Ғўзанинг тарқалиши ва жаҳон миқёсида ўрни - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ғўзанинг тарқалиши ва жаҳон миқёсида ўрни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Ғўзанинг тарқалиши ва жаҳон миқёсида ўрни Режа: 1. Ғўзанинг тарқалиши 2. Ғўзанинг жаҳон миқёсида ўрни

1. Ғўзанинг тарқалиши Инсон ёввойи ҳолда ўсувчи ғўза толасини бундан 15-30 минг йил илгари териб олабошлаган деган тахминлар бор. Минг йиллар давомида инсон танлаши натижасида ғўзанинг юқори ҳосилли оқ толали навлари пайдо бўлди. Одатда ёввойи формаларда ғўза толаси оч сарғиш, тўқ қўн ғ ир, оч яшил рангларда бўлади. Ғўза ер шарининг ҳамма жойларида бир пайтда келиб чиқмай, ҳар-хил пайтларда келиб чиққан, ва янги-янги ра йон ларга тарқала бошлаган. Ғўза экиб ва толасидан фойдалана бошлаган биринчи мамлакатлардан Ҳиндистон, жанубий шарқий ва марказий Африка, Перу, Мексика ороллари ҳисобланади. Ҳиндистонда эрамиздан 3000 йил илгари ўтган Мехен-жи-Даро шаҳрини археологик қазилмаларида пахта толасининг топилиши ва шунга ўхшаш жуда кўпгина далиллар буларнинг мисолидир. Ҳиндистоннинг Англия колонияси даврларида Ғ17-18 асрҒ пахтачилик жуда ривожланиб дунёда биринчи ўринни эгаллай бошлади. Кейинчалик АҚШ биринчи ўринга ўтди. Пахтачилик Хитойда қадимги соҳа бўлиб, лекин Ҳиндистондан кейин ривожлана бошлаган. Арабистон, Эронда эрамиздан илгари 5-6 асрларда ривожлана бошлаган. Ўрта Осиёда пахтачиликнинг қайси даврларда ривожлана бошлаганлиги ҳақида аниқ маълумотлар йўқ дейилар эди. Лекин кўпгина қазилмалар ва текширувлар натижасида олинган маълумотларга асосланиб бу ерда ҳам пахтачилик анча илгари бошланган деб айтиш мумкин. Археолог Ю.А. Зад ж еповский ва Спришинк с ийларнинг Наманган вилояти Чу ст туманида 1-2 асрларга мансуб шаҳарлар, мозорларни текшириш натижасида пахта ва от қилидан тайёрланган арқонлар, мато қийқимлари топилган ва бу матолар эрамиздан олдинги 10 асрларда тайёрланган деган фикрга келинган. Эрамиздан олдинги 4 асрда Александр Македонский қўшинлари Ҳиндистонга юриш қилганларида ўрта Осиёда халқлари пахта етиштириб, ундан мато тўқишининг гувоҳи бўлишган.

Америка халқи қадим замонлардан бери пахтачилик билан шуғулланиб келишган. Пахтачиликда асосий қийинчилик пахта хосилини қайта ишлашда чигитдан толани ажратиб олиш ҳисобланган. Чигитдан толани ажратиб оладиган металдан тайёрланган арра тишли машина (джин) 1793 йилда биринчи марта АҚШда ихтиро қилиниб сўнгра Америкада пахтачиликнинг кенг ривожланишига йўл очилган ва натижада АҚШ 19 асрга келиб пахта етиштириш соҳасида биринчи ўринга чиқиб олган. Австралияда қадимдан пахтачилик билан деярли шуғулланишмаган. У ерда ғўзанинг ёввойи ст уртия кенжа авлоди тарқалиб у амалий жиҳатдан аҳамиятга эга бўлмаган ва у маданийлаштирилмаган. Шунинг учун ҳам Мексика ғўзаси экилиб келинади. Шундай қилиб хозир дунёда 89 мамлакатда ғўза экилмоқда, жумладан: 1. Европада-9 мамлакатда, 2. Осиёда - 29 мамлакатда, 3. Африкада-32 мамлакатда, 4. Америкада-19 мамлакатда. 2. Ғўзанинг жаҳон миқёсидаги ўрни. Жаҳонда пахтанинг умумий майдони 35 млн га.ни ташкил этиб, 35 млн тонна пахта олинмоқда, 11 млн. тонна пахта толаси олинмоқда. Пахта майдони, ялпи маҳсулоти бўйича, асосий пахта экадиган мамлакатларга Хитой, АҚШ, Ҳиндистон,Ўзбекистон, Покистон, Бразилия, Туркия, Миср, Мексика, киради. Бу мамлакатлардаги майдон жаҳон пахта майдонининг 80- 85 фоизини ташкил этади. (ФАО маълумоти) (1987 й) Мамлакатлар Майдони (минг гектар) Ялпи тола хосили (минг тонна) Тола хосилдорлиги гектарига кг

Хитой 4399 3470 789 АҚШ 3439 2130 620 Хиндицон 7500 1610 215 Ўзбекистон 1600 1500 920 Покистон 1309 1309 541 Бразилия 1922 447 389 Туркия 642 470 817 Миср 443 407 819 Мексика 242 130 925 Республикамизда пахта майдони, хосилдорлиги ва ялпи ҳосили кейинги юз йил давомида кескин ўсди. Масалан 1900 йилда тахминан 244 минг гектар майдонга экилиб, 220 минг тонна атрофида янги ҳосил олиниб, 1 гектардан олинган хосилдорлик 9,0 центнер, бўлган тақдирда, ҳозирга келиб 1 млн. 3 00 гектар майдонга экилиб, 4, 0 млн ялпи ҳосил олиниб, хосилдорлик 27 центнерга етди. Ҳозирги пайтда дунёда 10 га яқин давлат ингичка толали пахта етиштириб ўртача 6 00 минг тонна атрофида янги хосил олинмоқда. Пахтачиликнинг тараққиётини вилоятимиз мисолида ҳам кўришимиз мумкин. Вилоятимиз шароитида энг кам пахта етиштирилган даврлардан бири 1925 йил ҳисобланса, ўша йили 5,7 минг гектар майдонга ғўза экилиб, ҳар гектаридан 2,2 центнер ҳосил олиниб, ялпи ҳосил 1285 тоннани ташкил этган эди. Ҳозирги пайтда вилоятимизда 13 0 минг гектарга ғўза экилиб 400 минг тонна атрофида ялпи ҳосил олинмоқда ва хосилдорлик эса 30 центнер атрофида ташкил этмоқда. Вилоятимизда етиштирилаётган пахтанинг ялпи миқдори қуйидаги мамлакатларда бирга қўшиб хисобланганда етиштирилаётган пахтанинг янги хосилидан ошиб кетди: 1. Австралия 2. Адан 3. Ироқ 4. Корея 5. Исроил

6. Бирма 7. Кения 8. Албания 9. Италия. 10. Югославия 11. Болгария 12. Парагвай 13. Марказий Африка республикаси 14. Жанубий Африка республикаси 15. Чад республикаси.

Адаби ё тлар: 1. Каримов И. А. «Кишлок хужалик тараккиёти тукин хаёт манбаи» Олий Мажлиснинг 10-сессиясида сузлаган нутки. Тошкент 1997 й.- 2. Отабоева. Х. ва бошкалар. «Усимликшунослик». Тошкент. Мехнат. 2000 й. 3. Ёрматова Д. «Усимликшунослик» Тошкент Шарк 2007 й. 4. Е. Т. Шайхов ва бошкалар Пахтачилик. Тошкент Мехнат 1997 й 5. Чирков В. Н. «Усимликшунослик» Тошкент, Узбекистон. 1994 й. 6. Керефов К. Н. «Биологические основў растениеводетво» Вў с шая школа. М. 1982 г.

Похожие

Ўзбекистоннинг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни, ғўзанинг келиб чиқиши ва ер юзасида тарқалиши тарихи, ғўзанинг ботаник классификацияси

Ғўзанинг келиб чиқиши ва ер юзида тарқалиши тарихи

Ғўзанинг морфологияси ва биологияси

Ғўзанинг келиб чиқиши

Ғўзанинг морфологик тузилиши