Қанд лавлагининг аҳамияти келиб чиқиши тарқалиши етиштириш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Скачать

Қанд лавлагининг аҳамияти келиб чиқиши тарқалиши етиштириш технологияси Режа: 1 Қанд лавлагини ҳалқ хўжалигидаги ашамичти . 2 Келиб чиқиш ва тарқалиши ва хосилдорлиги. 3 Қанд лавлагини етиштириш технологияси.

$1. Қанд лавлагининг халқ хўжалигидаги аҳамити . Қанд лавлаги қанд олиш учун етиштириладиган энг аҳамиятли техник экиндир. Унинг илдиз меваси таркибидан 16-22% қанд бўлади. Илдиз мевасини хосили 40-50% т\га бўлганда бир гекторда 7-8 тонна қанд тўплаши мумкин. Қанд заводларида Қанд ишлаб чиқарилгандан кейин шинни ва жом қолади шиннининг қуруқ моддасида 60% қанд 15% азотсиз моддалар 8-9% кул моддаси бўлади: Шиннидан спирт ва глицирин олинади.Жомнинг таркибида 15% қуруқ модда 10% азотсиз моддалар 0,1% мой ва 1,25 оқсил бор. Жом чорва моллари учун юқори сифатли озиқа хисобланади. Бундан ташқари қанд лавлагини илдизи барглари хам ем-хашак сифатида ишлатилади. Келиб чиқиши, тарқалиши ва хосилдорлиги. Илмий маълумотларга қараганда унинг ватани ўрта ер денгизи ҳисобланади. Лавлаги савзавот экин сифатида эрамиздан 2000-1500 йил олдин фойдаланиб келинган. Унинг илдиз мевасидан Осиёда тахминан эрамиздан 1000 йил олдин фойдалана бошланган. XVIII - XIX асрларга келиб лавлагини илдиз меваси хўраки, қанд ва озуқа йўналишида экиладиган бўлади. Ҳозирги вақтда қанд лавлаги Франция, Германия, Канада, Дания, Украина, Туркия, Россия, Италия, Поьлша, Япония мамлакатларида кўп экилади. Ер юзида қанд лавлаги 7,9 мл минг гектар майдонга экилади. Ўзбекистонда қанд лавлаги ХХ- асрнинг ўрталарида экила бошланган. Ҳозирги вақтда қанд лавалагини экинмайдонини кўпайтириш, қанд заводларини қуриш ва қанд ишлаб чиқаришни кўпайтириш кўзда тутилмоқда.Шу мақсадларда Хорзмда қанд лавлаги заводи қурилди ва 1999 йили унинг экин майдони 161,0 минг гектар ерга кўпайтирилди. Қанд лавлаги юқори ҳосилли экин. Ундан ер юзида ўртача 32,8 тонна илдизмева ҳосили олишда Ўзбекистонда 1998 йил 119,7 ц/га илдизмева ҳосили олинган. Уруғ ҳосили 15-20 ц/га хисобланади. 3.Қанд лавлаги етиштириш технологияси. Қанд лавлаги алмашлаб экишда кузги дон экинларга, ем-хашак ўтлар, беда, маккажўхори ва бошқа чопиқталаб экинлардан бўшаган майдонларга экилади. Қанд лавлаги юқори ҳосилли экин, у тупроқдан жуда кўп озуқа$

моддалар олади. Шунинг учун уни бир неча йил бир ерда экиш мумкин эмас. Акс холда тупроқни унумдорлиги пасайиб кетади. Ерни экишга тайёрлаш. Қанд лавлаги буғдойдан кейин экилганда, у экиб олингандани сўнг анғиз юза юмшатилади. Сўнгра кузги шудгор қилинади. Асосий хайдов ўтказишда унинг чуқурлиги ва ўтказиш муддатига катта ахамият берилади. Кузги шудгорни эрта ўтказиш керак. Бизни шароитимизда кузги шудгорни октябр ойи ва ноябр ойининг бошларида ўтказиш лозим. Қанд лавлагини яхши ишланган тупроққа бўлган талабини ҳисобга олиб, асосий хайдовни 30-32т см чуқурликда ўтказиш керак. Эрта бахорда биринчи имконият туғилиши билан шудгорни бароналаш лозим. Сўнгра экишдан олдин барона ва мола босилади. Қанд лавлаги эртаги экинлар гурухига мансуб шу сабабли ерни экишга тайёрлаш эрта муддатларда ва сифатли қилиб ўтказиш зарур. Ўғитлаш. Қанд лавлагига органик ўғитлар билан маъдан ўғитлар берилиши керак. Қанд лавлагига гўнг солиш унинг хосилини 30-50 центнергача оширади. Гўнг бериш меъёри хўжаликни имкониятига қараб ьир гектар ерга 10 тоннадан 20 тоннагача хисобланади. Гўнгни кузги шудгорда бериш керак. Ўртача бизни шароитимизда маъдан ўғитларнинг меъёри қуйидагича. Бўз тупроқларда. N -75, Р-90, К-60, Ўтлоқи тупроқларда. N -75, Р-90, К-30, Фосфорли ва калийли ўғитларни асосий қисми (75%) кузги шудгорда ва экишдан олдин берилади. Ўғитларни қолган қисми қанд лавлагини ўсиш даврида озиқлантиришда берилади. Ўсимликларни ўсиш даврида 2 марта озиқлантирилади. Биринчи озиқлантириш ягонадан сўнг ва иккинчи озиқлантириш биринчи сувдан кейин берилади. Қанд лавлагини экиш, уруғни экишга тайёрлаш, экиш муддатлари, усуллари ва меъёри.

Экиш учун районлаштирилган навларни уруғи ишлатилиши керак. Улар юқори агротехникада етиштирилган ва уруғлик сифатлари юқори бўлиши керак. Қанд лавлаги эртаги экинлар гурухига киради, шу сабабли эртагибахорги экинлар билан бир вақтда яъни тупроқ харорати 5-6 0 иссиқликка етганда экишга киришилади. Кечки муддатларда экилганда хосил пасайиши билан бир вақтда илдиз ва мева таркибида қанд моддаси хам камаяди.Ўзбекистон шароитида қанд лавлагини март ойининг оқрида экилади.Қанд лавлаги кенг қаторли қилиб қатор оралари 60-70 ёки 90 см қилиб экилади.1га.да тўпроқ ўнумдорлигига қараб 70дан 100 минггача ўсимлик қолдирилади.Шу сабабдан хар 10-15 см масофада 1дан ўсимлик қолдирилади.Уруғни экиш меъёри унинг йириклигига қараб 20-30 кг хисобланади. Қанд лавлагини парвариш қилиш. Қанд лавлаги ерга экилганлиги учун ёмғирдан кейин тупроқда қатқолақ хосил бўлади.Тўпроқ қатқолоғи майса хосил бўлишини кечиктиради ва уруғни чиришига олиб келади шунинг учун бундай холдорда тезда тупроқ қатқолоғини ротацион мотвигалар ёрдамида йўқотилади.Майсалар тўла пайдо булганда қатор ораларига биринчи ишлов берилади сўнгра кетма кет майсалар ягана қилинади.Яганада режалаштирилган керакли ўсимлик сони қолдирилади яганани мумкин қадар ерта ўтказиш керак.Яганадан сўнг қатор оралари икки марта ишлатилади.Умуман қанд лавлагини ўсиш даврида қатор оралари 2-3 марта культивация қилинади,озиқлантирилади ва суғорилади.Ўзбекистон шароитида тупроқ хусусиятига қараб 4-6 мартадан 8 мартагача сув берилади.Суғориш муддати ,меъёри ва сони тупроқ иқлим шароитига қараб берилади. Хосилни йиғиш. Қанд лавлагини етилган йиғилади.Уни лавлаги комбайнларда ва лавлаги кутаргишларда трактор билан йиғиб олинади.

$4.Қанд лавлаги уруғчилиги. Юқори сифатли уруғ олиш учун қанд лавлагини илдиз меваси йиғиб олингандан кейин ,илдизмевалиларни бош қисими 3-4 см узунликда кесилади.Уруғлик илдиз мевалилар танланиб сақлайдиган жойга келтирилади.Уруғлик илдизмевалилар яна сараланади,сўнгра далага экилади.Уруғлик илдизмевалар март ойларнинг бошларида қатор оралари 60 см ҳар 30-35 см масофада 1дан илдизмева экилади.Экилган уруғлик илдизмеваларни усиш даврида 1-2 марта чопиқ қилинади,1 марта 90 кг\га меъёрида азот билан озиқлантирилади ва усиш даврида 3-4 марта суғорилади уруғ хосилини умумий уруғларини 70% кўнғир рангга кирганда қулда ўриб олиниб хирмонларда қўритилиб янчилади ва сараланиб қопларда сақланади.Бундан ташқари қанд лавлаги уруғни экиб хам уруғлик олиш мумкин.Буниниг учун эртаги экинларни бўшаган ерларни яхши ишлаб,уруғ экилади ва суғорилади.Бундай экинлар кузгача кичик илдизмевалар хосил қилади ва шу холича қишлайди.Кейинги йили у уруғ хосил қилади.$ Адабиётлар : 1. П,П Вавилов растениводство М, агрономиздат 1986 2. Г, С Пасипанов растениводство М, Колос 1997 3. Х, Н Атабаева, З , Умаров, Х, Ч Бўриев ва бошқалар ўсимликшунослик Т. Мехнат 2000. 4. Х, Ч Бўриев, Х , Атабаева қанд лавлаги етиштириш технологияси (тавсиянома) Т.1999

Қанд лавлагининг аҳамияти келиб чиқиши тарқалиши етиштириш технологияси

20.09.2019

0

45.5 KB

Похожие