Ўзбек халқи анъанавий кийимларининг шаклланиш тарихидан - Искусство - Рефераты

Ўзбек халқи анъанавий кийимларининг шаклланиш тарихидан

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Ўзбек халқи анъанавий кийимларининг шаклланиш тарихидан Инсониятнинг кийиниш эхтиёжини ўтовчи буюмлар мажмуининг умумий номи ўзбек адабий тилида «кийим», «кийим-кечак», сўзлашув нутқида «энгил » , «энгил-бош» (энгилвош), «кийим-бош» (кийим-вош), «уст- бош» (уствош), «либос», «сарпо» каби атамалар билан ифодаланади. Анъанавий кийимлар узоқ тарихий давр давомида шаклла-ниб. у ёки бу халқ яшаган географик муҳит, унинг хўжалик шакли, ижтимоий муносабатлари, маданияти, этник катламлари ва бошқа қатор омиллар билан бевосита боғлиқ Ҳолда тараққий этиб борган. Бошқача айтганда, кийимлар ва кийиниш маданияти узоқ тарихий-тадрижий йўлни босиб ўттан. Халқ турмушига мос, ишлаб чиқариш жараёнларига хос бўлган кийимлар асрлар мобайнида шаклланиб бориши натижасида халқнинг анъанавий миллий кийимлари мажмуи юзага келган. Халқона миллий либосларнинг шаклланишида ташқи табиий мухит, хўжалик машғулоти, халқ фалсафаси, маданияти, ижоди, диний эътиқоди ва миллий анъаналари каби турфа хил омиллар муҳим ўрин тутади. Кийимларнинг юзага келиши ва турларининг кўпайишида кишиларнинг турмуш тарзи, меҳнат ва иқлим шароитидан ташк- ари, уларнинг маданий ривожланиши, эстетик дидининг усиши ҳам асосий омиллардан бири бўлган . Дархақақат, кийимлар бўйича олиб борилган илмий тадқиқодлар шундан далолат берадики, миллий либосларда маълум бир бадиий талкин мужассамлашган бўлиб, унда инсон ўзининг эстетик ғояларини ифода этган ва жамият хаёти билан боғлиқ хамда ривожланиб борган. Ўз навбатида, унинг тараққиёти нафақат иқтисодиёт ривожи натижасида содир бўлган ўзгаришлар, балки сиёсат, дин, этика билан ҳам бевосита боғлиқ бўлган. Умуман олганда, халқ кийимлари анъанавий миллий маданиятнинг асосини ташкил килувчи муҳим этномаданий ходисалардан бири бўлиб, унда халқнинг рухий тафаккури, турмуш ўлчовда ёш, жинс, бўй-бастни ҳисобга

олган ҳолда ўзига хос дид билан тайёрлана бошлаган ва тобора мукаммаллашиб борган. Хуллас, хар бир тарихий давр кийим-бошларида уша боскичга хос кийиниш маданиятининг инъикоси акс этиб тўрган. Ўзбекистан худудида яшаган энг қадимги аждодларимизнинг кийимлари ҳам дунёнинг бошқа миллатлар кийимлари каби табиий иқлим, турмуш шароитлари ва ypyғ қабила анъаналари асосида шаклланган. Ўтмиш аждодларимизнинг кийим-кечаги, уларнинг шакллари ва эволюцияси ҳамда махаллий хусуси-ятлари тўғрисида Республика ҳудудидан топилган археологик ёдгорликлар, деворий расмлар, хайкалчалар, манда нақшлар, торевтика, ёзма манбалар, қўлёзма китобларга ипшанган мўъжаз ранг тасвир лар (миниатюра)лар бирмунча аниқ тасаввурлар беради. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек кийимларнинг дастлабки шакллари тўқимачи ликнинг пайдо бўлиши билан бевосита боғлик бўлган. Археологик маълумотларга кўра, Марказий Осиё худудида тўқимачи ликнинг вужудга келиши тош асри илк неолитга бориб тақалади. Хусусан, Копеттог этакларида аниқланган Жайҳун маданиятига оид ёдгорликларда тўқув дастгоҳларининг қолдиқлари топилган. Бу даврда минтақада чорвачилик сохаси ривожланган бўлиб, тўқимачиликда жундан тайёрланган кийим- кечаклар асосий ўринни эгаллаган. Ўз навбатида шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, Марказий Осиёдан алоҳида аҳамиятга эга бўлган қадимги тўқимачилик марказлари топилмаган бўлсада, туташ тарихий-маданий минтақаларда кузатилган ашёлар энеолит давридан бошлаб тўқимачилик юқори даражада ривожланлигини кўрсатади. Милоддан аввалги II минг йилликка оид кийим қолдикдари Сополлитепадан ҳам топилган. Умуман олганда, милоддан аввалги VI асрга келиб кийим тайёрлашда жун матолари тери матоларини деярли сикиб чиқарган. Умуман олганда, халқ кийимлари анъанавий миллий маданиятнинг асосини ташкил қилувчи муҳим этномаданий ходисалардан бири бўлиб, унда

халқнинг руҳий тафаккури, турмуш тарзига таянга ҳолда ва кийиниш маданиятининг ривожланиш жараёни ўрганилди. Тарзи , тар аққи ёт даражаси ва этник тарихи ўз аксини топган. Демак кийим ижтимоий қодиса бўлиб, жамият тараққий этгани сайин у ҳ ам такомиллашиб, ривожланиб борган.

Фойдаланган адабиётлар рўйхати 1. Каримов . И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ / Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. - Т.: Ўзбекистан, 1999. 7-жилд. 132-155 бб . 2. Каримов И.А. Қа ш қа дарё воҳасининг зумрад гавхарлари / Биз танлаган йўл - демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. - Т.: Ўзбекистан, 2003. 11-жилд. 56-63 бб . 3. Абдуллаев Т.А., Хасанова С.А. Одежда ўзбеков ( XIX - начало XX вв.). - Т.: Фан, 1978. - 1 1 5 с. 4. Абдуллаев У. Фар ғ она водийсида этнослараро жараёнлар. - Т.: Янги аср авлоди, 2005. - 215 б. 5. Абду-ур-Рауф. Рассказы индийского путешественника (Бухара как она есть). - Самарқанд: Б.И., 1913. - 56 с.

Похожие

Ўзбек анъанавий кийимларини ўрганилиш тарихи

Мусиқа психологияси тарихидан

Ўзбекистон санъати тарихини ўрганишнинг илмий-ашёвий материаллари

Ўзбек классик мусиқаси

Фольклоршунослик ва этнографиянинг фан сифатида шаклланиш тарихи