Саҳна техникаси ҳақида - Искусство - Рефераты

Саҳна техникаси ҳақида

Загружено в:

21.04.2023

Скачано:

0

Размер:

2504.5 KB

Саҳна техникаси ҳақида Режа: 1. Драма билан ишлаш 2. Театр техникаси 3. Саҳна безакларни

Драма билан ишлашда катта ҳажмли безаклар ва қисмлар кам учрайди. Бу балет эмаски, саҳна макони авансаҳнадан учинчи плангача озод ҳолда туради. Бунда саҳнада ҳар бир нарсани алоҳида ифодалаш мумкин. Безакларни тартибли равишда ишлаш, уларнинг миқдорини ўйламаслик лозим. Уларни бажаришда тегишли шароитлар яратиш муҳимдир. Томошабин “енгил” ва “оғир” спектаклни аъло даражада ҳис қилади. Саҳнада ортиқча ҳеч нарса бўлмаслиги керак. Керакли нарсаларни яхшилаб ўйлаб ва аниқ равишда тайёрлаш зарур бўлади. Томошабинлар саҳнадаги енгил ишларни ёқтиради. Очиқ парда вақтида баъзи сирли ишлар бажарилганда томошабинлар қарсаклар билан олқишлашади. Мураккаб тасвир шунда яхшики, қачонки енгил равишда қурилса. Акс ҳолда унинг мураккаблиги оғирлашиб кетади. Саҳнанинг кесма кўриниши (Ўзб.Мил.Акад.театри) Рассом қандайдир саҳнани ишлашни бошлашда, унинг қурилмалари билан албатта танишиб чиқиши шарт. Саҳна техникаси билими, унинг

машинерияси имкониятлари спектакл жараёнида рассомга декорацияларни ўрнатиш масалаларини ҳал этишда ёрдам беради. Баъзан, спектаклнинг тақдири умуман бунга боғлиқ бўлади. Таъкидланганидек, кўпгина драматик театрларда кўпчиликка маълум бўлган саҳна айланаси машинаси мавжуд. Айланани ёқтирмайдиган рассомлар ҳам бўлади, фикримизча узоқ чўзиладиган антракт (спектакл қисмларининг орасидаги танаффус вақти) дан ёмон нарса йўқ. Ҳар қандай машинадан фойдаланишга розимиз, фақат антрактни қисқартириш лозим, деган мулоҳазаларни учратамиз. Албатта саҳна айланаси бирданига пайдо бўлмаган. У кўп асрларнинг тажрибаси ва маҳсулотидир. Фертенбахнинг фикрича саҳнани буриш эмас, балки тўртта саҳнани қўйиб, навбат билан томоша залини буриш лозим, яъни ҳар бир қурилган тасвирга буриш кўзда тутилган. Саҳна айланасининг кесма ҳолдаги кўриниши

Айлана йирик ва кичик бўлиши мумкин. Ҳар қандай ҳолатда ҳам унинг сектори кенг бўлиши шарт. Унга камида спектаклнинг тузилган икки тасвирини жойлаштириш лозим (айлана атрофида эҳтиёткорлик чораларини тутган ҳолда). Бир вақтининг ўзида штанкетларни кўтариш ишлари ва айланани бурилишлари давом этиши мумкин. Агар саҳнада махсус кулисалар бўлса жуда яхши, чунки айлананинг бурилиш вақтида унинг секторига аниқ тўғри келади. Бу эса ён саҳналарда нима бўлаётганлигини билдирмай, барча ишларни қамраб олади. Ўйин давомида айлана олдида ишлаш ва саҳна кўринишларини алмаштириш мумкин. Улар айлананинг секторига қўйилган бўлиши ва аръерсаҳнага қаратиб қўйилган бўлиши керак. Бу иш айлана билан бўладиган барча ишларга ўхшаш саҳна ишлари аппарати алоҳида қўйилиши лозим, чунки спектакл давомида бегона шовқинга йўл қўйилмайди. Уларни ўрнатишда шовқинлар енгил тарзда чиқиши лозим. Айланасаҳнадаги кўринишларнинг ўзгаришлари учун қулайдир. Айланага бутун бир уйни қуриш мумкин. Бундай ҳолатлар Ўзбек Миллий Академик театри тажрибаларида кўп ўтказилган. Унда уй, яшил майдон ва дарахтлар жонлидек қурилган. Таъкидлаш лозимки, саҳнани кенг ва катта театрларда катта кўринишдаги декорацияларни ўрнатиш ва уларни атрофларда сақлаш, жойлаштириш тўғрисида ўйламаса ҳам бўлади. Театр техникаси спектаклни қўйиш воситаси бўлиши керак, унинг бутунлигини бузмаслик лозим. Театр спектаклида барча нарсалар ва воқеликларни кўз билан аниқ кўриш, уларнинг ёрқин ва чиройли томонларини билиш ва улардан томошабинлар баҳраманд бўлиши зарур. Баъзи рассомлар айланада бошқа техник воситалардан фойдаланишни афзал кўришади, чунки айлана спектакл конструкциясининг баъзи жойларини ўзгартириб юбориши мумкин. Айлана театр машинаси бўлганлиги туфайли у афзалликларга эга, у рассомни жойни ихчамлаштиришга, декорацияларни кўчиришга даъват этади. Бундан

спектаклни тўлақонли равишда ҳис этиш юзага келади. Лекин айлананинг бўлиши шарт эмас. Тўғри, унинг ёрдамида мўъжизалар келиб чиқиши мумкин. Айланадан ташқари фуркалар ҳам мавжуддир, улар турли ҳажмдаги роликлардаги майдонлардир. Уларда саҳна кўринишларини ўзгартириш мумкин бўлади. Уларни ҳар томонга юрғизиш мумкин бўлади. Саҳна безакларни штанкетлар билан кўтариш ва ўрнатиш масалалари анча катта баҳсларга, тортишувларга сабаб бўлади. Агар театр биноси катта ва кенг бўлиб, штанкет кўтаргичларининг сони ҳам ошиқ бўлса, улар ёрдами билан катта ютуқларга эришиш мумкин. Бундан ташқари уларга осиб қўйилган декорациялар юқорида яхши сақланади. Улар ихчам тахланса, ёруғлик чироқларига тўсиқлик қилмайди. Театрлардаги саҳналарнинг унча баланд бўлмаслиги натижасида ғилдиракли безаклар қўлланилади. Кўпгина театрлар ҳам борки, штанкетли кўтариш ускуналари мавжуд эмас. Бундай ҳолларда трослар тортилиб, уларда декорациялар парда каби осиб ишлатилади. Катта театрларда уфқ пардаси каби штанкетларга горизонтал осиб қўйилган декорациялар тортиб қўйилади. Бу эса ярим айланага ўхшаш, яримциркуллик орқа пардани ташкил қилади. Унча катта бўлмаган театрларда колосник ва кўтарувчи ускуналар бўлмаса, мустаҳкам буюмлар саҳна планшетига ўрнатилади. Агар айлана бўлмаса, ҳар бир безакни антракт пайтида ўрнатиб, бошқалари йиғиб олинади. Аниқ постановкалар билан алоқадор барча масалаларни ҳал этиш учун кўп машқ такрорлашга тўғри келади. Энг аввало эса “тасаввур”даги саҳнада ҳеч нарса қилиш керак эмас, театрнинг мавжудлиги, аниқ шароитларга қараб мўлжаллаш ва ишлаш талаб этилади.

Абдумаликов Ш. Театрлаштирилган шоу-концерт.

Хулоса Хуллас, театр саҳнасини спектакллар мазмуни асосида безаш ва қуришда жуда кўп воситалар, қурилмалар, техник асбоб-ускуналар бўлиши ҳамда улардан мақсадли фойдалана олишга тўғри келади.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг ”Таълим тўғрисида”ги қонуни, 1997 й. 2. Ўзбекистон Республикасининг давлат таълим стандартлари, 1997 й. 3. Ўзбекистон Республикасининг кадрлар тайёрлаш миллий дастури, 1999 й. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон ХХ1 асрга интилмоқда, 1999 й. 5. Козлинский В.И., Фрезе Э.П. Художник и театр. - М.: Советский художник, 1975 г. 6. Михайлова А.А. Сценография: теория и опыт. - М.: Советский художник, 1999 г. 7. Захаржевская Р. Костюм для сцены. - Советская Россия, 1967 г. 8. “Театр” журналлари. - Т. 2004-2007 йй. 9. “Сцена” журналы, М. 2003-2006 гг.

Похожие

Саҳна либослари

Театр саҳна тасвири

Саҳна безаги ва мизансаҳна

Саҳна безаги ва мизансаҳна

Дирижёрлик техникаси