Omborxonaga keltirilayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlarini karantin tekshiruvi va ekspertizasida namunalarni tanlash usullari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Omborxonaga keltirilayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlarini karantin tekshiruvi va ekspertizasida namunalarni tanlash usullari

Загружено в:

16.02.2024

Скачано:

0

Размер:

58 KB

Omborxonaga keltirilayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlarini karantin tekshiruvi va ekspertizasida namunalarni tanlash usullari Reja: 1. Omborxonaga keltirilayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlaridan namunalarni tanlash usullari. Urug‘lik materiallardan namunalarni tanlash. 2. Oziq-ovqat va texnik maqsadlar uchun mo‘ljallangan mahsulotlardan namunalarni olish. 3. Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini karantin tekshiruvi va ekspertizasida namunalarni olish usullari.

Omborxonaga keltirilayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlaridan namunalarni tanlash usullari Mahsulotning karantin holati, barcha mahsulotlarni ko‘zdan kechirish va undan olingan namunalarni ekspertiza qilish asosida aniqlanadi. Tekshirib ko‘rish avtoulovlarni, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini, idishlarni tashqi nazoratdan o‘tkazish, karantinga loyiq materiallardan aniq miqdordagi namunalarni tanlash, o‘simliklarni va begona o‘tlarning zararkunandalarini aniqlash uchun ko‘zdan kechiriladi. Namuna tekshirib ko‘rishda va ekspertizada tanlab olingan, karantinli-hasharotlarning parazit nematodalarning turlari, begona o‘tlarning urug‘lari, kasalliklarni va zararkunandalarni qo‘zg‘atuvchi mikropreparatlar zararkunandalar va kasalliklar bilan shikastlangan, o‘simliklarning qismlarini mahsulotning karatinli holatini tasdiqlovchi material. Urug‘lik materiallardan namunalarni tanlash Qishloq xo‘jalik mahsulotlarining urug‘lik materialidan karantin tekshiruvi va ekspertiza uchun materiallaridan karantin tekshiruvi va ekspertizasi uchun nuqtali namunalarni, tekshirilayotgan har bitta vagondan, avtomashinadan, kemadan, ombordan va uyumdan olinadi. Yirik urug‘li madaniy o‘simliklardan olingan har bitta nuqtali namuna kamida 20-25 gr, mayda urug‘liklardan kamida 10 gr miqdorda bo‘lishi kerak. Jo‘natishga tayyorlangan yoki yoyib saqlanayotgan urug‘lardan namunalar olishda uning yuzasining hajmi va qalinligi e’tiborga olinishi kerak. Avtomashinalardagi urug‘larning nuqtali namunalarini, yoyma yuzasining beshta nuqtasidan konusli shup bilan burchaklaridan va markazdan olinadi. Har bitta ko‘rsatilgan nuqtalardan namunalarni uchta qatlamdan: ustki qismini-10 sm chuqurlikda, o‘rtachasini va pastkisini, kuzov tubidan 10-15 sm masofada olinadi. Vagonga to‘la ortilgan yuklardan nuqtali namunalarni, har bir tonna urug‘ga, namunalarning umumiy massasi 100 g ni tashkil qiladigan hisob bilan bir xil vaqt oraliqlarida, maxsus kovsh bilan butun kengligi va qalinligi bo‘yicha kesish yo‘li bilan, transportyordan tushayotgan oqimdan olinadi. Yuk vagonga to‘liq ortilmaganda, nuqtali namunalarni quyidagi tarzda konusli shup bilan aynan vagonning o‘zidan olinadi; 16-20 t sig‘imli vagonlarda yoyma yuzasining beshta nuqtasidan, ikki hissa ko‘p yuk ko‘taruvchi vagonlarda 33-40 t yoyma yuzasining

sakkizta nuqtasidan, uch hissa ko‘p yuk ko‘taradigan vagonlarda 60 t-yoyma yuzasining o‘nta nuqtasidan namunalar olinadi. Oziq-ovqat va texnik maqsadlar uchun mo‘ljallangan mahsulotlardan namunalarni olish Vagonlarda va mashinalarda tashilayotgan yoki yoyib saqlanayotgan don mahsulotlarning nuqtali namunalarini tanlash, urug‘lardan nuqtali namunalarini tanlashga o‘xshab bajariladi. Buning uchun nuqtali namunalar olinishi kerak bo‘lgan, vagonlarning (avtomashinalarning) soni, to‘pning kattaligiga qarab aniqlanadi. Bug‘doyni tushirguncha, kemalarning tryumida uning yuzasini xar qaysi taxminan 100 m2 bo‘lgan seksiyalarga bo‘linadi. Bug‘doyning nuqtali namunalarini, to‘kilgan bug‘doyning 1 va 2 m chuqurligida tashqi qatlamida, beshta nuqtasidan olinadi. Bug‘doyni tryumlardan tushirishda (ortishda) nuqtali namunalarni, bug‘doyni butun xarakat vaqti davomida, bir xil vaqt oralig‘ida oqimni kesib o‘tish yo‘li bilan, mexanik namuna tanlagich yoki maxsus kovsh yordamida, qiya joylaridan, to‘kilayotgan bug‘doyning oqimidan olinadi. Nuqtali namunalarni tanlashning davriyligini, to‘p massasini xarakat tezligiga qarab o‘rnatiladi. Xar bitta nuqtali namunalarning massasi, bug‘doyning 5 tonnasiga, kamida 100 g bo‘lishi kerak. To‘pdagi vagonlarning (avtomashinalarning) soni Nuqtali namunalar olinayotgan vagonlarning (avtomashinalarning ) soni 5 tagacha 6 tadan 15 tagacha 15 tadan ko‘p Xar qaysi vagondan Xar qaysi uchinchisidan Xar qaysi beshinchisidan Tryumdagi yoyilgan bitta qatlamdan (bitta seksiyadan) olingan nuqtali namunalarning umumiy massasi, taxminan 4,5 kg bo‘lishi kerak. Kemalarning tanklaridan (tankerlardan), nuqtali namunalarni yuzaning uchta nuqtasidan va ko‘rsatilgan nuqtalarning har biridan-ikki qatlamda: yuzadan 10 sm

masofada va 1m chuqurlikda olinadi. Tushirish vaqtida har qaysi 4 m da bu jarayon qaytariladi. Uyumlardan bug‘doyning nuqtali namunalarini oqayotgan oqimdan, to‘kish vaqtida, xar qaysi 5 t bug‘doyga tanlangan nuqtali namunalarning umumiy massasi kamida 100 g ni tashkil qiladigan xisob bilan teng vaqtlar oralig‘ida, maxsus kovsh yoki namuna tanlagich bilan tanlanadi. Omborlarda bug‘doyning yuzasini taxminan 100 m2 seksiyalarga bo‘linadi. Har bitta seksiyada nuqtali namunalarni, vagonlardan nuqtali namunalarni tanlashga o‘xshatib, beshta nuqtadan olinadi. Kartoshkalardan va ildizpoyalardan nuqtali namunalarni oldindan taxminan 100 м 2 seksiyalarga bo‘lingan to‘pning ikkita qatlamining beshta nuqtasidan olinadi. Vagonlarda va avtomashinalarda tashiladigan kartoshkalardan va ildizpoyalardan nuqtali namunalarni, ikkita qatlamning beshta nuqtasidan tanlanadi. Nuqtali namunalarni tanlanadigan vagonlarning (avtomashinalarning) sonini, to‘pning kattaligiga qarab aniqlanadi. To‘pdagi vagonlarning (avtomashinalarning) soni Nuqtali namunalar tanlanayotgan vagon (avtomashinalarning ) soni 5 tagacha 6 tadan 15 tagacha 15 tadan ko‘p Xar qaysi vagona(vtomashina) dan Xar qaysi uchinchisidan Xar qaysi beshinchisidan Har qaysi nuqtali namuna 5-8 dona kartoshkadan tashkil topishi kerak. Transportda tashilayotgan yoki tarada saqlanayotgan mahsulotdan namunalarni tanlash uchun mayda urug‘li o‘simliklardan nuqtali namunalarni, keyinchalik teshiklarni tikib qop shupi; yirik urug‘liklardan echilgan qoplardan kopusli shup bilan olinadi. Nuqtali namunalar olinishi kerak bo‘lgan, donalarda, qoplarning sonini, to‘pning kattaligiga qarab aniqlanadi. Nuqtali namunalarni tanlayotgan qoplarning soni Har qaysi ikkinchisidan bittadan nuqtali namuna

Har qaysi yelliginchisidan bittadan nuqtali namuna Har qaysi yuzinchisidan bittadan nuqtali namuna Har qaysi ikki yuzinchisidan bittadan nuqtali namuna Izox: Qopdan bittadan nuqtali namunalar olingan taqdirda, ularni olish joylari almashtiriladi (ustidan, o‘rtasidan va pastidan). Yangi uzilgan mevalardan va sabzavotlardan nuqtali namunalarni, to‘pdagi joylarning soniga qarab olinadi. Tupdagi joylarning soni Nuqtali namunalarolinayotgan joylarning soni 100 tadan 5000 tagacha 501 tadan 1000 tagacha 1000 tadan ko‘p Har qaysi yigirmanchisidan Har qaysi elliginchisidan Har qaysi yuzinchisidan Har qaysi joydan nuqtali namunalarni o‘lchami kartoshkada 5-10 dona, mevalar, piyozlarda 200-300 g ni tashkil qilishi kerak. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini karantin tekshiruvi va ekspertizasida namunalarni olish usullari Omborxonada saqlash uchun keltirilgan mahsulotni ekspertizasi uchun dastlabki namunani tuzish Dastlabki namunalar tuzish uchun to‘pdan olingan nuqtali namunalarni ko‘zdan kechiriladi va taqqoslanadi. Olingan material bir turda bo‘lganda, hamma nuqtali namunalarni silliq, toza yuzaga (klyonka, qog‘oz plyonka, brezent va h.k.) to‘kiladi va zararkunandalarning, begona o‘simliklarning yirik urug‘larining mavjudligi tekshiriladi. Birlashtirilgan namunani tekshirishda aniqlangan zararkunandalarni (tirigi va o‘ligi), begona o‘simliklarning shikastlangan urug‘larini probirkalarga va sellofan qopchalarga solib, yorliqlari bilan o‘rtacha namunaga qo‘shib qo‘yiladi. Hamma nuqtali namunalarning yig‘indisi, birlashgan namunani tashkil qiladi. Agar nuqtali namunalarni taqqoslashda, ular orasida aniq farq topilsa, nuqtali namunalarning qayta tanlovi o‘tkaziladi, bunda sifati bo‘yicha to‘pni chegaralash va uning har qaysi qismidan alohida birlashtirilgan va o‘rtacha

namunalarni ajratish uchun, tanlov vaqtida har qaysi nuqtali namunalar ko‘zdan kechiriladi. O‘rtacha namunani (ajratish) tuzish O‘rtacha namunani me’yorda belgilangan va ajratib olingan mahsulotning har bir turi uchun ko‘rsatilgan o‘lchamlarda, birlashtirilgan namunadan ajratib olinadi. O‘rtacha namunani tuzish uchun birlashtirilgan namunani silliq yuzali stolga to‘kiladi, bug‘doy kvadrat shaklida tarqatiladi va qiyshiq qirrali ikkita kalta planka yordamida aralashtiriladi. Aralashtirishni o‘ng qo‘l va chap qo‘ldagi plankada kvadratning qarama-qarshi tomonlaridan o‘rtacha bir vaqtda to‘kilib, bir nechta aralashtirishdan keyin valik hosil bo‘ladigan qilib bajariladi, keyin bug‘doyni valik chetlaridan ushlab, bir vaqtda ikkala plankadan o‘rtaga to‘kiladi. Bunday aralashtirish uch marotaba bajariladi. Bundan keyin birlashtirilgan namuna yana kvadrat shaklida, bir tekis qatlam qilib taqsimlanadi va plankalar yordamida dioganal bo‘yicha to‘rtta uchburchakka bo‘linadi. Ikkita qarama qarshi uchburchaklardan bug‘doy olib tashlanadi, qolgan ikkitasi esa to‘rtga bo‘linadi, ulardan ikkitasidan o‘rtacha namuna uchun ikkita uchburchaklarda kerakli miqdor olinmaguncha, bo‘lish davom etadi. Meva va sabzavotlardan o‘rtacha namunani asosan, zararkunandalardan va kasalliklar bilan zararlanishga shubha uyg‘otgan, ammo ajratib olingan nuqtali namunalar me’yorlardan kam bo‘lmagan mahsulotdan tuziladi. Kartoshkadan, piyozdan, sholg‘omdan va ildizpoyalardan o‘rtacha namunalarni, ulardan to‘kilgan tuproqqa qo‘shib olish, kerak. O‘rtacha namunalar ajratilgandan keyin, birlashtirilgan namunalarning qoldiqlari, ular olingan to‘pga qaytariladi. Namunani saqlash Karantin obyektlari aniqlangan oziq-ovqat va don furaj mahsulotlarining urug‘ to‘plarini o‘rtacha namunalari dastlab zararsizlantiriladi va chegara postida yoki laboratoriyada uch oy davomida saqlanadi. Saqlash muddati o‘tganidan keyin namunalar ajratiladi va yo‘q qilinadi, topilgan karantinli obyektlar kolleksion material sifatida ishlatiladi. Karantinli obyektlar aniqlangan, tez buziladigan mahsulotlarning o‘rtacha namunalarini (mevalar, sabzavotlar, kartoshka), ekspertiza o‘tkazilgandan keyin yo‘q qilinadi. Eng ko‘p xarakterli shikastlangan mahsulotlar va ularning qismlari ro‘yxatga

olinadi va uch oy davomida namuna-hujjat sifatida saqlanadi, undan keyin kolleksion materialga o‘tkaziladi. Karantin obyektlar aniqlanmagan, tez buziladigan mahsulotlarning o‘rtacha namunalari, ekspertiza o‘tkazilgandan keyin yo‘q qilinadi. Tekshiruvda va ekspertizada aniqlangan, O‘zbekiston Respublikasida mavjud bo‘lmagan karantinli obyektlarni va boshqa qiziqish uyg‘otuvchi hasharotlarning, parazit nematodalarning va begona o‘tlarning urug‘larini va mevalarini, kasalliklarni uyg‘otuvchi mikropreparatlarning turlarini, shuningdek nematodlar, kasalliklarning alomatlari ko‘ringan, shitovka va hasharot koloniyalari bilan zararlangan o‘simliklarning qismlari va ro‘yxatga olingan, tegishli yorliq bilan namuna-hujjatlari, kolleksion material sifatida ishlatiladi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I. A. «O'zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» Toshkent. O’ zbekiston, 1997. 2. Baratov P . Tabiatni muhofaza q ilish. T.Oqituvchi, 1991. 3. Biologik xilma-xillikni saqlash milliy strategiya va harakat rejasi . T.1998. 4. Tilovov T. Ekologiyaning dolzarb muammolari. Qarshi. Nasaf, 2003. 5. T o’ xtayev A. Xamidov A . Ekologiya asoslari va tabiatni muxofaza q ilish. T. O’qit. 1997. www.arxiv.uz www.ziyonet.uz

Похожие

Qishloq xo‘jalik ekinlari kasalliklariga qarshi kurash usullari

O‘simliklar karantinining umumiy asoslari fani tarixi, maqsadi va vazifasi

O'simliklarni karantin zararkunandalari va ularga qarshi kurash usullari

O‘simliklarni kimyoviy himoya qilish vositalari, fanning maqsadi, vazifasi va rivojlanish tarixi

O'simliklar karantini to'g'risidagi qonunni qabul qilinishi va asosiy qoidalar