Панжара ўйма - Искусство - Рефераты

Панжара ўйма

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

103 KB

Панжара ўйма Режа: 1. Тошо й на устига ганч ў й иш 2. Ганч ўймакорлигида ранглардан фойдаланиш тарихи 3. Рангли ганч тайёрлаш ва улардан фойдаланиш 4. Бўё қ таиерлаш ва ундан фойдала - ниш технологияси

Панжарасимон ўйма. Алебастрдан ёки ганчдан тайёрланган панжаралар хоналарга дераза ўрнида кўп ишлатилган. Панжаралар хонани ёритиш ва шамоллатиш вазифасини ўтаган. ғишда эса панжарага оқ қоғоз ёпиштириб чиқилган. Пан жаралар бадиий қилиб ишланарди, бу хо нага янада кўркамлик бахш этар эди. Панжа ралар умуман тузилиши жиҳатидан тўртбурчак, айлана, ярим айлана, сегмент ва бошқа шакллар да оулиши муллким. аввал бу панжара ларни тобадон деб юритилар эди. Панжаралар ганчдан алебастрдан тайёрланиб унга баъзан ишлов берилар, баъзан ишлов берилмас эди. Айрим панжараларга кошин, ёпиштириб ишланар эди, бунда панжара мустаҳкам ва кўркам бўлар эди. Усталар панжара тайёрлашда кўпроқ ширач қўшиб уларнинг мустаҳкамлигини янада оширганлар. Панжаралар қалинлиги ишлатилиш жойига қараб ҳар хил кўпинча 4—5 см бўлган. Панжараларнинг мустаҳкамлигини ошириш мақсадида усталар зангламайдиган ёки мой бўёқлар билан бўялган симлардан фойдаланганлар. Бу симлар панжарани узоқ вақт сақланишига катта ёрдам берган. Баъзи панжараларга эса сим қўлланилмайди. Панжара тайёрлашда ганчкор усталаримиздан Уста ғули Жалилов, Уста Ширин Муродов, Тошпўлат Арслонқулов, Маҳмуд Усмоновлар жуда кўп бадиий панжаралар яратганлар. Панжаралар Ўрта Осиеда ўзига хос характерга эга бўлиб, кўпинча геометрик ва ўсимликсимон нақш тузилишига эга. Панжаралар икки хил технология бўйича тайёрланади: ўйма, қуйма. Биз ҳар иккала усулнинг технологияси билан танишиб чиқамиз. Ўйма панжара тузилиши жиҳатидан геометрик, ўсимликсимон ва бошқа турларга бўлинади. Пан жаралар ясалишининг осон ва мураккаблиги жиқатидан оддий, мураккаб панжараларга бўли нади. Айниқса, мураккаб панжаралар ишлашда Уста Ширин Муродов, кўпгина ноёб панжара асарлари яратди. Масалан, Уста Шириннинг Курант биносига ишлаган ажойиб панжараси бунга мисол бўлади. Панжараларни усталар қуйидаги босқичларда тайёрлаганлар.

1. Панжара қўйиладиган жойнинг ўлчами олинади ва унга бир қанча нақш композициялар эскизи тайёрланади. 2. Маъқул тушган нақш композицияси асосида унинг ахтаси тайерланади. 3. Текис горизонтал сатҳга нақш компози ция нусхаси туширилади ва атрофи тўрт қиррали рейка билан яхшилаб чегаралаб қўйилади. 4. Агар симтўр қўймоқчи бўлсак унинг нақш тасвири туширилган излари бўйича ўйилмайдиган жойларига зангламайдиган сим тўрлари бирбирига маҳкамлаб қўйилади. 5. Махсус идишда ҳовонда тайёрлаб юзага қуйилади. 6. Маълум вақтдан сўнг ганч қотгач, ганч тахтани вертикал ҳолатда турғизиб қўйилади. 7. Нақш композицияси нусхасини ганч тахтанинг икки томонига аниқ қилиб устмауст туширилади. 8. Туширилган нақш нусхасининг чизиғи устидан «қаламиток» ёки скальпель асосида тирнаб чизиб чиқилади. 9. Махсус формада «қалам» ёки ганч асбоби ёрдамида кафт орасига қўйиб айлантириб те шилади. Шу тешик ёрдамида ўймани керакли жойигача ўйиб чиқилади. Баъзи катта панжараларда оддий аррадан ҳам фойдаланилади. Панжара тайёрлаш. Бунда ишни осонлаштириш мақсадида қолиплардан фойдаланилади. ғолип асосида панжара тайерлаш анча арзон тушади, Ўйма панжара . лекин у ўйма панжарадан сифати жиҳатидан фарқ қилади. ғуймада кўпинча геометрик нақш шаклидаги панжаралар тайёрланади. ғуйма панжара қуйидагича тайёрланади. Дастлаб панжаранинг эскизи сўнгра унинг ах таси тайёрланади ва тўртбурчак рейка ясаб унинг ичига лой еки ганчдан қолип ясалади. Нусха яхши кўчиши учун қолипга зиғир мой суркаб қўйилади ва қаймоқдан суюқроқ қилиб ҳовонда тайёрланиб қолипга қуйилади. Агар симтўр

қўймоқчи бўлсангиз аввал сим тўрни қолип га тўғрилаб қўйиб кейин ҳовонда қуйилади. Қуйилган ганч қотгандан сўнг ажратиб оли нади ва ганчкорлик асбоби ёрдамида тўғрилаб чиқади. Шундай қилиб панжара тайёр бўлади. ғуйма панжараларни кўпинча уйларнинг ташқи ва ички томонларига қўллашган. Бунга Уста ганчкор Тошпўлат Арслонқуловни бир қанча асарлари, Уста Ширин Муродовнинг Ситораи МоҳиХоса саройидаги панжаралари, Маҳмуд Усмоновнинг кўпгина панжара ишлари мисол бўла олади. Ўйма панжара тузилиши жиҳатидан геометрик, ўсимликсимон ва бошқа турларга бўлинади. Пан жаралар ясалишининг осон ва мураккаблиги жиҳатидан оддий, мураккаб панжараларга бўли нади. Айниқса, мураккаб панжаралар ишлашда Уста Ширин Муродов, кўпгина ноёб панжара асарлари яратди. Масалан, Уста Шириннинг Курант биносига ишлаган ажойиб панжараси бунга мисол бўлади. Панжараларни усталар қуйидаги босқичларда тайёрлаганлар. 1. Панжара қўйиладиган жойнинг ўлчами олинади ва унга бир қанча нақш композициялар эскизи тайёрланади. 2. Маъқул тушган нақш композицияси асосида унинг ахтаси тайёрланади. 3. Текис горизонтал сатҳга нақш компози ция нусхаси туширилади ва атрофи тўрт қиррали рейка билан яхшилаб чегаралаб қўйилади. 4. Агар симтўр қўймоқчи бўлсак унинг нақш тасвири туширилган излари бўйича ўйилмайдиган жойларига зангламайдиган сим тўрлари бирбирига маҳкамлаб қўйилади. 5. Махсус идишда ҳовонда тайёрлаб юзага куйилади. 6. Маълум вақтдан сўнг ганч қотгач, ганч тахтани вертикал ҳолатда турғизиб қўйилади. 7. Нақш композицияси нусхасини ганч тах танинг икки томонига аниқ қилиб устмауст туширилади.

8. Туширилган нақш нусхасининг чизиғи устидан «қаламиток» ёки скальпель асосида тирнаб чизиб чиқилади. 9. Махсус формада «қалам» ёки ганч асбоби ёрдамида кафт орасига қўйиб айлантириб те шилади. Шу тешик ёрдамида ўймани керакли жойигача ўйиб чиқилади. Баъзи катта панжараларда оддий аррадан ҳам фойдаланилади. Панжара тайёрлаш. Бунда ишни осонлаштириш мақсадида қолиплардан фойдаланилади. ғолип асосида панжара тайёрлаш анча арзон тушади, лекин у ўйма панжарадан сифати жиҳатидан фарқ қилади. ғуймада кўпинча геометрик нақш шаклидаги панжаралар тайёрланади. ғуйма панжара қуйидагича тайёрланади. Дастлаб панжаранинг эскизи сўнгра унинг ахтаси тайёрланади ва тўртбурчак рейка ясаб унинг ичига лой ёки ганчдан қолип ясалади. Нусха яхши кўчиши учун қолипга зиғир мой суркаб қўйилади ва қаймоқдан суюқроқ қилиб ҳовонда тайёрланиб қолипга қуйилади. Агар симтўр қўймоқчи бўлсангиз аввал сим тўрни қолип га тўғрилаб қўйиб кейин ҳовонда қуйилади. Қуйилган ганч қотгандан сўнг ажратиб оли нади ва ганчкорлик асбоби ёрдамида тўғрилаб чиқади. Шундай қилиб панжара тайёр бўлади. ғуйма панжараларни кўпинча уйларнинг ташқи ва ички томонларига қўллашган. Бунга Уста ганчкор Тошпўлат Арслонқуловни бир қанча асарлари, Уста Ширин Муродовнинг Ситораи МоҳиХоса саройидаги панжаралари, Маҳмуд Усмоновнинг кўпгина панжара ишлари мисол бўла олади. ТОШО Й НА УСТИГА ГАНЧ Ў Й ИШ Ганч ойнакорлиги. Ганч ойнакорлигининг мураккаб ва нозик томони шундаки тошойна устига ганч ўймакорлиги қўллашдир. Ганч ўймакорлигининг бу тури X I X асрда вужудга келиб биринчи бўлиб бухоролик ганч ўймакор уста Уста Ширин Муродов қўллаган. Унинг ойнакорликдаги энг ажойиб ишларидан бири Ситораи МоҳиХосадаги «Оқ

зал» (хонаи сафед)дир. Унда ҳеч қаерда қўлланилмаган тошойна устида ганч ўймакорлигини биринчи бўлиб қўллади. Хона оппоқ ўйма ганч билан қопланган бўлиб, тошойнада ташқаридаги манза ра ва атрофдаги майин ганч ўймакорлиги акси тасвирланиб янада хонани кенг жозибадор, ўзига хос кўриниш ҳосил қилади. 1947 йиллари уста Ширин Муродов Алишер Навоий номли опера ва балет катта театрининг, Бухоро меҳмонхонаси залида тошойна устида янада ажойиб ганч ўймакорлигини бажарди. Кейин чалик эса тошойна устига ганч ўймакорлик бажариш кенг тарқалди. ҳозир усталар Маҳмуд Усмонов, Зиёдилла Юсупов, Отажон Бобожонов ва бошқалар бу ганч ўймакорлик турини кенг қўллаб давом эттириб келмоқдалар. ҳозир ганчкорлар ишлаган Тошкентдаги «Гулистон» ресторани, марказий универмагнинг совғалар бўлими ни, Фрунзе районидаги «Бахт уйи» ва бошқа жойларда тошойна устига бажарилган ажойиб намуналарни кўриш мумкин. Тошойна устига ганч ўймакорлигини бажариш ҳам қуйидаги босқичлардан ташкил топган. Нақш композициясини тузиш уни шаффоф (калька) қоғозга кўчириш, ахта тайёрлаш, то шойнани рамкага жойлаштириш ва ховонда тайёрлаш уни тошойнага қўйиш. Ганч тахта устига нақш нусхасини тушириш, нақш чизиқларини си ёҳли қаламда чизиб чиқиш, нақш заминини ўйиш. Рельефга пардоз бериш, тошойнани то залаш, ўймани керакли жойга ўрнатиш. Тошойна устига ганч ўймакорлигини бажаришнинг икки усули бор. Биринчиси унча катта бўлмаган тошойналарни четига ёғоч рамка ва орқа томонига фанер ўрнаштириб горизонтал ёки вертикал қилиб алоҳида ўйиш мумкин. Иккинчиси тошойнани деворга ўрнатиб кейин ганч ўймакорлигини бажариш. Биз ёғоч рамкага олинган кичик ҳажмдаги тошойнага ганч ўймакорликни бажаришни кўриб чиқамиз. Тошойнага ўйма бажаришдан аввал бор юзага мослаб нақш композиция чизишнинг ўзига хос томони бўлиб, нақш элементларини

бирбирига тегиб турадиган қилиб чизиш керак. Чунки, нақш композицияда гулнинг бандлари ва элементлари бирбирига тегиб турмаса ўйиш жараёнида синиб кетиши мумкин. Нақш четига оддий якка занжира чизилса композицияни янада чиройли чиқишига ёрдам беради. Композиция чизилгандан сўнг нақшнинг асл нусхаси устига шаффоф (калька) қоғоз қўйилиб, юмшоқ қаламда кўчириб олинади. Композиция нинг ахтаси (улгиси) тайёрланади. Тошойнани орқа томонига фанер ўрнатилади ва тошойна четига рамка қилинади. Тошойна михлар билан мустаҳкамланиб қимирламайдиган қилиб ўрнаш тирилади. ғоқилган михлар албатта 1 см — 1,5 см чиқиб туриши керак. Чунки ганчни яхши ушлаб қолиш учун каркас вазифасини ўтайди. Тошойнанинг ҳажмига қараб ховонда тайёрланади ва қўйилади. Тошойнадаги ортиқча ховондани тўғри таёқча да қириб ташланади. Бу жараёнлар давомида тошойнанинг орқа томонини намдан сақлаш лозим. Агар тошойнага орқа нам таъсир қилса доғлар ҳосил бўлиши мумкин. Бу ишнинг умумий кўринишига салбий таъсир этади. Тошойнага қўйилган ганчнинг қалинлиги 0,3 дан — 0,8 см дан ошмаслиги керак. Бу албатта кичик да ўртача катталикдаги тошойналарда бериладиган ўйма ишларга тааллуқлидир. Ганч қотгандан сўнг ахта ёрдамида ганч юзасига нақш композициясининг нусхаси туширилади. Туширилган нақш изларининг ўчиб кетмаслиги учун сиёҳ қаламда устидан чизиб чиқилади. Скальпель жарроҳлик пичоғи ердамида ўйиш жараёни бошланади. Аввал нақш заминини тош ойна чиққунча ўйиб ташланади. Ўяётганда гул нинг бандлари ва элементлари бирбирига тегиб туришини ҳисобга олиш мақсадга мувофиқдир. Чунки, юқорида айтиб ўтганимиздек ойна синиб кетиши мумкин. Ўйиш жараёнида новдаларни бир хил қалинликда чиқишига уларни эластиклигини, ҳар бир элементларни характерли нуқталарини йўқотмаслик керак.

Замини ўйилиб бўлингандан сўнг ўзига хос пардоз берилади. Тошойна сирти эҳтиётлик билан учига пахта ўралган чўпда тозаланади. Ўйма аминини тозалашда ганч қирраларига эҳтиет бўлиш лозим. ЁҒОЧ рамка оқ рангга бўялади ва бўёқ қотгандан сўнг махсус жойга илиб ёки ўрнатиб қўйилади. ГАНЧ ЎЙМАКОРЛИГИДА РАНГЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ ТАРИХИ Ҳаётни рангсиз тасаввур этиб бўлмайди. Табиатга назар ташласак уни ҳар хил ранглардан ташкил топганининг гувоҳи бўламиз. Табиат шундай гўзалки, Рангли ганч ўймакорлиги. ҳаётни рангсиз тасаввур этиб бўлмайди. Табиатга назар ташласак уни ҳар хил ранглардан ташкил топганининг гувоҳи бўламиз. Табиат шундай гўзалки, ундаги рангларнинг сонсаноғи йўқ. Бу табиатнинг иномини, гўзаллигини, нафосатини юқори дид эгалари ўзларининг санъат асарларида кўрсатиб келганлар ва келмоқдалар. Рангларни сезиш, уларни санъат асарларида моҳирона кўрсата билишнинг ўзига хос қонуниятлари бор. Наққошлар табиат гўзаллигини нафис, рангбаранг бўёқ лар, жонли чизиқлар орқали тасвирласалар, ёғоч ўймакорлар ўйиб, гиламдўзлар тўқиб, шулар қатори ганч ўймакорлар ҳам ўйиб, ҳам бўяб тасвирлаб келганлар. Ганч ўймакор усталар табиатдан ҳаётдан руҳла чган ҳолда ўз орзуистакларини фақатгина ганчни ўйибгина қолмай, балки рангбаранг бўёқлар билан ҳам тасвирлаб келганлар. Бу ранглар ўймани яна таъсирчан жозибали чиқишига ёрдам берган. Рангли ганчлар X асрлардан бошлаб ишлатила бошланган. XVI асрларга келиб Бухоро усталари ганч ўймакорлигида рангларни қўллашни жуда яхши билганлар. Рангли ганчлар биноларни ички қисмидв айниқса кўп қўлланилган.

X I X асрнинг охири XX аср бошларида намоён ларни бўяш жуда кўп қўлланилган. Кўпгина қизил, яшил, ҳаворанг, аарғалдоқ, сариқ ва бошқа рангларни кўпроқ ишлатишган. Жумҳуриятимиздаги ўйма ганчни бўяш анъанаси бошқа жойлардаги ўймалардан фарқ қилади. Машҳур ганч ўймакор Уста Ширин Муродов ўйма ганчлар заминини жуда нафис қилиб бўяшга ва қирмаларни бажаришга жуда моҳир уста бўлган. У 1945 йили А. Навоий номидаги катта опера ва балет театрини ўйма ганЧлар билан безашга раҳбарлик қилган. Уста Ширин Муродов ўйма заминини юқори дид билан бўяган ишларидан намуналар бор. Бу ўймаларда, айниқса, ҳаворанг, яшил ва қизил ранглар кўп ишлатилган. Ранглар бирбирига ллонандлиги ва жуда уйғунлиги билан ажралиб туради. РАНГЛИ ГАНЧ ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Ганч ўймакорлигида рангли ганчлардан ҳар хил йўллар билан фойдаланиб келинган. Рельефли ўймаларни янада бадиий қилиш учун ўйма замини ҳар хил рангли қилиб бўялган. Бу ўймаларнинг заминини рангли қилиш қуйидаги технология асосида бажарилади. Юзага тез ганч сувагандан сўнг керакли ранг танлаб олинган. Ана шу ранг пигментини авайлаб қуруқ ганчга қўшилган. Рангли қоришма тайёрлашда бирор идишни ўлчов қилиб ганчга ўзлари хоҳлаганича қўшганлар. Бу пигмент ганчни қу руқлигида аралаштириб олинади. Сўнгра бу қуруқ аралашмадан ўрнига қараб озоздан қориб иш латилади. Рангли ганч ва ширачни сувда қориб суваладиган юзага 2 мм дан — 5 мм гача қалинликда сувалади. Рангли ганч устидан гул ганч берилади. Нақш композицияси нусхаси ахта ёрдамида юзага туширилади. Нақш заминини рангли ганч сувоғи чиққунча ўйилади ва нақш замини тозалаб чиқилади. Рельефга зса

пардоз берилиши ёки берилмаслиги ҳам мумкин. Ўйма заминдаги рангли ганчнинг нафислилиги янада ошади. Бундай ўймани усталар «мунаббат ранги» ёки «заминаш ранги» яъни замини рангли ўйма дейишган. Ганч ўймакорлигининг мураккаб турларидан бири қирма. ғирма деб нақш заминини ўйиб, ўйилган ерларини рангли ганч билан тўлдириб устидан текислашга айтилади. Тузилиш характерига қараб текис юзали ва рельефли қирмалар бўлади. Улар яна оддий ва мураккаб қирма ларга бўлинади. ғирмада қанча рангли ганч кўп ишлатилса, шунча мураккаб қирма ҳисобланади. Текис юзали қирма. Текис юзали қирма худди деворга график усулида бажарилган нақшга ўхшаб кўринади. Бу қирмада замин ховонданинг 1,0—1,5 см чуқурликда ўйилиб замини чақа қилиб чиқилади. Чақа қилиб, яъни нотекис ўйилиши сабабли рангли ганч билан тўлдирилганда нақш замини яхши ушлаб қолади. Бундан ташқари новда, гул, барг ва бошқалар заминига икки томонга ётиқ қилиб, яъни занжирага ўхшашроқ қилиб ўйилади. Новданинг кўндаланг кесими трапеция шаклига ўхшаб кетади. Рангли ганчни кафт билан ўйилган жойларга киргизиб чиқи лади. Унинг юзасини шутургардан ва андавада текислаб чиқилади. ғириб текислаб чиқиш натижасида текис юзали гуллар ҳосил бўлади. Буни усталар текис юзали кирма дейишади. Агар усти кир бўлса қум қоғозда ёки шутургарданда қириб чиқилса яна янгидай бўлиб тураверади. Рельефли қирмада юқоридан текис юзали қирмани давом эттириб гул ва новдаларга чока пардоз берилади. ғирмани ўзига хос хислатлари бўлиб, у жуда кўп рангни хоҳламайди. Шунинг учун оз рангдан фойдаланиб юқори ютуққа эришишни талаб этади. Шу билан бирга унинг пардози ҳам одат дагидек эмас. Рельефли қирма қуйидагича ба жарилади. Қ ирмага мослаб нақш композицияси чизилади. Сўнгра ранглар танланиб хомаки нусхаси тайёрланади. Нақш композициясининг яхши

чиқиши учун қирма рангини тўғри топиш керак. Хомаки нусха гуашда бўялгани маъқул. Нақш композициясининг ахтаси тайёрланади. Ганч тахта қўйилиб юзига нақш нусхаси тушири лади. Нақш заминини 10—15 мм чуқурликда чақа қилиб ўйиб чиқилади. Ўйиш чуқурлиги ганч тахтани қалинлигига қараб танланади. Уйишда новда, гуллар бироз занжирага ўхшаш заминга икки томони қияроқ қилиб ўйиб туширилади. Ўйма рельефда унинг синиб кетмаслиги ва пардоз бериш ҳисобга олинади. ғирмада неча хил ранг ишлатилса унинг шунча марта иш босқичи ортади. Бунга сабаб нусхада бирбирига яқин қўйилиши керак бўлган бўёқларнинг ўринлари бир йўла ўйилган бўлса, рангли қоришмани қуйганда бошқа ранг ўрнига ҳам тушиб кетади. Бунда ҳар бир ранг учун ўйма алоҳида ўйиб чицилади. Ганч яхшилаб эланади, керакли рангдаги пигментдан озроқ қориб ранги аниқлаб кўрилади. Шунинг учун қуруқ қоришма тайёрлашни махсус дафтарга ёзиб борилади. Маълум миқдордаги қуруқ ганчга керакли миқдордаги рангли пигмент қўшиб курук қоришма тайёрланади. Одатда, қирмага қоришма тайёрлашда бирор идишни ўлчов қилиб ганчга ўзи хоҳлаганча зарур бўлган рангдан қўшиб қуруқлигича аралаштириб оладилар. Сўнгра бу қуруқ аралашмадан ўрнига қараб озоздан қориб ишлатилади. Олдиндан қуруқ аралашма тайёрлаб олинмаса кейинги галги қоришманинг ранги оч ёки тўқ бўлиб қолиши мумкин. Қуруқ қоришмани сув билан аралаштириб ховонда ҳосил қилинади. Бу рангли ховондани атала ҳолатидагисини кафт билан ўйилган ерга киргизиб андава билан текисланади. Текислашда шутургардан (туябўйин) паттивин асбоблари дан фойдаланилади. Агар қирма бир нечта рангли бўлса, яна ахта ёрдамида иккинчи марта нусха туширилади, бу сафар иккинчи бўёқнинг ўрни ўйилади, ранг тайёрлаб қуйилади ва яна олдингиси сингари нақш сатҳи очилгунча қири лади. Учинчи, тўртинчи ранг киритилмоқчи бўл са, худди шу иш босқичлари яна такрорлана веради. Шунинг учун қирмада ранглар сони

асосан 2—3 хилдан ортиқ бўлмайди. Қирма яхлитлиги ва ранг турининг камлиги билан рангли нақшлардан яққол ажралиб туради. Ранг қанча кўп қўшилса ҳам ганч билан аралашганда ганч унинг кучини кесиб мўътадил ҳолга келтириб қўяди. ғирма рангли нақшга ишланиш техникаси жиҳатидан ганч ўймакорлигига яқин. Унинг яна бир хислати шуки қуёш нури тушса ҳам ялтирамай, бир хил майинликда кўринади. Вақт ўтиши билан нақш устини чанг босса уни қайтадан қириб янгидек қилиш мумкин. Гул, барг ва новдаларга қўлчагул шаклида пардоз берилади. У ўзига хос нафислик, кўркамлик бағишлайди. БЎЁ Қ ТАИЕРЛАШ ВА УНДАН ФОЙДАЛА - НИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Рангли ганч тайёрлашда қадимда усталар қўлда тайёрланган бўёқлардан фойдаланиб келишган. Чунончи ганч ўймакорлар рангли ганч тайёр лаш учун қизил кесак, кўмир кукуни, қизил ғишт кукуни ва бошқалардан фойдаланиб кел ганлар. Бундан ташқари бўёқчи усталар махсус тошга ўхшаш ҳар хил бўёқлар тайёрлаганлар, уларни ганчкорлар майдалаб элакдан ўтказиб ишлатганлар. Эски ганчкорлар кўпинча кўк ва ҳаво ранг бўёқларни ишлатиб келганлар. ҳозир эса давлат томонидан ҳар хил кўк, ҳа воранг, яшил, қирмизи, сариқ, қизил ва бошқа хил пигментлар ишлаб чиқарилмоқда. Ганч ўймакор усталар ўйиб чиқилган гулларни янада бадиий чиқишини кўзлаб, ўйма заминини рангли бўёқларда бўяб чиқмоқдалар. Бундай ўймалар ажойиб кўринишга эга. Ўймани ташқи муҳитдан сақлаш мақсадида мойли бўёқлар ишлатиляпти. Ўйма тайёр бўлиб, ганч яхши қуригандан сўнг нақш заминидаги мўйқаламда чанглар тозаланиб чиқилади. Ўйма заминига икки марта мўйқаламда алиф суртиб чиқилади. Албатта бу алиф та биий ёки ярим табиий бўлиши мумкин. Суриб чиқилган алиф яхши қуригандан сўнг икки марта мойли бўёқ бериб чиқилади. Мойли бўёқда кўпинча бинонинг ташқи қисмидаги ўймалар бўя лади. ҳар бир мойли бўёқ суртилганида 20— 30 соат

қуритиб кейин иккинчи мойли бўёқ берилиши керак. Булардан ташқари мойли бўёқ кам ишлатилишининг сабаблари шундаки вақт кўп кетади ва кўп мой бўёқ сарф этилади. Ютуқ томони эса бўялган бўеқ текис, чиройли, ташқи намгарчиликдан ўймани яхши сақлайди ҳамда ўйма кир бўлса уни ганчдан тозалаш қулай. Бино ичкарисидаги ўймалар заминини ши рачли ва эмульсияли бўёқларда бўялади. Аввал ўйма яхши қуритилгандан сўнг ганчдан тозала нади. Елимли қоришма билан бир марта мўйқа ламда суртиб чиқилади (грунтовка). Тайёрланган бўёқда икки марта бўялади, биринчи бўёқ яхши қуригандан сўнггина иккинчи марта бўялади. Рангли колер тайёрлашда ҳар хил рангли пигментлардан фойдаланилади. Пигмент, сув ва ширач аралаштириб керакли колер тайёрланади. Ўйма ганч замини тилла ва кумуш рангда ҳам бўялади. Бу ранглар кукунсимон, суюқ ва қаттиқ ҳолатда ҳам бў лади. Лекин ганчкорликда тилла ва кумуш рангларни кукун ҳолатдагиси кўп ишлатилади. Тилла ва кумуш ранг кукунни алифга ёки локка қори лади. Бу бўёқдан кўпинча бинонинг ташқи қисмини бўяшда фойдаланилади. Тилла ва кумуш рангли кукунни тайёрлашнинг бошқача йўли ҳам бор. Сув, ўрик елими ва янги тухум сариғи қўшиб тилла ранг колери тайёрланади. Сув, ўрик елими ва янги тухумнинг оқини қўшиб кумуш ранг колер тайёрланади. Тайёр бўлган бўёқларни ўйма ганч заминига мўйқалам да суркаб чиқилади. Бу бўёқлардан интердаги ўймаларни бўяшда фойдаланилади.

Похожие

Ганчкорлик

Тош ва суяк ўймакорлиги

Ёғоч ўймакорлиги

Кандакорлик

Пардоз ва унинг турлари