Jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar va jinsiy yetilish davrida istalmagan homiladorlikning oldini olish - Медицина - Рефераты

Jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar va jinsiy yetilish davrida istalmagan homiladorlikning oldini olish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

21.05859375 KB

Jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar va jinsiy yetilish davrida istalmagan homiladorlikning oldini olish Reja: Jyoyuk ning epidemiologiyasi  Jyoyukni aniqlash (diagnostikasi)ning muhim jihatlari

Ilgari tanosil kasalliklari deb nomlanuvchi atama yaqindan boshlab jinsiy yo‘l orqali yuqadigan kasalliklar (JYOYuK) deb ataladigan bo‘ldi. JYOYuK guruhiga asosan jinsiy aloqa vositasida o‘tadigan yuqumli kasalliklar kiradi. Hozirgi paytda yuqumli kasalliklar orasida JYOYuK juda keng tarqalgan bo‘lib, ko‘pgina mamlakatlarda ijtimoiy muammolar keltirib chiqarmoqda. Ilgarilar tanosil kasalliklariga asosan 5 ta yuqumli kasalliklar ya’ni, so‘zak, zaxm, shankroid, tanosil limfogranulyomasi va qov granulyomasi kiritilgan bo‘lsa, ularning soni hozirgi kunda Jahon Sog‘liqni saqlash tashkiloti tasnifiga ko‘ra 20 dan oshib ketdi. Ular qatoriga OITS, trixomoniaz, xlamedioz va boshqa ko‘plab kasalliklar ham qo‘shildi. Jahon Sog‘liqni saqlash tashkilotning (JSST) tasnifiga muvofiq JYOYuKga bakterial vaginoz, kandidoz, trixomoniaz, gepatit B, genital gerpes, zaxm, so‘zak, chov granulyomasi, ichak infektsiyalari, tanosil limfogranulyomasi, qov biti, kontagioz mollyusk, gonokoksiz uretrit, o‘tkir uretral sindrom yoki sistit, orttirilgan immun tanqisligi sindromi (OITS), intraepitelial servikal neoplaziya, urogenital xlamidioz, sitomegalovirus infektsiyalari, qo‘tir, shankroid, kichik chanoq a’zolarining yallig‘lanish kasalliklari kiradi. Kasallik keltirib chiqaruvchi etiologik omillarga asosan viruslar, bakteriyalar, sodda mikroorganizmlar, parazitlar kiradi. JYOYuK ning dastlabki ko‘zga tashlanadigan belgilaridan erkaklarda uretrit, ayollarda servisit, vaginit, jinsiy a’zolardagi yaralar, o‘tkir uchli kondilomalar, immun xususiyatning pasayishi va boshqalar. Ikkilamchi belgilariga epididimit, chanoq a’zolari yallig‘lanish kasalliklari (ChAYaK), o‘tkir uretritlar kiradi. Ko‘pchilik hollarda JYOYuK ni bir xil mikroorganizm chaqirishi mumkin, ba’zan esa bir necha qo‘zg‘atuvchilar chaqirgan holatlar ham uchraydi. Jahonning turli mamlakatlarida JYOYuK ni keltirib chiqaruvchi etiologik omillar ularning turli mintaqada turlicha virulentligiga (kasallik chaqirish qobiliyatiga) qarab har xil bo‘lishi mumkin. Masalan, G‘arb mamlakatlarida ko‘proq sodda viruslar keltirib chiqaradigan jinsiy a’zolar yaralari, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa OITS, xlamidioz kabi kasalliklar ko‘p uchraydi. Markaziy

Osiyo mintaqasida vaginozlar, servisitlar va bachadon bo‘yni intraepitelial neoplaziyasi (eroziyasi) jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarning xarakterli xillari bo‘lib hisoblanadi, ularning kelib chiqishida bir necha mikrob shtammlari o‘rin tutadi. Keyingi vaqtlarda JYOYuK ning oldini olish va samarali davolashdagi qiyinchiliklarga antibiotiklar ta’siriga chidamli bo‘lib qolgan mikroorganizm shtammlarining ko‘payib borishi sabab bo‘lmoqda. Bundan tashqari bu kasalliklarga qarshi emlovchi zardoblar ishlab chiqilmaganligi, kasallikni o‘z vaqtida aniqlab, davolash uchun meditsina xodimlarining malakalari ham unchalik yetarli emasligi kasallikning tezlik bilan tarqalib ketishiga sabab bo‘lmoqda. JYOYuK lar o‘zidan keyin jiddiy asoratlar qoldirishi bilan ham xavflidir. Bunday asoratlardan kichik chanoq a’zolarining yallig‘lanishi, bachadon naylarining ikki tomonlama o‘tkazuvchanligining buzilishi, bachadondan tashqari homiladorlik, bepushtlik, zaxmda tug‘ma asoratlar, kasallikni boshqa juftlarga yuqtirish kabilar. JYOYUK NING EPIDEMIOLOGIYASI JYOYuK lar xavfi yuqori bo‘lgan guruhga 25 yoshgacha bo‘lganlar, shaharda hamda noqulay ijtimoiy-iqtisodiy muhitda yashovchi shaxslar kiradi. Bundan tashqari boshqa guruhga uzoq, borish qiyin bo‘lgan qishloq va tumanlarda meditsina xizmati va muhofaza ishlari yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan mintaqada yashovchi shaxslar, ko‘chmanchi qabilalar, immigrantlar kiradi. JYOYUKNI ANIQLASH (DIAGNOSTIKASI)NING MUHIM JIHATLARI JSST tomonidan bu kasalliklarni tekshirib, diagnozini aniqlash va davolash- profilaktik ishlar yuzasidan maxsus protokol tavsiya etilgan. Shunga ko‘ra dastlabki diagnostik, profilaktik tadbirlar sog‘liqni saqlash tizimining birlamchi bug‘inlarida (qishloq va shahar vrachlik punktlari, poliklinikalar) da amalga oshirilishi lozim. Buning uchun oddiy usul bilan uretra va qin ajralmalarini fiziologik erit maga aralashtirib, hamda ikkinchi usul shunday ajralmalardan

surtma tayyorlab gramm usulida bo‘yab mikroskopiya qilish. Oddiy mikroskop yordamida trixomoniaz, kandidoz va bakterial vagin oz chaqiruvchi mikroorganizmlarini aniqlash mumkin. So‘zak, xlamidioz, zaxm kasalliklariga tekshirish uchun maxsus jihozlangan laboratoriya sharoiti yaratilishi kerak, bu tekshirish usullarini qishloq sharoitida amalga oshirish imkoniyati bo‘lmaydi. Shuning uchun laboratoriya tekshirishini o‘tkazish imkoniyati cheklangan muassasalarda har bir bemorni klinik jihatdan tekshirib chiqishga to‘g‘ri keladi. Kasallikning dastlabki simptomlariga qarab diagnozni aniqlash mumkin bo‘ladi. Lekin bunda bir nechta jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarning simptomlari bir biriga o‘xshashligi, kasallikni bir nechta mikroorganizmlar (qo‘zg‘atuvchilar) chaqirishi mumkinligi inobatga olinishi lozim. Bu haqida kasalliklarga alohida ta’rif berilganda tanishasiz. Jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarni samarali tekshirish va davolash uchun kasallik xavfi yuqori bo‘lgan guruhga tegishli shaxslarni aniqlash muhim ahamiyatga ega. Shuning bilan birgalikda JYOYuK ni mazkur mintaqada qaysi turi ko‘proq uchrashi, bu haqida tegishli davolash-profilaktik muassasalaridan yetarlicha statistik ma’lumotlarga ega bo‘lishning ham ahamiyati kattadir. Barcha aholini bir yo‘la tekshirish iloji bo‘lmaganligi sababli tibbiyot muassasalariga (urolog, akusher-ginekolog, dermatovenerolog va hokazo) murojaat etuvchi aholi qatlamini JYOYuK larga tekshirish salmoqli diagnostik imkoniyat yaratadi. Buning uchun tibbiyot xodimlari quyidagilarni bilishlari kerak: – qanday hatti harakatlar inson uchun xatarli bo‘lishi mumkinligini; – JYOYuK ning simptomlarini; – aholi yashash joylarida JYOYuK ning qaysi turi ko‘proq uchrayotganligi haqida ma’lumotni; – JYOYuK bor deb gumon qilingan kishini atroflicha tekshirib ko‘rish va o‘tkazilgan tahlil natijalariga ko‘ra unga baho bera olish. JYOYuK ni aniqlashda jinsiy juftlar bilan (ayniqsa xotin qizlar) bilan suhbatlar uyushtirib, kerak bo‘lsa anonim so‘rovlar o‘tkazib quyidagi diagnostik ahamiyatga ega bo‘lgan ma’lumotlar to‘plash shifokorlar ishini bir muncha yengillashtiradi. –

Sizda qindan ajralmalar kelib turadigan vaqt bo‘ladimi? – So‘nggi yillar mobaynida jinsiy jihatdan qandaydir o‘zgarish – jinsiy a’zolarda yara, terisi zararlangan hollar kuzatilganmi? – Jinsiy juftin giz keyingi 3 oy davomida jinsiy a’zolar kasalligi, siydik yo‘llaridan ajralma kelishi yoki qovdagi bezlarning shishganligi sababli davolanganmi? Davolangan bo‘lsa qanday kasallik yuzasidan davolangan? – Juftingiz boshqalar bilan jinsiy aloqa qilishi mumkinmi? – Kasbingiz (haydovchilik, harbiy xizmatda bo‘lish) JYOYuK sizda yoki juftingizga paydo bo‘lish xavfini tug‘diradimi? – O‘zingizda JYOYuK bor deb gumonsiraysizmi? Mijozlar bu savollarga to‘g‘ri javob qaytarsalar tibbiyot xodimlari tomonidan kasallikni aniqlashga yaqindan yordam beradi. Tibbiyot xodimlari mijozlarga maslahat berishda JYOYuK dan to‘la davolanmasa yoki tibbiy yordamga o‘z vaqtida murojaat qilmasa bu kasalliklar inson salomatligi uchun jiddiy muammolar keltirib chiqarishi mumkinligiga e’tiborni qaratishlari lozim. JYOYuK ning oqibati quyidagi asoratlarga olib kelishi mumkin. – Kichik chanoq a’zolarining yallig‘lanishi tufayli bachadondan tashqari homiladorlikka; – Bachadon bo‘yni rakining rivojlanishiga (bachadon bo‘yni eroziyasi); – Jinsiy a’zolardan surunkali ajralmalar kelib turishiga (xlamidioz, urogenital infektsiyalar bo‘lganda); – Kichik chanoq sohasida surunkali, ayollarni muntazam ravishda qiynab turadigan og‘riqlar paydo bo‘lishi; – Hayz siklida o‘zgarishlar bo‘lishi (og‘riqli hayz, gipermenstrual sindrom); – Bepushtlik. So‘zakdan davolangan 20–30% erkaklar va yallig‘l anishdan davolanmagan 55-85% ayollar bepusht bo‘lib qoladilar; – JYOYuK ning ko‘payishi OITS xavfini kuchaytiradi. Bundan tashqari jinsiy a’zolar infektsiyasi homilador ayollarda ho miladorlik patologiyasi ro‘y berishiga olib kelishi mumkin (homilaning o‘z-o‘zidan tushishi,

muddatidan oldin tug‘ish, homila infektsiyasi). Bun day ayollardan tug‘ilgan chaqaloqlar ko‘pincha toksik-septik kasalliklarga moyil bo‘ladi (pnevmoniya, sepsis), markaziy asab tizimining, ko‘zning zararlanishi kabi illatlarga duchor bo‘lishi kuzatiladi. Shu sababli tibbiy xodimlar kasalliklarni har qanday sharoitda (uzoq qishloqlarda, davolash muassasalarining birlamchi zvenolarida), ayniqsa kasallikning aholi o‘rtasida keng tarqalgan turlarini o‘z vaqtida aniqlashi, davolash chora-tadbirlarini ko‘rishlari lozimligini e’tiborga olib JYOYuK ning ko‘p uchraydigan turlari haqida atroflicha ma’lumot beriladi. abort, uning ayol organizmiga ta’siri, abortning oldini olish. Leri S. Liskin ma’lumotlariga ko‘ra, rivojlanayotgan mamlakatlar kasal xonalaridagi 4–70 foizgacha onalar o‘limiga g‘ayriqonuniy abortlar asorati sabab bo‘lishi ta’kidlanadi. Dunyoning turli mamlakatlarida abortlarga tegishli qonunlarning murosalashuviga (liberalizasiya) ko‘ra, 12 haftalik muddatgacha bo‘lgan homiladorlik, tibbiy va ijtimoiy ko‘rsatmalarga asosan, homilaning 28 haftasigacha uni tibbiy abort yo‘li bilan olib tashlashga ruxsat berilishiga qaramasdan, hanuzgacha kriminal (g‘ayriqonuniy) abortlar hamda ularning og‘ir asoratlari deyarli kamaygan emas. Shu nuqtai nazardan, mutaxassislar diqqat e’tibori sun’iy abortga, nafaqat, tug‘ilishni rejalashtirishning jarrohlik usuli sifatida, balki, murakkab tibbiy muammo deb qaralishi lozim. Chunki, abort oqibatida ayollar jinsiy azolarida va ichki sekretsiya bezlarida og‘ir asoratlar sodir bo‘lishi, bu esa, o‘z navbatida markaziy asab tizimiga ta’sir etishi, bepushtlik keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababdan tibbiy xodimlarning (hamshiraning) oldida turgan asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: 1. Tibbiy abortlar asoratini o‘z vaqtida aniqlash va davolash maqsadida mijozlarga tegishli maslahatlar berish. 2. Abort asoratlari bo‘lgan taqdirda, o‘smirlarni davolashga doim tayyor turish yoki ularga malakali shifoxonaga yo‘llanma berish; 3. O‘smirlarni kontratsepsiya haqidagi axborotlar bilan ta’minlash, kerak bo‘lganda xizmat ko‘rsatish.

abortdan keyin kuzatiladigan asoratlar: infektsiya tushishi, homila to‘qimasi qoldig‘i qolib ketishi, qon ketishi, abortning chala qilinishi natijasida homiladorlik rivojlanaverishi, bachadon bo‘yni va tanasining shikastlanishi; qo‘shni a’zolar shikastlanishi (siydik pufagi, ichaklar), og‘riqsizlantirish uchun qo‘llangan dorilarga nisbatan allergiya yuzaga kelishi yoki uning toksik ta’siri. asoratlarni davolash. Infektsiya tushganda, qorin va chanoqda, belda og‘riq bo‘lishi, isitma chiqishi, qindan va bachadondan hidli, yiringli ba’zan qonli chiqindi kelishi, holsizlanish, bachadon va uning ortiqlari sohasida og‘riq bo‘lishi kabi belgilar ko‘zga tashlanadi. Bunday hollarda, bemorning ahvoli yengil yoki og‘ir bo‘lishiga qarab, tegishli dori-darmonlar yordamida davolash mumkin. Agar bemorning ahvoli og‘irlashib, klinik belgilari kuchli rivojlangan bo‘lmasa, ambulatoriya sharoitida antibakterial dori vositalari qo‘llanilib, davolanadi. Albatta, iloji boricha qindan surtma (mazok) olib, kasallik chaqiruvchi makroorganizmning turi va u qaysi antibiotik yoki antibakterial dori vositasiga sezgir ekanligi aniqlanib, keyin antibiotik qo‘llash yaxshi natija beradi. Shuningdek, davolashda qinga vanna, poroshokli purkama, mazli tamponlar qo‘yiladi. Agar kasallik og‘ir kechadigan bo‘lsa, unda bemorlar, albatta ginekologik shifoxonaga yotqizilib, simptomatik, antibakterial davo o‘tkaziladi va suyuqliklar qo‘yiladi. (infuzion terapiya). Bu haqida ginekologiya kitobida batafsil ma’lumot berilgan. abortdan keyngi parvarish. Abortdan keyin ba’zan oyoqlarda titroq, 1 hafta davomida qindan oz-oz chiqindi kelishi, qisman ko‘ngil aynishi va qusish mumkin. Agar vrach ayolga qandaydir dori yozib bergan bo‘lsa, uning ko‘rsatmasiga asosan dorini qabul qilish kerak. Abortdan keyingi 10 kun davomida dam olishi kerak, jismoniy mehnat qilmaslik, gigiyenik taglikdan foydalanish, vanna o‘rniga dush qabul qilish kerak. Qonli chiqindi kelishi to‘xtaguncha qinni chayish va jinsiy aloqa qilish mumkin emas. Agar quyidagi simptomlardan loaqal bittasini sezsa ham vrachga murojaat qilish lozim: diametri

5 sm dan kattaroq qon laxtalari kelishi; titroq va tana haroratining 38ºC dan oshishi; 4 soatdan ortiqroq ko‘ngil aynishi va qusishning davom etishi; qorinda kuchli, to‘xtamaydigan og‘riq bo‘lishi; abortdan keyin 6 oy davomida hayz kelmasligi. Abortdan keyin kamida 6 oy davomida homiladorlikdan saqlanish kerak. Bu har xil abortlarning oldini olish va organizmingizning dam olishi uchun muhimdir. – Abortdan keyingi davrda homiladorlikdan saqlanishning bir necha usullari mavjud. Tabletkalar, prezervativlar, spermisidlar va BIV. – Tabletkalar, prezervaivlar va spermisidlardan abortdan keyin darhol foydalanishi mumkin. – Abortdan keyin birdaniga BIVni kiritib qo‘yishi mumkin, albatta infektsiya bo‘lmagan taqdirda. Agar infektsiya bo‘lsa yoki unga gumon bo‘lsa oldin davolanib, keyin BIVni qo‘ysa bo‘ladi. – Ba’zi ayollar abortdan keyin darhol homiladorlik bo‘lmaydi deb o‘ylaydi. Lekin ayollarda hoimladorlik bo‘lish qobiliyati abortdan keyin darhol (9 kun ichida) tiklanadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Ya.N. Allayorov. Reproduktiv salomatlik va kontratseptiv texnologiya.– T.: «Istiqlol» nashriyoti, 2005. 2. Я.Н. Аллаёров, М.И. Расулова, Д.У. Юсупова. Патологик акушерлик.– Самарқанд, 2007. 3. Ya.N. Allayorov. Akusherlik.– T.: «O‘zbekiston Milliy entsiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2008. 4. Ya.N. Allayorov, N. I. Zokirova, A. T. Safarov, F. Q. Asqarova. Akusherlikda shoshilinch yordam.– Samarqand, 2009. 5. Р.У. Арзиқулов. Репродуктив саломатлик асослари. – T.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2010. 6. Ю.А. Гуркин, В.И. Грицюк. Гинекология. Справочник семейного врача. Москва – Санкт-Петербург, 2005. 7. В.И. Дуда, В.И. Дуда, И.В. Дуда. Акушерство.– Минск: «Вышэйшая школа», 2004. 8. M.F. Ziyayeva, G.X. Mavlyanova. Ginekologiya. – T.: «O‘qituvchi» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007. 9. Н.Е. Кретова, Л.М. Смирнова. Акушерлик ва гинекология. – T.: «Ибн Сино» номидаги нашриёт, 1991.

Похожие

Jinsiy yetilish davrida hamshiralik parvarishi

Jinsiy yetilish davrida ko‘p uchraydigan muammolar

Jinsiy yetilish davrida salomatlikka oid wellnes hamshiralik tashxisi

Onalik va bolalikni himoya qilish tuzilmasida (strukturasi) parvarish faoliyati

Jinsiy yo’l bilan yuqadigan infekstiyalar. Zaxm kasalligining umumiy kechishi, zamonaviy tasnifi