қилишда қуйидаги ҳисобга олиниши керак: оқимнинг тезлиги ортиши билан модда ўтказиш коэффициентининг қиймати кўпаяди, бироқ тезлик ортиши билан аппарат нинг гидравлик қаршилиги ҳам ортади (натижада жараёнини олиб бориш учун зарур бўлган энергия сарфи ортади). Шу сабабли ҳар бир конкрет шароит учун техник-иқтисодий ҳисоблашлар орқали газ ёки буғнинг оптимал тезлиги топилади. Аппаратнинг баландлиги. Модда алмашиниш аппаратининг баландлиги фазалар контакти узлуксиз ёки поҲонали бўлишига кўра икки хил усулда аниқланади:

а) Узлуксиз контактли аппаратларнинг баландлиги. Фазалар узлуксиз контактда бўлган аппаратларнинг баландлиги қуйидаги модда ўтказиш тенгламаси орқали топилади: бу ерда F=a•V— фазалар контакт юзаси; а — фазаларнинг солиштирма контакт юзаси; V— аппаратнинг иш хажми. Аппаратнинг иш хажми. V = S * H (бу ерда Н — аппаратнинг иш баландлиги). Охирги тенгламалардан V нинг ўрнига S * H ни қуйиб, уларни Н га нисбатан ечсак, қуйидаги ифодаларни оламиз: ( ) ва ( ) тенгламалар буйича Н ни ҳисоблаш учун алоҳида солиштирма сирт а ва модда ўтказишнинг сиртий коэффициенти Ку ёки Кх нинг қийматларини ёхуд шу катталикларнинг кўпайтмасидан иборат булган модда ўтказишнинг ҳажмий коэффициенти Ку*а = К ёки Кх*а-=-К ни билиш зарур. Айниқса, фазаларнинг контакт юза-сини аниқлаш қийин бўлганда К ни топиш мақсадга мувофиқдир. Аппаратнинг иш баландлиги ўтказиш бирлигининг сони ва ўтказиш бирлигининг баландлиги кўпайтмаси билан ҳам топилиша мумкин: б) ПоҲонали контакт аппаратларининг баландлиги. Бундай аппа - ратларнинг иш баландлиги қуйидаги тенглик орқали топилади:

бу ерда п — аппаратлардаги rақиrий пороналар ёки тарелкалар сони; h — поҲоналар (тарелкалар) орасидаги масофа.

Мисол тариқасида п поҲонали, қарама-қарши йўналишли модда алмашиниш аппаратини кўриб чиқамиз ( - расм). Фазалар сарфи ўзгармас ( Z .= const ; G = const ), тарқалувчи ком понент Ф (масалан, газ) фазадан Фr (масалан, суюқлик) фазага ўтади. Ф фазанинг Р поҲонасига киришдаги концентрация У р бўлса, чиқишдаги концентрация эса Уp+1 бўлади. Бу фазанинг айни поҲонадаги концентрацияларининг ўзгариши У р —Ур+ 1. Ф фазанинг бошқа фаза Р поронасидаги Хр концентрацияси билан мувозанатда булган концентрациясини У 'р би лан белгилаймиз. Бунда ушбу поҲонага кириш даги модда ўтказишнинг ҳаракатлантирувчи кучи (Ур —У'р) га тенг бўлади. ПоҲонанинг самарадорлиги одатда берил ган фазанинг поҲонадаги концентрациялар ўзгаришини шу фазанинг поҲонага киришдаги ҳаракатлантирувчи кучига нисбати билан белгиланади. Ф фаза бўйича Р поҲона учун қуйидаги нисбатни ёзиш мумкин: Еу — поҲонанинг фойдали иш коэффициенти (ФИК) деб юритилади. ПоҲоналарнинг ҳақиқий сонини турли усуллар (аналитик, ҳисоблаш, кинетик эгри чизиқ усули билан, поҲоналарнинг назарий сони орқали ва ҳоказо) билан топиш мумкин. ПоҲоналарнинг ҳақиқий сонини поҲоналарнинг назарий сони орқали график усулда аниқлашни кўриб чиқамиз. Бу усулда поҲоналарнинг ҳақиқий сони қуйидаги нисбат орқали топилади: бу ерда  н — поҲоналарнинг назарий сони;  — тарелканинг фойдали иш коэффициенти.

- расмда аппаратнинг биринчи (пастки) поҲонасига кираётган газнинг таркиби у i билан, аппаратдан чиқаётган суюқликнинг таркиби эса х 1 билан белгиланади. Бу ҳолат -расмдаги иш чизиғининг М нуқтаси билан ифодаланган. Назарий поҲонадан чиқаётган газнинг тар киби у 2 ва ундан тушаётган суюқликнинг таркиби х 1 би p -бирига нисбатан мувозанат ҳолатида бўлиб, мувозанат чизиғида жойлашган С нуқта орқали ифодаланган. Шундай қилиб, назарий поҲонадаги газ фазасининг таркиби вертикал кесма МС га тўғри келади. Моддий балансга кўра, иккинчи поҲонадан тушаётган суюқликнинг таркиби x 2 ва биринчи поҲонадан чиқаётган газнинг таркиби у 2 иш чизиғида жойлашган А нуқтага тўғри келади. Демак, горизонтал кесма АС назарий поҲонадан суюқ фаза таркибининг ўзгаришини ифодалайди. Графикдаги АСМ поҲона назарий поҲонада юз берадиган ҳамма жараёнларни, яъни иккала фаза таркибларининг ўзгаришини ифо далайди. ПоҲоналарни чизиш юқориги (ёки охирги) назарий поҲонадан чиқаётган газнинг таркибига мос келган ордината чизиғи билан кесишгунча давом эттирилади. Кетма-кет бундай поҲоналарни тузиш йули билан назарий

поҲоналар (ёки назарий тарелкалар) нинг сони  н топилади. Бундай усул билан топилган  н нинг қиймати бутун сон бўлиши шарт эмас. Фойдали иш коэффициенти  н ҳақиқий поҲаналар (ёки тарелкалар) даги модда алмашинишнинг реал кинетикасини ҳисобга олади. Бу коэффициентнинг қиймати фазаларнинг тезлигига, уларни аралаштиришга, ўзаро ҳаракат йўналишларига, фазаларнинг физик хоссалари ва бошқа катталикларига боғлиқ. Одатда  н нинг қиймати тажриба йули билан топилади (  н = 0,3 ... 0,8).

Похожие

Қуритиш аппаратлари

Ректификация аппаратлари

Модда ўтказиш жараёни

Иссиқлик алмашиниш жараёнлари

Иссиқлик алмашиниш асослари