Ғўзанинг келиб чиқиши - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ғўзанинг келиб чиқиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39 KB

Ғўзанинг келиб чиқиши Режа: 1. Ғўзанинг келиб чиқиши. 2.Маданий ғўзаларнинг экилиш жиҳатидан ўрни.

1. Ғўзанинг келиб чиқиши. Ғўзанинг барча тури ва формалари битта авлодга – Gossipium авлодига мансуб бўлиб, гулхайрилилар оиласига киради. ғўза тур сифатида 70-100 млн.йил илгари келиб чиққан деб тахмин қилинади. ғўза ер шарининг ҳаво ҳарорати энг салқин ойларда Қ16 Қ18 0 С иссиқдан кам бўлмаган тропик минтақаларда келиб чиққан. Ғўза кўп йиллик дарахтсимон ўсимлик, у ўзининг ватанида маданий ҳолдан ташқари ёввойи ҳолда ҳам ўсиб, баландлиги 6-7 метрдан тортиб 10-12 метргача етади. Ғўзанинг ҳар хил формаларининг узоқ яшашлиги бир хил эмас. Одатда баланд бўйлилари узоқ яшайди. Мамлакатимизда экилаётган (иссиқхоналарда) кўп йиллик формалари паст бўйлидир. Бизда қишда иқлим совуқ бўлганлиги учун ғўза бир йилликдир. Агар бир йиллик ғўзани иссиқхонада ўцирилса у кўп йил яшайди. Геологик жараёнлар ва об-ҳавонинг ўзгариши натижасида ғўза турлари ва формаларининг уч географик гуруҳи вужудга келган: 1. Осиё-Африка гуруҳи. 2. Америка гуруҳи. 3. Австралия гуруҳи. Кейинчалик инсоннинг сунъий танлаши натижасида ғўзанинг паст бўйли, тезпишар ва бир йиллик формалари келиб чиққан. Бундай формалар 5, 6, 7 ойда кўсаклари етилиб бир йилликдир. Дарахтсимон формалар эса кўп йиллик бўлиб, 8-9 ойда кўсаклари етилади. Инсонларнинг пахтачилик билан мунтазам шуғулланиши оқибатида бу гуруҳлардан янгидан-янги тур хилларини вужудга келтиради. Жумладан турлараро дурагайлаш йўли билан янгидан-янги ғўза формалари яратилди. ўтган давр давомида ғўзанинг табиати шу қадар ўзгардики, у тропик минтақада ўсиб, ҳосил берибгина қолмай, балки субтропик ва иссиқлик камроқ ва ўсув даври бирмунча қисқа бўлган континентал иқлим шароитида ҳам ўсиб юқори ҳосил берадиган бўлди. Тропик минтақада дарахтсимон

формалари 8-9 ойда пишиб етилса, бир йиллик формалари ҳатто 4-5 ойда пишиб етилмоқда. 2.Маданий ғўзаларнинг экилиш жиҳатидан ўрни. Екин майдонининг катталиги жиҳатидан биринчи ўринда Г.Хирзутум туради. Унинг табиий ҳолда тарқалган жойи Марказий Америкадаги Мексика давлати бўлгани учун Мексика ғўзаси деб аталади. Бизда бу турнинг табиатига бирмунча ўзгаришлар киритилган ва ўрта толали ғўза дейилади. Бу турнинг ҳосилдорлиги бошқаларникидан устун туради. Аммо тола сифати жиҳатидан бирмунча пастроқ. Шунга қарамай ғўза 5 қитъада ҳам етиштирилиб келинмоқда. Иккинчи ўринни G. Arbaеlum эгаллайди. Унинг асл ватани Ҳинди-Хитой ҳисобланади. Шунинг учун Ҳинди-Хитой ғўзаси дейилади. Учинчи ўринни G. Barbadеnzе эгаллайди. Табиий ҳолда Жанубий Американинг Перу давлатида ўсганлиги учун Перу ғўзаси деб айтилади. Аммо бу турнинг энг яхши навлари Миср мамлакатида яратилганлиги учун уни Миср ғўзаси деб ҳам юритилади. Мамлакатимизда унинг тезпишар, тола сифати жиҳатидан устун турадиган хиллари яратилгани учун уни ингичка толали ғўза деб юритилади. Перу ғўзасининг ҳосили бошқа турларникидан бирмунча камроқ, лекин тола сифати жиҳатидан унга етадиган тур йўқ. Ҳосили кеч пишгани учун уни ўсув даври узунроқ ва иссиқлик етарли бўлган зоналарда экилиб келинмоқда. Лекин республикамизда унинг тезпишар навлари етиштирилиб юқори ҳосил олинмоқда. Республикамиз ингичка толали пахта етиштириш бўйича ер юзида энг шимолий раён ҳисобланади.Тўртинчи Gossipium Xеrbatsеumтури (ёввойи ҳолда) яъни табиий ҳолда Осиё (Шимолий Ҳиндистон) ва Африкада тарқалгани учун Африка-Осиё ғўзаси деб юритилади. Бу турнинг навлари, асосан Осиё қитъасидаги баъзи мамлакатларда етиштириб келинган. Ватанимизда 1928 йилгача экилган, унинг ҳосилдорлиги кам, тола сифати тўқимачилик саноати талабларига жавоб бермайди. Бу тур бизда азалдан экилиб келингани учун уни жайдари ғўза ёки «ғўза» деб юритилган. Ҳозир

экилмайди. Бешинчи Госсипиум трихуспидатум тури жуда кам майдонларга экилиб келинган. Бу тур ве ст -индия (Ғарбий Ҳиндистон деб номланади) ғўзаси дейилиб индеецлар қадимий яшаб келган жойларида яъни Атлантик океани қирғоқларида экилиб келингани ва унинг номи Христофор Колумб (1492) йилда 3 марта кўриб, Ғарбий Ҳиндистон деб номланганлиги билан боғлиқ. Илмий маълумотларга қараганда ҳозир дунёда ғўзанинг 43 тури аниқланган. Улардан 13 таси Осиё-Африка гуруҳига, 18 таси Америка гуруҳига ва 12 таси Австралия гуруҳига мансуб.

Адаби ё тлар: 1. Каримов И. А. «Кишлок хужалик тараккиёти тукин хаёт манбаи» Олий Мажлиснинг 10-сессиясида сузлаган нутки. Тошкент 1997 й.- 2. Отабоева. Х. ва бошкалар. «Усимликшунослик». Тошкент. Мехнат. 2000 й. 3. Ёрматова Д. «Усимликшунослик» Тошкент Шарк 2007 й. 4. Е. Т. Шайхов ва бошкалар Пахтачилик. Тошкент Мехнат 1997 й 5. Чирков В. Н. «Усимликшунослик» Тошкент, Узбекистон. 1994 й. 6. Керефов К. Н. «Биологические основў растениеводетво» Вў с шая школа. М. 1982 г.

Похожие

Ғўзанинг келиб чиқиши ва ер юзида тарқалиши тарихи

Уй ҳайвонларининг келиб чиқиши

Ўзбекистоннинг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни, ғўзанинг келиб чиқиши ва ер юзасида тарқалиши тарихи, ғўзанинг ботаник классификацияси

Қанд лавлагининг аҳамияти келиб чиқиши тарқалиши етиштириш технологияси

Ғўзанинг морфологик тузилиши