Qadimgi Yunoniston tangalari - История - Рефераты

Qadimgi Yunoniston tangalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48 KB

Q adimgi Y u noniston tangalari Re j a: 1. Q adimgi Yu noniston tangalarining davrlashtirishi. 2. Y u noniston tangalaridagi rasmlar va ularda ifodalangan ramziy belgilar. 3. Y u noniston tangalari no yo b san`at durdonalari sifatida.

Q adimgi Yu noniston tangalarining davrlashtirishi. Qadimgi Yunonistonda qadimiy tangalar haqida ko’p afsonalar yaratilgan. Yunonistonlik Gomerning "Iliada" dostonida juda qadim zamonda voqealar va ularning urf-odatlari tasvirlanadi. Misol uchun :Lemnos orolidan kelgan dengizchilar bilan aheyliklar orasidagi oldi -sotdini olib kuraylik. Vinoga temir, mi s - hukiz va hukiz terilari q ullarni almashtirish ajabla n ar l i hol emasmi bu? Hozir biz bemalol pulga sotib oladigan narsalarimizni usha va q tlarda butunlay k ut ilm aga n narsalarga almashtirilga tug ’ ri kelard i , Bu f a q at Gomer davrida emas, undan ancha a v val ham shunday b o’ lib kelgan. Odamzod oz narsaga q anoat kilib yurgan, a y r i bo sh lash har zamo n - har zamonda, tasod f iy b ol’ gan zamonlarda bu ta biiy hol b o’ lgan, mehnatning bir mahsuli bo shq a bir mahsulga anirbosh q ilinardi. Ammo v a q t o’ t ib borar k an mehnat taksimoti ahirboshlash uchun tobara k o’plab mol -tovar ishlab chi q arishni beradi. Buning natijasida mol ayrboshning eski usuli beo’hshov va noqulay bo’lib qoldi. Bu usul savdo - sotiqqa halal berib., jamiyat taraqqyotiga g’ov bo’la boshladi. Agar odamlar savdo – sotiq qllib bir-birovlari bilan madaniy boyliklari, tehnikaviy yutuqlari mahsulini almashadilar, bir - birlari bilan yaqindan tanishadilar. Avvallari mol ayriboshlash bir qabila orasidagina bo’lgan bo’lsa, so’ngra turli qabilalar orasida ham ko’chdi. Bu zaruriyat muvozanatini saqlovchi - vositachi mol - tovarning paydo bo’lishiga olib keladi. Bu tovar o’z-o’zidan odamlar xohishidan qatiy nazar paydo bo’ldi. Bu xamma jon deb almashtiradigan mol-tavar bo’lib, u boshqa mol -tovarni baholashga yordam berdi va mol aniriboshlash engillashtirdi. Hamma narsa ham x aj m i, masofa, og ’ irlik, va q t, harakat tezligi, kuch, shunda y ulcha ml a r d i r. Tovar qiymat i nima bilan ulchanadi? h a mma va q t uni ishlab chikarishga ketgan va q t bilan ulchab utirmaysiz - ku. Bu juda murakkab narsa Masalan: bu birlikni qo’y deyaylik. Bunda tovarlarning nisbiy narhi darhol osonlashadi. Odamlar bir dona qo’yning bir baliq turiga, - bir hukiz terisiga - bolta - 4 sopol kuzachaga va hokazolar-ga teng ekaligini o’z tajribalaridan bilshnardi.

Ha m ma narsa qo’y ga nisbatan baholanadi. Sh unday q ilib bir tovar bosh q a mollarni a yri rboshlashda vositachi bo ’ lib uning yo rdamida bosh q a to v arlar almashina v eradi . A na shunda y to v arning o’ zi dastlabki pul edi. Ula r ning pa y do b o’ l i sh i bilan oddiy ayirboshlov oldi - s otdiga a y lanadi. Har bir mol - to v arning bahosi pul bilan belgilanib, narhi ayatilldigan b o’ lib q ol a di. B u maqsad uchun t e ri juda bop edi. Teri engil b o’ lib uzo q va q t sa qlana rdi. Terida n keyim - bosh, po y abzal tiksa, kapa ustiga q oplasa hal b o’ lardi. Sparta,Rim, Karfagen kabi q adimi y davlatlarda ham teri pul mu o m i lada b o’ lgan . Yer yuzida aholi ko’payib, shaharlar paydo bo’ldi. Shahar aholisi uchun ko’p hayvon ortiqcha tashvish edi. Kulollar, temirchilar, sarrochlar, duradgorlar, savat tukuvchilar, o’z buyumlarini hayvonga almashtirgilari kelmay qoldi. Insoniyat pul bo’ladigan yana ham mukammalroq tovarni qidira boshladi. Bunday tovar uzoq vaqt izlandi. Hayotning o’z i, zaruriyat boshqalarini eliakdan o’tkazib, metallni tanlamaguncha odamlar ko’p narsalarni sinab ko’rishdi. Q adimi y greklarda t o’ rt q irrali temir chivi q lar pul si f atida hizmat q ilgan. Sh unisi ham borki, pul birligini oltita t e mir chivi q hisobiga q abul qi lingan b o’ lib, bularning bir si q imi ( drahma ) q ilib u mum lash mumkin edi. "Drahma", nomi ana shundan kelib chi qq an b o’ lib, hozir ham grek pul b irligi b o’ lib q olgan. Insoniyat oltinni q adim zamonlardan bilgan. Oltin odamlar n i hamisha o’ ziga q izi q tirib kelgan. Q izigish tovlanadigan sari q metall bezak b o’ lib hizmat q ilgan. Ke y in barcha b e zaklar singari u ham pul hizmatini q iladigan tovarga a y lang a n. Ana shunda y si f atlari tu f ayli o ltin bosh q a hamma metallarni jumladan ba ’ zi mamlakatl ar da bir v a q tlar oltindan ham yu q ori baholangan kumushi ham or q aga q oldir i b ketgan. "Oltin" asosi y pul metalli b o’ lib q oldi v a butun jahonda galaba q ildi. "Oltin" so’ zi odamlarning tushunchasiga "pul" s o’ zi b i lan singib ketgan. Eramizdan ancha oldin Kichik Osiyoning g’arbiy qismida qudratli quldorlik davlati -Lidiya mavjud edi. B u davlat Gre s iya va o’ zining shar q iy qo’ shn i lari b i lan keng savdo -soti q olib borardi. Lidiya tuprogi q a`rida oltin k o’ p edi. Lidiyaliklarning q adimi y tangasi - oltin stater b o’ lgan. Uning bir tomoniga yugurib keta yo tgan tulkining tasviri tu shu rilgan. Tulki Lid i yada m u q addas jonivor b o’ lgan.

U lidiya lik larning bosh hudosi - BOSSARE Y ning ramziy ta s viri edi. Staterning or q a yo’l-yo’ l boti q tomonida hech narsaning tasviri solinmagan. Eh timol ana sh u stat e r birinchi tan ga b o’ lgandir. Lidiyaliklarning tangasidan ke y in pod sho Feydonning mu q addas toshba q a surati tasvirlanga n egin staterlari keyin Ki chik O siyo dag i bo shqa grek shaharlarining tangalari pa y do b o’ lgan. Bular oltin v a kumu sh ning tabiiy q otishmasi b o’ lmi sh ele k tradan ya salgan b o’ lgan. Q adimi y Gre s iyada savdo muom i lasida dirham ( drahma ) , obol, tetradrahma hal qa si hamda ma y da cha q a leptalar yuritilgan. S h ar q va Gre s iyada sa r o ff lar ancha ilgari bor adi. Metronom Polliy bozorga ham i sha birinchi b o’ lib kelardi. Bo’ lmasamchi, ahir savdo bo sh langun ch a joyida bo’lishi kerakda. Savdo ishlarida bir -birini ald a b qo’ ymasliklari ustida q q atti q nazorat q ilib tur i sh i uning vazirasi. Yo g ’ mi, gazmolmi, don yo ki bo shq a biro r buyum sotiladigan b o’ lsa o’ sha narsa tug ’ ri o’ lchandimi, ulcho v idi shi kichiklashtir i l m aganmi, tarozi toshlari engilla sh tirilmaganmi tek sh irib t urishi kerak edi. X a iq majlisi to monidan sh u v azi f aga ta yi nlangan Polli y v a ya na t o’ rt na f ar metronomlarn i ng ishlari boshlaridan oshib yo tibdi. A hir, bu i sh larda n ta shq ari sarro f larinng i sh i ustidan ham naz o rat q ilish kera k. Gr e klarning har bir shahrida o’ z pullari v a chet mamlakatlarning pullari yuritilardi. Sarrof kun b o’ yi y irik pulllarni ma y dalab, chetdan keltirilganini shu y erning puliga, eskilarini yangil a riga almashtirib o’ tirardi. Bu siz savdo q ilib b o’ lmasdi. Ba`zan k o’ p molni sotishga tug ’ ri kelgan pa y tlarda sarro f dan dallollik q ilib bershi ni s o’ rashardi. Uning o’ zi shun g a molning p ulini hisoblab chi q ar va q a y si pulga sotish kerakligini ani q lardi. Lekin mana shu pul almashtiri sh da q albaki pullarni beradi, deb sarrof Ginesin ustidan Polli y ga bir ne c ha marta shikoyat q ilishadi. Uni o’ ziga bildirma y tekshirish kerak b o’ ladi. Sarrof Ginesiyni tekshirish natijasiga qalbaki pul yasaganligini aniqlayadi. Sarrof Ginesiyni sud qilib, zindonga tashlash va barcha mol - mulkini xamda qullarini shahar foydasiga musodara qilinadi. Sparta shahriga yashaydigan aholi - orasida hasislik va ochko’zlikni yo’qotmoq uchun qonun chiqaruvchi Likurg oltin va kumush tangalarni

muomaladan chiqarib, faqat og’ir, bo’lsada arzimas kiymatga ega temir tangalarnigina qoldirdi. Aytishlaricha Likurg temirni sirkaga botirib olib toblashni buyurgan, bu esa metalni yumshatib, murt qilib kuygan shunda u hech narsaga yaroqsiz bo’lib qolgan, chunki unga boshqatdan ishlov berib bo’lmagan. Gre s iyaning bosh q a sh aharlarida Likurg t a ngalari hech q anda y q iymatga ega b o’ lmay, m a sxara bo’ lgan. 9 ming g a teng b o’ lga n summani sa q lash uchun katta omborlar loz im b o’ lgan, uni tashish uchun esa ikki ot qo’ shilgan ara v a talab q ilingan. Q adimi y tarihchilarizn ing ta kidlashlaricha, yangi tangalarning tar q alishi bilan spartada j inoyat n ing k o’ p turlari yu q olg a n . Tanga b o’ lmasligi bir q ancha hunarlarning tanazuliga sabab b o’ lgan, chunki tilla v a ku m ush buyumlarni ishlab chi q arish yu q olib-ketgan. Natijada zeb- ziynatlar ham yo’qolgan. Badavlat kishilar o’z ustunliklarini yo’qotganlar chunki boylikni ko’z – ko’z qilib bo’lmagan, bunday narsalar uylaridan tashqariga chiqmagan. Zeb - ziynat va boylikka hirs qo’yishga yana ham keskin zarba berish uchun Likurg umumiy ovqatlanishni ta`sis qilgan ekan. Aytishlaricha, ana shu yangiliklari uchun Likurgni boylar nihoyatda yomon ko’rishar va bir marta uni toshburon hamkllishgan. Dunyodagi birinchi tangalar elektrdan, ya`ni tabiiy tabiatning o’zi yaratgan oltin va kumush kotishmasidan qilingan deb aytdik, keyinchalik esa sof kumushdan, ana bir ancha vaqtdan so’ng esa oltilndan qlingan. Qadimiy Gresiyaning ba’zi shaharlarida eramizdan 100 yil muqaddam temir tangalar ham chiqarilgani ma’lum, ammo bu hisobga kirmaydi. Oltin tangalar asta - sekin ko’p tarqala boshladi. XIX asrning so’nggi yili ichidagina tanga zarb qilish uchun sakkiz million kgdan ortiq oltin ishlatilganligi haqida bizga ma`lumotlar bor. Eski tangalarning yuzasini odatda hokimning surati, iloh yoki muqaddas hayvoning tasviri, hokimiyatning belgisi, yozuv egallardi. Ammo gardishning chetidagi biron erida ko’pincha kichkina g’alatl suratni, barg shakli, nomsiz gul, olti qirrali hoch, ins shaklida bir -birining ustiga ko’yililgan bolta, qulog’i silliqqina egilgan kuvacha, uch burchak doira, shunga o’hshash tanganing

ijodkorlarning belgisi. Keyinchalik esa ljodkorning to’liq ismi ham paydo bo’la boshlagan. Bu tanga yasash bilan mashhur rassomlar shug’ullangani haqida tarihda ko’plab misollar bor. Masalan: Ye r yuzida birinchi pa y do b o’ lgan tangalardan biri -Lidiya stateri singar i tanga. Ammo shunda y tangalar ham borki ular “yoshi” j ihatida n e mas, balki bosh q a jihatidan no yo b hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Tarixiy xotirasiz kelajak” Toshkent 1998yil 2. Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat engilmas kuch” Tashkent 2008 yil 3. Elizavetin. G. “Pulnoma” Toshkent 1979 yil 4. Pidaev. Sh. “Tangalar davr ko’zgusi” Toshkent 1984yil

Похожие

Qadimgi Rim tangalari

Qadimgi Yunoniston tarixi

Eng Qadimgi Yunoniston

Qadimgi va o’rta asrlarda Xitoy tangalari

Qadimgi va ilk o’rta asrlarda O’zbekiston tangalari