Грунтлар ва бўёқ қатламларининг микрошлифларини тайёрлаш - Искусство - Рефераты

Грунтлар ва бўёқ қатламларининг микрошлифларини тайёрлаш

Загружено в:

29.11.2022

Скачано:

0

Размер:

34.2197265625 KB

Грунтлар ва бўёқ қатламларининг микрошлифларини тайёрлаш Reja: Органик шишани тадқиқот учун тайёрлаш мақсадида ўрганиш услублари  Блокларни полиэфир композиция билан қуйишга тайёрлаш  Ранг-тасвирда тадқиқот натижаларини талқин қилиш  Картинанинг технологик таҳлили

Микрошлиф органик шишадан тайёрланган блок ичига жойлаштирилган ва полиэфир композиция сифатида қўйилган грунт ва бўёқ қатламларининг кўндаланг кесилган кичик намунасидан иборатдир. Мавжуд методикани микрошлифга қўйиш учун рангтасвир асаридан 1 дан 0,2 кв.мм.гача майдонда олинган намунадан фойдаланишга имкон беради. Бу намуналар таъмирчилар таъмирлаш жараёнида оладиган ўлчамлардан анча кичкинадир. Улар одатда микрокимёвий таҳлил учун олинган кичик намунадан иборат бўлади ва микрошлифларни тайёрлаш кимёвий таҳлил билан ягона яхлитликда амалга оширилади, бу қиёсан натижаларнинг ишончлилигини ҳамда ҳақиқийлигини оширишга имкон беради. Яхши сифатли шлифларни рангли слайдлар учун фотосуратга олиш мумкин бўлади, бу санъатшунослар ва таъмирчилар учун зарур қиёсий материалдир, шунингдек, турли илмий анжуманлар вақтида намойиш қилиш учун кўргазмали материалдир. Грунтлар ва бўёқ қатламларининг микрошлифларини тайёрлаш учун зарур ускуналар ва материаллар: 1.Органик шишадан блоклар тайёрлаш учун қуйидагилар зарур:  5 мм қалинликдаги органик шиша тахтаси (листи) (УМХП 137446); • лаппакли (дискли) арра (муаллифлик ишланмаси), лаппак АОК-125; • 0,5 мм диаметрли айланма бурғиси бўлган бормашина (тиш пармалайдиган машина). 2.Микрошлифга намуналарни қуйиш учун зарур қурилмалар ва ускуналар: • МБС-2 микроскопи; • тиббиётда ишлатиладиган кўз скальпели (махсус пичоқча); • найсимон (учли) зонд; • дағал жундан қилинган чўтка; • кимёвий стакан: шунингдек, зарур материаллар:

• ЛН-1 эпоксид (сунъий) смоласи (қатрони);  қотирувчи модда;  БФ-2 елими. 3.Механик ишлов бериш учун: • силлиқлаш дастгоҳи (муаллифлик ишланмаси);  олмос шайбалар: АСО 160/125 ва АСО 10/7. 4.Сифатни назорат қилиш ва тадқиқотлар учун МИМ-8 маркали металлографик микроскоп. Органик шишани тадқиқот учун тайёрлаш мақсадида ўрганиш услублари 5 мм қалинликдаги органик шиша тахтаси (листи) микрошлифларни тайёрлаш учун асосий материал ҳисобланади. У эни 10 мм бўлган йўлларга (полосаларга) бўлинади, кейин бу йўллар 10х10х5 мм катталикда кубиксимон қилиб арраланади. Иш лаппакли (дискли) аррада амалга оширилади. Намуналарни микрошлифга қуйиш жараёнини енгиллатиш учун катта миқдорда захирага эга бўлиш керак (100-200 тагача). Кубикни чуқур ўйиш Ч уқурнинг диаметри 1-1,3 мм бўлиши керак. Мақбул чуқурлик ҳам 1-1,3 мм бўлиши лозим. Бир хил чуқурликка махсус мослама ёрдамида эришилади. Блокларни полиэфир композиция билан қуйишга тайёрлаш Ҳар бир блокнинг ён томонига қалам билан рақам қўйилади. Бу рақам намуна солинган хатжилдга (конвертга) ҳам қўйилади. Шлифга қуйиш учун мўлжалланган намуна қуйидаги тартибда тайёрланади: даставвал намуна МБС-2 микроскопи остида кўрилади ва намунанинг грунтлар ва бўёқ қатлами энг кўп сақланиб қолган қисми олинади. Агар намуна ҳаддан ташқари катта бўлса, уни тоза қоғоз варағи устида скальпель билан эҳтиёткорона бўлиш керак. Тайёргарлик иши тугади, энди намунани микрошлифга қуйишга бевосита киришиш мумкин.

Аралашмани (полиэфир композицияни) тайёрлаш техникаси. Аралашма тайёрланадиган идишни (кичик кимёвий стаканни) ПН-1 қатронини (смолани) қуйиш керак. 30 дақиқадан сўнг қотирувчи модда қўшилади, у тезда аралаштирилиб, аралашма билан кубикдаги чуқурлар тўлдирилади. Шуни қайд этиш керакки, ПН-1 смоласи ва қотирувчи модда музлатгичда сақланиши ва уларни фақат ишлаш пайтидагина олиш лозим. Шлифга микронамуналарни қуйиш Н амунани аралашмага киритиш пайтида пуфакчалар пайдо бўлишига йўл қўймаслик керак, чунки улар блакка механик ишлов беришга, шунингдек, микрошлифни нигоҳан тадқиқ қилишга ҳалақит беради. Ранг-тасвирда тадқиқот натижаларини талқин қилиш Ранг-тасвирнинг технологик белгилари қуйидагилардир: а) бевосита белгилар: • ашёларнинг контурларини, сояларнинг қисмларини ва рангнинг уйғун ўзгариши чегараларини қатъий акс эттирувчи хомаки расм; • дастлабки (хомаки) бўёқ берилмаганлиги (рангтасвирнинг мумтоз анъаналари асосида тугал яратилган картиналар учун); • расм чегараларида бўёқ қатламининг “бўяш” қоидаси бўйича тузилганлиги; • картинанинг яратилганлиги тахмин қилинаётган даврда ҳали мавжуд бўлмаган рангтасвир материалларининг ишлатилганлиги. Тадқиқ қилинаётган картинанинг такрорийлигини аниқлаш учун бевосита белгилардан бирортасининг мавжуд бўлиши етарлидир. б) билвосита белгилар: • грунт; • бўёқ қатламлари;

• рангни ифодалаш усули (тоннинг ривожланиши, маҳаллий доғлар ёки томошабин кўзини оптик чалғитувчи бошқа ёндош тизимлар). Билвосита белгилар тадқиқотларни бир-бири билан ва бошқа турдаги тадқиқотлар билан қиёслагандагина тадқиқ қилинаётган асарнинг такрорийлиги ҳақидаги саволга жавоб топишга ёрдам бериши мумкин. Такрорийлик турлари Такрорий асарлар оригинал композицияга нисбатан қиёсланганда уч турга бўлиниши мумкин: • муаллиф томонидан яратилган такрорий асар; • ҳаммуаллифлар томонидан яратилган такрорий асар (устахона мавжуд бўлганда эҳтимоллиги кўпроқ);  нусха. “Нусха” тури икки кичик гуруҳдан иборат бўлади: оригинал билан бир даврда яратилган нусхалар ва кейинги даврларда яратилган нусхалар. а) асар муаллиф томонидан такроран яратилганлигини исботлаш учун стилистик, технологик ва рентгенографик тадқиқотлар натижалари мос келиши зарур. Рангтасвир фактураси сиртининг таҳлили ҳам картина муаллифи номини тасдиқлаши лозим. б) ҳаммуаллифлар томонидан такроран яратилганлик ҳам юқоридаги тарзда таҳлил қилинади. Тадқиқот стилистик ва технологик белгилар даврининг мувофиқлигини кўрсатиши керак. Айрим технологик ҳусусиятлар (масалан, грунтнинг тавсифи ва фойдаланилган материаллар тўплами), шунингдек, фактуранинг, рангтасвир сиртининг ҳусусиятлари асар ҳаммуаллифлар томонидан такроран яратилганлиги ҳақида далолат бериши мумкин. Аммо рентгенографик ўрганиш тахмин қилинаётган муаллиф ва тадқиқ қилинаётган картина яратилган услуб ўртасидаги рангтасвир тафовутини аниқлай олади. в) агар такроран яратилганлиги тахмин қилиниб, текширилаётган асар оригинал асар яратилганидан кўп ўтмасдан кейин пайдо бўлган бўлса, аммо такроран яратилганликнинг бевосита белгилари мавжуд бўлмаса, тадқиқот томонидан стилистик ва технологик белгиларнинг хронологик мувофиқлиги

аниқланади. Бу ҳолатда оригиналнинг ёки унинг нусхасининг сақланаётган жойи ҳақидаги маълумотлар мавжуд бўлсагина, картинанинг такрорийлиги тасдиқланиши мумкин. Муаллифлик ёки ҳаммуаллифлик белгилари мавжуд бўлмаса, бунда фақат нусха ҳақида гапириш мумкин. Стилистик ва технологик белгиларнинг хронологик мос келмаслиги таъмирлаш жараёнидаги аралашув оқибати бўлиши ёки оригинал яратилгандан анча кейин тайёрланган асар нусхаси эканлиги ҳақида далолат бериши мумкин. Бу ҳолда рангни ифодалаш усулига алоҳида эътибор бериш керак, у картинанинг санасини аниқлаш учун грунтнинг ва бўёқ қатламининг технологик тавсифига қўшимча материал бериши мумкин. Картинанинг яратилганлик вақти унинг нусха эканлигидан далолат беради, чунки бу муаллифлик ёки ҳаммуаллифлик такрорийлигини истисно қилади. Қалбаки асарлар Картина қуйидаги ҳолларда қалбаки ҳисобланади: а) технологик белгилар бўйича стилистик белгилардан анча кейин яратилган бўлса, бунда: • нусхага оид стилистик белгилар мавжуд бўлмайди; • рангтасвирда картина яратилишидан аввал яшаган муаллиф номини кўрсатувчи имзо мавжуд бўлади; б) стилистик ва технологик белгилар хронологик мос келмаса ва рангтасвир замондошининг имзоси мавжуд бўлса, аммо муаллифлик рангтасвир сирти фактурасини таҳлил қилиш ва рентгенографик тадқиқ қилиш натижаларига кўра рад қилинса. Қиёслашлар қанчалик тўлиқ ва рангбаранг бўлса, картинанинг такроран яратилганлиги ёки қалбакилиги ҳақидаги хулосалар шунчалар ишончли бўлади. Картинанинг технологик таҳлили

Рангтасвир асарнинг яратилган вақтини аниқлаш ҳамда муаллифнинг номини тасдиқлаш ёки рад қилиш асарни тадқиқ қилишнинг мақсади ҳисобланади. Бунинг учун ишни бошлашдан аввал асарнинг стилистик ўзига хосликларини аниқлаш керак, кейин эса картинани бинокуляр микроскоп, шунингдек, физикавий-кимёвий тадқиқотлар ёрдамида технологик таҳлил қилишга киришиш лозим. I.Асос Мато, ёғоч, камроқ ҳолларда металл, картон, қоғоз, суяк, тери ва ҳ.клардан рангтасвир учун асос сифатида фойдаланиш мумкин. Ҳозирги вақтда асос чуқур таҳлил қилинмайди, балки кўздан кечириб тавсифланади, сақланиш ҳолати албатта қайд этилади. 1.Матони тавсифлашда ипларнинг тўқилиш ҳарактери, уларнинг бирбирига зич ёпишгани, иплардаги нуқсонлар (узиқлар, йўғон- ингичкаликлар), дастгоҳ бўртиқларининг борлиги/йўқлиги (картина зиҳларида ёки рангтасвир учун фойдаланилган мато қуроқларини тикишда). Шунингдек, матонинг ранги, унинг ифлосланганлиги қайд этилади. Мато орқасида мавжуд бўлган иплардаги нуқсонлар жойлашган жойининг рангтасвирдаги излар билан мос келиши, муаллифлик матоси қайтарилмаганидан далолат бериши ҳақида гапиришга имкон беради. Агар муаллифлик асари матоси такрорланган бўлса, такрорланган ва муаллифлик матолари фактурасининг мувофиқлиги ёки номувофиқлиги, рангтасвир сиртидаги таъмирланган матонинг излари даражаси қайд этилади. Шунингдек, муаллифлик асари матосининг зиҳи мавжудлиги (номавжудлиги), картина периметрлари бўйича елимланган қоғозларнинг мавжудлиги (номавжудлиги), такрорланган мато четларини ва уни подрамникка мустаҳкамлаш усули қайд қилинади. Бу картинанинг яратилиш санасини билвосита аниқлашга имкон беради, чунки такрорлашда кўп ҳолатлар анча ўзгаради.

Зиҳларнинг ўзигина қайта ясалган бўлиши мумкин. Зиҳлардаги такрорланган мато фактураси ва картинанинг орқа томонидаги мато фактурасининг ўзаро мувофиқлиги текширилади. 2.Ёғоч асоснинг тавсифида унинг қалинлиги, ишлов берилган усул (қўлда ёки машинада), асосни ташкил қилувчи тахталар сони, уларни бирбирига мустаҳкамлаш усули қайд қилинади, имконияти борича ёғоч тури (нави) аниқланади, тарашланган қисмларнинг мавжудлиги, баландлиги ва узунлиги, такрорловчи асоснинг ёки паркетажнинг мавжудлиги қайд қилинади (унинг ҳусусиятлари тавсифланади). 3.Металл асос учун эса, уни тайёрлаш усули (болғалаш, прокат), қандай металлиги (мис, рух, тунука ва ҳ.к.), у ёки бўёқ қатламининг (махсус лак, бўёқ ва ҳ.к.) мавжудлиги (номавжудлиги) тавсифланади. 4.Картон ва қоғоз учун тола, ёғоч, мато, асоснинг қалинлиги, унинг сифати, флигрань, такрорловчи материалларнинг мавжудлиги (номавжудлиги) ва уларнинг ҳусусиятлари тавсифланади. Рангтасвир асарни янги асосга кўчириш ҳам мумкин. Кўпинча муаллифлик асари асоси матога кўчирилади, у ўз навбатида такрорланиши мумкин. Шундай қилиб, асар кўчирилган мато муаллифлик асари сифатида қабул қилиниши мумкин. II.Подрамник 1.Узун тахтачаларнинг (планка) қалинлиги ва энини ўлчанг. Имкон борича ёғоч навини (турини), ички томонларда ва тахтачаларнинг қирраларида нишабликларнинг мавжудлигини (номавжудлигини), бурчакларда тахтачаларнинг қандай уланганлигини, тахтача кесишмаларининг (крестовина) мавжудлигини (номавжудлиги, йўқолганлигини), асоснинг подрамникка мустаҳкамлаш усулини (мих ёки пона билан) ва михларнинг санасига оид ҳусусиятлари аниқланади. 2.Подрамникдан иккиламчи фойдаланилганлик аломатлари мавжуд бўлганда уларни тадқиқ қилинаётган асар асосининг зиҳлари ҳолати

ҳусусиятлари билан таққосланади, бунда асос ва подрамникнинг вақт мувофиқлиги (номувофиқлиги) масаласи ҳал қилинади. Картинани технологик ўрганишни давом эттириш учун стол, кронштейнга ёки ётиқ рейкага ўрнатилган бинокуляр стереоскопик микроскоп (МБС), скальпель ёки зонд, дистилланган (қайнатилган) сув (30 томчи) зарур. Агар сақланганлик ҳолати имкон берса, ишни бошлашдан аввал уни бахмал мато билан чанглардан тозалаш керак. Микроскоп билан ишлашда катталаштириш даражаси ҳар бир асар учун алоҳида белгиланади. МБСда ишлашни бошлашдан аввал кронштейн (ётиқ рейка) ва микроскопнинг барча ҳаракатланувчи қисмларининг мустаҳкам ўрнатилганлигини текшириш зарур. Агар иш жараёнида кронштейннинг (ётиқ рейканинг) баландлигини ўзгартириш зарурати туғилса, бунда микроскопни ўчириб, картинани столдан олиш керак. Микроскоп ҳолати ўзгартирилгандан кейингина ишни қайта бошлаш лозим. III.Грунт Грунт, унинг ранги ва қатламлар сони, зиҳларда грунтнинг мавжудлиги, грунтни боғловчи нарсалар – кўп жиҳатдан картинанинг яратилган вақтини аниқлашга имкон беради. 1.Грунт қатламлари сони ва рангини аниқлаш ёнма-ён давом этадиган жараёндир. Грунт қатламларини таҳлил қила туриб, пигмент рангларининг грунт массасига қўшилишига эътибор бериш керак. Бу грунт қатламлари рангини сўзда аниқ ифодалашга имкон беради. а) зиҳларда грунт мавжуд бўлса, у йўқотилган қисмни топиш лозим ва микроскопни шундай йўналтириш керакки, грунтни кўндаланг кесмада кўриш мумкин бўлсин. Икки қаватли грунт ранг қаватларидаги тафовут туфайли осон аниқланади. Аммо боғловчи грунт сифати ва табиий эскириши билан боғлиқ ҳолда унинг хиралашуви кўз билан аниқланадиган грунт қаватларининг ранг тафовутини яқинлаштириши мумкин. б) хатога йўл қўймаслик учун грунтнинг кўндаланг кесмасини енгил намлаш керак. Қуриш пайтида кучли ранг контрасти ва турли боғловчилик

қатламларнинг сувни турлича шимиши ҳисобидан қаватлар ўртасидаги чегара аниқ белгиланади. в) асоснинг хомаки елимланиши, агар у қалин қават қилиб сурилган бўлса, кераксиз тарздаги грунт қатлами сифатда қабул қилиниши мумкин. Унинг грунтдан фарқи – тўлдирувчи моддаларнинг йўқлигидир, ҳатто у анча катталаштирилганда ҳам (12,5х7) пигмент зарралари кўринмайди. г) зиҳдаги ва картина ойнасидаги грунт қаватлари сонини қиёслаш зарур, чунки грунтланган матони рассом ишлашга тайёрлаганда уни подрамникка тортгандан сўнг яна бир марта грунтлаган бўлиши мумкин, шундай қилиб, бу қўшимча грунт қатлами зиҳларда бўлмайди. д) зиҳларда грунт мавжуд бўлмаса, уларни бўёқ қатлами кўчган четларда, матонинг эгилган чизиғидаги тиртиқларда, рангтасвир сиртидаги кракелюр чизиқларида осон кўриш мумкин. Йўқотишнинг кўндаланг кесмасини ёки чуқур кракелюрни таҳлил қилиш матода бевосита ётган қатламни, яъни грунтни кўришга ёрдам беради. Агар грунт камида икки қаватли бўлса, матога ёпишга қават устида бошқа ранг ёки тусдаги қаватлар кўринади, уни қалинлиги бўйича биринчиси билан қиёслаш мумкин. е) грунтнинг мавжуд эмаслиги кракелюр ёки йўқотиш чизиқларини таҳлил қилиш орқали аниқланади. Бу ҳолатда рангтасвир ва мато ўртасида хомаки елимлаш қавати бўлади. ж) бўёқ қатлами ва грунтнинг йўқолиши ўрни таъмирлашда тўлдирилган, кракелюр унчалик чуқур бўлмаган, картина ойнасининг четлари қоғоз билан елимланган ҳолларда грунт ҳақидаги масаланинг жавобига бўёқ қаватини таҳлил қилгандан кейин қайтиш керак. Агар рангтасвир хомаки бўялмаган бўлса, бўёқ қатламининг қирилган қисмларида грунт кўринади. Грунтлар сони аниқлашга ҳам уриниш мумкин. Бунинг учун муаллифлик асари матосининг (такрорий асарнинг эмас) орқа томонини кўздан кечириш керак. Баъзан агар мато ўртача зичликда бўлса, грунт массаси унчалик қуюқ бўлмаса матодаги иплар орасида фунт зарраларини кўриш мумкин. Уларнинг рангини қирилган жойда кўринган грунт туси

билан қиёслаш керак. Ранг тавсифларининг мос келиши грунтнинг бир қаватли эканлигидан, мос келмаслиги эса, грунтнинг камида икки қаватли эканлигидан далолат беради. Мато ипларида ҳосил бўлган моғор ва замбуруғларни мато иплари орасидан ўтган грунт зарралари билан чалкаштириб юбормаслик керак. Асосий тафовут – грунт фақат иплар орасида бўлади, микологик ҳосилалар ипларни шикастлантиради. 2.Бириктирувчини аниқлаш. Елим бириктирувчилик грунтлар юмшоқ бўлиб кўринади. Механик таъсир остида скальпель ёки зонд билан кучли емирилади. Салгина намлаш кичик грунт бўлакларининг асосий массадан ажралишига олиб келади, улар томчи сувда гўё сузишади. Бўёқ бириктирувчилик грунтлар зич, силлиқ бўлади, намланишдан таъсирланмайди, нисбатан пластик, бу ўткир предмет билан босганда сезилади (скальпель ёки зонд билан). Пластикликни фақат зиҳларда ёки зиҳдаги матонинг эгилган чизиғида текшириб кўриш мумкин. Агар грунтнинг олинган тавсифлари картинанинг тахмин қилинаётган яратилиш вақтига стилистик аломатлар бўйича бутунлай мос келмаса, фунт қаватлари сонини, уларнинг ранги ва бириктирувчисини аниқлаш учун кимёвий таҳлилга ва шлифга намуна олиш зарур. IV.Картинанинг бўёқ қатлами 1.Қайд қилиш ва тонировка (бирор нарсага ўхшатиб ишлаш, пардоз бериш) Қайд қилиш ва тонировка . Рангтасвир асарнинг қуйидаги айрим ҳусусиятларини кўриш хотирасида қайд қилиш учун даставвал, рангтасвирнинг сиртини батафсил кўздан кечириш муҳимдир: бўёқ қатламининг шаффофлик даражаси, бўёқ қатламини ташкил этувчи пигментларнинг ишқаланиши ва тўплами, кракелюрнинг ҳарактери, лак остида ифлосланишларнинг мавжудлиги, лак плёнкасининг қалинлиги ва шаффофлиги, лак ва рангтасвир кракелюри ўртасидаги тафовут.

Қайд қилиш ва кракелюр. Унча катта бўлмаган қайд қилиш (ёзув) кракелюрнинг атиги бир қисмини ёпади. Бу ҳолатда кракелюрнинг бир чизиғининг ўзи қайд қилишнинг ҳар икки томонида кўринади ёки кутилмаганда қайд қилиш чегарасида узилади. Саҳни катта қайд қилиш кракелюрни тўлиқ ёпади. Агар қайд қилиш бўёғи суюқ, оқадиган бўлса, у кракелюрга қуйилади, унда “чуқур туб” ҳосил қилади, кракелюр четлари думалоқлашади, қайд қилишнинг барча сирти юза билан кесишгандай бўлади. Корпусли қайд қилиш ўз остидаги кракелюрни тўлиқ ёпади. Бу ҳолатда бўёқ қуйилган кракелюрни фақат қайд қилиш четларида кўриш мумкин. Нисбатан яқинда амалга оширилган қайд қилиш кам ифлосланган бўлади ва ўз кракелюрига эга бўлмайди. Бинобарин, кракелюрнинг қисман мавжуд бўлмаслиги ва сиртнинг кам ифлосланганлиги – қайд қилиш аломатларидир. Анча илгари пайдо бўлган қайд қилиш, бўёқ қуйилган кракелюрдан ташқари ўз кракелюрига ва асосий рангтасвир билан табиий эскириш натижасида умумий бўлган кракелюрга эга бўлади. Қайд қилиш – пигментларнинг тўплами ва ишқаланиши г) қайд қилишнинг алоҳида тури – муаллифлик рангтасвири бир қисми рангининг ўзгаришидан иборатдир. У кракелюр чизиқлари бўйича аниқланади. Агар текшириш қайд қилиш ҳақидаги саволга қониқарли жавоб бермаса, кўринган рангдаги ўзгариш хомаки бўяш ёхуд муаллифнинг бўёқ соҳасидаги изланишлари натижаси бўлиши мумкин. Қайд қилиш ва картина сиртининг рельефи Усти силлиқ рангтасвир картиналарда ҳатто нозик қайд қилиш ҳам рельефли бўлиб кўринади, яъни муаллифлик бўёқ қатламидан қуйишнинг баландлиги ва фактуранинг ҳарактери бўйича фарқланади. Лакка сурилган қайд қилиш лак кракелюрини ёпади, мувозанат сақланган ҳолатда кўринади. е) тонировка юқорида кўрсатилган усулларда аниқланади.

V. Лак қоплами Лак қоплами бўёқ қатламига кирмасдан, картина тузилмасида мустақил қатлам ҳисоблансада, уни бўёқ қатламини таҳлил қилиш билан бирга кўриб чиқиш керак, чунки унинг ҳолати ранги, сақланганлиги, таъмирлашда киритилган ўзгаришлар билан нисбати бўёқ қатламларини ўрганиш имкониятига таъсир кўрсатади. Агар имконият бўлса, кимёвий таҳлил ўтказиш учун муаллифлик лакидан намуна олиш керак. Муаллифлик лаклари ҳақидаги маълумотларни тўплаш учун эса кимёвий таҳлил зарур. Муаллифлик лаки жуда кам учрайди. Кўпинча таъмирлашда ишлатилган лак билан ишлашга тўғри келади. Лак қопламини тонировка қилиниши мумкин. Бу ҳолда лак қопламида (рангтасвир сиртида) пигмент заррачалари кўринади, улар одатда жигарранг, қора, турли тусдаги сариқ рангларда бўлади, баъзан бронза порошогининг зарралари учрайди. Лакда пигментнинг мавжудлиги ультрабинафша нур билан картинани тадқиқ қилишда унинг люминесценцияси ҳарактерига таъсир кўрсатади. Картина лак қопламининг кракелюри қисман ёки бутунлай рангтасвир кракелюри билан мос келмаслиги мумкин. Бу лак плёнканинг ёшига боғлиқ. Лак қоплами қанча эски бўлса, унда рангтасвир билан умумий кракелюр шунча катта бўлади. Лак кракелюр музнинг юпқа бўлагидаги ёриқ сифатида кўринади. Ёритиш бурчаклари ўзгартирилганда у кўринмайди. VI.Имзо Қайд қилишлар ва лак қопламини ўрганиб чиққандан кейингина, имзони ўрганишга киришиш мумкин. Имзо қуриган ёки қуримаган муаллифлик бўёқ қатламига қўйилган бўлиши мумкин, у лак қаватлари орасида ёки қопланган плёнкада бўлиши мумкин. а) Имзони таҳлил қила туриб, унинг қайд қилиш устида ётганига ишонч ҳосил қилиш керак. б) Агар имзо қуримаган бўёқ қатламига қўйилган бўлса, имзо қўйилган бўёқ ранги суртиладиган бўёқ рангига аралашиб кетади. Агар картинанинг

ўзи ҳақиқий бўлса бундай тадқиқ қилинаётган рангтасвирдаги имзо ҳам ҳақиқийдир. в) Лак остида ётган ва қуруқ бўёқ қатламига қўйилган имзо ўзи ётган мазок рельефини такрорлайди. Агар бунда имзо ўзини ўраб турган фон билан умумий кракелюрга эга бўлса, усулига кўра имзонинг ҳақиқийлиги шубҳа уйғотмайди. Агар имзонинг бўёғи кракелюр фонини босиб кетса, демак имзо рангтасвир асар билан замондош эмас. Технологияга кўра ҳақиқийлик истисно қилинади. г) Лак қаватлари орасида ва қоплама лак устида ётган имзо бўёқ қатламига тегинмайди, унинг рельефини такрорламайди, кракелюрни тўлдирмайди, аммо рангтасвир асар устида туради. Технологик белгиларга кўра имзонинг асллиги шубҳа уйғотади. д) Технологик белгиларга кўра, имзонинг ҳақиқийлиги шубҳа уйғотган ҳолларда имзони қўйишнинг ҳусусиятларини ўрганишга алоҳида эътибор бериш зарур, муаллиф асар яратилганидан кўп йиллар кейин ҳам асарга ўз имзосини қўйган бўлиши мумкин.

Адабиётлар рўйхати 1. Арсеньева Е.В. Старинные узорные ткани. - М., Искусство. 1999. 2. Борисов И.Б. Обработка дерева. - М., 1999. 3. Базен Ж. История истории искусства: От Вазари до наших дней. - М., 1995 4. БСЭ, «Советская энциклопедия», издание третье, в 30 т., -М., 1969-1978. 5. Вельфлин Г. Истолкование искусства. - М., 1922. 6. Вельфлин Г. Классическое искусство. - СПб., 1997. 7. Вёльфлин Г. Основные понятия истории искусств. - СПб., 1994. 235 с. 8. Виппер Б.Р. Введение в историческое изучение искусства. -М., 2004. 257 с. 9. Власюк В.Б., Каплун А.А. Стили в искусстве. -М., 1998. 10. Гринь А. В. Системные принципы организации объективной реальности. - М.: Изд-во МГУП, 2000. 11. Даниэль С.М. Картина классической эпохи. -Л., 1986. 12. Дворжак М. История искусства как история духа. -СПб., 2000. 13. Дмитриева Н.А. Краткая история искусств. -М., 2000. 578 с.

Похожие

Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг мазмунини мақсади ва асосий босқилари

Технологик экспертиза олиб бориш турлари ва услублари

Панжара ўйма

Муаллифлик рангтасвири

Театр саҳна тасвири