Театр тарихи

Театр тарихи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

90 KB

Театр тарихи Режа: 1.Қадиги юнон драмаси ва театрининг келиб чиқиши 2.Эсхил (э. ав. 525-456 йиллар) 3.Софокол (э. ав. 496 – 406 й.) 4.Театр томошаларининг ташкил этилиши 5. Актёрлар. Хор. Томошабинлар.

Оврўпo заминидаги энг қадимги театр маданиятини юнонлар ва римликлар яратганлар. Юнон театри эрамиздан аввлги V асрда гуллаб яшнади. Рим театри эса, юнон театридан кейин пайдо бўлди ва униинг гуллаш даври эрамиздан аввалги III асрнинг иккинчи ярми ва II асрга тўғри келади. Санъат бобида бизга антик (қадимги) даврдан улкан меърос қолган. Антик олам меъморчилиги, ҳайкалтарошлиги, адабиёти кейинги замонларда муттасил ўрганиш ва эргашиш манбаи бўлиб келди. Юнонистонда драма қулдорлик тузуми узил-кесил қарор топган муҳитда, эрамиздан аввлги VI асрда шакл топа бошлайди. Уруғчилик тузумининг емирилиши, деярли бутун Эллада- (Юнонистонда)да эркин фуқаролар жамоасидан иборат шаҳар- давлатлар (полислар)ни вужудга келтирдики, буларнинг ҳар бирида уруғчилик тартибида яшашда давом этаверди. Бу ҳилдаги ҳар бир давлат кичик шаҳар ва унга туташ қишлоқлардан ташкил топган эди. Бу удудларнинг жами давлатнинг мулки ҳисобланган. Лекин чек ердан жамоанинг зэкин фуқароларигина фойдаланиш хуқуқига эга бўлган. Ҳар бир полис ўзича яшаган, ўз сиёсий ва ахлоқий тамойилларига эга бўлган. Ҳокимятни уруғ оқсуяклари бошқарадиган (Спартадек) аслзодалар полислари, давлат масалалари халқ йиғинларида, фуқароларнинг ўзаро тенглиги, сўз эркинлиги, давлат лавозимларига сайланиш хуқулари қонун асосида ҳал этиладиган драматик (Афинадек) полислар бўлган. Драма айнан демократик полислардан ривожланган. Спарта ҳеч қачон ўз драматургларига ва театрига эга бўлган эмас. Афина эса бутун Юнонистонда маданий ҳаётнинг марказига айланади. Аттика деб аталмиш шу заминда илм- фанлар ва санъат гуллаб яшнайди. Тараққиётнинг бош омили шунда эдики, Афина демократияси зиддиятли ва нуқсонли бўлса-да, айнан шу демократик полисда салоҳиятларни эркин ривожлантириш имкони туғилди, зотан, фуқароси ўз давлати доирасида ўзини жамиятнинг тенг ва тўла хуқуқли аъзоси деб билади. Уполис ҳаёти билан узвий боғлиқлигини ҳис этар ва ўз

ҳукуматининг жамикий сиёсий-иқтисодий ишларида жон дили билан иштирок этарди. У ўзини қуршамиш олам ва жамият сирларини англашга интиларда. Тўғри, юнонлар дастлабки даврда олам ва жамият қонунлариин жуда жўн, яъни полиснинг анъанавий диний қарашлари доирасида англадилар. Лекин шунинг ўзи ҳам жиддий силжиш эди. Ижимоий-сиёсий ҳаёт муаммолари Афина фуқароларининг халқ йиғинларида эмас, театрда ҳам кенг равишда муҳокама қилинган. Маълум байрам кунлари театр жамики эркин фуқароларнинг сайилгоҳига айланарди. Айниқса, эрамиздан аввлги V асрда, Афина қулдорлик демократияси гуллаган даврда, юнон театрининг сиёсий ва маданий нуфузи юқори бўлган. Қадиги юнон драмаси ва театрининг келиб чиқиши. Юнонистонда драма эпос, сўнг лирика асосида узоқ давр шаклланиш мобайнида пайдо бўлган. Лекин даставвал халқ ижоди ривожга киради, яъни мақол ва матал, меҳнат ва маросим қўшиқлари, худога аталмиш ҳамду сано, мадҳия ва ривоят сингари оғзаки ижод турлари тараққий топади ва шуниннг натижасида эпос ва лирика дунёга келади. Мифология (ривоятлар мажмуи) юнон халқ ижодида алоҳида ўрин тутган. Халқ ижодининг бу шакли инсоният жамияти ривожининг илк босқичида пайдо бўлиб, барча антик санъат турлари тадрижида катта аҳамиятга эга бўлган. Антик адабиётнинг барча турларида, шу жумладан драмада ривоятга оид сюжет ва қаҳрамонлар етакчи ўринни ишғол қилиб келган. Бошқа қадимги халқларда бўлганидек, юнонлар мифологияси ҳам қуршаб турган оламни англаш, тушунишга бўлган интилиш натижасида бўлган. Юнон ривоятлари (мифлари) ўз маъно ва мазмунига кўра турли- туман: уларда оламнинг келиб чиқиши, юнон маъбудалари ва қаҳрамонлари, одат ва маросимларининг пайдо бўлиши ҳақида ҳикоя қилинади. Ривоят маъжусийлик дини билан бевосита боғлиқ бўлган. Шу билан бирга, Юнонистонда худоларни инсон қиёфасида тасвирлаш ва ривоятлар тўқиб,

уларга шоирона руҳ бағишлашга тўсқинлик қилувчи маҳдуд коҳинлар табақаси бўлмаган. Шу сабабли юнон ривоятлари ҳаётий оҳанг ва кузатувларга жуда бой. Драманиннг дунёга келишида эпос ва лириканиннг асос бўлганлиги айтилади. Булар улуғвор қаҳрамонлик эпосларидан “Илиада” ва “Одиссей” достонлари, насиҳатомуз (ибратомуз) эпосларидан Гасиод (э. ав. VII аср ) достонлари; эрамиздан аввалги VI асрда яшаган лирик шоирларнинг асарлари эди. Драма шу илк бор оёққа турган адабиёт турларининг мисоли қоришиғи (синтези) тарзида бунёд бўлди; у эпосга ҳос маҳобатлиликни қабул этган бўлса, лирикадан уни алоҳидалик ва бетакрорлик хусусиятларини ўзида жо этади. Юнон драмаси ва театрининг келиб чиқиши яна кўпгина ҳалқларнинг дастлабки такомили босқичида пайдо бўлиб, асрлар давомида яшаб келган мимик руҳдаги маросим ўйинлари билан боғлиқ. Деҳқончилик билан машғул бўлган хақларда мимик ўйинлар ҳосилдорлик худоларининг ўлиши ва тирилишига бағишланган. Дионис байрамлари ҳам мимик ўйинларга бой бўлган. Дионис (ёки Вакх) табиатнинг бунёдкорлик кучлари худоси ҳисобланган: кейинроқ у шароб, поэзия ва театр ҳомийсига айланади. Ўсимлик, айниқса, ток новдаси Дионис тимсоли ҳисобланган, уни кўп ҳолларда буқа ёки така таҳлитида тасвирлаганлар. Дионис маросимлари Юнонистонда уруғчиликни барбод этиб, қулдорлик синфий жамиятини барпо этишга олиб келган ижтимоий инқилоб юз берган эрамиздан аввалги VII-VI асрларда айниқса оммалашиб кетади. Дионис шаънига аталмиш маросим ўйин ва қўшиқларидан қадимги юнон драмасида: трагедия (фожеа), комедия ва сатирлар драмасидан иборат уч жанр таркиб топган. Трагедияда Дионис маросимларининг истиробли, ноҳушлик жиҳатлари акс эттирилган бўлса, комедияда кулгили, мазахомуз жиҳатлари ифодаланган. Сатирлар драмасида ўрта жанр ҳисобланган. Бу жанр Дионис байрамларидан ўйин - кулгига бой, нашъали якуний қисм

сифатида ўрин олган. Сатирлар драмаси трагедиялар кўрсатиб бўлингандан кейин охирида намойиш этилган. Юнон трагедиясининг келиб чиқиши трагедия ва комедия сўзлари орқали ҳам ойдинлашади. Таргедия сўзи икки юнон сўзидан таркиб топган: трагос – “эчки” ва одэ“қўшиқ”, яъни “эчки қўшиғи” демакдир. Бу тушунча яна бирбор Диониснинг йўлош ва ҳамроҳлари – сатрлар эчки туёқли маҳлуқлар тахлитида тасаввур этилганини кўрсатади. Комедия сўзи комос ва одэ сўзларидан келиб чиққан. “Комос”- бу Дионис шаънига аталган қишлоқ байрамларида масхарабоз ва қизиқчиларнинг шира кайф бўлиб, бирбиридан кулиб, қўшиқлар айтиб намойиш қилиб юришларини англатган. Демак комедия сўзи “комос қўшиғи” маънони англатади. Эрамиздан аввалги VI асрнинг иккинчи ярмидаёқ таргедия анчагина ривож топади. Қадимий анъанага кўра Афинанинг биринчи фожеий шоири Ф е с п и д (э. ав. VI аср) бўлган. Унинг биринчи трагедияси (номи номаълум) Улуғ Дионис байрамида эрамиздан аввалги 534 йили ўйналган. Шу йилни жаҳон театрининг туғилган йили деб ҳисоблаш таомилга кирган. Феспидни ниқоблар ва театр либосларини такомиллаштирган, деб таърифлашади. Лекин унинг киритган энг муҳим янгилиги хор таркибидан бир ижрочини, актёрни ажратиб чиқаришидир. Шу актёр, юнонлар таъбирича, гипокрит (“жавоб қайтарувчи”) хорга саволлар берган, хор саволларига жавоб қайтарган воқеа давомида турли персонажлар қиёфасига кирган, саҳна майдонидан чиққан яна унга қайтиб келган. Эрамиздан аввалги V асрда юзага келган аттика комедияси ўз моҳиятига кўра сиёсий комедия бўлган. Унда ҳамма вақт сиёсий тузум ва Афина давлатининг ташқи сиёсати, ёшларни тарбиялаш, адабий кураш каби масалалар олға суриб келинган. Қадимги аттика комедиясининг долзарблиги унда айрим фуқароларнинг асл номларини кўрсатиб, уларни масхаралаш мумкинлигида эди. Бунга Аристофан асарларидаги шоирлардан Эсхил, Софокол, Еврепид, Агафон, Афина демократиясининг доҳийси Клеон, файласуф Сократ (Суқрот) кабилар

мисол бўла олади. Шу билан бирга, қадимги образлар аттика комедиясида алоҳида-алоҳида ўзига хос образлар эмас, балки халқ масхарабозлик театри образларига ҳамоҳанг тарзида умулашган образлар яратилган. Масалан, Аристофанинг “Булут” комедиясида Сократ реал шахс тарзида эмас, балки халқ сайлларида севимли бўлиб қолган лўттибоз олим тахлитида кўрсатилган. Эсхил (э. ав. 525-456 йиллар) Эсхил, Софокл, Еврипид Афина демократияси ривожининг уч даврида ижод қилиб, юнон трагедияси тараққиётининг уч босқичини белгилаб берганлар. Эсхилнинг ижоди Афина демократик давлатининг шаклланиш даври билан боғлиқ эди. Бу давлат э. ав. 500-449 йиллар давомида қисқа-қисқа танаффуслар билан давом этган юнон-эрон урушлари даврида шаклланади. Юнонистонни Эрон ўзига тиз чўктира олмайди. Марафон (э. ав. 490 й.), Саламин (э.ав. 480 й.), Платея ва Микала (э.ав. 479 й.) ёқасидаги жангларда эркин юнон полислари эронийлар устидан ғолиб чиқадилар. Юнонлар қудратли Эрон салтанатининг тенгсиз ҳуружида ўз эрки ва мустақиллигини ҳимоя эта оладилар ва бу шонли жасорат хотираси узоқ вақтлар давомида халқ қалбида яшаб келади. Эронга қарши харбий харакатини Афина бошқаради ва ғалаба натижасида Афина денгиз давлати вужудга келади (э. ав. 478 й.). Уруш давомида халқ оммасининг ватанпарварлик туйғуси кучаяди ва бу Афина демократиясини мустаҳкамлашга олиб келади. Эсхил ижодининг илк босқичи айнан шу даврга тўғри келади. Эсхил Афинага яқин Элевсин деган шаҳарда оқсуяклар хонадонида дунёга келган. У Марафон ва Саламин жангларида иштирок этади ва бу воқеаларнинг ўзининг “Эронийлар” (э. ав. 472 й.) трагедиясида ҳикоя қилиб беради. Эсхил умрининг сўнгида Сицилига келади ва шу ерда (Геле шаҳрида) дунёдан ўтади. Шоирнинг қабри устига ёзилган битикда (ривоятга кўра уни ўзи ёзган экан) унинг драматурглиги ҳақида хеч нарса дейилмаган, лекин

эронийларга қарши жангларда ўзини мард жангчи сифатида кўрсаганлиги айтилган. Эсхил 80 тача трагедия ва сатирлар драмасини ёзган. Бизгача 7 та трагедияси тўлалигича, бошқа асарларидан кичик парчалар етиб келган. Эсхил трагедияларида ўз даврининг асосий тамойиллари, уруғчилик тузумининг емирилиши ва Афина қулдорлик демократиясининг шаклланиши натижасида ижтимоий маданий ҳаёт соҳасида юз берган ўзгаришлар ўз ифодасини топган. Эсхил эътиқоди мустаҳкам, диндор киши бўлган. У оламни бошқарувчи одил куч бор ва ҳар қандай мавжудот шу кучнинг ҳақ ҳукмига боғлиқ, билиб-билмай қилинган гуноҳнинг худолар томонидан жазоланиши ва адолатланинг қарор топиши муқаррар, деб тушунган. Интиқом муқаррарлиги ва адолатнинг қарор топиши ғояси Эсхил трагедияларида кўзга ташланиб туради. Эсхил тақдири азал (Мойра)га ишониб қараган. Унинг наздида, ҳатто худолар ҳам тақдир измидан чиқолмайди. Лекин айни замонда Афина демократияси унинг дунёқарашига таъсир этмай қолмади. Хусусан, Эсхил қахрамонлари худо иродасига кўр- кўрона итоат этувчи, муте мавжудотлар эмас. Улар ақл – заковатли ўткир ва буткул ўз хоҳишича, мустақил равишда ҳаракат қиладилар, ҳаётдан ўз мавқеларини топиш учун кураш олиб борадилар. Инсоннинг ўз аъмоли олдида ахлоқий бурчдорлиги Эсхил трагедияларининг бош мавзуларидандир. Бизгача етиб келган деярли барча трагедиялар пролог (муқаддима) билан бошланади. Прологдан сўнг орхестрага хор кириб келад ва пьесанинг охирига қадар бу ердан жилмайди. Хорнинг орхестрага шу чиқиши парод деб аталган. Пароддан сўнг эписодийлар, яъни трагедиянинг диалогларга асосланган қисми бошланган. Хорнинг орхеатрага кириб келгандан кейин айтилувчи қўшиқлари стасимлар деб аталган, таргедиянинг хор орхестрани ташлаб кетгач, давом этадиган охирги қисми эксод, яъни кетиш деб аталган. Таргедия одатда 3-4 эписодий ва 3-4 стасимдан иборат бўлган. Стасимлар бир-биридан кейин давом этувчи строфа ва антистрофалардан иборат бўлган. “Строфа” сўзи бурилиш маъносини

англатади. Строфа ва антистрофалар асосида қўшиқ айтилганда хор гоҳ ўнг, гоҳ сўл томонга силжиб, фикр-туйғуга ҳамоҳанглик ҳолатини яратиб турган. Мазмунан бир-бирига мувофиқ строфа ва антистрофа бир ҳил вазнда ёзилиши, янги мазмундагилари эса бошқа вазнда ёзилиши керак бўлган. Хор қўшиқлари сибизға (флейта) жўрлигида ижро этилган. Шунингдек, улар рақс жўрлигида ҳам айтилган. Бундай фожеий рақс эммелия деб аталган. Эсхилнинг “Эронийлар” (э.ав. 472 й.) трагедияси, “Занжирбанд Прометей”, “Ористея” (э. ав. 458) бизгача тўлалигача етиб келган яккаю ягона трилогия намунасидир. Трилогиянинг биринчи қисми “Агамемнон”, иккинчи қисми “Хоэфорлар”, учинчи қисми “Эвменидлар” деб аталади. “Орестея” трилогияси Эсхил маҳоратининг энг юқори самараси сифатида дунёга келган. Унда тўқнашувлар кескин тарзда ривожланиб боради, хатти-ҳаракат тиғиз, қаҳрамон сажиялари унчалик мавҳум ва умумий эмас. Баъзи қаҳрамонлар ҳаётнинг ўзидан олингандек кўринади. Масалан, ўзининг машаққатли қисматидан нола чекувчи соқчи ёки Орестни болалигидан ардоқлаб, катта қилгани ҳақида сўзловчи энага шундай образлардандир. Э. ав. V асрнинг охирига келганда, Эсхил асарлари ўша давр кишиларига бирмунча эскиган бўлиб кўринган бўлсада, лекин кейинги авлодлар учун у биринчи улуғ фожеанавис бўлиб қолди. Эсхил ижодида жаҳон поэзияси ва драматургияси ривожига сезиларли даражада таъсир кўрсатган. Софокол (э. ав. 496 – 406 й.) Софокол қарамоғида қурол аслаҳа устахонаси бўлган давлатманд ҳонадонда туғилиб, жуда яхши билим олган. Унинг ижодий лаёқати ёшлигиданоқ намоён бўлади: ўн олти ёшида Саламин зафарини мадҳ этишга ихтисослашган ўсмирлар хорига раҳбарлик қилади. Софокол ёшлик чоғида ўз асарларида ўзи ўйнаб, зўр муваффақиятларга эришган. Лекин кейинчалик, овозининг хасталашуви сабабли ролда чиқмай қўяди. Софоклд э.ав. 468

йилда биринчи бор Эсхил устидан ғалаба қозонади. Умуман, драматург сифатида Софоколга доимо омад кулиб келган: деярли ҳамиша биринчи ўринни ва баъзан иккинчи ўринни олиб келган, у бирор марта ҳам учинчи даражали мукофот олмаган. Софокол давлат фаолиятида ҳам иштирок этган. Э. ав. 443 йили юртдошлари уни Делосс иттифоқи хазиначиси лавозимига сайлайдилар. У кейинроқ, яна ҳам маъсулиятлироқ – стратеглик (ҳарбий қўмондонлик) лавозимига сайланади ва Перикл билан биргаликда афиналиклардан ажралиб кетган Самос оролига қарши юришда қатнашади. Ватандошлари Софоколни шоир сифатидагина эмас, шу қатори Афинанинг энг шавкатли қаҳрамонларидан бири сифатида ҳам эътироф этиб, унга иззат-икром қўрсатиб келганлар. Софокол 120 дан ортиқ трагедия ўзган, шулардан бизгача 7 таси етиб келган Софокол трагедиялари Эсхил трагедияларидан ўзгача: Эсхил асарларида, асосан, худолар қатнашади. Софокол трагедияларида эса бир қатор кўтаринки, дабдабадор бўлса-да, уларда одамлар қатнашади. Юнон театрида бадиий безакнинг жорий этилиши ҳам Софокол номи билан боғлиқ. Софоколнинг Фива туркумига оид ривоятлар асосига қурилган асарлари унинг энг машҳур трагедиялари ҳисобланади. “Антигона” (тахм. э. ав. 442), “Шоҳ Эдип” (тахм. э. ав. 428), “Эдип Колонда” (Софокол вафотидан сўнг э.ав. 401 йил қўйилган) асарлари шулар жумласига киради. Театр томошаларининг ташкил этилиши Театр Қадимги Юнонистонда давлат муассасаси ҳисобланган ва театр томошаларини ташкил этиш билан боғлиқ жамики ишларга давлатнинг ўзи бош-қош бўлган. Драмалар Дионис шаънига аталмиш: Кичик ёки Қишлоқ Дионисийи (декабрьянварь); Леней (январь-февраль); Улуғ ёки Шаҳар Дионисийи (март-апрель) деган уч байрамда намойиш этилган. Драма томошалари драматургларнинг ўзаро мусобақаси тарзида ўтказилган. Мусобақада уч фожеанавис ва комедиянавис шоир иштирок этган. Фожеанависларнинг ҳар бири уч трагедия (трилогия) ва бир сатирлар

драмаси (яъни сатирлар иштирок этувчи ривоятга асосланган қувноқ комедия)дан иборат тўрттадан пьеса тақдим этиши лозим бўлган. Сюжет жиҳатдан бир-бирига боғлиқ уч трагедия трилогия ва шу трилогияга сатирлар драмаси қўшимча қилинганда трилогия деб аталган. Мусобақалар уч кун давом этган. Ҳар кун эрталабдан уч трагедия- трилогия, сўнг сатирлар драмаси ва кечки пайт комедиянавислардан бирининг комедияси намойиш этилган. Мусобақага фақат янги ёзилган асарлар қўйилган. Драматурглар учун хорни архонт тайин этган. Лекин хорни мусобақага тайёрлаш вазифаси, ўзига тўқ ва ўзи ҳоҳиш билдирган юнон фуқароси зиммасига юкланган. Уни хорег деб атаганлар. Хорег ўз маблағи ҳисобидан хор таркибини белгилаган, кийим-кечаклар билан таъмин этган. Драматургларнинг ҳар бири беллашувда: учта трилогия учун, учта комедия учун, жами олтита хорег талаб этилган. Дастлабки пайтларда ўз асарлари учун мусиқа ёзиш, хорни ўргатиш ишларини ҳам, драматургларнинг ўзлари бажарганлар. Бора-бора бундай ишлар учун махсус кишилар белгиланадиган бўлган. Хореглик ғоятда фаҳрли вазифа ҳисобланган. Зеро, хореглар, актёрлар ва хор қатнашчилари худо йўлида аҳли жамоа учун хизмат қилишни шарафли иш деб тушунганлар. Театр томошаларига тайёргарлик чоғларида улар ҳарбий хизматдан ҳам озод этилганлар. Мусобақа натижалари нуфузли ҳакам ҳайъати томонидан баҳоланган. Зафар қозонган драматурглар уч ҳил мукофот олган (лекин учинчи ўрин мағлубият сифатида баҳоланган). Драматурглар қалам ҳақидан ташқари, зафар рамзи бўлмиш гулчамбарлар билан эъзозланган. Айниқса, хорегларнинг қадр-қиммати баланд эди. Хорег ўз ғалабаси шарафига ёдгорлик ўрнатиш ҳуқуқига эга бўлган. Ёдгорликка томошанинг ўтган вақти, драматург, хорег ва пьесанинг номлари ёзиб қўйилар эди. Бундан ташқари, мусобақа натижалари махсус қайдларда зикр этилган ва улар давлат архивида сақланган. Бундай қайдлар дидаскалиялар деб аталган.

Актёрлар. Хор. Томошабинлар . Нақлга кўра Феспид ўз трагедияларида фақат ўзи чиққан якка актёр бўлган экан. Эсхил иккинчи (девтерагонист), унинг ёш замондоши Софокол (тритагонист) актёрни киритганлар. Лекин ҳамма вақт асосий ролларни протагонист – биринчи актёр ўнаб келган. Юнон театри халқининг энг севимли байрами – Дионис маросими билан боғлиқ бўлгани учун хам Юнонистонда, айниқса, қулдорлик демократияси гуллаган даврда актёрлар юқори ижтимоий мавқега эга бўлиб келганлар. Юнон қавмига мансуб кишигина актёр бўла олган. V-IV асрларда актёрлар драматурглар қатори полис ижтимоий ҳаётида фаол иштирок этиб келдилар. Улар Афина юқори давлат лавозимларига сайланар ва элчилар тариқасида ўз мамлакатларига юборилар эди. Театр мусобақаларида дастлабки пайтда фақат хорег ва драматурглар иштирок этган. Эрамиздан аввалги V асрнинг ўртасидан бошлаб, мусобақаларда актёрпротагонистлар ҳам иштирок эта бошлаган. Юнон драмасида актёрнинг сони уч кишидан ошмаганлиги важидан, пьеса давомида бир актёрга бир нечта роль ўйнашга тўғри келган. Хотин-қизлар ролларини ҳам эркаклар ўйнаган. Актёр ўринлатиб шъер ўқиш, ашула айтиш лаёқатига эга бўлиши шарт эди. Зеро, драманинг кўпгина ҳаяжонли ўринларида ария (монодия)лар айтилган. Актёрлар сўз ва қўшиқ устида сабр-тоқат билан ишлаб, юқори ижро маҳоратига эришар эдилар. Бундан ташқари, юнон актёри рақс санъатини ҳам яхши эгаллаган. Умуман, унинг ҳаракат санъатида омилкор бўлиш шарт эди. Шу боисдан улар ўз гавдасининг қовушимли ва ифодали бўлиши устида узлуксиз машқ қилганлар. Актёрлар ниқоб кийиб ўйнаганлар, бинобарин, мимикадан фойдаланишга ўрин қолмаган. Ҳаракат ва жест санъати устида ишлашнинг зарурлиги шу билан ҳам белгиланган. Дионис маросимларида ниқоб азалдан қўлланиб келинганлиги сабабли у юнон театрига ҳам кириб келган. Маъбуд қиёфасини гавдалантирувчи

коҳин одатда ниқоб кийиб чиққан. Бироқ ниқоб классик давр театрида ўз диний маъносини йўқотади. Шуниси муҳимки, у умумлашган, улуғвор ёки ҳажвий-кулгулий юнон қаҳрамонлари қиёфасини яратишга мувофиқ бўлиб тушади. Бундан ташқари, хотин-қизлар ролларининг эркаклар томонидан ўйналиши ҳам ниқоблардан фойдаланишни тақозо этган. Шунингдек, ниқоб қўлланиш юнон театрининг хажми билан ҳам ўлчанарди. Ниқобсиз актёрнинг юзи сўнги қаторда ўтирган томошабинларга кўринмай қолиши турган гап эди.

Адабиётлар: 1. Хрестоматия по истории западно европейского театра. Т. 1-2 /сост С.Мокульский / М., 1953, 1955 гг. 2. Аникст А.Творчество Шекспира М., 1963. 3. Бояджиев Г. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973. 4. Бояджиев Г.От Софокла до Брехта за 40 театральных вечеров. М. 1967. 5. Ю.Кагарлицкий. Театр на века. М. 1987. 6. Бартошевич А. Шекспир на английской сцене. М., 1985.

Похожие

Театр санъати

Каштачилик санъати тарихи

Наққошлик санъати тарихи

Кулолчилик санъати тарихи

Композициянинг ривожланиш тарихи