Гидродинамика. Бернулли тенгламаси - Медицина - Рефераты

Гидродинамика. Бернулли тенгламаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

83.5 KB

Гидродинамика. Бернулли тенгламаси Режа 1. Оқимнинг узлуксизлик тенгламаси 2. Суюқлик ҳаракатининг Эйлер дифференциал тенгламаси 3. Бернулли тенгламаси. 4. Суюқликларнинг тезлиги ва сарфини ўлчаш

Талабаларга суюқлик харакатини ифодаловчи тенгламадан амалий инженерлик масалаларини ечишда қўллаш асосларини бериш.

Оқимнинг узлуксизлик тенгламаси Узлуксизлик тенгламасига мувофиқ, трубанинг ўлчамидан қатъи назар, вақт бирлигида унинг ҳар қандай кесим юзасидан оқаётган суюқликнинг миқдори бир хил бўлади, деган хулосага келиш мумкин ( - расм). Бу вақтда кесим юзалари S 1 , S 2 , S 3 ва оқимнинг тезлиги  1 ,  2 ,  3 бўлади. Секундли сарф тенгламасига мувофиқ:  1 S 1  1 =  2 S 2  2 =  3 S 3  3 ёки М 1 = М 2 = М 3 ; бу ерда М = S  - суюқликнинг массавий сарфи; кг/с. Трубадан оқаётган суюқлик бир хил ва унинг зичлиги вақт бирлигида труба узунлиги бўйича ўзгармайди (  1 =  2 =  3 =  = const), шунинг учун вақтнинг исталган моментида оқиб ўтаётган суюқликнинг миқдори бир хил бўлади:  S = const.

Бу тенгликдан кўриниб турибдики, тезлик трубанинг кесим юзасига тескари пропорционалдир: Оқимнинг узлуксизлик тенгламаси моддалар сақланиш қонунининг хусусий кўриниши бўлиб, оқимнинг материал балансини ифодалайди. Баъзи ҳолларда оқимнинг узлуксизлиги бузилиши мумкин. Масалан, суюқликнинг қайнаши пайтида босимнинг бирдан пасайиши натижасида, айрим вақтда насосларнинг ишлаши пайтида оқим узлуксизлиги тенгламаси шартлари бажарилмайди. Суюқлик ҳаракатининг Эйлер дифференциал тенгламаси Бу тенгламаларни келтириб чиқариш учун турғун ҳаракат қилаётган идеал суюқлик оқимидан элементар кичик заррачага ҳаракат пайтида ва тинч ҳолатда таъсир қилаётган кучларнинг тақсимланишини кўриб чиқамиз ( - расм).

Элементар заррача параллепипед шаклига эга. Параллепипеднинг қирралари dx, dy ва dz га тенг бўлиб, х , y ва z ўқларига параллел. Унинг ҳажми dV. Эйлернинг мувозанат тенгламасига мувофиқ оғирлик ва гидростатик кучларнинг координаталар ўқига проекцияси қуйидагича: Динамиканинг асосий қоидасига мувофиқ, ҳаракатдаги суюқликнинг элементар ҳажмига таъсир қилаётган кучлар проекцияси суюқлик массасининг эркин тушиш тезланишига кўпайтирил-ганига тенг. Параллелепипед ҳажмидаги суюқлик массаси:

dm =  dxdydz. Суюқлик х , у ва z ўкларда  х ,  у ва  z тезлик билан ҳаракатланса, унинг тезланиши d  /d  га тенг бўлиб, ўқларга нисбатан тезланишнинг проекцияси эса d  x /d  , d  y /d  ва d  z /d  бўлади. Бу ҳолда тезликнинг вақт бирлиги ичида ўзгариши фазода олинган нуқта тезлигининг ўзгаришини эмас, балки суюқлик заррачасининг фазода бир нуқтаданиккинчи нуқтага ўтганда х , у ва z ўқларга тў ғ и келадиган тезлик миқдори  х ,  у ва  z нинг ўзгаришини кўрсатади. Ҳаракат турғун бўлгани учун х , у ва z ўқлардаги ҳар бир нуқта учун вақт бирлигида тезликнинг ўзгариши нолга тенг. Динамиканинг асосий қонунига асосан: Қ исқартиришлардан сўнг қуйидаги тенгламалар системасига эга бўламиз: Бу тенгламалар турғун оқимлар учун идеал суюқликлар ҳаракатини ифодаловчи Эйлернинг дифференциал тенгламасидир .

Бу тенгламалар системасини интеграллаш натижасида Бернулли тенгламасини келтириб чиқариш мумкин. Бернулли тенгламасидан бир қатор техникавий масалаларни ечишда кенг фойдаланилади. Бернулли тенгламаси. Бу тенглама техникада суюқликлар ҳаракатини ўрганишда, насос ва компрессорларнинг умумий босимини топишда, суюқлик ҳамда газлар тезлиги ва сарфланиш миқдорини аниқлашда кенг қўлланилади. Бернулли тенгламаси Эйлернинг ҳаракат тенгламасидан топилади. Бунинг учун тенгламалари системанинг чап ва ўнг томонини алоҳида, тегишлича dx , dy ва dz га кўпайтирилади ва суюқликнинг зичлиги  га бўлиб, қуйидаги ифодаларни оламиз: Бу ерда dx / d  , dy / d  ва dz / d  нисбатлари координата ўқларидаги тезлик  x ,  y ва  z нинг ўзгаришини ифодалайди. Тенгламадаги бу нисбатларни тезлик орқали ифодалаб, уларни қўшсак:

Тенгламанинг чап томонидаги ифодаларни қуйидагича ёзишимиз мумкин: Уларнинг йи ғ ндиси эса Бу ерда  =(  ) катталик тезлик векторининг катталиги бўлиб, ҳар бир ўқ учун ўз қийматига эга. Тенгламанинг ўнг томонидаги қавс ичидаги ифода босимнинг тўла дифференциалига тенг. Турғун оқимлар босим фақат фазодаги нуқтанинг ҳолатига бо ғ иқ бўлиб, ҳар қандай нуқта учун вақт бирлигида ўзгармайди. Демак: Тенгламанинг икки томонини эркин тушиш тезланиши ( g ) га бўлиб, ўнг томондаги ифодаларни чап томонга ўтказсак: Ҳар бир ифоданинг дифференциал йи ғ ндиси умумий дифференциалнинг йиғиндисига тенг, демак:

бу ерда Ушбу тенглама идеал суюқликлар учун трубанинг ихтиёрий кўндаланг кесимида ёки исталган нуқталари ва умумий гидродинамик босимининг ўзгармаслигини кўрсатади ва Бернулли тенгламаси дейилади. Гидродинамик босим геометрик ( z ), статик ( P /  g ) ва динамик (  2 /2 g ) босимлар йи ғ ндисига тенг. Агар z ни h г , p /  g ни hc ,  2 /2 g ни h д билан белгиласак, унда: Бернулли тенгламасига биноан, идеал суюқликларнинг турғун харакатида геометрик, статик ва динамик босимлар йи ғи ндиси умумий гидродинамик босимга тенг бўлиб, у оқим бир трубадан иккинчи трубага ўтганда ҳам ўзгармайди: Тенгламадаги учала босим ҳам узунлик ўлчамига эга бўлиб, метр ҳисобида ифодаланади. Бернулли тенгламаси энергиянинг сақланиш қонунининг хусусий кўриниши бўлиб, оқимнинг энергетик балансини белгилайди. Ҳақиқатдан, тенгламанинг ҳар қайси қисми солиштирма энергияни ифодалайди. Турғун ҳаракатдаги идеал суюқлик учун потенциал ва кинетик (  2 /2 g ) энергиялар йиғиндиси оқимнинг исталган кўндаланг кесимида ўзгармас қийматга эга.

Ҳақиқий суюқликларда ички ишқаланиш кучи мавжуд бўлгани сабабли, суюқлик трубаларида оқаётганда бир қисм босим бу кучни енгиш учун сарф бўлади. Бундай шароитда Бернулли тенгламаси қуйидагича ёзилади: ёки Суюқлик горизонтал трубада ҳаракат қилса, бунда геометрик босим нолга тенг бўлади: Бернулли тенгламасидан фойдаланиб, умумий гидродинамик босим, суюқликларнинг тезлиги, сарф миқдорини ва резервуарлардан оқиб ўтиш вақти аниқланади. Суюқликларнинг тезлиги ва сарфини ўлчаш Химия ва озиқ-овқат саноатининг барча корхоналарида суюқликларнинг тезлиги ва сарфини ўлчаш учун дроселъ асбоблар ва пневмометрик трубалар кенг ишлатилади. Очиқ оқимда суюқликнинг тезлиги Пито найчаси билан ўлчанади. У кичик диаметрли букилган най бўлиб, ҳаракатланаётган суюқлик оқими йўналишга очиқ учи қарама-қарши қилиб ўрнатилади ва нацнинг ўқи оқим йўналишига мос тушади. Бунда найнинг вертикал қисмида суюқлик динамик босимга тенг бўлган баландлик

h га кўтарилади, яъни: Бундан Амалда оқим йўналишда найнинг бўлиши тезликнинг умумий тақсимлашига таъсир қилади, шунинг учун формула тузатиш коэффиценти киритилади Бу коэффицентнинг қиймати ҳар қайси най учун тажриба йўли билан топилади. Ёпиқ трубаларда суюқлик оқимининг тезлиги аниқлаш учун Пито найчаси билан биргаликда U -симон пъезометрик дифференциал манометрлар (трубалар) ишлатилади. Бунда U -симон труба оқимдаги суюқликка нисбатан зичлиги каттароқ, ўзаро аралашмайдиган суюқлик билан тўлдирилади. Трубадаги суюқлик тезлиги ўзгарганда U -симон

манометрдаги суюқликнинг h баландликка кўтарилиши динамик босими кўрсатади. Динамик босим қийматидан тезликни аниқлаш мумкин: Суюқлик миқдори эса секундли сарф тенгламаси орқали аниқланади: Оқим тезлиги ва сарфини ўлчаш учун юқорида айтиб ўтилган усуллар содда ва қулайдир, лекин пневмометрик трубаларни оқимларнинг ўқига нисбатан ўрнатиш жуда қийин. Шу сабабли саноатда оқим тезлиги ва сарфини ўлчаш учун дросселъ асбоблар ишлатилади. Уларнинг ишлатилиш принципи трубаларнинг тор ва кенг кесимидаги динамик босимлар фарқининг ўзгаришининг ўлчашга асосланган. Дроссель асбоблар сифатида ўлчови диафрагма, сопло, Вентури (трубасида ўлчовчи диафрагма, сопло, Вентури) трубалари ишлатилади. Вентури трубасида ўлчовчи диафрагма ва соплога нисбатан босимнинг йўқолиши кам бўлади, чунки унинг диаметри аста-секин торайиб, сўнгра кенгайиб ўз ҳолатига қайтади ( - расм). Шунинг учун Вентури трубалари саноатда кўпроқ ишлатилади.

Труба горизонтал ҳолда ўрнатилгани учун 1-1 ва 2-2 кесимлардаги босимларнинг ўзгариши Бернулли тенгламаси орқали қуйидагича ифодаланади: Бундан бу ерда h - трубанинг тор ва кенг кесимидаги босимлар ўзгаришининг дифманометрда ўлчанган миқдори, м (ишчи суюқлик устуни). Трубадаги суюқликнинг ўртача тезлиги ва сарфини аниқлаш учун узлуксизлик тенгламасидан фойдаланиб тезликни  1 ва трубанинг диафрагмадан кейинги кесимидаги тезлигини  2 билан ифодалаймиз.  нинг қийматини динамик напорлар айирмасини ифодаловчи тенгламага қўйсак: Бундан Диафрагма тешиги S 0 дан ўтаётган, яъни трубадан ўтаётган суюқлик сарфининг миқдори эса:

бу ерда  - тузатиш коэффициенти (  < 1); d 0 - диафрагма тешиги диаметри. Тузатиш коэффициентининг миқдори суюқликнинг ҳаракат режимига ва дроссель асбоблар диаметрининг труба диаметри нисбатига боғлиқ: бу ерда d 0 ва d 1 - дроссель асбоблар ва трубанинг диаметри. Коэффициент  дроссель асбобларнинг сарф коэффициенти деб юритилади. Дроссель қурилмаларининг диаметри труба диаметридан 3 -4 марта кичкина, шунинг учун ( ) тенгламадаги нисбатлар миқдори жуда кичик бўлади, демак, суюқликнинг сарфини қуйидагича аниқлаш мумкин:

Похожие

Бернулли тенгламасининг амалиётда қўлланилиши

Культиваторлар учун моддий баланс тенгламаси

Суюқликларни узатиш

Гидростатика

Иссиқлик алмашиниш жараёнлари