Qadimgi Rim tangalari - История - Рефераты

Qadimgi Rim tangalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44.5 KB

Q adimgi Rim tangalari Reja: 1. Q adimgi Rim tanga pullarini paydo b o’ lish tarihi. 2. Ri m Respublikasi davrida z arb q ilingan oltin tangalar. 3. Q adimgi Rim madaniyatini o’rganishda tangalarining ahamiyati 4. Qadimgi Rim tangalarini o’rgangan olimlar.

Q adimgi Rim tanga pullarini paydo b o’ lish tarihi. Olimlar dunyodagi ko’p tillarda pul va hayvon bir hil yoki umumiy negizi o’hshash so’zlar bilan ifodalannishiga anchadan beri yotibor bermoqdalar. Masalan: Qadimgi Rimliklar pul va hayvonni" penukia" deyishgan. Asrlar ketidan asrlar o’tib boraverishi bilan kimningdir miyasiga pulga o’z tamg’a nishoni qo’yib, og’irligi va metallning sofligini tasdiqlash kerak deb fikr qiladi. Bir parcha metallga tamga bosishni o’ylablab topib, shu bilan metallni tanga qilib qo’ygan kishi kim ekan degan savol tug’iladi. Buni birinchi galda martabasi ulug’, kupchilikning ishonchiga sazovor bo’lgan katta savdogar o’ylab topgan bo’lsa kerak. Tamg’a bosilgan quyma pullar yaqin tevarak - atrofda tortmasdan qabul qilinadigan bo’lib qoldi. Uni huddi bizga o’x shab shunchaki sana yv erishardi. Tez orada boshka savdog a rlar ham a n a shunda y q ila bo sh ladila r. Rim afsonalarida tang’aning paydo bo’lishi boshqacha hikoya qilinadi. Qadimiy rimliklarning ko’pdan"- ko’p hudolari orasida hamma boshlang’ich narsalarning ihtirolarning avval - ohirining muttasaddisi bo’lgan hudo bor ekan. Bu hudoni Yanus deb atashardi. Uni ikki tomonga qarab turgan ikki yuzli qilib tasvirlashar e`dilar. Yilning birinchi oyini Yanus sharafiga uning nomi bilan - yanvar deb atashadigan b o’ lishibdi. Rim urush boshlasa Y a nus ibodyathonasining eshiklarini ochishar, urush tugasa yo pishar ekan.U paytda rimliklar y er yuzidagi barcha muhim narsalar hudolarning amri b ilan barpo q ilingan deb ishonar edilar. Y an usni birinchi t anganing yaratuvchisi deb bilishardi. Sh uning uchun ham Italiyadagi k o’ p shaharlarning q adimg i tangalariga bir tomonida ikki yuzli bo sh , ikkinchi tomonida esa ke m a tu msh ug ’ i tasvirlanardi. Guyo Y a nus bu ma m laka t sohillariga ana shu kemaga suzib kelgan e mish. Lekin hozirgi kunda q adar birinchi tanga q aerda pa y do b o’ lganligi ha q ida bahslashadilar. B a ’ zilari dastlabki t anga greklarning E gina orolida, Argos podnosi Feadonning ye rida paydo b o’ lgan deb fikr bildirishadi, Hatto v a q tini ham belgilab sakkizinchi olimpiadadan ke y inro q p ay do b o’ lgan d eyilad i.

Q adim iy Rimliklar har bir erkakning o’ z hudosi dohiysi b o’ lib, uni panohida sa q laydi. Har bir a yo lning mabuda homi y si - Yu non asi bor deb ish onishardi. Ammo b u erkak va a yo l hudolarning hammasi y eru kuk podshosi Yu piter va uning hotini Y u non a M onetaga to b e ekan. Odamlar ning huzur - halo v at i shularga bog ’ li q ekan. B u er-hotinlarning iltifot iga m u ya ssar b o’ lish uchun turli yo’l lar bilan ular n ing ko’nglini topi sh , u lardan hech q anda y nazr-ni yo zni a ya maslik kerak ekan. Rimliklar harbiy yurishga otlanishar jangda g’alaba qozonishar, uy qurishar, nimalarni uzoq safarga shaylashar ekan. Ular Y u piter va Y u nona Monetaga k o’ plab nazr-niyoz ba x shida kilis h ardi. P oytahtning eng baland ye ri Kapitali y te p aligi n ing chu qq isida Y u nona Moneta sharafiga ajoyaib ibodathona q urilibd i . Janub kuyoshi nurlariga chumilgan o q marmar devorlar uzo q dan yaltir a b kur i narkan, Serhasham ichki bezaklar kishini o’ ziga ma f tun q ilarkan. Rim bilan " Ep ir podshosi Pirr o’ rtasidagi adovat k o’ p va q t da v om etibdi. ik ki ra q ib k o’ p m artaba janglarda goh bunisi, goh bunisi g ’ olib chi q a boshlabdi. Ox irida V enevit ya q inida eramizdan a v val g i 275 y ili q atti q jang b o’ ldi. Bunda P irr qo’ shinlari tor-mor q ilindi. Rimda tantana - sh odiyonaning cheki - chegarasi b o’ lmabdi. Yun ona Moneta hech q achon bu q adar k o’ p h a diya nazr - niyoz olm a gan e kan. Mag ’ lublardan tortib olingan oltinlar, q i m matbaho to sh lar, q immatbaho gazlamalar, joni v orlar - j ami ma`buda ibod a thonasiga keltirilibdi. Ma`buda sharafiga madhiyalar tu q ishibdi, ajo y ib haykallar yasalibdi. Nihoyat fa q at Yun ona Moneta ibodathonasidagina pul zarb et i sh ha q idagi q o n un qabul qilinibd i . SHu paytda n e`tiboran Rimda, keginchalik e sa bo shq a kupchilik mamlakatlarda m etall pullarni moneta tanga deb atashadigan bo’ li sh ibdi. D astlabki tanga kichkinagin a oddi y metall kuymasidan iborat b o’ lib, q upo ll noani q sh aklda b o’ lgan. Firibgarlar bundan fo y dalan g anlar. Ular har bir oltin yok i kumush b o’ lagida n oz -oz q ir q ib olib, eritib yangi pul ku y ganlar. '' Sh akli noanik q uyila marn ing kamayib q olganligini esa bir q arashda pa yq ash qi yin b o’ lganligi uchun ancha va q tgacha bundan hech kim habar topmagan.

Bunday firibgarchilikka chek qo’yish uchun pullarga anik shakl berib, ustiga chizik tortib, nuktalar kuyib, chikarilgan. keyinchalik esa bu tangalarga rasmlar sola d i gan, yo zuvlar b i tadiga n , yoniga qo’n g ’ irador na q sh chizadigan bo’ lganlar. Bunda y , pulg a etkazilg a ch har q anda y shika st darhol sezilarli darajada b o’ lgan. Ser v i Tulli d a v ri da zarb q ilingan aseni Rimdagi e ng qadimi y t a nga deb hisobla y dilar. R i mliklar k u mus h tangani e ra mi zdan a v valgi 269 yil dan boshlab, oltin tantalarni e sa ellik y il keyin zarb qila bo sh laganlar. As osiy pul birligi dinor hasoblang a n. E ra m iz n ing IV asrida solidlar paydo b o’l g a n . Bir q ado q o ltindan 96- dona tanga yasaganlar. B o shq a k o’ p m a mlakatlardagi pul b i rligining nomi ma s alan I tal iya solkdi, Fransu z susi, ingl i z va neme s shillingi ana sh u sol i ddan kelib chi qq an. B o shqa pul b i rliklarlning n om i ham sh unga o’ h sh ash p ay do b o’ lgan Flo ren s iya shahri t an gas i - florin, n orman kn y az i tangalarlga lotin cha q il i b yo z i gan: S i t i tib i , Hriste, datus kve sh tu ip se t reges dunatus" - ya`n i : huk m dor I so, sen yo’ lga s olgan odamlargina senga s o di q " d e gan iboral a r - dunat, " cenna" ( zarbhona ) dan Vene s iya s ehin i, ne mis cha " golden" oltin s o’ zidan, gel'den, Ital iy ancha "gross" (gugon) chehlarning groshi, chehlarni n g groshidan, ukra i ny l arn i ng grozmsi ( pul ) kelib ch iqq an. Mana shu pul birliklari asta sekinlik bilan rivojlanib borgan yana asrlar o’tishi bilan Rimda tangalarning qiymati belgilari quyidagicha bo’lib borgan: denar, kvinari, sestersiy, pullari chiqarilgan. Rim tangalarining og’irlik o’lchov birliklari funt, unsiy, sitsilin, drahmadir. Mis tangalar - qadimgi Rim tangalarining asosi. Rim tangalaraga qadimgi Yunoniston tangalari bir qancha ta`sir o’tkazgan. Rimda esa keyinchalik kumush tangalarni zarb qilish yo’lga qo’yildi. Keyin bir oz vaqt o’tishi bilan tangalarning vaznini pasaytirilishi yuz bera boshladi. Rim respublikasi davrida zarb qilingan oltin tangalarini haqida gapiradigan bo’lsak, Yuliy Sezar tangalari misol bo’lishi mumkin. mumkin. Qadimgi Rimda zarbhona ustasi kasbi otadan bolaga meros qolardi. Ota - bobosi zarbchi bo’lib ishlagan odam ishonchli bo’lar, nasldan-naslga ko’chib kelgan san’at borga sari takomillashardi. Tanga zarb qiluvchilar ba’zi

imtiyozlardan foydalansalar hamki, ularning ish sharoitlari nihoyatda og’ir edi. Davlat pul chiqarishi lozim paytlarda tanga yasovchilar yigirma soatlab uzluksiz ishlardilar. Mana so’z pulning paydo bo’lishi, tangalarning dunyoga kelishi qanchalar mashaqqatli bo’lgan. Lekin bu yaratilgan tangalar bizga qadimiy davr haqida ma’lumot beruvchi hisoblanadi. Tangalar siyosiy kurashlar odamlarning bir-biriga munosabatlari haqida ham xikoya qiladi. Rivoyatlarga qaraganda Rimga yoshligida bo’rini emgan aka-uka Rim va Romul tanga yaratishga asos solgan deyiladi. Ularni cho’pon Favstur topib olgan. Tangada bo’ri va uni emib turgan Rim va Romul tasvirlangan. Bundan tashqari rimda birinchi marta oltin pul-dinariy zarb qilingan, bu pullar tezda Rimda, Italiyada, G’arbiy o’rta dengiz viloyatlarida yagona pul birligiga aylangan. Mana shu oltin tangalarga Yuliy Sezarning tasviri tushurilgan. Keyinchalik shunday tangalarga Klavdiyning tasviri, Avgustning tasviri tushurib chiqarilgan. Qadimgi pullardan iborat yodgorlik manbalar. Respublika tarihini o’rganishda muhim material bo’lib xizmat qiladi. Topilgan tanga pullar va xazinalarning kartasini tuzish Rim davlati yashagan ma’lum vaqtlarda pullar qaysi joylarda tarqalganligini aniqlash imkonini beradi. Bu bilan birga Rimning iqtisodiy jihatdan antik dunyoning yangi viloyatlariga kirub borgan yo’lini tasavvur qilishiga, savdo- sotiq aloqalarini pul muomilasining hususiyarlarini va tarkibini aniqlashga inkon beradi. Rimda Respublika davridagi tanga pullardagi yozuvlar, mansab egalarining suratlari, pullarning emblemalari Rimning xo’jalik va siyosiy tarixini, ba’zan esa sinfiy va mafkuraviy kurashini aniqlaydi. Afsonaviy manzaralar, rimliklar singari xar xil xudolarning suratlari solingan tanga pullar Qadimgi Rim aholisining diniy tasavurlari haqida beradi. Tanga pullarni urganish san’at, arhitektura tarihiga yordam kursagadi, negaki u pullarda ko’pincha qadimgi binolarning suratlari, eng mashxur haykallarning suratlari zarb qilingan bo’ladi. Umuman olganda numizmatika manbalarning hammasini kompleks tarzda taqqoslab o’rganish respublika davridagi Rim davlatining markaziy viloyatlarida

ham, shungdek, mahallalarda ham yoshagan qabilalar va elatlar, tarixiga oid asosiy muammolarning asl mazmunini aniqlashga imkon beradi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Tarixiy xotirasiz kelajak” Toshkent 1998yil 2. Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat engilmas kuch” Tashkent 2008 yil 3. Elizavetin. G. “Pulnoma” Toshkent 1979 yil 4. Pidaev. Sh. “Tangalar davr ko’zgusi” Toshkent 1984yil

Похожие

Qadimgi Yunoniston tangalari

Qadimgi Rim teatri

Qadimgi Rim tarixiga kirish

Qadimgi va o’rta asrlarda Xitoy tangalari

Eng qadimgi etrusklar va Rim