Klimakterik davrda hamshiralik parvarishi. Klimakterik davrda fiziologik va ijtimoiy ruhiy muammolarning rivojlanishi - Медицина - Рефераты

Klimakterik davrda hamshiralik parvarishi. Klimakterik davrda fiziologik va ijtimoiy ruhiy muammolarning rivojlanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35.419921875 KB

Klimakterik davrda hamshiralik parvarishi. Klimakterik davrda fiziologik va ijtimoiy ruhiy muammolarning rivojlanishi Reja: Insonning hayot sikli va klimakterik davr  Erkaklar klimaksi  Erkaklar klimaksini davolash

Klimakterik davr (grekcha klimakter) pog‘ona, o‘tish davri degani. Klimakterik davr – bu davrda tuxumdonning funktsiyasi asta-sekin so‘na boshlaydi va to‘liq to‘xtaydi. Jinsiy yetuklik funktsiyasining to‘liq tugashigacha bo‘lgan davr. Bu davr boshidan oxirigacha 10 yil davom etadi. Ba’zi bir ayollarda klimakterik davr 45–47 yoshdan, ba’zilarida esa 50 hatto 55 yoshdan boshlanishi mumkin. Oxirgi vaqtlarga kelib o‘rtacha yashash davri uzaydi. Taraqqiy etgan mamlakatlarda o‘rtacha yashash davri 75–80 yosh, endi taraqqiy etayotgan mamlakatlarda 65–70 yoshni tashkil etadi, menopauza esa doimiy saqlanib 49–50 yosh bo‘lib qolmoqda. Umrning uzayishi menopauza yoshidagilar sonining oshishiga va ko‘p qismi menopauza davriga to‘g‘ri keladi. INSONNING HAYOT SIKLI VA KLIMAKTERIK DAVR Menopauza – oxirgi menustruatsiyadan keyin bir yil davomida hayz ko‘rmasa menopauzani bildiradi. O‘zbekiston tug‘ish bo‘yicha yuqori ko‘rsatkichli region hisoblanadi. Ko‘p tug‘ish gipofizar – tuxumdon sistemasini toliqtiradi, klimakterik davrni patologik o‘tishiga olib keladi. Klimakterik sindromda ayolning jamiyatda va oilada faolligi susayadi. O‘zbekistonda aholining 51,2% ni ayollar tashkil etadi, shundan o‘rtacha 37% ayollarda klimakterik davr patologik kechadi. 60% gipomenustral tipda, 32% giperminustral tipda, 8% hayz sikli bir vaqtda to‘xtaydi. Muammoning dolzarbligi: Hozirgi vaqtda O‘zbekiston Respublikasida ayollar aholining 50,2% ni tashkil qiladi, ulardan 37% klimakterik davrning patologik kechishidan zaxmat chekadi. Hozirgi vaqtda klimakterik sindromli ayollarning hayoti sifati, yurak ishemik kasalligi, ateroskleroz va gemorragik insultni rivojlanishi xavfi qon zardobidagi past zichlikdagi lipoproteidlar (PZLP) darajasiga bog‘liqligi aniqlangan. Birinchi menustruatsiya yoshdan 11 15 yoshgacha Yetuklik davri 35 – 40 yil davom etadi Menopauza Bolalik davri Balog‘atga yetish davri Klimakterik davri Qarilik davri

Shuningdek, perimenopauza davrida regulyar xayz sikllarining tiklanishi kuzatilgan bo‘lib, bu esa estrogenlarning lipidlar perekisli oksidlanishi intensivligiga ijobiy ta’sir qilishi, azot oksidi hosil bo‘lishini ortishi va endotelin hosil bo‘lishini to‘xtashi, hamda tomirlar va silliq mushaklarning spastik holati xavfini kamaytirishi natijasida tomirlar endoteliysi faoliyatining yaxshilanishilanadi. Shu narsa aniqlanganki, simpatoadrenal tizimni faollashishi lipidlarni perekisli oksidlanishini intensivligini ortishi bilan kechadi, bu esa ko‘pchilik olimlar fikriga ko‘ra menopauza davridagi ayollar organizmidagi metabolik o‘zgarishlar darajasini belgilaydi. Aterogen lipoproteidlarni perekisli oksidlanish intensivligi va fermentlar faolligi ko‘rsatkichlari bilan kompleks o‘rganish, bemor organizmining metabolik holatini baholash va yangi farmakologik preparatlarni qo‘llagan holda davolashning samaradorligini aniqlash uchun muhim hisoblanadi. Nimaga klimakterik davr boshlanadi? Follikulalar atreziyaga uchray di, ayollarda jinsiy gormoni estrogenning kamayishi kuzatiladi, gonadotrop gormonning ko‘p sekretsiyasiga qarshi reaktivlik susayadi yoki tugaydi, menopauza boshlanadi. Klimaksning paydo bo‘lishida endokrin mezonlar: follikulalarni stimullovchi, lyuteinlovchi gormonlar miqdorining oshishi, estradiol miqdorining va estradiol/estron indeksining pasayishi hamda androgen/esterogen nisbatining oshishi bilan ifodalanadi. Estrogen – gormonining butun organizmga ta’siri: 1. Jinsiy organlarga ta’siri: a) follikulalar yetilishiga, bachadonni rivojlantiradi, homiladorlik va tug‘ruqqa tayyorlaydi, hayz siklini regulyasiya qiladi. b) bachadon bo‘ynidan shilimshiq chiqishini regulyasiya qiladi, shilimshiq jinsiy aloqani yengillashtiradi. d) ko‘krak bezlarini rivojlantiradi. 2. Suyakka ta’siri: suyakni mustahk amlaydi, suyakdagi almashinuvga ta’sir qiladi. 3. Qon aylanish sistemasiga ta’siri: yurak va qon tomirlar funktsiyasini nazorat qiladi. 4.

Teriga ta’siri: teri tonusini saqlab turadi. 5. Psixikaga ta’siri miya hujayralarini qavvatlab turadi. estrogen gormoni yetishmaganda: Hayz siklining buzilishi, vegeto tomirlar distoniyasi (vazomotar buzilish) issiqlikni buzilishi, terlash, bosh aylanishi, psixonevrologik o‘zgarishlar – bosh og‘rig‘i, uyqusizlik, depressiya, xotiraning sustligi, siydik tanosil organlar atrofiyasi, qarilikdagi kolpit, qindagi diskomfort, jinsiy aloqaning buzilishi, siydikni ushlab tura olmaslik, yurak qon tomir kasalliklari, ateroskleroz, koronar kasalliklari, insult, osteoporoz, umurtqa pog‘onasi, son va boshqa suyaklarning sinishi holatlari kuzatiladi. Birinchi bo‘lib reproduktiv faoliyat buziladi, keyin gormonal, fertil faoliyat menopauzadan oldin susayadi 35 yoshdan so‘ng Klimakterik davrni qo‘yidagicha bo‘lish mumkin premenopauza 45–55 yosh klimakterik simptomlarning birinchi belgilari paydo bo‘ladi hayz siklning o‘zgarishi, issiq quyilishi, havotirlik, estrogen yetishmaslik holati bu menstruatsiya tugashiga 2 yil qolguncha davom etadi. Menopauza oxirgi menstruatsiya 50 ± 2,5 yil bu davr menstruatsiyani 12 oy davomida bo‘lmasligi. Agar menstruatsiya 40–44 yoshda tugasa bu erta, 36–39 yoshda tugasa vaqtidan oldingi menopauza hisoblanadi, 1% ayollarda 60 yoshda, 1% hollarda 40 yoshgacha bo‘lgan davrda boshlanadi. postmenopauza – hayzni 2 yil davomida bo‘lmasligidan 65– 69 yoshga qadar bo‘lgan davr hisoblanadi. Menopauza davrdagi yosh irqqa, nasldagi xususiyatlar klimakterik davrga va ayolning sog‘lig‘iga bog‘liq. Gonadotropinlar miqdori ko‘payadi. FSG 14 marta, LG 3-–4 marta ko‘payadi, LG 3–4 marta ko‘payadi,, follikulyar apparat susayadi – estrogenlar miqdori kamayadi. 30–80% ayollarda klimakterik davr patologik kechadi va klimakterik yoki menopauzal sindrom paydo bo‘ladi. Sun’iy menopauza ham tavofut etiladi tuxumdonlarni operatsiya yo‘li bilan olib tashlanganda, radioaktiv va sitostatik vositalar qo‘llanilganda. Bunda ayollarda postkastrasion yoki postovarioektomik sindrom yuzaga keladi. ERKAKLAR KLIMAKSI

Erkaklar klimaksi 45 yoshdan boshlanadi. Klimakterik sindrom – bu yosh o‘tishi bilan gormonal o‘zgarishlar va moddalar almashinuvidagi o‘zgarishlar, jinsiy bezlarning faoliyatini so‘nishi bilan namoyon bo‘ladi. Bu yoshda erkak organizmida patologik simptomlar paydo bo‘ladi, asab sistemasida, endokrin, yurak qon sistemasida bu patologik erkaklar klimaksi degan tushunchasi yuzaga keladi. Erkaklar klimaksi belgilari turli xil bo‘ladi. Erta klimaks 45 yoshgacha, asosan 46–60 yosh, kechki klimaks 60 yoshdan so‘ng yuzaga keladi. Klimaks boshlanishiga ko‘pincha endogen va ekzogen faktorlar ta’sir etadi. Avvalambor jinsiy a’zolarni tug‘ma neyrogumoral ta’minlashining sustligi, jinsiy a’zolar yetilishining buzilishi (Gipogonadizm, kriptor xizm), qandli diabet, hamma turdagi kastratsiya (travmatik, xirurgik, medikamentoz, nur bilan va ionizatsiyalangan radiatsiya), alkogol va boshqa surunkali intoksikatsiyalar ta’sirida. Erkaklardagi klimaks ayollarga nisbatan kech yuzaga keladi, kam hollarda sezilarli bo‘lmaydi va qarilik belgilari bilan uyg‘unlashib ketadi. Erkaklar klimaksi psixoemosional buzilishlar bilan kuzatiladi. 1. Jahlning tez chiqishi, qo‘rquv, tez urishib qolish, xavotirlik. 2. Bosh og‘rishi, bosh aylanishi, eslash qobilyatini susayishi, bir narsaga diqqat bilan e’tibor berishining susayishi. 3. Ayrimlarda qo‘zg‘aluvchanlik holati, qon bosimining ko‘tarilishi, birdan jahilning chiqishi, aksicha ayrimlarda uyquchanlik, darmonsizlik, depressiya holati kuzatiladi. Erkak jinsiy bezlari tuxum faoliyati susayadi, qonda erkak jinsiy gormonlarni miqdori kamayadi va ikkilamchi erkak jinsiy belgilarini qayta rivojlanishiga olib keladi, terini burishib qolishi, yog‘ kletchatkasining dumba va son sohasida yig‘ilishi, ko‘krak bezlarining kattalashishi (ginekomatstiya). Boshqa endokrin a’zolarning faoliyati susayadi, qalqonsimon bezning (Giptireoz), oshqozon osti bezining faoliyati buziladi shuning oqibatida qandli diabet kasalligiga chalinadi. Erkaklar klimaksi 2–5 yil davom etadi, keyinchalik shikoyatlar sekin-asta yo‘qoladi. ERKAKLAR KLIMAKSINI DAVOLASH

Davolashni klimaks belgilari juda namoyon bo‘lsa va organizimning asosiy sistemalariga ta’sir etsagina boshlash zarur. Birinchi navbatda mehnat faoliyatini va dam olishni me’yoriga solish lozim. Ovqatlanish me’yoriga rioya qilish, tana vaznini sedativ vositali buyuriladi valeriana, piona, pustirnik, trankvilizatorlar sibazon, nozepam, trioksazin qo‘ll aniladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Ya.N. Allayorov. Reproduktiv salomatlik va kontratseptiv texnologiya.– T.: «Istiqlol» nashriyoti, 2005. 2. Я.Н. Аллаёров, М.И. Расулова, Д.У. Юсупова. Патологик акушерлик.– Самарқанд, 2007. 3. Ya.N. Allayorov. Akusherlik.– T.: «O‘zbekiston Milliy entsiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2008. 4. Ya.N. Allayorov, N. I. Zokirova, A. T. Safarov, F. Q. Asqarova. Akusherlikda shoshilinch yordam.– Samarqand, 2009. 5. Р.У. Арзиқулов. Репродуктив саломатлик асослари. – T.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2010. 6. Ю.А. Гуркин, В.И. Грицюк. Гинекология. Справочник семейного врача. Москва – Санкт-Петербург, 2005. 7. В.И. Дуда, В.И. Дуда, И.В. Дуда. Акушерство.– Минск: «Вышэйшая школа», 2004. 8. M.F. Ziyayeva, G.X. Mavlyanova. Ginekologiya. – T.: «O‘qituvchi» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007. 9. Н.Е. Кретова, Л.М. Смирнова. Акушерлик ва гинекология. – T.: «Ибн Сино» номидаги нашриёт, 1991.

Похожие

Klimakterik sindromda hamshiralik parvarishi. Klimakterik sindromning klinik belgilari

Jinsiy yetuklik (reproduktiv, fertil) davrda hamshiralik parvarishi

Hayz faoliyatining buzilishi va predmenstrual sindrom

Onalikda hamshiralik parvarishining o‘rni va ahamiyati

Kattalarda hamshiralik parvarishi