Кўкрак ва қорин бўшлиғи аъзоларини операция қилишда даво гимнастикаси - Медицина - Рефераты

Кўкрак ва қорин бўшлиғи аъзоларини операция қилишда даво гимнастикаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

113 KB

Кўкрак ва қорин бўшлиғи аъзоларини операция қилишда даво гимнастикаси Режа. 1. Кўкрак ва қорин бўшлиғи касалликларида даволаш гимнастикаси. 2. Қуёш ва хаво билан даволаш. 3. Ҳаво ванналари қабул қилишда тиббиёт ходиминиинг роли. 4. Кўкрак ва қорин бўшлиғи касалликларида массажнинг роли.

Даволаш гимнастикаси дейилганда бемор организмини чиниқтиришга, унинг мухофаза кучларини оширишга ва мехнат қобилятини тиклашга ёрдам берадиган турли гимнастикаусулларидан даволаш ва профилактика мақсадида фойдалниш тушунилади. Махсус танланган методик жихатдан шаклланган жисмоний машқЛар даволаш гимнастикасининг асосий воситасихисобланади. Даволаш гимнастикаси организмга умумий таъсир кўрсатиш методидир. Бирор жисмоний машқли хар турли касалликларда травмалар, нафас органлари касалликлари, кўкрак ва қорин бўшлиғи касалликлари, операциядан кейин. Шу билан бирга жисмоний машқЛар биорр конкрет касаллик муносабати билан юзага келган алохида хусусий масалаларни юрак фаолияти зифлигини йўқотиш, суяк синганда кийим харакатнинг чекланиб қолишини, кўкрак қорин бўшлиғи касалликлари дори- дармонлар билан биргаликда кетадиган даволашнинг энг асосий усуллари бир бири билан узвий боғлиқ бўлади.. Даволаш процессида беморнинг актив иштирок этиши даволаш гимнастикаси методининг хусусиятларидан бири хисобланади, чунки беморнинг ўзи даво димнастикаси инструктори рахбарлигида бирор жисмоний машқни бажариш керак. Методик жихатдан тўғри танлаб олинган жисмоний машқЛар кўп қиррали физиологик таъсир кўрсатади, улар таъсирида нафас, қон эндокрин ва мускул системаларининг функционал холати яхшиланади. Жисмоний машқЛар таъсирида ва бош мия ярим шарлари пўстлоғида қўзғалиш ва тормозланиш процесслари нормаллашади, бунинг натижасида организмнинг барча орган ва системалари ўртасида нормал муносабатлар ўрнатилади. Даво гимнастикаси билан шуғулланган одамда мехнатда ва турмушда зарур бўлган бир қатор сифат ва масалалар қайта тикланади ва шаклланади. Кўкрак ва қорин бўшлиғи аъзоларина операция қилишда қўлланиладиган даво гимнастикаси.

1.Гигиеник гимнастика бемор организмини умум мустаҳкамловчи қвлланиладиган, юрадиган ёки ётадиган беморлар учун мўлжалланган машқЛар комплексидир. 12-15 миут мобайнида 6-8 машқ. 2. Даво гимнастикаси алоҳида ўрин тутади. Касаллик турига қараб, машғулотлар комплекси организм тонусини кучайтирувчи ва махсус машқлардан ташкил тоағпади. Машғулот 10-50 минут давом этади. 3. Ўйинлар, курортларда, санаторияларда, шунингднк бошқа муассасаларида кенг қўлланилади валейбол, баскетбол, стол тенниси. 4. Юриш, югуриш, сайр қилиш, эккурсиялар. 6,1- Скалиозлар-қомат бузилиши нуқсонларига кириб, умуртқа поғонасининг ёнга қийшайиши билан характерланади. Скалиозлар туғма ва ҳаётдан орттирилган бўлиши мумкин. Туғма скалиозлар-умуртқа поғонасидаги нуғсон ва камчиликлар болада она қорнида ривожланиши даврида келиб чиқади. Орттирилган скалиозлар- турли касаллар ва гигиеник тарбиянинг бузилиши натижасида келиб чиқади (паралич, рахит,травмалар) 6,2- Врач томонидан спортчига форма 227 спортчи врач контроль картаси тўлдирилади. Унга медицина ва спорт анамнези, жисмоний ривожланиш, нерв, қон-томир,нафас, овқат ҳазм қилиш айириш ва функционал синамалар ёзилади. Кейинчалик форма 227 а спортчининг диспансер кузатув журнали тутилади. 6,3- Вегетатив нерв системасиниинг симпатик ва парасимпатик усуллари ички органлар кишини регуляция қисмини қамда стадционтрафик функцияларини бажаради. Соғлом одамда нерв системасининг симпатик ва

парасимпатик қисмлари доимий равишда динамик қилинган ва бир хил мувозанатда туради. Спортчиларнинг тинч ҳолатида парасимптик системасиниинг марказий тонуси алоҳида белгилар юрак уришининг секинлашиши АБ тушиши нафас частотасининг камайиши билан кечади. Машғулотлар пайтида ва кейин симпатик нерв системасининг тонуси ошганлиги кузатилади. Зўриқиш ва ўта зўриқиш вақтда нерв системасининг симпатик ва парасимпатик қисмларининг фаолияти оптимал муносабати бузилади. 6,4- врач текширувларининг формалари ва усуллари. Врач текширувининг қуйидаги формалари мавжуд: 1. Бирламча текширув икки масалани ҳал қилади: а) Шахснинг жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланиши мумкин ёки мумкин эмаслигини. б ) Қайси мшқлар билан шуғулланиши мумкин эканлигини. 2. Такрорий текширув. Бу текширувлар жисмоний тарбия васпорт машғулотлари, машқларнинг инсон организмига қай даражада таъсир этишини аниқлаш мақсадида ўтказилади. 3.Қўшимча текширув формаси. Турли хил спорт шикастлари ва касалликларидан кейин қўшимча текширув ишлари амалга оширилади. 6,5- Жисмоний нагрузкаларни кўтара олиши, чидамлилигини аниқлаш мақсадида қўшимча текшириш усулларидан фойдаланилади: Қўшимча нагрузкалар тренировкадан олдин, кейин берилади ва жисмоний машқЛарга юрак қон томир системаси реакцияси ва спортчининг ишга лаёқатлилиги аниқланади. Қўшимча нагрузкалар 3 хил реакцияда берилиши мумкин. 1. Жисмоний нагрузкаларга берилган реакция машқдан олдин ва кейин бир хил сақланади.

2. Тринировкадан кейин пульс қон босимига қараганда кўп ўзгаради, бу холат етарли машқ қилмаган спортчиларда учрайди. 3. Қўшимча нагрузкалардан кейин пульс ҳаддан ташқари кўпаяди, яъни зинапояга ўхшаш, қон босими минимал босим ошади. 6,6- Жисмоний тарбия васпорт билан шуғилланишда ўрта ва катта ёшдаги шахсларга юрак қон томир тизими томонидан ўзгаришлар кузатилади. Бунда юрак уриши пасаяди, айланиб юрадиган қон массаси камаяди. Артерияларда эластиклик пасаяди ва атеросклероз ривожланади. Вена қон томирлари кенгайиб, деформацияга учрайди. Буларнинг ҳаммаси организмда қон айланишининг бузилишига, алоҳида орган ва тизимларнинг функционал кўрсаткичларининг бузилишига олиб келади. Ўпкада умумий хажм камайиб боради. Бу кўкрак қафаси ўзгариши билан келади. 6,7 -Уқалаш усули учун кўрсатмалар. 1. Юрак - қон томир касалликлари, юракнинг ишемик хасталиклари, гипертония ва юракниниг бошқа касалликларида. 2. Ангина, фарангит, ларингит, ринит, пневмония, бронхит ва бронхиал астма. 3. Турли шикастларда қўлланилади. Уқалаш учун монеликлар. 1. Тана хароратининг кўтарилиши, яллиғланишларда, йирингли процесларда. 2. Қон касалликларида. 3. Тери касаллиларида 4. Юқумли, замбуруғли касалликларда 5. Гангрена, тромбоз, веналарнинг кенгайишида 6. Тропик яраларда, лимфаденет, туберклёз, сифлиси турли хил ўсмалар жаррохлик даво курсигача.

7,1- Шакл жиҳатдан скалиозлар бир томон,икки томон, ўнг ёки чап томон, кўкрак,бел формаларига бўлинади. Скалиознинг 3 та даражаси мавжуд: 1-даражаси. Умуртқа поғонаси салгина қийшайган бўлиб, кўкрак,кифтлар тўғри туради. Актив равишда қоматни кўтарган скалиоз йўқолади. 2-даражаси. Умуртқа поғонасидаги ўзгаришлар росмана кўзга ташланади. Икки томонлама қийшайиш ва букуклик пайдо бўлади. Қоматни тик тутганда қийшиқлик сезилади, тўғри бўлмайди.Қўллар осилиши ва Глиссон сиртмоғида осилиш гавдани тўғирлайди. Умуртқа суяклари вертикал ўқ атрофида буралиб қолган бўлади. 3-даражаси. Умутртқа поғонасида жиддий анатомик ўзгаришлар қовурға букрилиги пайдо бўлади, кўкрак қафаси ва умуртқа поғонаси деформацияланади. 6,8- Ўпка эмфиземаси. Ўпка эмфиземаси даво гимнастикаси бемор умумий аҳволини мустаҳкамлаш, қовурғалар, диафрагма, умуртқа поғонаси харакатчилигини ошириш воситаси хисобланади. МашқЛар: хусусан нафас машқларини бажарганда беморни тўғри нафас олишга, узоқ нафас чиқаришга ўргатиш лозим. Нафасни тухтатиш, кучайиш билан бажариладиган машқларини қўллаш мумкин эмас. Бронхиал астма да даво гимнастикасини қўлланилишидан қуйидаги мақсадлар: организмни умумий мустаҳкамлаш ва чиниқтириш, беморни чуқур нафас олишга, ўргатиш, хусусан нафас чиқаришни машқ қилдириш назарида тутилади. Нафас машқларини бажарганда бемор нафасини бурни билан олиб, оғзи билан чиқаришга ўрганиш лозим. Бунда лабларни худи шам алангаси пуфлаб ўчиргандай тутиш керак. Баъзи бир харфларни, товушларни овоз чиқариб ифодалаш мақсадида мувофиқ бўлади. Машқларни «бир икки» ва хакозо сноқЛар билан нафас чиқариш фазасини борган сари узайтирилиб бажарилади. МашқЛар узайтирилиб бажарилади. МашқЛар комплексига оёқ-қўл ва

танага мўлжалланган оддий гимнастик машқларни қўшиб, уларни нафас машқлари билан алмашиб бажарилади. Зўриқишни ва машқЛар сонини аста-секин кўпайтирилади. Машғулот 10-15 минут давом этади. 6,9- Юрак қон томир системаси касалликларида даволаш гимнастикаси бу системага томирлар тонусини оширади ва қон айланишини яхшилаб юрак мушакларининг қон билан таъминлашини яхшилайди. Физик машқЛар юрак мушаклариниинг қон билан таъминланишини яхшилаш билан бирга озиқланиш яхшиланади. Натижада мушак иш фаолиятини тикланади. Юрак иш фаолиятини яхшилаш учун нафас машқлари ишлатилади, бунда нафас чиқарилганда кўкрак босими пасаяди ва қоннинг вена ва бўлмачаларига келиши яхшиланади. Шу билан бирга кичик артерияларда тонус пасаяди, резерев қон олиниб қон бориши ошади, қон ва тўқима орасида модда алмашинуви ошади. 6,10- Иссиқлик билан таъсир кўрсатадиган шифобахш омиллар жумласига сув шифобахш балчиқЛар , лепоидсимон моддалар, гил,қум, парафин киради.Буларнинг ҳаммаси оганизмга тепратура, механик ва химиявий таъсуротлар тариқасида кор қилади. Одам организмнинг таъсирланиши, яъни органзмга бериладиган ёки ундан олинадиган иссиқлик миқдорига боғлиқ. Сувнинг иссиқлик сиғими юқори бўлади. У шифобахш балчиққа қараганда иссиқликни икки баробар кўпроқ юта олади ва уни анча тез ўтказа олади. Парафиннинг иссиқлик ўтказувчанлиги паст 53-55 ст танада секинлик билан тарқалиб боради иссиқлик таъсирини келтириб чиқаради. Иссиқлик билан даво қилиш мухитларидан химиявий таъсурот бериш мақсадида хам фойдаланилади. юқорида айтиб ўтилгандек, бундай таъсир ўша мухитларниинг таркибида бўладиган минерал тузлар ва газсимон моддаларга боғлиқдир. Балчиқ одам организмига шундай таъсир кўрсатади.

7,2- Ташқи кўрик- Врач спортчини сўраб-суриштириб, анамнез йиғиб ташқи кўрик пальпация, перкуссия аускультация каби текширишлар ўтказади. Врач спортчи юзининг ранги ва тузилиши, терива шилиқ қаватлар, ранги, мускуллар ривожланиши,тери ости ёғ қават,шиши, трвмаларни текшириб кўради. 7,3- Нафас органлари касаллиларда физкультура машғулотлари катта роль ўйнайди. Даволашдан мақсад ундаги тўқималарни озиқланишини яхшилаш,плевра бўшлиғида тўплаган экссудат суюқлигининг тезроқ сўрилишини тезлаштириш,нафас олишнинг бошқарилишини яхшилашга қаратилган. Бундан ташқари келиб чиқиши мумкин бўлган асоратларнинг олди олинади, нафас олиш узаяди, нафас мушаклари мустаҳкамлашади, кўкрак қафасиниинг ҳаракатланиши ошади. Бундан ташқари физкультура машқлари организмнинг кучини ва нафас органлариниинг сиғимини оширади. 7,4- Тиббий педагогик кузатишларни ўтказишда 5 та асосий масалага этибор берилишги керак. 1. Ўқув тренировка масалаларида машғулотларида тренер ва ўқитувчи ишининг сифатини тиббий нуқтаи назардан бахолаш 2. Шуғулланаётганларнинг соғломлигини аниқлаш касаллик олди ва касаллик тарафига ўзгаришлар тренировкалар вақтида намаён бўлиши мумкин 3. Спортчининг организмидаги функционал ахволини авниқлаш, алохида машғулотларга катта ахамият бериш 4. Ўтказилаётган тренировкаларнинг доимийлигига спортчи малакасини ошириш режасини амалда синав кўриш.

5. Тиббий, педагогик, психологик методларни танлаш ва бахолаш спортчининг машғулотдан кейинги ахволини яхшилаш ишига катта ахамият бериш (дори дармонлар, физиотерапия, уқалаш, сув муолажалари, хаммом) Тиббий педагогик кузатувлар аниқ ва равшан бўлиши керак. 7,5- Махсус машқ қилинганлиги аниқлаш учун такрорий нагрузкалар берилади. Такрорий машқЛарга организмниинг реакцияси 4 хил намоён бўлади. 1. Ишга яроқлиликнинг чидамли турғун ва юқори кўрсаткичлари билан характерланади. 2. Жисмоний нагрузкалар турғун бўлмаган нагрузкаларни кўрсатади. Тикланиш даври узайтирилади. 3. Спортчининг ишга яроқлилиги ҳар бир такоррий жисмоний нагрузадан кейин ўзгариб боради. 4. Ишга яроқлилик сақланган холда юрак-қон томир тизими фаолияти ёмонлашиб боради. Жисмоний нагрузкаларнинг спортчилар организмга кўрсатадиган таъсир реакциясини аниқлаш учун шунингдек турли хил инструментал тешириш усуллари ўтказилади. 7,6- Аёллар тана тузилишнинг эркакларникидан анча фарқи бор. 10-11 ёшгача оғирлигини хисобга олмаганда қиз болалар ва ўғил болалар бир хил бўлади. 12-16 ёшда эса қиз болалар ўсишда ўғил болалардан ўзиб кетади. Балоғат ёшга ўғил болаларга қараганда эрта етадилар. 17-18 ўсмирлар қиз болаларни етиб оладилар ва улардан ўтиб кетадилар. Мускуллар аёллар танасининг 35% ни,эркакларда эса 40-45% ни ташкил қилади. Тери ости ёғ қаватлари эса аёлларда 28% ни, экакларда 18% ташкил этади.

Аёлларнинг танаси узун,елкалари энсиз, чаноқлари кенг,қўл оёқлари мускуллари калта ва мускуллари кам бўлади. Бу эса югуришни ва баландликка сакрашни чеклаб қўяди. Аёлларнинг асаб тизими тез қўзғалувчан ваэмоционал бўлади, тренер буни билиш зарур. Бу эса машғулотларда унумдорликни пасайтириб юборади, баъзида эса қизлар машғулотларга умуман қатнашмай қўйиши мумкин. 7,7- Спортсименларда ички орган касалликлари, асаб системаси касалликлари кўп учрайди. Юрак қон-томир системаси касалликлари. Асосий белгилари юрак сохасидаги оғриқ, юрак уришининг тезлашуви, хансираш, шишлар, (кўкариш) хисобланади. Ю,К,С, касалликларига, юрак парокларига, инфракти, хафақон ревматизм, стенокардия каби касалликлар киради. Юрак қон-томир системаси касалликлари юрак ва қон томир етишмовчиликлари билан характерланади. Нафас органлари касалликлари ринит, ларингит, бронхит, пневмания, плеврит, бронхиал астма касалликлар киради. Асосий клиник белгилари йўтал, хансираш, буғилиш,цианоз кабилар киради. Бу касалликлар нафас етишмовчилик симптомлари билан характерланади. 7,8- Суяклар синганда қон томирлар нервлар, мускуллар,тери шилиқ пардаларнишикасланмаслик учун синган соҳа аввайлаб ушлаб турилади. 1 чи ёрдам кўрсатиш. 1. Синган соҳага суякларни харакатланмайдиган қилиш (шина қўйиб боғлаш) 2. Шока қарши курашиш (қон тўхтатиш, оғриқни қолдтғириш) 3. Беморни тезда касалхонага олиб бориш очиқ синишда жароҳатга йод эритмаси суртиб антисептик боғлам қуйиш керак.

Кейинги даво тадбирларини травматология бўлимларида ўтқазилди. Суяклар синиғи тортиш йўли билан жойлаштирилиб иммобилизация қилинади (гипслаб боғлаб қўйилади) 7,9- Сурункали юрак етишмовчилигида даволаш гимнастикаси. Сурункали юрак етишмовчилигида 3 даражаси бўлиб даволаш шу даражаларга асосланган холда олиб борилади. 1-даража даволаш беморнинг ҳолатига қараб,яъни ётган, ўтирган, турган холда машқ ўтказилади. МашқЛар йирик мушак машқлари билан бошланиб, ўрта ва кичик мушак машқлари билан галма-гал олиб борилади. Машқлардан елка харакати секин холда тўлиқ амалга оширилади. Бундан кейин юриш машқлари ўтказилиб борилади, кейинчалик хар хил физик машқЛар (ўтказилиб борилади) 20-30 минут давмида ўтказилади. 2-даража. Юрак етишмовчилиги , боланғич машқЛар бутун гавда машқлари билан тўлиқ амалга оширилади. Бу машқЛар қўл-оёқ елка машқлари билан галма-гал ўтказилади. Бундан ташқаринафас машқлари ҳам бажарилади. МашқЛар 2-3 марта 10-12 минут давомида ўтказилади. Даво курсиниинг охирида 20-25 минут юриш машқлари билан алмаштирилади. 3-даража. Бу даража машқлариниинг асосий мақсади нерв психик тонусини оширишга қаратилган, машқЛар асосан кичик бўғимларда секинлик билан олиб борилади ва енгил нафас машқлари ўтказилади. 7,10- Сув била даволаш муолажалари таъсири остида организмда нерв, юрак-томир ва бошқа системаларда бир қанча ўзгаришлар бошланади. Улар давонинг яхши бораётганлигини кўрсатадиган мезонлар бўлиб, ёмон бораётганидан дарак берадиган белгилар бўлиб ҳам хизмат қилади. Сув ости ичакни ювиш.

Бу муолажани овқат хазм қилиш органларининг баъзи касалликларида қўлланилади. Бу усулда ванна қилиш билан айни бир вақтнинг ўзида сув ости ичак ювилади. 400 л сув сиғадиган ваннада махсус аппарати ўрнатилади. Ичак ювилганидан кейин ифлос сув қайтариб чиқарувчи мослама ёрдамида колоотвод орқали канализацияга қўйилади. Сув ости ичакни ювиш муолажасини тозаловчи клизма қилинганидан кейин 2 соат кейин бажарилади. Сув ости ичакни ювиш муолажасини колитлар, спасик турдаги қабзиятда гепатитлар, гижжа касаллигида (гижжага қарши дори ичилгандан кейин) қўлланилади. 8,1- Касалликдаги суяк тўқимасини қамраь олади, қийшайган соҳа ҳаракатланмайдиган бўлиб қолади. шунингдек, скалиозларда ички органлар функциялари бузилади. Умуртқа поғонасиниинг қийшайиши ва қовурғаларнинг деформацияланиши ички органларни қисиб қўяди ва уларниинг иш фаолиятини чеклаб қўйиши мумкин. Скалиозлар натижасида суяк системасида доимий деформациялар пайдо бўлади. Буларнинг олдини олиш мақсадида болани кичикўшидан бошлаб профилактик тадбирлар ўтказиш лозим. Ёш болаларда юмшоқ кроватларга ва раскладушкаларга ётқизилиши зарур. Рахит билан касалланган болаларни қўлидан ушлаб юрмаслик керак, чунки бу тана ҳолатини ассиметрик бўлиб қолишига олиб келади. Ёш болаларни узоқ вақт оёғида таяниб туришлари ва ўтиришларига йўл қўймаслик керак, оғир юк кўтаргизмаслик керак. Болалар фойдаланадиган жихозлар уларнинг бўйи, танаси симметриясига тўғри келиши керак.

8,2- Пальпация-тери қаватиниинг ҳолати,тери турлари лимфа безлари катталашуви, қАОқонсимон безнинг катталашуви,таянч ҳаракат аппаратининг ҳолати, оғир нуқталари теширилади.Қориннипайпаслаб қорин бўшлиғида қаттиқлик даражаси,оғирлиги аниқланади. Пальпация ёрдамида ЧСС ва нафас частотаси аниқланади. 8,3- Пневмания-касалликнинг ўчоғи ва крупоз турлари бўлиб, крупоз пневманияда яллиғланиши ўпканинг бир бўлаги ёки бир томонида бўлса, ўчоқли пневманияда эса ўпканинг кичик бир участкасида яллиғланиш содир бўлади. Аввал беморга ётган ҳолатда қўл, оёқ ва елкадан бошланиб секин бир маромда амалга оширилади. Сўнгра машқЛар нафасмашқлари билан давом эттирилади. Бу машқЛар тўлиқ ва сифатли ўтказилиши лозим. Елка машқларининг аста-секинлик Билан амплитудаси ва динамикаси ошириб борилади. 8,4- Тиббий педагогик кузатувнинг формалари. 1. Машғулот вақтида бевосита текшириш 2. Машғулотгача текшириш ва машғулотдан кейин 10-30 минут ўтказиб текшириш. 3. Машғулотгача, машғулотдан кейин 20-30 минут, 4-6 соат, 24-48 соатдан кейин текшириш. 4. Машғулот куни эрталаб ва кечқурун текшириш. 5. Хафта мобойнида қайта қайта текшириш. 6. Бир кун дам олдириб кейитн текшириш. 8,5- Ўз-ўзини бошқариш-бу спортчининг жисмоний ривожланиши ва соғлигининг ҳолати ҳақида доимий равишда кузатиб бори шва жисмоний маданият ва спорт таъсирида ўзгариши тушунилади. Ўз- ўзини бошқариш вачлик назорати ўрнини боса олмайди, фақатгина унга қўшимча ҳисобланади. Ўз-ўзини бошқариш спортчи учун машғулотлар натижасини баҳолаш ўзини соғлигини назорат

қилиш,шахсий гигиена қоидаларини бажариш,умумий ва спорт режимини бажаришда ёрдам беради. Шунинг учун врач ўқитувчи тренер спортчига ўз-ўзини бошқариш ҳақида маълумотлар бериши керак. Бундан ташқари спортчига ўз-ўзини бошқариш машғулотлар процессини ва спорт натижаларини яхши томонга силжишини тушунтириш керак. Ўз-ўзини бошқариш доимий равишда ҳар куни машғулотлар пайтида ва ҳаттоки дам олиш вақтида ҳам ўтказилиб турилиши ерак. Ўз-ўзини бошқариш маълумотларини спортчи ўзи тузади, биринчи этапларда эса тренер томонидан кундалик қандай тутилишини кўрсатиб берилади. 8,6- Юрак тизими: Аёлларнинг юраги эркакникига қараганда 10-15% га хажми ва вазни кам бўлади. Частоталари эса катта 1 минутда 10-15 марта, систола 10-15 мл. Дақиқадаги ҳажми 0,3-0,5 литрга кам. (тинч пайтда) Жисмоний машқЛар вақтида аёллар юрагининг дақиқАлик ҳажми эркакларникига етиб олади, бу эса юрак уришининг тезлашишига боғлиқ. 8,7- Ҳазм органлари касалликлари. Ҳазм органлари касалликларига: гастрит, Ошқозон яраси,жигар,12 бармоқли ичак яраси, ўт пуфаги, ичакларнинг хроник касалликлари киради. Уларнинг келиб чиқишига нотўғри овқатланиш, узлуксиз машқЛар билан шуғулланиш, сурункали инфекциянинг организмда бўлиши сабаб бўлади. Хроик гастритларда беморлар иштаханинг бузилишидан кекириш, зарда қайтариш, Ошқозон сохасида оғриқдан шикоят қиладилар. Бу касалликлар врач орқали даволанадилар. Сийдик ажратиш органлари.

Бу система касалликларига ўткир ва сурункали Гломерулонефрит, буйрак тош каалликлари киради. Гломерулонефритни асосий белгиларига шиш пайдо бўлиши, артериал босим ошиши, сийдик миқдорининг камайиши, сийдик рангининг ўзгариши киради. Бу касалликлар врач орқали даволанадилар. Буйрак тош касаллигида спорт билан шуғулланишига рухсат берилмайди. 8,8-даволаш гимнастикаси мақсади: беморнинг умумий аҳволини яхшилаб, қон лимфа айланишини яхшилаш, шиш, қон қуйилишларни тезроқ сўрдиришга ёрдам қилиш, зарарланган орган функциясини қайта тиклаш, асосий харакатлар ўрнига ёрдамчи компенсатор харакатларни шакллантириш, контрактуранинг олдини олишдан иборат. Даволаш гимнастикасининг машқлари иммобилизация қилинмаган соғ бўғимлардан бошланади. Секин-аста шикастланган жойга яқин бўғимларга ўтилади. Даво машқлари умуммустаҳкамловчи ва махсус машқлардан иборат. 8,9-Нафас олиш органлари касалликлари жисмоний тарбия машқларини даволовчи таъсир механизмлари ва даволаш гимнастикаси методикасиниинг умумий принциплари. даволаш гимнасининг хусусий методикаси. Пневмания,плеврит, бронхиал астма, ўпка эмфизимаси, ўпка силида даволаш гимнастикаси. Болаларда сурункали пневмания классфикацияси, тавсифи,комплекс даволашнинг умумий принциплари. Касалликнинг турли босқич ва фазаларида даволаш гимнастикасиниинг методикаси. Мактабда бронхиал астма ва сурункали пневмания билан касалланган ўқувчиларни жисмоний тарбиялаш. Одам организмида жисмоний машқЛар,нафас чуқурлигини,темпи, ва ритмини эркин холда ўзгариш имкониятлариўртасида ўзаро узвий боғлиқлик бор. Жисмоний машқЛар нафас ускулларини

мустаҳкамлайди, иш уйғунлигини тиклайди, диафрагма ва кўкрак қафаси харакатчанлигини оширади. Нафас олишда резерв имкониятларини кучайтиради, ўпка винтиляцияси ва қон айланишини таъминлайди, ўпкада газалмашинуви такомиллаштирилади, қонни кислород билан тўйинишини оширади. 8,10- Болаларда таянч ҳаракат системасининг бузилиши жисмоний тўлиқ ривожланмагаан болаларда ривожланади. Органларнинг бузилиши ички орган ва системаниинг ривожланишига салбий таъсир кўрсатади.Масалан, кўкрак қафасининг харакати чегараланади, нафас қон-томир системаси функцияси бузилади, уйқунинг ва иштаҳанинг бузилиши,координация бузилади, бу болалар атрофга эътиборсиз ва болаларга кам қўшиладиган бўлади. Бу болаларга тўғри жисмоний тарбия, партада гавдани тўғри тутиб ўтириш нормадан ортиқ юк кўтармаслик ва қаттиқ тўғри ўринда ухлаш тавсия этилади.Осанканинг бузилишида тўғри қўл, оёқ ва гавда машқлари буюрилади. Беморлар чалқанча ётган холда оёқ қўлларни ёнга олдинга, орқага айлана харакатлар амалга оширилади. Худи шу харакатлар ўтирган ҳолатда гавдани орқага ва оёқЛар ҳам орқага бурилади, барча харакатлар секин амлга оширилади. Мактаб ёшдаги болалар турган холда гантел ёрдамида харакатлар амалга оширилади. Бу машқЛар барчасини болалар ойна олдида бажариши кузатиб мускуллар тонусини тўғри гавда харакатларини кузатиш керак, бола тўқри ўсиши учун бошини деволга таянган ҳолатда елка ва думалоқ деволга таянган холда товон билан туриши бу машқ деволга таянмаган холда хам амалга оширилиши шарт. Бола тўғри юриши учун махсус юриш предмет ёрдамида бош билан ўйинлар ўтқазилади.

Болаларда нафас органларида бўладиган ўзгаришларни яхшилаш учун нафас машқлари амалга оширилади, диафрагмал нафас, тўлиқ ва ярим нафас машқлари амалга оширилади. Машқларни амалга ошириш учун капток, гантел 05-1,0 кг, гимнастик калбоидан фойдаланилади. МашқЛар хафтада 2-3 марта 45 минут давомида амалга оширилади. 9,1- Бўғим касалликлари келиб чиқишига юқумли касалликлар, дистрофик ўзгаришлар, шикасланишлар сабаб бўлади. Келиб чиқиш сабабларига қараб юқумли бўлмаган артритлар,юқумли ва травматик артритлар тафовут қилинади. Битта бўғимнинг зарарланиши монартрит, кўп бўғимларнинг зарарланиши эса полиартирит дейилади. Бўғим каслликлари натижасида мускуллар атрофига учрашиш ва суяклар зичлигининг пасайиши кузатилади. 9,2- Перкуссия органларини қилиб қурилганда ҳар хил товушлар чиқади. Масалан хаво сақловчи органлар юқори товуш (м-н ўпка ) хаво сақламайдиган органларда (юрак жигар) секин ёки буғиқ товуш чиқади. Перкуссия бир ёки икки бармоқ билан текширилади.Қўлини танасига қўйган ҳолда тўқиллатиб уриб кўрилади. 9,3- Сурункали пневмания-бу сурункали қайталаниб турувчи яллиғланиш бўлиб, ўпка тўқима эластиклиги йўқолади, бириктирувчи тўқима ўсади, йирингли ҳолат юзага келади ва ўпка функцияси бузилади. МашқЛар очиқ ҳавода ўтказилади. Ўпкадаги органик ўзгаришларни йўқотиш учун махсус нафас машқлари ўтказилиши шарт. Масалан. Бронхоэктазда махсус ҳолат сақланиб машқ ўтказилади. Бунинг учун беморда бронхоэктаз йиғиндиси бир тўхтамга келиши шарт. Бунинг учун бемор кушеткага қорин билан ётиб, белдан пасти осилган ҳолда қўли

билан ерга таянган ҳолда туради ва хуштаксимон йўталади, Буда бемор оёқларини букиб ерга қараб ётган ҳолда бошини ерга қўйиб ва ёнбош ётган ҳолда соғ томонини эгиб ётиб машқЛар ўтказилади. Кейин бу нафас машқлари биланалмаштирилади ва балғам чиқиши тезлаштирилади. 9,4- Машғулотда бевосита текшириш. А) Машғулот давомида Б) Тест ёрдамида текшириш. А) Берилган иш вақтида текширилади, Тренир машғулотни тўғри ўтаяптими, дам олиш вақтлари тўғри йўлга қўйилганми, натижа қандай бўлаяпти. Б) Тренернинг ўзи тест ишлаб чиқади. спортяининг ўзи нимага қодир эканлиги аниқланади масофани ўтиш вақти спортчи кучининг, юрак ва нафас органлариниг чидами, бардоши врач билан бирга ўтказилиб текширилади. Спортчига малум бир муддатга дам бериб, кейин яна текширади. 9,5 Скалиоз умуртқа пағонасининг қийшайиши. Бўлиши мумкин туғма ва орттирилган (касалликлардан кейин паралич, рахит ). Скалиоз 3 даражага бўлинади. 1-даража. Умуртқа пағонасининг қисман қийшайиши. Бу фақат рентген снимка оркали аниқланади. Мушаклар таранглашганда ва ётган вақтда қийшайиш бутунлай билинмайди. 2-даража. Аниқ қийшайиш кузатилади. Мушаклар таранглашиши натижасида қийшайиш йўқолмайди. 3-даража. Умуртқа қийшайиши ва қийшайиши ва қовурғаларнинг бўртиши (горб) аниқ кўзга ташланади. Скалиоз натижасида органларда ёзгариш кузатилади, натижада юриш бузилади.

9,6-Аёлларнинг спорт билан шуғилланишда аёллар ҳайз циклига катта эътибор берилиши шарт. Ҳайз цикли 11-15 баъзида 16-17 ёшлардан бошланади. Аёллардаги климакс даври эса 48-50 ёшга тўғри келади. Ҳайз цикли 21-28-30 кунда бир бўлиб, 2-3 кун давом этади. Айримларда айни шу вақтда қобилият ошади ва яхши натижаларга эришиши мумкин. Тренер аёлларни ва қизларни машғулотларга жалб қилишдауларнинг мускул тизимларига ва уларнинг имкониятларига эътибор қаратилиши керак. Уларда мускулларни ривожлантирувчи машқЛар кўпроқ ўтказилиши зарур. Жисмоний тарбия машғулотларини ташкил эти шва ўтказиш қуйидаги ҳолатларда олиб борилади: 1. Чиниққан машқ қилиб юрган хотин-қизларга ҳайз вақтида енгил жисмоний машқЛар ўтказиш. 2. Ҳайз вақтида Хотин-қизларга мураккаб машқЛар бажаришга рухсат берилмайди. 3. Хомиладорлик вақтида аёлларга енгил жисмоний машқЛар бажаришга рухсат берилади. 4. Хомиладор аёллар туққандан кейин 4-6 хафтадан кейин жисмоний машқЛар билан шуғилланишига рухсат берилади. 9,7- Асаб-рух системаси касалликлари. Спорт практикасида энг кўп периферик нерв системаси касалликлари ва неврозлар кўп учрайди. Неврология, неврит, радикулитлар кўп учрайди. Неврология-оғриқ хуружлари шаклида пайдо бўлади. Энг кўп спортсименларда мускуллар атрофияси рефлекс ва сезгиларининг бузилиши билан характерланади. Радикулит-орқа мия мия пўстлоғининг яллиғланиши билан характерланади.

Невроз-олий нерв фаолиятининг бузилиши билан характерланади, бу холат спортсменларда асаб-рухининг тарангланиши натижасида келиб чиқади. 9,8- Елка суяги синганда ўтказиладиган машқЛар. 1. Тана ва сон қўлларга мўлжалланган машқЛар (бармоқларни ёзиш, очиш,бармоқларни тўғрилаш, панжани кўтариш) қўлланилади. муддати 25-30 мин. 2. Зўриқишлар дозаси соғ томонга оширилади. Шикастланган қўл билан бирдаврда соғ қўл панжаларига ўтқазилган машқЛар буюрилади. машқЛар ўтирган холда,кейин тик турган ҳолда шикастланган томонга эгилган холда бажарилади муддати 40-30 мин 3. Даврда машқлар мураккаблаштирилади. Умуртқа поғонаси синганда бемор чалқанча ётади, тўшаги тагига ёғоч қўйилади, аввал оёқ-қўл, нафас машқлари бажарилади. Кейинчалик машқЛар мапоитудаси кенгайтирилади, мускуллар қисқариш кучи оширилади, елкага мўлжалланган машқЛар қўйилади. Орқани ёзувчи мускулларига машқ қилинади. Даволашнинг иккинчи,учинчи ҳафталаридан кейин қоринда ётиб машқлар бажариш мумкин. Даволшнинг 2-ойидан бошлаб мускулларга бериладиган агрузкалар анча кучайтирилади. Умуртқа поғонасининг эгилувчанлиги яхшиловчи (қалдирғоч) машқЛар қўлланилади 2 ойдан кейин беморга туришга рухсат берилади. Беморга ётган ҳолатдан орқасини эгмасдан туриш ўргатилади. Бемор ўтирмаслиги керак. 9,9- Нафас олиш органлари ксалликларида даво гимнастикасиниинг методикаларини қўллашда махсус нафас машқларига диққат эътибор қаратилиши керак. Бу машқЛар патологик холатларни енгишга ва

нормал нафас механизмларини тиклашга қаратилган. Нафас машқларини ўтказиш ва қуйидагиларга эътибор берилади. 1. Нафас машқлари тинч холатдан бошланиб, аста-секин харакат қилгандан кейин нафас олишни тўғри шакллантириб бориш. 2. Дастлабки ҳолатларни тўғри танлаб олиш. 3. Нафас чиқаришнинг бузилиши билан кечадиган касалликларда, машқларни бажаришда беморларда узун, равон нафас чиқаришни хосил қилишга қаратилган бўлиши керак. 9,9 Нафас олиш органлари касалликларида даво гимнастикаси. Даво гимнастикаси беморни тўғри нафас олишга ўргатиш ва нафасни чуқурлаштириш орқали афас функциясини яхшилаш,мускулларни мустаҳкамлашга ёрдам берувчи восита хисобланади. 9,10 Даволаш гимнастикаси даражада нафас машқлари, симметрик машқлар қўлланиладиган гимнастика корригирюший машқлар полеклиникада ёки махсус болалар муассасаларида ҳафтада 3 марта 45 минут давомида ўтказилади. Иккинчи даврда бу даражада даволаш курси фақат жисмоний тарбия масканларида ўтказиладиган машқлар, ётган ҳолатда касал томонни соғ томондан узайтириш учун кўпроқ чўзган тарзда олиб борилади. 1. Қорин билан ётган ҳоладда қўлни елкага қўйиб бош ва елканинг юқори қисми кўтарилади. 2. Қўл юқорига кўтарилган ҳолда машқ ўтказилади. 3. Оёқ орқага букилади. 4. Қўллар худди сувда сузаётган ҳолатда машқ ўтказилади. 5. Қўл бошга қўйилиб кўкрак қафаси билан ҳаракат қилинади. 6. Бола орқа билан ётган ҳолатда қуйидаги машқлар қилинади. 1. Оёқлар бир вақтнинг ўзида кўтарилиб букилади. Бирма-бир.

2. Навбат билан ўнг ҳёқлар кўтарилади. Даво гимнастикаси билан бирга. 10,1- Инфекцион-артритлар туберклёз, бруцеллез ва ревматизм каби касалликлардан кейин келиб чиқади. Ноинфекцион-артиритлар моддалар алмашинувини бузилиши натижасида келиб чиқадиган дистрофик ўзгаришлардан пайдо бўлади. Инфекцион ва травматик артритларда бўғим ичидаги суюқлик миқдори ошади, бўғимтоғайларида ўзгаришлар, бўғим халтаси ва боғламларида ўзгаришлар пайдо бўлади. 10,2- Аускультация-стетоскоп ёки фенендаскоп ёрдамида текширилади. Соғлом одамда везикуляр твуш эшитилади. Юракни эшитганимизда 2 та тон систолик ва диастолик товуш эшитилади.Врач текшириши вақтида Спортчининг артериал босимини тешириб кўради. Махсус асбоб сфигмоманометр ёрдамида ўлчанади,кўрсатмаларга қараб махсус текшириш усуллари ренген, электрокардиограф, фонокардиогараф, спирограф, лабаратория текширувлари (қон,сийдик, ахлат, балғам) ўтказилади. 10,3 Плеврит- плевра пардасининг яллиғланишидир. Касаллик ўпкадаги касалликларнинг туберклёз, рак, ревматизм,ўткир ўпка касалликларининг асоратидир. Плеврит ўткир бошланади. Тана ҳаорати кўтарилади, йўтал,кўкрак қафасида оғриқ ва нафас олишнинг қийинлашуви билан бошланади. Даво физкултураси беморнинг тана ҳарорати туширилиб, умумий аҳволи яхшилангач бошланади. МашқЛар плевра бўшлиғидаги суюқликни йўқотиш ва ўпка плеврасидаги спайкаларни йўқотишга қаратилган. Агар чап ёнбошининг пастки томонига букилиши машқЛар нафас чиқарган вақтда амалга оширилади.

10,4 Машғулотгача ва машғулотдан 20-30 минут ўтказиб текшириш. Спортчи кўрсаткичининг организм функционал холатига алоқАси синаб кўрилади. Бу жисмоний зўриқиш қандай ўзгаришларга олиб келишини кўрсатади. бунда зўриқишнинг хажми катта кичиклиги аниқланади. Машғулотгача ва машғулотдан кейин 20-30 минут, 4-6 соат, 24-48 соатдан кейин текшириш. Бу билан спортчи нимага қодир эканлиги, қанча дам бериб қандай натижаларга эришиш мумкинлиги соатларда ёки суткада аниқланади. Машғуло куни эрталаб ва кечқурун текшириш. Агар спортчи кунига 2-3 марта машғулот ўтказса, машғулот хажмини аниқлашга ёрдам беради. 10,5- Иштаҳа организм ҳолатиниинг энг нозик кўрсаткичи. Машғулотлардаги зўриқиш холсизлик етарли даражада ухламаслик ва бошқа факторлар иштаҳада билинади. Жисмоний тарбия машқлари иштаҳани очиб юборади. Иштаҳаниннг яхшилиги моддалар алмашинуви процессини оширади. Эрталабки иштаҳа ҳолати энг зарур бўлиб, бунд спортчи турганда 30-45 минутдан кейин овқатланиш хиссини сезади, бу табиий ҳолат хисобланади. Баъзида 2-3 соат ўтгандан кейин ҳамовқат егиси келмайди. Бу белги организмнинг нормал функцияси бузилганида далолат беради. Ўз-ўзини бошқариш кундалигида яхши нормал, пасайган иштаҳаёки умуман йўқлиги белгиланади. Унда ич келишининг доимийлиги, ахлат шакли, дамлашлар ёки ич кетишлар белгиланади. 10,6-Тиббий тиклаш воситаларига қуйидагилар киради. Организмнинг функционал кўрсаткичларини ва иш қобилятини барча бошидан ўтказган касалликлардан, трвмалардан ва жисмоний зўриқишлардан тиклаш шифокор томонидан назорат қилинади. Тренер ва спортчи реабилитация қилиш ишларига катта эътибор бериш лозим. Касалликлар ва турли травмалар ва иш қобилятини

чеклайди,спортчининг натижаларини пасайтиради ва тайёргарликнинг индувидуал планини бажармасликка сабаб бўлади. Реабилитация даврида нотўғри режим, яъни касалликдан кейин машғулотга тайёргарликсиз Кириши, травмаларнинг асоратларнинг, зўриқишларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. 10,7- Таянч ҳаракат аппарат системасининг касалликлари. Мускулкаслликлари-мускуллар спазми миалгия кучли оғриқ симптомлари билан характерланади. Баъзи холларда шикастланган сохада мускуллар қисман жароҳатланиб, мускулларнинг функциясининг бузилишига сабаб бўлади. Бўғимлар ва бўғим олди тўқималарининг касалликлари. Бу системаларга синовит, артроз, полиартрит касалликлари киради. Спортсименларда айниқса енгил атлетика билан шуғилланадиганларда учрайди. Тери қопламлари касалликлари. Қадоқ пайдо бўлиши ваража тутиш, совуқ уриш,йирингли замбуруғли касалликлар киради. Буларнинг келиб чиқишига микроорганизмлар, паста замбуруғлар сабаб бўлади.

Похожие

Нерв системасининг функционал ҳолати

Кўкрак қафаси ва унинг органларининг ёпиқ шикастланиши

Турли касалликларда жисмоний реабилитацияни қўлланилиши

Туғиш ва туғишдан кейинги давр патологияси

Янги туғилган ҳайвонлар касалликлари