Театр саҳна тасвири - Искусство - Рефераты

Театр саҳна тасвири

Загружено в:

21.04.2023

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Театр саҳна тасвири Режа: 1. Спектаклни қўйишда режиссёр ва рассом 2. Спектакл тасвирий услубга 3. Ранглар тўғрисида

Спектаклнинг асосий қисми тасвир – саҳна безаклари билан яхши таъминланиши лозим. Биргина тасвир - санъат безаги воситалари ёки конструкцияларни қуриш билан чегараланиб қолмаслигимиз керак. Саҳнада қандай буюмлар бўлиши, қайсилари катта ҳажмда ва қайсиларини ёзиб ишланиши кераклиги спектаклнинг ташқи кўриниш шаклига режиссёрнинг мулоҳазалари ва спектаклнинг таъкидлашига боғлиқ бўлади. Спектаклни қўйишда осон бўлиши учун режиссёр ва рассом кўпинча у ёки бу нарсаларни таклиф этади. Шу билан бир вақтда ҳеч қачон унутмаслик зарурки, театр саҳна безаги - театр рассомининг энг муҳим воситасидир. У қачон пайдо бўлган, деган савол туғилади. Балки театр пайдо бўлганда у ҳам юзага келгандир. Унинг роли спектаклда ҳамма вақт ҳам бирдек бўлмаган. Ҳатто спектаклни тайёрлашда ҳам унинг роли бош масала бўлиб ҳисобланмаган. Қачонлардир бир вақтда у асосий саҳна безаги бўлиб ҳисобланган. ХVШ ва Х1Х аср бошида театр саҳна безаги жонланиш арафасида бўлган. ХVШ аср ўрталарида театрларнинг саҳналари ўта чиройли ва мураккаб равишда безатилган. Аркалар орқали саройга ўтиб ва кириб бўлмайдиган жойлар, очилмайдиган эшиклар ўрнига нарвонлар билан безатилган. Бу бўш саройлар фақат авансаҳнадан ўқилган монологлар учун фон вазифасини ўтаган. Бундай декорациялар кейинчалик “навбатчи” бўлиб қолган ва бошқа спектаклларда ҳам қўлланаверган. Х1Х аср ўрталарида драмаларнинг анъанасидан реалистик драма спектаклига ўтиш - кескин ўзгариш жараёнига айланиш кузатилди. Бу ўзгариш шу билан боғлиқки, Х1Х асрда декорация кўпроқ қўлланилган, у спектаклда гўё асосий ҳал қилувчи ўринни эгаллагандек бўлган. Актёрлар учун фақат фон бўлибгина қолмаган. Театр мизансаҳнасининг эркинлигини танлади, актёрлар ўйин нуқталари сонини кўпайтириш ва режиссёр композицияларини қуриш имкониятлари вужудга келди. Лекин ўтмиш саҳна безаги санъатининг ёрқин анъаналари ва амалларини унутди ва йўқотиб юборди. Ундан кейинги даврларда кенг фойдаланиш мумкин эди. Театр саҳна безаги икки вазифага эга: биринчидан, тасвирий безак, бунга

манзаралар ва архитектура тасвирлари киради, баъзан эса ҳайкалтарошлик санъати ҳам қўлланилади. Театр саҳна безагидаги қийинчиликлар асосан унга эскиз – макет бўлаги ҳисобланмиш лойиҳа фрагменти ишланишидан бошланади, кўпинча эскизлар 1:20 (1 метр-5см.) масштабда бажарилади. Эскиз мутлоқ равишда етарли бўлмайди, яъни 5см.ли квадратларга бўлинган қўшимча эскиз ишланиши лозим. Унда шакл ва ранг ифодаланиши зарурдир. Бу эскиз ижрочи рассомлар учун яратилади. Агар ижрочи рассом декоратор ҳам бўлса, ишлар ғоят даражада яхши кечади. Авваллари худди шундай бўлган, шу сабабдан декорацияларда муаллифнинг ижодий йўллари ва услуби сақланиб қолган. Баъзи ижрочилар постановкачининг истакларини очиб беришга ҳаракат қилмасдан, эскизларни механик равишда катталаштиради ёки ўзларига мансуб усулларини ва бўёқларини қўллашади. Бу ишлар доимо қўпол кўринади ва диққат - эътибордан четда қолиб кетади. Тасвир саҳнада ҳақиқий ва нозик тасвирланиши шарт. Бу - иккинчи вазифа ҳисобланади, театр тасвирида бу биринчисига нисбатан энг муҳим ҳисобланиб, соф ҳолда ифода этилиши керак. Ҳар бир спектакл тасвирий услубга эга бўлиши лозим, фақат дала, ўрмонларнигина эмас, балки спектакл мавзусини тўла очиб бериш лозим бўлади. Шунингдек спектаклни қўювчи рассом муаллиф ҳоҳлагандек - тасвирий усул ва техникали бўлмоғи зарур. Кўринадики, рассом ижрочининг иши оддий эмас, агар уни уддалай олмаса, спектаклда оғир мусибатлар келиб чиқиши мумкин. Энг катта муваффақиятсизлик бу “ўрта навбатчи” декорациядир. Образли кўриниш ва техник бажарилиш маъносида улар спектаклнинг сифатига салбий таъсир этади. Шу ўринда нима қилиш лозим ва рассом-декораторга қандай ёрдамлашиш керак, деган савол туғилади. Биринчи ўринда - аниқ ва имконият даражасида макетдаги жисмларни равшан ва сифатли бажарилиши зарур. Бундан ташқари аниқ чизма намунасини яхшилаб тайёрлаш керак. Яъни, дарахтлар, тепалик ва тоғлар - бошқа тегишли манзаралар ёки архитектураларни аниқ эскизлар билан тайёрлаш лозим. Архитектуранинг

перспективали эскизлари, уфқ рангли чизмалари маҳорат билан тўшалган декорацияларга кўчирилиши керак бўлади. Агар архитектура деталлари – капителлар, устунлар ва ҳ.к.лар бўлса, ҳар бир зарур жисмлар алоҳида чизмаларда берилишига тўғри келади. Безак берилган ишингиз ўзингизга хос услубни келтиришни истасангиз, декорацияларга мўйқалам билан оралаб кўринг. Ҳеч бўлмаса муҳим бўлган жойларга қадам ранжида қилинг. Бу ижрочи учун айб эмас, балки спектакл учун доимо фойдалидир. Бўёқларда ҳамма вақт ҳам анилин (кимёвий кукунли ранг бўёқ) билан ранг бериб бўлмайди - бу қийин масаладир. Анилин албатта қулай нарса, унга тупроқ қўшиш деярлик шарт эмас, у сочилиб кетмайди ва сақлаш учун ўнғайдир. Аммо бундай қулайликлар театрнинг классик тасвирий елимли бўёқлардан воз кечишни талаб қилмайди. Сабаби, театрда мато безакларни бажаришда бўёқларнинг қироли – гуаш ҳисобланади. У ранг жиҳатидан хилмахил ва сифатлидир. Ранглар тўғрисида кўп гап юритиш мумкин, лекин бу алоҳида мавзудир. Театр рассоми хўжалик ходимлари қандай бўёқларни харид қилаётганлигини кузатиши керак, уларни сотиб олишда ходимларга кўмаклашиш айб ҳисобланмайди. Улар рангни танлашда иккиланувчан ҳолатга тушишлари мумкин ёки умуман билмасликлари аниқ. Яъни, бўёқ сифати ва рассомга қандай материаллар, ҳамда асбоб-ускуналар зарурлигини доимо ҳам тасаввур қила олмаслиги мумкин.

Хулоса Хулоса шундаки, театр санъатида тасвирий фаолиятлар муҳим ўрин тутади. Бунда энг муҳими рассомлар, постановкачи рассомлар, декораторларнинг ижодий ҳамда амалий хизматлари анча устувордир. Рассомларнинг тасвирий ишларида турли асбобускуналар, айниқса чизиш- бўяш фаолиятларида хилма-хил бўёқлар, аралаштирувчи моддалар муҳим аҳамиятга эга бўлади. Бунинг учун эса театр хўжалиги ходимлари рассомларга зарур бўлган материаллар, асбоб-ускуналар ва бўёқларнинг турлари рангини яхши билишлари мақсадга мувофиқдир. Демак рассом ва таъминловчи ходимларнинг ўзаро ҳамкорлиги доимо зарурдир.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг ”Таълим тўғрисида”ги қонуни, 1997 й. 2. Ўзбекистон Республикасининг давлат таълим стандартлари, 1997 й. 3. Ўзбекистон Республикасининг кадрлар тайёрлаш миллий дастури, 1999 й. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон ХХ1 асрга интилмоқда, 1999 й. 5. Козлинский В.И., Фрезе Э.П. Художник и театр. - М.: Советский художник, 1975 г. 6. Михайлова А.А. Сценография: теория и опыт. - М.: Советский художник, 1999 г. 7. Захаржевская Р. Костюм для сцены. - Советская Россия, 1967 г. 8. “Театр” журналлари. - Т. 2004-2007 йй. 9. “Сцена” журналы, М. 2003-2006 гг.

Похожие

Саҳна либослари

Театр санъати

Театр тарихи

Саҳна техникаси ҳақида

Саҳна безаги ва мизансаҳна