Тритикале уруғларини 1000 та дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Тритикале уруғларини 1000 та дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

535 KB

Тритикале уруғларини 1000 та дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш Тритикале уруғининг экиш сифати кўрсатгичларини ўрганишда унинг 1000 дона уруғ оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятлари алоҳида аҳамиятга эга. Бу кўрсатгичлар лаборатория шароитидага таҳлил натижасида аниқланади. 1000 дона уруғ вазни тритикале навларида ҳам ирсияти ва етиштириш шароитларига қараб фарқланади. Тритикале навларининг 1000 дона уруғи вазни фақат кондицион уруғликлари учун аниқланади (рамлар). расм. Қопланган тритикале уруғлиги расм. Тритикале уруғлари Машғулот мақсади . Тритикале донининг 1000 та уруғ вазни, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятларини аниқлаш усулларини лаборатория шароитида ўрганиш машғулотнинг асосий вазифасидир. Керакли ўқув предметлари ва лаборатория асбоб ускуналари . Амалий ва лаборатория машғулотлари учун ўқув ва услубий қўлланмалари, ҳар хил тритикале навлари уруғликларидан ўртача намуналари, 0.01

аниқлигидаги лаборатория электрон тарозилари ва махсус уруғ санаш электрон қурилма (расм), олдиндан зарарсизлантирилган термостат, петри косача, механик сув сепгич (расм 103), ростилни, тобланган қум (донли дуккакли экинлар уруғликлари фақат кумда ўстирилади), совитилган қайноқ сув, пинсет, метал бщлгичлар, куракча ва зичлагич, дафтар, қалам, ўчиргич, чизғич. Машғулот ўқитувчининг қисқа лаборатория таҳлилларини бажариш тартиби ҳақидаги йўлланмаси билан бошланади. Талабаларнинг академик гуруҳлари иштирокида ўтказиладиган лаборатория таҳлиллари тажрибалари тартибига биноан талабалар ҳар хил навларга таъаллуқли тритикале уруғликлари ўртача намуналаридан қанчалик борлигига қараб 4, 6 кишилик кичик гуруҳларга бўлинишлари керак. 1-иш. Талабаларнинг гуруҳлари 1000 дона тритикале уруғининг вазнини аниқлашлари учун стандарт услубиятига асосан тритикале уруғликлари ўртача намуналар ва тегишли ёрлиқ жойлаштирилган халтачалардан бирини танлаб ажратиб оладилар (расм). Навбатда қишлоқ хўжалиги экинлари уруғликлари сифат кўрсатгичларини лабораторияда таҳлил қилиш учун ўз дафтарларига уруғлик маълумотлари кўчирилади. Синов лабораторияларида бириктирилган намуналар ҳужжатларини тўғрилиги ўрганиш ва маълумотларни рўйхатга олиш 8- лаборатория машғулоти тартибида амалга оширилади. Талабаларнинг ҳар бир кичик гуруҳидан бир киши ўзларининг уруғлик тозалиги таҳлилидан ўтган уруғлик намунаси уруғидан стол устига тўкади. Бу ишчи намунадан танламасдан 500 донадан 2та субнамуналар электрон санаш қурилмасида санаб олинади. Улар 0,01 аниқлигидаги электрон тарозида тортилади. Олинган вазн кўрсатгичларини иккига кўпайтириб 1000 та уруғ вазни аниқланади. ГОСТ 12042-80 га биноан икки қайтарилиш бўйича алоҳида тортиб аниқланган маълумотлар бир-бирига қўшилиб 2га бўлиш орқали ўртачаси

чиқарилади. Шу билан бирга икки қайтарилиш ўртасидаги фарқ аниқланади ва у рухсат этилган фарқ билан солиштирилади (жадвал). Мисол учун: Тўйимли нави уруғининг 1-субнамуна оғирлиги 46,53 г. 2-субнамуна оғирлиги 46,10 г бўлсин. Икки намуналарнинг умумий оғирлиги: 46,53 + 46,10 = 92,63 ёки 93 г. Икки қайтарилиш ўртасидаги ҳақиқий фарқ: 46,53 – 46,10 = 0,43 г. Икки қайтарилишни қўшгандаги оғирлиги (93 г) ни 32 -жадвалдаги “Ўнлик” бўйича устунидан 9 ни, жадвалнинг “Бирлик” устунларидан эса 3 топилади. Бу ҳар иккала сонларнинг жадвал бўйича кесишган катагидаги рухсат этилган фарқ 1,40 эканлиги аниқланади. Шундай қилиб, икки параллел таҳлиллар ўртасидаги фарқ (0,43) рухсат этилган фарқдан (1,40 дан) кичик бўлгани учун таҳлил тўғри ўтказилган деб ҳисобланади. Агар таҳлиллар ўртасидаги фарқ рухсат этилган фарқдан ортиқ чиқса, таҳлил учун учинчи субнамуна олинади ва натижа маълумоти юқоридаги икки субнамуналар натижалари билан ҳисобланиб ўртачалар фарқи рухсат этилган фарқ билан солиштирилади. Жадвал. Рухсат этилган фарқлар катталиклари, г. O’nlik Birlik 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 - 0,02 0,03 0,04 0,06 0,08 0,09 0,10 0,12 0,14 1 0,15 0,16 0,18 0,20 0,21 0,22 0,24 0,26 0,27 0,28 2 0,30 0,32 0,33 0,34 0,36 0,38 0,39 0,40 0,42 0,44 3 0,45 0,46 0,48 0,50 0,51 0,52 0,54 0,56 0,57 0,58 4 0,60 0,62 0,63 0,64 0,66 0,68 0,69 0,70 0,72 0,74 5 0,75 0,76 0,78 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,87 0,88 6 0,90 0,92 0,93 0,94 0,96 0,98 0,99 1,00 1,02 1,04 7 1,05 1,06 1,08 1,10 1,11 1,12 1,14 1,16 1,17 1,18 8 1,20 1,22 1,23 1,24 1,26 1,28 1,29 1,30 1,32 1,34

9 1,35 1,37 1,38 1,40 1,41 1,42 1,44 1,45 1,47 1,48 Топшириқ. Талабалар кичик гуруҳлари томонидан тритикале навлари 1000 дона уруғликлари вазнлари кўрсатгичларини таққосланг ва фарқларини асослаб беринг. 2-иш. Талабаларнинг ҳар бир гуруҳи ўқитувчи ёки тажрибали лаборант маслаҳатига биноан лаборатория шароитида тритикале навларининг унувчанлигини таҳлил қилиш учун давлат андозаси (ГОСТ 12038-84) талаблари билан танишишади. Оптимал ҳароратли термостатларнинг таъминланганлик даражаси ўрганилади. Таҳлил шароитига амал қилиш ва таҳлил натижаларини ёзиш учун лаборатория дафтарларига керакли жадвални чизадилар (жадвал) Жадвал. Тритикале уруғларининг ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш № Navlar nomi Undirishda qo’llaniladi Undirish tempyeraturasi, 20 o S. YOrug’li k yoki qorong’u lik Aniqlash muddati, kunlar Tahlil natijasi, o’rtacha % da. O’sish quvvati Unuvcha nlik O’sish quvvati. Unuvchanli k. 1 Toblangan va namlangan qum ., ., ., Qorong’ u ? ? 2 Toblangan va namlangan qum ., ., ., Qorong’ u ? ? 3 Toblangan va namlangan qum Qorong’ u ? ? Навбатда қишлоқ хўжалиги экинлари уруғликлари сифат кўрсаткичларини лабораторияда таҳлил қилиш учун аккредитацияланган

марказий синов лабораториясидан бирининг иш тартибига ўхшаш ҳолатда (8- лаборатория машғулоти ва расмга қаранг) ўз дафтарларига уруғлик маълумотлари ҳам кўчирилади. Унувчанликни аниқлаш учун таҳлил бошлаш олдидан фойдаланиладиган барча асбоб-ускуналар зарарсизлантирилади. Бунинг учун термостат, 2 қисм сувга 1 қисм 40% ли формалин аралашмаси тайёрланиб ёки техник этил спирти (96% ли) билан термостат ички юзаси ва бошқа барча идиш ва асбоблар артиб чиқилади. Идиш ва асбоблар термостат ичига жойланиб эшиги ёпиб қўйилади. Лаборатория ишчи шароитида асбоб ускуналарнинг зарарсизлантирилиши ҳар 10 кунда бир марта такрорланади. Талабаларнинг ҳар бир кичик гуруҳидан бир киши уруғлик тозалиги таҳлилидан ўтган қопчадаги уруғлик намунасини таҳлил учун стол устига тўкади (расм). Бошқа гуруҳлар талабалари ҳам бу талабанинг ишларини кузатиб боради ва параллел ҳолатда ўз таҳлилларини давом эттирадилар. Таҳлил ўқитувчи кузатувида тўрт такрорда қуйидаги тартибда амалга оширилади:

расм. Уруғ ўртача намунасидан ишчи намуна олиш. 1.Талаба уруғнинг ўсиш қуввати ва унувчанлиги алоҳида аниқланиши учун уруғдан тўрт марта алоҳида - алоҳида 100 донадан уруғ (тўртта кичик намуналарини) олади. 2.Уруғларни ундириш учун пластмасса ёки металл ростилни идишларининг биридан 2 таси танланади (расм). Ҳар бир идишга этикетка ёпиштирилиб, унга кичик намунанинг рақами, шунингдек, уруғнинг бошланғич ва асосий унувчанлиги аниқланадиган кунлари ёзиб қўйилади. 3.Тобланган ва талабга биноан намланган (ўзининг тўлиқ нам сиғимига нисбатан 60% да) қум тоғарада олиб келиниб, ишчи стол устига қўйилади. 4.Қум икки дона ванночкаларга 2 см қалинликда солиниб зичлагичда енгил босиб чиқилади.

5.Қум ванночкаларнинг ўртасидан метал бўлгичларда бир хил иккита қисмларга ажратилади. 6.Биринчи ванночкадаги қумга 100 тадан саналган уруғлар, икки такрорда қадаб жойлаштирилади (расмлар). Иккинчи ванночкадаги икки такрорли қадалган уруғлар билан бирга тўрт такрорни ташкил этишади. 7.Уруғлар қадалган ванночкалар рақамланиб тарозида тортилади ва бу маълумотлар санаси билан талабаларнинг лаборатория дафтарларига қайд қилинади. расмлар. Уруғларни ўстириш учун фойдаланиладиган пластик ростилнилари ва уларга уруғлар қадаш 8.Ванночкалар 200С ҳароратли, созланган ҳолатида ишлаб турган термостатга жойлаштирилади расм).

расм. Термостатга жойланган тритикале уруғ намуналари 9.Уруғ экиш куннинг қайси вақтида уруғлар ванночкадаги қумга экилган бўлса, ҳар суткада бир марта шу вақтда термостатдан олиниб сув сепгич билан намланиб, яна термостатга жойланади. 10.Термостатнинг ҳарорати (20оС), ҳар куни уч муддатда-ерталаб, тушлик вақтида ва кечқурун текширилиб, дафтардаги жадвалга ёзиб борилади. Ҳарорат фарқи уруғлик учун белгиланган (20оС) ҳароратдан +- 2оС дан ортиб ёки камайиб кетмаслиги керак. Термостат таглигидаги идишга сув қуйилади. Идишдаги сув сатҳи 1.5-2.0 см бўлиши ва ундаги сув ҳар 3-5 кунда янгиланиб турилиши лозим. 11.Ростилнилардаги уруғлар ўсиш қуввати ва унувчанлиги жадвалда кўрсатилган шароит ва муддатларда таҳлил қилиниб, уруғларнинг ўсиш қуввати ва унувчанлиги аниқланади. Таҳлил натижалари 4- иловадаги уруғ намунаси унувчанлигини аниқлаш варақасига (дафтарга кўчириб чизилиши керак) ёзилади.

Жадвал Уруғликлар унувчанлиги таҳлили натижалари Унувчанликни ўртача арифметик фоизи Мумкин бўлган фарқ, %. (4х100 учун) 99 ёки 1 +- 2 97 дан -98 гача ёки 2 дан -3 гача +- 3 95 дан -96 гача ёки 4 дан -5 гача +- 4 92 дан -94 гача ёки 6 дан -8 гача +- 5 88 дан -91 гача ёки 9 дан -12 гача +- 6 83 дан -87 гача ёки 13 дан -17 гача +- 7 75 дан -82 гача ёки 18 дан -25 гача +- 8 62 дан -74 гача ёки 26 дан -38 гача +- 9 39 дан -61 гача +- 10 12.Уруғнинг бошланғич унувчанлиги (ўсиш қуввати) ва асосий унувчанлиги ҳар бир кичик намуна бўйича алоҳида аниқланади. Бунда бошланғич унувчанликни аниқлашда нормал ҳолда унган уруғ ва чириган уруғ алоҳида-алоҳида саналиб, чириган уруғ олиб ташланади. Уруғнинг асосий унувчанлигини аниқлашда унган ва унмаган ҳамма уруғларни санаб, гуруҳларга (нормал унган, нормал унмаган, бўккан, ва чириган) ажратилади. 13.Ҳар тўртала кичик намуналардаги уруғларнинг униши ўртача ҳисоблаб чиқилади. Такрорлаш натижалари орасидаги фарқи белгиланган ГОСТ талаби меъёридан ошмагандагина таҳлил натижаси тўғри ҳисобланади (жадвал). Акс ҳолда, таҳлил такрорланади. Топшириқ. Талабалар гуруҳларидаги таҳлиллар натижасига кўра ГОСТ талаби кўрсатгичларидан (жадвал) ошган натижага эга гуруҳдаги тритикале нави уруғлиги намунасидан такрорий таҳлилни биргаликда амалга оширинг ва янги натижани ГОСТ талаби билан солиштиринг.

Адабиётлар : 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

Похожие

Сули уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Жўхори уруғларини 1000 дон оғирлиги, кўкариш кучи ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Маккажўхорида ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Арпа уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш

Маккажўхори уруғларини 1000 дон оғирлиги ва намлигини аниқлаш