Янги туғилган ҳайвонлар касалликлари - Медицина - Рефераты

Янги туғилган ҳайвонлар касалликлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61 KB

Янги туғилган ҳайвонлар касалликлари Режа : 1. А сфиксия , алиментар гипотрофия . 2. Биринчи ахлат ни ушланиб қолиши . 3. О рқа чиқарув тешиги ва тўғри ичак ни нг бўлмаслиги . 4. К индикни нг касалликлари. 5. Янги туғилган ҳайвонларни озиқлантириш ва парваришлаш.

Янги туғилган ҳайвонларнинг асфиксияси. асфиксия (Asphyxia neonatorum) дейилганда янги туғилган бола она ҳайвон қорнидан чиқаётганда нафаснинг бўғилиб ёки тўхтаб қолиши тушунилади. Касаллик пайдо бўлиш сабаблари ҳомила нафасининг вақтидан илгари тўхтаб қолиши ва асфиксияси, она ҳайвон билан ҳомила ўртасида газ алмашинуви бузилиб, кейин ҳомила атрофи суюқлигининг нафас йўлларига тушиши натижасида келиб чиқади. Бўғоз ҳайвон узоқ юриб ҳолдан тойганда она ҳайвон ва ҳомила йўлдошлари анча жойгача ажралиб қолганида ёки она ҳайвон иситмали оғир касалликлар, яъни, ўпка касалликлари билан оғриган пайтларида газ алмашинуви бузилиши мумкин. Асфиксияга энг кўп сабаб туғиш вақтида нафаснинг қийинлашиб қолишидир. Бия ва сигирда бола тоси билан олдинга қараб жойлашган бўлса ҳомиланинг асфиксияси кўпинча тос пастки деворининг олдинги четига босилиши ва йўлдошда қон айланишининг бузилиши туфайли содир бўлади. Майда ҳайвонларда ҳам туғиш йўлларида худди шундай ҳодиса кузатилади. Кўпинча биринчи марта туғаётган она чўчқанинг боласи ўлик туғилади. Узоқ давом этадиган ва тез-тез қайтарилиб турадиган тўлғоқлар, плацентанинг босилиб қолиши, унда газлар алмашинувининг бузилиши ва ҳомиланинг асфиксиясига сабаб бўлади. Бирмунча енгил ҳолларда чўчқа болалари хириллаб, нотекис нафас олиб туради, калта-калта йўталади ва оғиз бўшлиғида шилимшиқ йиғилиб қолади. Шишиб, кўкимтир бўлиб қолган тили оғзидан сал чиқиб туради. Юрак суст ва тез-тез уради, шиллиқ пардалар оқарган, орқа чиқарув тешиги кўпинча биринчи тезак (меконий) билан ифлосланган бўлади. Баъзан киндигидан қон келиб туради. Оғир ҳолларда янги туғилган ҳайвон боласида юракнинг сезиларсиз даражада уришини айтмаса, ҳеч қандай тириклик белгилари сезилмайди.

Кўп ҳолларда касаллик оқибати шубҳали, чунки кўпинча аспирацион бронхопневмония ривожланади. Ёрдам кўрсатиш учун ҳомила туғилгандан кейин оғиз ва бурун бўшлиғидаги шилимшиқ суюқликни дарҳол дока тампонлар билан артиб олиш керак. Бунда ҳайвон боласининг боши билан бўйнини бироз пастлатиш лозим. Бузоқ, чўчқа ва ит болаларини орқа оёғидан кўтариб, оҳиста силкитиш тавсия этилади. Янги туғилган ҳайвон боласи юзаки нафас олиб турган бўлса нашатир спиртдан фойдаланиш мумкин, кўкрак қафасини ишқалаш ҳам фойда беради. Нафас ҳаракатлари мутлақо бўлмаса, вақтни ўтказмасдан сунъий нафас олдириш керак. Бунинг учун кўкрак қафаси бир маромда босилиб, кенгайтирилади. Юрак ишлаб турганда жонлантириш учун қилинадиган муолажалар давом эттирилаверади. Мустақил нафас ҳаракатлари бошлангандан кейин сунъий нафас олдиришни тўхтатиб қўймаслик керак, чунки бу ҳаракатлар яна тўхтаб қолиши мумкин. Асфиксия қайталаниши мумкинлиги сабабли янги туғилган ҳайвонни бир неча соат кузатиб туриш керак. Юрак секин урганида кофеин ва камфора препаратлари қўлланилади, нафас олиш марказларини қўзғатиш мақсадида 0,005-0,012 г лобелин эритма ҳолида тавсия этилади. Биринчи тезакнинг тўхтаб қолиши. Янги туғилган ҳайвонларда биринчи тезак туғилишидан бир неча соат ичида чиқади. Лекин биринчи тезак (меконий), кўпинча тойларда тўхтаб қолиб, интоксикация ва ҳатто ўлимга сабаб бўлиши мумкин. Увиз сутининг камлиги ёки ёмон сифатли бўлиши, янги туғилган ҳайвоннинг ўз вақтида эмизилмаслиги биринчи тезакининг тўхтаб қолишига сабаб бўлиши мумкин. Янги туғилган ҳайвонда тезаклаш кузатилмайди. Туғилган кунининг эртасига безовталаниш бошланади, қорин шишади, кучаниш, тез-тез тезаклаш позасини қабул қилиш, қоринга қараш, терлаш ва орқа оёқлари билан қорнига уриш, умумий ҳолсизланиш

белгилари кузатилади. Тўғри ичак бармоқ билан текширилганда қуюқ ёки қаттиқ тезак тўпланиб қолганлиги маълум бўлади. Вақтида даволанса касаллик ўтиб кетади, аммо ҳайвон заифлашиб қолганида касаллик оғирлашади. Даволаш учун мой ёки совунли сув юборилиб клизма ўтказилади. Кейин ундаги қаттиқ тезак массалари бармоқ билан олиб ташланади. Ичакнинг ичкарисидаги тезакга бармоқ етмаслиги учун уни юмшатиш мақсадида совунли сув билан чуқур клизма қилинади. Клизма ўтказишда ичак деворларининг жароҳатланмаслиги учун Эсмарх кружкаси резина найчасининг эбонитли учи тезакка етиб боргунича ичакка киритилади ва кейинчалик, тезак юмшаган сайин чуқурроқ киритиш мумкин. 2-3 соатдан кейин клизма такрорланади. Бундан ташқари, канакунжут мойи (50,0) ёки глаубер тузи (50,0-75,0) ичириш ва ичак перисталтикасини кучайтириш мақсадида қоринни массаж қилиш тавсия этилади. 1-2 г пурген (фенолфталеин) ичирилиб, қорнга иссиқ грелка қўйиш ҳам яхши натижа беради. Киндикдан қон оқиши (omphalorrhagia) . Киндикдан қон оқиши ҳамма турдаги янги туғилган ҳайвонларда учрайди. Веноз қон кетишида қон кучсиз оқим билан пулсасияланмасдан, артериал қон кетишида эса кучли оқим билан ва пулсасияланиб қон отилиб чиқиб туради. Кўп қон кетишида касалликнинг оқибати мон бўлиши мумкин. Даволаш учун киндикнинг пастки учидан икки см қолдирилиб стерил лигатура қўйилади. Кейин киндикнинг учи юқорига қайтарилиб, иккинчи лигатура қўйилади. Киндик жуда калта узилган бўлса киндикка битта ёки иккита тўғнағич ўтказилиб, устидан ипак ип билан ўрама чок солиш керак. Агар янги туғилган ҳайвонда асфиксия кузатилса, дарҳол сунъий нафас олдириш зарур. Кўп қон кетганда она ҳайвондан олинган қон қуйилади ёки вена қон томирига 0,9%-ли натрий хлорид эритмасидан 500 мл гача юборилади. Урахус фистуласи. (urachus patens) - киндик узилгандан кейин сийдик йўлининг бекилмай қолиши бўлиб, кўпинча бузоқларда, баъзан тойларда

кузатилади. Нормал тўғилган ҳайвонда сийдик йўли бекилиб кетади ва унинг ўрнига бириктирувси туқиманинг усишидан чандиқ ҳосил бўлади. Урахус фистуласининг сақланиб қолишида киндикдан сийдик ажралиб туради, натижада киндик атрофии терисида эритема, экземали жароҳатланиш ва ярали яллиғланиш кузатилади. Сийдик йўлининг қорин ҳалқасига маҳкам ёпишиб қолиши тойларда шу аномалияга сабаб бўлиши мумкин. Даволаш учун киндикнинг ткбига, яқни сийдик йўлини ҳам ёпадиган қилиб лигатура қўйилади. Киндик жуда калта бўлса ушлаб турадиган лигатура қўйиш керак. Киндикни ляпис билан куйдириш киндик атрофига ўткир малҳамлар суртиш сийдик йўли фистуласини беркитиши мумкин. Киндикнинг яллиғланиши (omphalitis). Янги туғилган ҳайвон боласи ҳаётининг биринчи кунларида киндикнинг қолган қисми атрофига ташқи муҳитдан микроорганизмлар тушиши ва бириктирувчи юмшоқ тўқимада ҳам, киндик тизмачасининг томирларида ҳам ривожланиш мумкин. Меъёрида янги туғилган ҳайвоннинг киндиги ҳаётининг 4-8- кунларида қуриб тушади ва ўрни битиб кетади. Туғиш вақтида киндикнинг жуда калта узилиши, киндик тизмачаси атрофидаги терида жароҳат пайдо бўлиши микроорганизмларнинг киндикка кириши учун қулай шароит туғдиради. Бундан ташқари, туғиланда киндикка дезинфекцияловчи воситалар билан ишлов бермаслик ва янги туғилган ҳайвонларни антисанитария шароитларида асраш касалликка сабаб бўлиши мумкин. Киндикнинг яллиғланиши бузоқларни гуруҳ усулида сақлашда кўп қайд этилади, бунда уларни бир-бирининг киндигини суриши оқибатида киндикка турли инъфекция тушиши мумкин. Белгилари. Киндикнинг яллиғланиши Янги туғилган ҳайвоннинг 3-4 кунлигида маълум бўлиши мумкин. Яллиғланган киндик шишган ва оғриқли бўлади. Бъзан яллиғланиш жараёни атроф туқималар ва қорин бўшлиғига ўтиши мумкин. Маҳаллий ҳарорат ва кўп ҳолларда тана

ҳарорати ҳам кўтарилади. Киндик ўсимтасида некроз, қорамтир-қўнғир масса ва йирингли экссудат тўпланиши характерли бўлади. Оқибати яллиғланиш жараёнининг қон томирлар бўйлаб ичкарига ўтиши септицемия ва пиемия сабабли ёмон тугаши мумкин. Даволаш учун киндикдаги яллиғланиш учоғи яхшилаб тозаланади ва дезинфекцияловчи воситалар билан ишлов берилади. Талаб этилганда абсцесс кесилиб, жароҳатланган тўқималар олиб ташланади, ярага йод настойкаси суртилади, этакридин лактат, калий перманганат эритмалари билан ювилади, стрептоцид порошоги сепилади. Киндик атрофига антибиотиклар 0,5-1 млн ТБ дозада инъекция қилинади. Антибиотиклар ва сульфаниламидлар билан бир курс даволаш ўтказилади. Касалликни олдини олиш учун ҳайвонларни туғишида ва янги туғилган ҳайвонларни парваришлашда гигиеник талабларга риоя қилиш лозим. Киндик томирларининг яллиғланиши. Бу касаллик кўпинча тойча ва бузоқларда учрайди. Тойчаларда одатда киндик артерияси, бузоқларда эса киндик венаси яллиғланади. Касаллик туғишдан бир неча кун ўтгандан кейин бошланади. Ҳайвон кўп ётади, кам эмади. Танасининг ҳарорати кўтарилиб, юрак уриши ва нафас олиши тезлашади. Киндик атрофи жуда безиллаб тургани учун ҳайвон зўр-базўр юради ва орқаси жуда қийшайиб кетади. Киндик атрофидаги тери кўпинча йиринг билан ифлосланади. Пайпаслаб кўрилганда киндик тизмачасининг бир қадар (бита бармоқча) йўғонлашганлиги маълум бўлади. Босиб кўрилганда қўланса ҳидли қуюқ йиринг чиқади. Касалликнинг дастлабки даврлари енгил ўтади. Яллиғланиш авжига чиққанда эса эҳтиёт бўлиш керак, чунки микроорганизмлар қон томирлари орқали жигар ва бошқа паренхиматоз аъзоларга ўтиши мумкин. Бу эса пиосептицемия ва ўлимга сабаб бўлиши мумкин. Дезинфекцияловчи ва қиздирувчи компресслар (камфора ёки сулема спирти, хлорамин ва бошқалар) ҳам қўлланилади. Абсцесс ёрилганидан кейин унинг бўшлиғи ва киндик артерияси ёки венасининг деворлари

спиртли тампонлар билан тозаланади. Кейин 1-2 кун камфора ёғи қўйилади, киндик атрофидаги терига йод настойкаси суртилади. Киндик атрофидаги қорин деворига 500-1000 ТБ стрептомицин 40 мл 0,25%-ли новокаинда эритилиб, 4-5 марта юборилади. Киндикнинг гангреноз яллиғланиши. Бу касаллик янги туғилган бузоқларда, кўпинча туғилганидан бир неча кун кейин бошланади ва эркак ҳайвонларда кўпроқ учрайди. Киндикнинг сурункали нам бўлиб туриши гангреноз яллиғланишига мойилликни оширади. Эркак ҳайвон сийдик ажратганда, нам тўшамада ётганда ёки урахус ёпилмасдан қолганда киндик доимий равишда сийдик билан намланиб туриши мумкин. Касалликнинг характерли белгиси киндикнинг нам бўлиб, кулранг қизил тусга кириши ва ундан қўланса ҳид анқишидир. Яллиғланиш киндикнинг ички юзасига ўтмаган бўлса касаллик енгил ўтиб кетади, акс ҳолда эса оқибати ёмон тугаши мумкин. Киндикнинг нам қисмини олиб ташлаш ва ҳосил бўлган жароҳатни йод настойкаси суртиб, карбол кислота ёки ляпис билан куйдириш керак. Жароҳатга стрептоцид сепиш, киндик атрофидаги терига эса ихтиол ёки рухли малҳам суртиб туриш фойдалидир. Орқа чиқарув тешиги ва тўғри ичакнинг туғма бўлмаслиги ( Atresia ani , atresia ani et recti ) . Орқа чиқарув тешиги туғма битган бўлса янги туғилган ҳайвон тўғри ичагининг орқа учи ташқарига очилмайди ва бевосита тери остида жойлашади ёки тос бўшлиғида ётади, урғочи ҳайвонларда эса баъзан қинига очилади. Бу аномалияни ҳар хил турдаги янги туғилган ҳайвонларда, кўпинча чўчқа болаларида учратиш мумкин. Белгилари . Туғилганидан бир неча соат ўтгач, янги туғилган ҳайвонда қорннинг дам бўлиши, безовталаниш пайдо бўлади, айниқса онасини бир неча марта эмгандан кейин безовталаниш кучаяди. Янги туғилган ҳайвон онасини эммай қўяди ва ҳолсизланиб қолади. Анус бўладиган жой пайпаслаб кўрилганда одатда тос бўшлиғининг бир қадар ичкарисида ётган тўғри ичакнинг қаттиқ берк учини топиш мумкин.

Тўғри ичакнинг орқа қисми терига яқин жойлашган бўлса оқибати яхши, тўғри ичак қинга очиладиган ҳолларда эса оқибати ёмон бўлиши мумкин. Ёрдам кўрсатиш учун операция қилинадиган жой тегишлича тайёрлангандан кейин анус бўладиган жойдаги тери крестсимон шаклда кесилади. Тос бўшлиғининг бириктирувчи тўқимаси бармоқ билан тўғри ичакнинг қаттиқ учигача йиртилади, кейин тўғри ичакнинг учи тортилиб, бир неча чок билан терига беркитиб қўйилади. Шундан кейин биринчи тезак олиб ташланади ва тўғри ичак бўшлиғи дезинфекцияловчи эритма билан ювилади. Кейин жароҳатнинг битиш жараёнини кузатиб бориш ва жароҳатга дезинфекцияловчи малҳам суриб туриш керак. 1. Янги ту ғ илган ҳ айвонлар касалликларини олдини олиш тадбирлари : 2. Бўғоз ҳайвонларни тўғри парваришлаш ва озиқлантириш; 3. Туғруқ вақтида туғишга ёрдам кўрсатиш; 4. Янги туғилган ҳайвонларни айниқса, ҳаётининг биринчи 15-20 кунида тўғри озиқлантириш ва парваришлаш; 5. Янги туғилган ҳайвонлар организмининг резистентлигини оширадиган препаратлардан профилактик ва даволаш мақсадларида фойдаланиш. 6. Ветеринария-зоотехния қоидаларига амал қил и ш ; 7. Юқумли касалликлар н и п ай до бўлишига йў л қ уймаслик ;

Похожие

Янги туғилган чақалоқлар учун мўлжалланган дори турлари. Педиатрия амалиетида юмшоқ дори турлари

Катта ёшдаги болалар касалликлари. Нафас органлари касалликлари

Паррандаларнинг юқумли касалликлари

Упка йирингли касалликлари

Нерв системасининг касалликлари