Tuproq yeroziyasi va unga qarshi kurash tadbirlari. Tuproq muhofazasi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Tuproq yeroziyasi va unga qarshi kurash tadbirlari. Tuproq muhofazasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35.5 KB

Tuproq yeroziyasi va unga qarshi kurash tadbirlari. Tuproq muhofazasi Reja: 1. Tuproq yeroziyasi turlari 2. Yeroziya ta’sirida tuproq unumdorligining pasayishi 3. Yeroziyaga qarshi kurash chora-tadbirlari. 4. Tuproq muhofazasi.

Yeroziya lotincha “Yerozio” – so’zidan kelib chiqib, yemirilish, yuvilish ma’nosini bildiradi. Tuproq yeroziyasi tabiiy va antropogen omillar ta’sirida emirilish, yuvilish va uchirib ketish jarayonlarga qarab suv va shamol yeroziyasiga bo’linadi. К uchli suv oqimi ta’siridagi emirilish, yuvilishga suv yeroziyasi, shamol natijasida tuproq, qum uchirib ketilishi shamol yeroziyasi yoki deflyasiya deyiladi. Suv yeroziyasini rivojiga yerlarni relefiga va suv oqimiga bog’liq. Bizning ma’lumotlarimizga ko’ra tuproqni yemiirilishi yuvilishini boshlanishi yerning qiyaligi 1-2 0 dan oshganda boshlanadi. Shamol yeroziyasi (deflyasiya) yer ustini hamma ko’rinishlarida kuchli shamol ta’sirida qiyalik, tekisliklarda mexanik tarkibi yengil bo’lgan tuproqlarda rivoj topishi mumkin. Relefi notekis bo’lgan, sug’orib dehqonchilik qilinadigan mintaqalarda – sug’orish (irrigatsiya) yeroziyasi rivojlanishiga qarab geologik (normal) va jadallashgan yeroziya turlariga bo’linadi. Geologik nurashda meteorodogik omillar ta’siri ila tuproq yuzasidan mayda zarrachalar uchishi, yuvilish jarayonlarining mo’’tadil borishi kuzatiladi. Tuproq tarkibiga, xossalariga ortiqcha ta’sir ko’rsatmaydi, tuproq paydo bo’lishi jarayonida yuvilgan yoki uchirilgan tuproq qatlamlaridagi zarrachalar qayta tiklanadi. Insonning yerdan samarasiz foydalanishi, bo’z yerlar haydalib o’simlik olami yo’qotib yuborilishi natijasida nurash kuchayadi, natijada jadallashgan yeroziya yuzaga keladi. Bunda, yo’qotilgan tuproq qatlamlari tiklanmaydi, tuproq o’z unumdorlik xususiyatini yo’qotadi. Bu jarayonlarni jadallashgan tuproq yeroziyasi deb ataladi. Suv yeroziyasi. Jadallashgan suv yeroziyasi tuproqni yuza va o’yilib chuqurlatib yuvilishida namoyon bo’ladi. Nurash holati asosan relefi notekis – past baland, yeroziyaga asos (bazis) katta bo’lgan yerlarda boshlanadi. Yeroziya bazasi deganda, ma’lum bir joyning dengiz sathidan balandligi bilan (metr hisobida) suv kelib quyiladigan yerning dengiz sathidan balandligi o’rtasidagi farq tushuniladi.

Tuproqni yuza yoki yoppasiga yuvilishi. Yonbag’irli yerlarda qor yerishi va jala yomg’irlar yog’ishi natijasida yer yuzasida kuchli suv oqimlari paydo bo’lib, tuproqni yuqori chirindili qatlamlaridan mayda-kolloidli zarrachalarni yuvib, loyqali oqimlar oqadi. Ya’ni yoppasiga yuvilish (yuza yeroziya) jarayoni vujudga keladi. К uchli suv oqimlar ta’sirida tuproq chirindili qavatini qalinligi kamayadi, tuproqni unumdor qismidan turli o’lchamdagi kolloidli- zarrachalar bilan birga oziqa moddalar yuviladi, oqim nishobligi kam va tekis maydonlarda to’planadi. Yangi «Yig’ilgan tuproq» hisobiga tuproq xili paydo bo’ladi. Sug’orish (irrigasion) yeroziyasi. Sug’orish yeroziyasi deb qiyalik yerlardagi ekinlarni sug’organda agatlarga tarqalgan suv tezligi oshishi natijasida tuproqning ustki unumdor mayda zarrachalar qismini lqizib ketishiga aytiladi. Tuproq bilan birga uning tarkibidagi barcha makro va mikro oziq moddalar ham yuvilib ketadi. Natijada qiyalik yerlarda unumdorligi va boshqa xususiyatlari har xil bo’lgan tuproqlar paydo bo’ladi. Bunday yerlarda ekin hosildorligi kam bo’lishi mumkin. Ayniqsa paxta o’simligi bunday holga ma’lum darajada ta’sirchan. Jarlarning tavsifi. O’zbekistonning sug’oriladigan yerlarida quyidagi jarlkilar ko’p uchraydi: sohil, kolleutor-drenaj, yo’l yoqasidagi zovurlar. Bulardan tashqari yangi o’zlashtirilgan yerlarda suffozion-karst- «O’pqon» holatlari ham bor. Sohildagi jarlkilar soyldik, pastqam va daryo qirg’oqlarida hosil bo’ladi. Tuproq yeroziyasiga qarshi kurash – davlat miqyosidagi muhim vazifadir. Tuproq - umumsayyora hosilasi bo’lib, suv, havo, turli tirik jonzot va moddiy jismalar ta’sirida tabiiy ravishda o’zgargan tog’ jinslaridan hosil bo’lgan g’ovak, yuza qavati unumdor yer qatlamidir. Asosiy xossasi uning unumdorligi bilan belgilanadi. Unumdor tuproq bir vaqtda o’simlikka suv va oziqa moddalar byerib o’sishi, rivojlanishi, hosilga kirishi va hosil etilishini ta’minlaydi. Yuqori agrotexnik tadbirlar asosida ishlov byerib, qishloq xo‘jalik ekinlari etishtirilsa, tuproq unumdorligi saqlanadi va oshib boradi, noto’g’ri olib borilsa, tuproq unumdorligi pasayadi va yaroqsiz yerlarga aylanadi. Ayni holni oldini olish maqsadida tuproq unumdorligini muhofaza qilish, suv yeroziyasi va deflyasiyaga qarshi kurash choralarini qo’llash lozim. Buning uchun yer yuzasidagi suvlar

oqimini bir me’yorga keltirish, suv yeroziyasi va deflyasiyaga qarshi kurash choralarini qo’llash lozim. Buning uchun yer yuzasidagi suvlar oqimini bir me’yorga keltirish, tuproqni yuvilishdan saqlash, deflyasiyadan muhofaza qilish, yeroziyaga uchragan sug’oriladigan, lalmikor, yaylov yerlarning unumdorligini oshirish kabi muhofaza shartlarini amalga tadbiq qilish maqsadga muvofiq keladi. Tadbirlarni bajarish yo’nalishida tuproq xossalarini o’rganib chiqish o’rganilayotgan joyning tabiiy-xo‘jalik , agrotexnik, o’rmon-meliorasiyatsiga oid gidrotexnik, injenyerlik harakatlar belgilanishi lozim. So’ngra jumla tadbirlarni amalga oshirishga kirishish mumkin. Tadbirlar majmum quyidagilardan iborat.

Похожие

Tuproq kolloidlari va tuproqning singdirish qobiliyati. Tuproq unumdorligi

Tuproq кolloidlari va tuproqning singdirish qobiliyati. Tuproq unumdorligi

Sho’rхok va sho’rхoksimon, sho’rtob va sho’rtobli, Melioratsiya jihatidan og’ir tuproqlarni o’zlasрtirish. Tuproq eroziyasiga qarshi kurash

Tuproq sistematikasi va klassifikatsiyasi

Elyemyentar tuproq jarayonlari