Куйдирги - Медицина - Рефераты

Куйдирги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

Куйдирги Режа: 1. Тарихий маълумотлар 2. Этиологияси 3. Эпидемиологияси 4. Патогенези 5. Клиникаси 6. Даволаш 7. Профилактикаси

КИРИШ Куйдирги – ўткир бактриал зооноз инфекция, интоксикация тери сероз-геморрагик яллиғланиш, лимфа тугунларининг ва ички органларда кечадиган, септик шакллари билан характерланади. ТАРИХИЙ МАЪЛУМОТЛАР. Кўп асрлар давомида куйдирги кенг тарқалган касаллик бўлиб бир замонлар одамзот бошига кўп талофат келтирган.. Куйдиргидан ҳар йили миллион одамлар касалланган. қадим замонларда куйдиргини «муқадас олов», «форс олов» номлари билан ҳам аташган. Рус олими С.С.Андреевский 1788 йили Сибирдаги эпизоотия вақтида бу касалликни текширди, касалликни ҳайвондан ўзига юқтириб, одамлар билан ҳайвонларда учрайдиган касаллик бир хил эканлигини исботлади ва бу касалликни «сибирская язва» («сибир яраси») деб аталишини тавсия этди. У куйдиргининг патологик анатомияси, клиник хилларини тасвирлаб берди, даво ва профилактика усулларини ишлаб чиқди. ЭТИОЛОГИЯСИ. Куйдиргини қўзғатувчиси –Bacillus antracis, Bacillus авлоди. Bacillа сеае оиласига киради. Йирик спора ҳосил қилувчи грамммусбатли, 5-10 мкм узунлиги 1-1,5 мкмдиаметрли таёқча капсула билан ўралган. Куйдирги бацилласи гўштпептонли муҳитда яхши ўсади. Бациллани капсулали ва соматик антигени бор, энзотоксин ажратади, оқсилли комплексдан иборат. Куйдирги таёқчасини вегетатив шакли оддий дезинфекцияловчи моддалар таъсирида ва қайнатилганда ҳалоқ бўлади. Споралари нисбатан чидамли. Тупроқда ўн йиллар давомида сақланади. Автоклавда (110 0 С) 40 минутда ҳалоқ бўлади. Споралар активлашган хлорамин эритмаси, қайноқ фармалдегид, перекис водородга чидамсиз. ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ. Инфекция манбаи бўлиб касалланган уй ҳайвонлари майда ва йирик шоҳли ҳайвонлар, от, қўй, эчки, эшак, туялар, чўчқалар. Кўпинча контакт йўли билан бир-бирига юқади, камдан-кам алиментар, ҳаво-томчи ва трансмиссив йўл билан юқиши мумкин. Бундан

ташқари касалланган ҳайвон билан бевосита контактда бўлишида одамга бир неча фактор натижасида юқиши мумкин. Унга касал ҳайвонлар, уларнинг ажратмалари, териси ва ички органлари киради ҳамда ташқи муҳит куйдирги споралар тушган тупроқ, сув, ҳаво ва бошқа барча нарсалар орқали юқиши мумкин. қўзғатувчи механик йўли билан (қон сўрувчи хашарот ёрдамида) юқиши мумкин. Куйдирги касаллиги билан кўпинча мактаб ёшидаги ўғил болалар касалланади. Бу уларнинг касал молларни сўйишда қатнашишлари билан боғлиқ. Касалланган моллар билан мулоқатда бўлган барча одамлар касаланиши мумкин. Улар касал бўлиб ўтганларидан сўнг организмда инфекцион иммунитет ҳосил бўлади. Касалликка берилувчанлик юқиш йўли ва тушган инфекциянинг миқдорига қараб 3 турдаги инфекция ўчоғи тафовут қилинади: касбли-қишлоқ хўжалиги, касбли – саноат ва маиший. Биринчи тури ёз ва куз мавсумида қолганлари эса ҳамма мавсумида учраши мумкин. ПАТОГЕНЕЗИ. Куйдирги микроби кўпинча шикастланган тери орқали камдан-кам ошқозон-ичак, юқори нафас шиллиқ пардаси ва кўз конъюктиваси орқали ўтади. Кирган жойда қўзғатувчи кўпаяди ва ўзига хос ҳаётий маҳсулдорлигни ажратади. Терида ва тери остидаги тўқимада геморрагик-некротик яллиғланинг ҳосил бўлади (куйдирги карбункули). Одам организмига кирган одам куйдирги таёқчаси вегетатив формасининг бир қисмини фагоцитлар ютиб олади (фагоцитоз) қолганлари лимфа ва қон орқали организмга тарқалади. Куйдирги микроблари жигар, талоқ, ўпка, ичак девори, тери ости бириктирувчи тўқимасига етиб боради кейинчалик ана шу органларда улар организм ҳимоя кучлари таъсирида ҳалоқ бўлади ёки инфекция ўчоқларини пайдо қилади. Куйдиргидан ўлган бемор жасади ёриб текширилганда қонннинг қуюқ тартиб ранги қорайиб тургани кўзга ташланади. Жигар ва талоқ катталашган ва тўқ-қизил рангда бўлади. Бошқа ички органлара кўпинча қон қуйилади. Чунончи, бош мияда геморрагик менингоэнцефалит аломатлари пайдо бўлади, шунга ўхшаш геморрагик ўзгаришлар бошқа ҳамма орган ва

тўқималарда ҳам кўрилади. Геморрагия юз берган жойларда кўплаб куйдирги таёқчалари топилади. КЛИНИКАСИ. Инкубацион даври бир неча соатдан то 14 кунгача, кўпинча 2-3 кун давом этади. Касаллик маҳаллий (тери) ёки тарқоқ (септик) шаклда учрайди. Тери шакли куйдиргида 98-99% учрайди. Кўпинча карбункулёз шакли учрайди, камдан-кам эдематоз, буллёзли ва эризипелоидли шаклларида учрайди. Асосан терининг очиқ қисмлари зараланади. Асосан касалликнинг карбункул шакли бошда, буғинда, оғизда ва бурун шиллиқ қаватларида оғир ўтади. Одатда карбункул бир дона айрим ҳолларда эса 10-12гача бўлиши мумкин. Касаллик қўзғатувчиси кирган жойда аввало доғ пайдо бўлади, сўнгра қизил тугинча ҳосил бўлади ва у тез орада пуфакчага айланади. Пуфакчанинг ичида қонаралаш сероз суюқлик бўлади. Сўнгра пуфакча ёрилади ва унинг ўрнида яра пайдо бўлади. Бу яра тезда қотади, қурийди ва қўнғир рангли қўтир билан қопланади. Бу оғриқ бермасдан аста-секин катталашиб боради. қора қўтир атрофида майда пуфакчалар пайдо бўлиб болалайди. Бу куйдиргига хос бўлган белги. Карбункула атрофида шиш пайдо бўлади. Карбункулларнинг диаметри бир неча миллиметрдан 10 миллиметргача бўлиши мумкин. Карбункулнинг пайдо бўлиш жойига қараб перефирик лимфа тугинлари ҳам ишади. Юзда карбункулнинг тарқалиши хавфли ҳисобланади, чунки юқори нафас йўлларига шиш тарқалиши, асфиксия ва ўлимга олиб келиши мумкин. Куйдиргини эдематоз шаклида фарқли шишиш пайдо бўлади. Кейинчалик касалда некроз пайдо бўлиб катта карбункулга айланиши мумкин. Булёз шаклида инфекция кирган жойда геморрагик суюқлик билан тўлган пуфак ҳосил бўлади. Улар ёрилгандан кейин чуқур яраларга айланади.

Куйдиргининг тери шакли 80% касалларда енгил ва ўрта оғирликда ва 20% оғир шаклида кечади. Касалликни енгил шаклида интоксикация белгилари билинар- билинмас кечади , тана ҳарорат нормада ёки субфебрил бўлади. Касалликнинг 2-3 хафтасида қора қўтир кўиб тушади ва тагида чандиқ кўринади. Енгил шаклида тез тузалиш кузатилади Ўртача оғирликда ва оғир шаклида ҳолсизлик, бош оғриғи кузатилади. Иккинчи сутка оҳирида тана ҳарорати 39-40 0 С кўтарилади, қон томир тизими бузилади. Касалликнинг 5-6 кунларида ҳарорат бирдан пасаяди, умумий ва маҳаллий белгилар аста-секин касайиб йўқ бўлади. қор қўтир 2-4 хафта оҳирларида тушади ва ўрнида чандиқ ҳосил бўлади. Тери шаклининг оғир кечиши сепсис ҳолатга олиб келиши мумкин. Септик шакли. қуйидаги септик шакли камдан-кам учрайди. Касаллик ўткир титраш билан ва тана ҳарорати 39-40 0 Сгача кўтарилиши билан бошланади. Бошланғич даврида тахикардия, тахипноэ, ҳансираш кам кузатилади. Айрим ҳолларда касалларда кўкрак қафасида оғриқ, йўтал пайдо бўлади ва кўпиксимон йирингли қон аралаш балғам ажралади. Ретген кўринувида – пневмония ва эсудатив плеврит (серозно-геморрагик). Баъзан беморларда инфекцион токсик шок юз беради. Баъзи беморлар кўнгли айниб қизил қон аралаш қусади. қорин қаттиқ оғрийди ва қон аралаш ичи кетади. Баъзи ҳолларда менингоэнцефалит белгилари пайдо бўлади. Беморнинг қони ва балғамида кўп миқдорда касаллик микроблари топилади. ТАШХИСОТИ клиник-эпидемиологик ва лаборатория кўрсаткичларига асосланади ва тасдиқланади. Лаборатория ташхисотида бактериоскопик ва бактериологик усуллари қўлланилади. Тезкор ташхимоти учун айрим ҳолларда флюоресцент усули қўлланади. Бундан ташқари аллергик реакцияси қўлланилади. Бунинг учун тери ичига аптроксин пробаси юборилади, касалликнинг натижасини 5 кунда беради. Лаборатория тери шаклини текшириш учун визикула ва карбункулдан суюқлик олинади. Септик шаклида балғам, қусуқ массаси, аҳлат, қон

олинади. Текширишда хавфли инфекция бўлганлиги учун маълум қоидаларга риоя қилиш керак ва махсус лабораторияларда текшириш ўтказилади. Куйдиргининг тери хилини оддий карбункул ва ўлат яъни тери хилидан фарқлаш керак. ДАВОЛАШ. Этиотроп давода антибиотиклар кенг қўлланилади. Куйдирги иммуноглобулини ва пенициллин 6-24 млн ЕД миқдорда юборилади. Септик формасида суткасида цефалоспорин 4,0-6,0 грамм суткасида, левомицитин, сукцинат натрия 3,0-4,0 грамм, гентамицин 240—320 мг миқдорида қўлланади. Бериладиган дори миқдори касалликнинг кечиши, яъни оғир-енгиллигига боғлиқ. Иммуноглобулин енгил формасида, 20 мл дан, ўртача формасида ва оғир шаклида 40-80 мл юборилади. Куйдиргини патогенетик давомида коллоидли ва кристалли эритма, плазма ва албумин қўлланилади. Глюкокортикостероид тавсия этилади. ПРОФИЛАКТИКАСИ. Профилактик чора табирлар ветеренария ва табобат ходимларнинг ҳамкорлигида олиб борилади. Инфекция манбаларнинг тугатиш ишини ветеренария ходимлари амалга оширади., табобат ходимлари эса буни назорат қилиб туради. Зоотехниклар ва ветеренария хизмати ходимлари ҳайвон маҳсулотлари билан ишлайдиган кишилар кушхона, теризаводлари, мўйна фабрикалари ишчилари), махсус вакцина (СТИ) билан эмланади. Бемор касалхонага алоҳида хонага ётқизилади. Унинг уйида дезинфекция қилинади. Беморга яқин юрган кишилар 14 кун давомида назорат остида бўладилар в уларга нисбатан шошилинч профилактика чоралари кўрилади. Куйдиргидан ҳалоқ бўлган ҳайвон ва одам мурдаси куйдирилади ёки махсус табутга солиб 2 метр чуқурликка кўмилади. Инфекция ўчоғида бўлганларга нисбатан кўриладиган шошилинч профилактика чоралри сифатида уларга куйдирги гаммаглобулин билан пенициллин укол қилинади.

7-10 кун давомида гаммаглобулин ва пенициллин юборилгандан сўнг вакцина билан эмланади. Жун ёки ҳайвонлардан олинган бошқа маҳсулотларни (масалан терини) текшириш учун Асколининг термопреципитация реакцияси қўлланади.

Адабиётлар: 1. Е.П.Шувалова, Инфекционнўе болезни, М., Медицина, 1999г. 2. В.М.Маджидов, Юқумли касалликлар, Тошкент, 1992й. 3. В.Ф.Учайкмн, Руководство по инфекционнўм болезням у детей, М., Медицина, 1998 г. 4. И.К.Мусабаева, Руководство по воздушно-капельнўм инфекциям, Ташкент. 5. А.Г.Коломиец, В.И.Вотяков и др., Генерализованная герперическая инфекция, фактў и концепция, Минск, Наука и техника, 1992г. 6. В.Ф.Учайкин, Специфическая профилактика инфекционнўх заболеваний у детей, М., Медицина, 1995г. 7. Н.Д.Юшук, А.Д.Царегородцев, Лекции по инфекционнўм болезням, М., ВУНМИ, 1996г. 8. Г.А.Тимофеева, Л.А.Антипова, Инфекционнўе заболеван ия у детей первого года жизни, М., Медицина, 1985

Похожие

Ўта хавфли инфекциялар ўлат, куйдирги. Ўлат

Хусусий эпизоотия

Нафас органлари касалликлари. қон инфекциялари

Ветеринария фанининг ривожланиш тарихи

Сульфаниламидлар оксихинолин нитрофуранунимларинг фармакологияси