Ahamoniylar va Sosoniylar va Parfiya tangalari - История - Рефераты

Ahamoniylar va Sosoniylar va Parfiya tangalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48 KB

Ah amoniylar v a Sosoniylar va Parfiya tangalari Reja: 1. Ahamoniylar saltanatida tanga pullarini paydo b o’ lishida yunon tangalarining o’ rni. 2. Parfiya S h ahanshohlarining shajarasini o’ rganishda tangalarning ahamiyati. 3. Sosoniy Shahanshohlari tomonidan zarb qilingan tangalar . 4. Saltanat iqtisodiy hayotini o’rganishda tangalarning ahamiyati

Ahamoniylar saltanatida tanga pullarini paydo b o’ lishida yunon tangalarining o’ rni. O’ rta Osi yo ilk pul pa y do b o’ lgan j oylar sirasiga kirma y di. B uning asosi y sa b abi - ijtimoi y - i q tisod iy rivo j lani sh ning sustligid i r. B u y erda tanga pa y do bulgun g a q adar tala y asrlar mo baynida alirbo sh lashlik sa v doning turli - tuman, hatto q immatbaho bu yu m shakllari o’ z teritor i yasida m il oddan a vv algi birinchi ming y illikning s o’ nggi uch yuz yi llig i da paydo bo’lgan madan pul ha q ida tasa v vurllarga e ga b o’ lmagan delish mutlako notug-ri. Mi loddan avvalgi VI - IV asrlarda O’ rta Osi y oda q adimgi Fors ahomon iy lar da v lati tarkibida b o’ lgan. Bu davlatda esa milod d an a vv algi VI asrn i ng ik kinchi yarmidan boshlab to IV asrning 30 yillarigacha oltin ( dar i k ) hamda kumush ( sikl ) tangalar zarbetilard i . M a' lu mki, ahmoni y lar qo’ shinlarining a so si q ism i ni O’ rta Osi yol iklar ta sh kil k ili shgagan: sug ’ d, baktriya, horazm v a sak askarl a ri fors pod sh olaring Gre s iyaga qi lgan yurishlarida f aol ishtirok e tganlar. O’ rta Osi yo lik j a n gch il ar ahaioniylar, .saltanatining turli shaharlarida garnizon hizmatini ha m o’ ta sh ardi. Hech sh ak - shubha o’sha da v rda yoq O’r ta Osi yo x al q larining k o’ pch l ik q ismi ma`dan puli ni yahshi bilgan a m mo b u y erdagi ijtimoil - si yo siy tara qq i yo tning ma ’ lum sh art - sharoitlari tu f a y li bu pullar savdo - soti q v ositasiga allanmay q olgan. Hozirgacha O’ rta Osi yo hududida m i loddan avvalgi VI - IV asrlarga oid dalil q ilib k o’ rsatishga arzigulik tanganing biron -bir namunasi ha q ida habar yo’q . O’ tga asrda Karki ( Turkmaniston ) shahrining atro fi da ahamonillar davlatining oltin dari g i topilgani ha qi dagi habar bundan mustasno. Q adimdan bu tangalarni" t i randoz" deb ata sh ardi, chunki tanga ni ng bir tomon i da tiz chukkan kuyi kamon ota yo tgan podsho yo ki askarning tasviri ask ettlrilga n . Tadkikotchilarning fi kriga q araganda ahamonillar davlatining oltin tangalariga ber i lgan" darik" nomi m i loddan a v valgi 522-4 86 y illar hu kmr onlik q ilgan pod sho D ori y Gistasp nomi b i lan bog ’ li q , chunki dastlab bu tangalar usha pa y tdan bo sh lab muo malaga chi q arilgan. Milloddan avvalgi IV asrning uchinchi choragida qudratli ahamoniylar saltanati Aleksandr Makedonskiy qo’shinlari zarbasidan quladi. Millodan avvalgi

330-327 yillarda qadlmgi zamonning eng zabardast lashkarboshisi Orta Osiyoni zabt etish bilan band bo’ldi. Tub yerlik aholi uning usha paytdagi ilg’or qo’shinlariga qarshi qahramonona kurash olib borganlar. Makedonskiy qo’shinlari shahar va qishloqlarni bosib oldi. Bir qancha vaqt o’tgandan keyin O’rta Osiyo Elliada davlati asoratiga tushib qoladi: ilg’or grek madaniyati Sharqning eng olis nuqtalariga kirib boradi. E llada ta`s i ridag i mamlakatlar o’ rta s ida mol ayirboshlash v a madani y alo q alar kuchaydi. Aleksandr Makedonskiy jangchilari o’zlari bilan birga muomaladagi tangalarini olib kelishlari shubhasizdir. Ammo ular yerlik aholi orasida urf – bo’lganmikan? degan savol tug’ilishi mumkin. Fanda bu farazlarni tasdiqlovchi biron -bir ma`lumot yo’q. Orta Osiyo hududida Aleksandr dav-latlga mansub tangalar ham topilmagan. Aleksandr Makedonskiyning tetradrahmasi O’zbekiston halqlari tarixi muzeyi fondidan olingan bo’lib Ellada tangashunosligida eng nodir nushalaridan biri hisoblanadi. Uning ung tomonida kiyofasi Aleksandrga o’hshab ketadigan, arslon terisi yo'pingan Gerakl, tanganing ters tomonida qo’lida qum tutgan Zevsning tahtda o’tirganqiyofasi tasvirlangan. Parfiya tangalarida tasvir etilgan shohlarning siymolarini har bir shoh surati uchun individual bulgan tiara ( qadimgi Sharq podshohlari hamda Rim papalarining bosh kiyimlari) shakli orqali farqlasa bo’ladi. Parfiya shaharlarini boshkalardan farklaidigan belgi bu Parfiya tipi deb nom olgan kalin uzun,tulkinsimon turuzchi sokoldir. Tanganing chal tomonida be sh asr davomida o’ zgarma y q olgan rasmda uzatilgan o’ ng qo’ li b i lan yoy tutga n shohning ta x tda o’ tirgani ifodalangan. Uning chor atrofida grekcha yo zuvlar, ( miloddan av v algi I asrdan boshlab tang al arda P arfiya tilidagi yo zuvlar paydo b o’ la boshladi ) . Yo zuvlarning maz m uni bir hil - hokimi mu t l oq ning sifatlari hamda Parfiya podsholirining aso s chisi Arshak n ing nomi, goho podshoning o’ z nomi zikr etilgan, Monogrammada k o’ pincha tanga q achon v a Par f iya da v latining q aysi tan g a zarb etilgani ha q idagi ma ’ lumotlar yo zilgan buladi.

Parfiya shahonshohi Mitradati, tangalari bundan tashqari parfiya davlatiga oid tangalar - Sinktruk, Fraat IV va Fraat V, Vonon, Vologezi, Arbabanlarning kumush drahmalari hamda Vologezlarning kumush tetradrahmasi parfiya tanga zarb qilish san’atining eng yahshi namunalaridan biridir. Eramizning III-IV asrlari O’rta Osyo tarixida ijtimoiy- siyosiy sohalarida keskin uzgarishlar davri yuz berdi. Qadimgi dunyoning so’nggi eng ulkan va zabardast davlatlari - Kushon va Parfiya inqirozga yuz tutdi, ularning sobiq yerlari yangi, qudratli Sosoniylar davlatiga qo’shilib ketdi. Sosoniy davlati eramizning birinchi asri va VII asrning o’rtalarigacha davom etgan bu Sosoniy davlati. Eramizning V asr o’rtalaridan bu yerda Sosoniy sulolasiga mansub shox Varahman U tangalarga o’xshatib kumush drahmalari ( Buxorxudotlarning tangalari) zarb etish yo’lga qo’yildi. Ularning ungida boshida hukmdor toji, sosoniylar shahonshohlarining yon tomondan olingan ta’sviri, tersida e`sa mukaddas olov quriqchilari mobedlarning tasviri tushirilgan. Tangalard a gi yo zuv sug ’ d x atining Buhoro shakli bulib," Buhoro sho hi" ma ’n osini anglatadi. Hozirgi Sh imoliy Afg ’ oniston, O’ zbekisto n va Ta j ik i stonning j anubi y rayonlarida j o y lashgan bu ilk urta asr ulkasida tangalar , hususan, k u m u sh tangalar zarb q ilish Sosoniilarning kuchli ta ’ siri ost i ada edi. Bu erda Sosoniilarning turli -tuma n tangalari tar q alishi P eroz (F eruz ) va Husravlar Ashushirvanlarning mahalliy tangalari paydo b o’ lishiga olib keldi. Bu hil tangalarda q is q a- q is q a baktriya, ba ’ zan sug ’ d yo zuvlaridan iborat nadche-kachlar - tavki ( ya'ni tamga ramzi, ra q amlar va har f lar ) h il ma - hil bosh kiyimi ki y gan hu kmdor larning yo n tomonidan olingan miniatyura suratlari, hatto hayavonlar tasvirlari di qq atga sazovordir. Tahminan shu davrning o’ zi d a CHag ’niy onga qo’ shni b o’ lgan T er miz shohlarining chog ’ ro q saltanatida g ’ aroyib shaklli tangalar zarb q ilina boshlagan. Ularning ba ’ zi birlari o’ ta si f atli b o’ lib, yo ng ’ o q puchog ’ i shaklida b o lib, bosh q alari yassiro q , o’ ngida kano t li chambar kiygan hukmdor si y mosi, t e rsida tamg ’ a tas v iri, yo zuvlari y o’q tangalar edi. Bu tangalar Soson iy lar davlati tarkibiga kir gan. O’ rta Osi yo ning garbi-janubida jo y lashgan Margi yo na v a Sh imoliy

Hurosonda bu da v rda hali tangalar zarb etilmagan edi. Marg ’ i yo n a ning bosh shahri Marvda Sosoni y lar ta n galariga ta q lidan zarb etilgan tangalar chi q arishardi. Mana sh unday q ilib Soson iy lar sulolasi tomonidan chi q arilgan olt in ta n ga - d i nor, kumu sh tanga - drahma m is tanga -" tetradrahmadir. S o so nilar tangalaridagi Arda she r I, S h opur I, S h opur II , V rahran II , F eruz tangalari misol b o’ ladi. Ard asher I tangasi e ramiz ni ng 227-243 yil larini o’ z ichiga oladi. Varah ran II tangalari eramizning 2 75-2 96 y illari n i o’ z ichiga oladi. S h opur I I tangalari esa e r ami zning 3 09 -379 yillarni uz ichiga oladi. F eruz tangalari esa eram i zning V-asr ohiri va VI- asr boshlarida zarb etilgan v a mu o mila g a yurgan. B undan ta shq ari Soson iyla r sulolasiga mansub H israv I An ushervon nning tangasi bu eramizning VI asrining ikkinchi yarmida k umu sh tangasini zarb q ildir gan. E ramizning III asrlarida E ronda Sosoni y lar sulolasi o’ z hukmronligini o’ rnatgan ed il alar. Ular o’ sha pa y tlarda zarb e tgan ku m ush tang a lari SH ar q iy Turkistonda tez-tez topilib turi g an. E r o n tangal a rining bu j o y lardan to p i li shi Sh ar q iy Turkiston halklarining O’ rta Osi yo va Eron bilan o’ zaro sa v do madani y alo q alar n ing kuchli b o’ lganligini kursatuvchi j o n li f akt hisobl an adi . Sosoni y lar pullarini X itoy sh aharlarida ham k o’ plab t opili sh i E ron p ullarining b u davrda X itoy m is pullariga ni s batan obru e tiborining kuchli b o’ lganlididan dalolat berib turadi. E ramizning IV-VI asrlarining birinchi ya rmida Osi yo da v a sh ar q iy Turkistonning bir qi smini o’ ziga birla shtir gan Ef talitlar da v lati ham o’ z pullarini E ro n S osoniy l ar sulolasi n ing pullariga ta q lid q ilib, zarb q ila bo shla ganlar.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Tarixiy xotirasiz kelajak” Toshkent 1998yil 2. Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat engilmas kuch” Tashkent 2008 yil 3. Elizavetin. G. “Pulnoma” Toshkent 1979 yil 4. Pidaev. Sh. “Tangalar davr ko’zgusi” Toshkent 1984yil

Похожие

Qadimgi Parfiya, Sosoniylar, Yunon-Baqtriya, Kushon podsholigi

O’zbekistonda qadimgi davlatchilikning qaror topishi va rivojlanishi

Qadimgi va ilk o’rta asrlarda O’zbekiston tangalari

O’zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari

Axmoniylar, Arshakiy va Sosoniy shaxanshoxlarining tangalari