Mashinalar ishonchligi va remonti fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni. Qishloq xo’jaligida remont soxasini rivojlanish bosqichlari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Mashinalar ishonchligi va remonti fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni. Qishloq xo’jaligida remont soxasini rivojlanish bosqichlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Mashinalar ishonchligi va remonti fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni. Qishloq xo’jaligida remont soxasini rivojlanish bosqichlari Reja: 1. Kirish. Mashinalarni remont qilish ob‘yektiv zaruratdir. 2. «Mashina ishonchligi va remonti» fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni. 3. «Mashina ishonchligi va remonti» fanining asosiy tushuncha va atamalari 4. Qishloq xo’jaligida remont soxasini rivojlanish bosqichlari.

Tayanch iboralar: Ishonchlilik, remont, remont ob‘yekti, qayta tiklash (yoki tiklash), remont-texnologik uskuna, texnik xizmat ko’rsatish, servis xizmati, fannig vazifasi, maqsadi. Kirish. Mashinalarni remont qilish ob‘yektiv zaruratdir. Xo’jalik yuritishning yangi sharoitlari, qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini texnika bilan qayta qurollantirishni jadal suratlarda amalga oshirishni taqozo etadi. Buning uchun mashinalarning ishonchliligini oshirish va mashina-traktor parkini remont qilish, xizmat ko’rsatish hamda saqlash ishlariga yanada ko’proq e‘tibor berish lozim. Hozirgi vaqtda qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi sohasida minglab traktorlar, avtomobillar, kombaynlar va boshqa ko’plab qishloq xo’jalik mashinalari hamda chorvachilik kompleksi va fermalari uskunalaridan iborat katta mashinalar parki faoliyat ko’rsatmoqda. Ana shu mashinalar parkini har doim ishga yaroqli holda tutib turish va undan samarali foydalanish uchun har yili milliardlab mablag’lar sarflanadi. Shu sababdan, mashinalarning ishonchliligini oshirish, remont sifatini yaxshilash, remont qilish va texnik xizmat ko’rsatishga sarflanadigan harajatlarni kamaytirish keng ko’lamdagi davlat ahamiyatig’a molik vazifadir. Mashinalarning ishonchliligini remont qilish davrida oshirish maqsadida, muqobil MTP larda, agrofirmalarida (xo’jaliklararo birlashmalarda), «O’zqishlokxo’jalikta‘minot tuzatish» tizimidagi remont-xizmat ko’rsatish bazalari rivojlantirilmoqda, yangi remont ustaxonalari va texnik xizmat ko’rsatish no’qtalari (joylari) ishga tushirilmoqda, mavjud remont ustaxonalari qaytadan yangi remont-texnologik uskunalari bilan jihozlanmoqda. Mashinalarning ishlatish jarayonida, detallarining yeyilishi va boshqa shikastlanishlar sababli ishdan chiqishi mo’qarrardir. Chunki, hanuzgacha butun foydalanish muddati davomida buzilmasdan ishlaydigan mashina yaratilgan emas. Binobarin, mashinalarni remont qilish ob‘yektiv zaruriyatdir. Shu sababli, qishloq xo’jalik sohasida faoliyat ko’rsatuvchi bo’lajak muhandislar «Mashinalar ishonchligi va remonti» fanini har tamonlama mukammal o’rganishlari talab etiladi.

«Mashina ishonchligi va remonti» fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni Fanning maqsadi – detallar va yig’ish birliklarining yeyilishi hamda boshqa asosiy shikastlanish sabablarini oydinlashtirish, mashina detallarining ehtimoli bor nuqsonlari, ularni topish va bartaraf etish usullari haqida asosiy ma‘lumotlar berish, tiklanadigan detal va uzellarning chidamliligini hamda ishonchliligini oshirish tadbirlarini yaratish, talabalarga mashinalar remontining ilg’or texnologiyalari va usullarini, remont-texnologik uskunalarini bilib olishlarida yordam berish, shuningdek, remont ishlarini tashkil etish va uning iqtisodiy asoslari bilan tanishtirishdan iborat. Fanning asosiy vazifasi bo’lg’usi mutaxassislarga remont qilish va texnik xizmat ko’rsatish tadbirlarini o’tkazish bilan qishloq xo’jalik mashina-traktor parkini ishga yaroqli holda tutish yo’llarini o’rgatadi. Shuningdek, remont-xizmat ko’rsatish korxonalari ishini tashkillashtirish, rejalash va loyihalash asoslarini ham o’rgatadi. «Mashinalar ishonchliligi va remonti» fanini o’rganish uchun aniq, umumiy muhandislik va mutaxassislik fanlarini (oliy matematika, fizika, k imiy o , materialshunoslik, materiallar qarshiligi, o’zaroalmashuvchanlik, traktor va avtomobillar, qishloq xo’jalik va meliorativ mashinalari, chorvachilikni mexanizatsiyalash, qishloq xo’jalik iqtisodi va boshqalarni) ham yaxshi bilish talab qilinadi. «Mashinalar ishonchliligi va remonti» asosiy tushuncha va atamalari. Ishonchlilikning asosiy tushunchalari (atamalari) davlat standarti tomonidan belgilanadi va ularni hamma xujjatlarda qo’llanilishi talab etiladi. Qishloq xo’jalik texnikalariga oid ishonchlilikning umumiy tushunchalari GOST 27.002-83 bilan belgilanadi. Ishonchlilik – mashinaning belgilangan rejimlarga va ishlatish, texnik xizmat ko’rsatish, remont qilish, tashish sharoitlariga mos keladigan berilgan chegaralarda belgilangan vaqt ichida eksplatatsion ko’rsatkichlar qiymatlarini saqlagani holda berilgan vazifalarni bajarish xususiyati.

Ishonchlilik – kompleks xususiyat bo’lib, mashina va uning qismlarining bo’zilmay ishlash, chidamlilik, remontga yaroqlilik va saqlanuvchanlik kabi xossalarning har birini alohida yoki bir yo’la bir nechtasini o’z ichiga olishi mumkin. Ishlamay qolish (otkaz) – mashinaning ishlash qobiliyatining buzilishidan iborat bo’lgan hodisa. Buzilmasdan ishlash – mashinaning biror vaqt ichida yoki qandaydir hajmdagi ishni bajargunga qadar o’zining ishlash qobiliyatini majburiy tanaffuslarsiz saqlash xususiyati. Chidamlilik (uzoq xizmat qilish) – mashina, agregat, uzel, tutashmaning o’zining ishlash qobiliyatini oxirgi holatgacha saqlash xususiyati. Oxirgi holat mashinani texnik xizmat ko’rsatmasdan yoki remont qilmasdan turib, undan foydalanish mumkin emasligi bilan belgilanadi. Oxirgi holat texnik xujjatlarda izohlanadi. Remontga yaroqlilik (ta‘mirboplilik) – mashina (agregat, uzel) ning mashinaning xizmat ko’rsatish (remont qilish) yo’li bilan ishlamay qolishi hamda nuqsonlarining oldini olish, aniqlash va bartaraf etishga moslashganligidan iborat xususiyati. Saqlanuvchanlik – mashina (buyum) ning o’z ish ko’rsatkichlarini saqlash va saqlanish muddati davomida va bu muddat tugugandan keyin ham texnik xujjatlarda ko’rsatilgan qiymatlarda saqlab qolish xususiyatlari. Bajargan ishi – ob‘yektning ishlash davomiyligi yoki hajmi. Agar ob‘yekt (mashina, agregat, uzel) tanaffuslar bilan ishlaydigan bo’lsa, u holda jami bajargan ishi hisobga olinadi. Bajargan ish vaqt, o’zunlik, maydon (gektar), hajm, massa va boshqa birliklarda o’lchanishi mumkin. Ishlamay qolgunga qadar bajargan ishi – remont qilinadigan mashinaning ishlamay qolishlar oralig’ida bajargan ishining o’rtacha qiymati. Nosozlik – mashinaning (buyumning) shunday holatiki, bunda u texnik xujjatlardagi talablarning loaqal bittasiga mos kelmaydi. Resurs – mashinaning (buyumning) texnik xujjatlarda izoxlangan oxirgi holatga qadar bajaradigan ishi. Birinchi remontgacha bo’lgan resurs, remontlararo resurs, belgilangan resurs va boshqa resurslar bo’lishi mumkin.

Xizmat muddati –mashina ishlatila boshlangandan yoki kapital remont-langandan to texnik xujjatlarda izohlangan oxirgi holatga kelguncha yoki hisobdan chiqarilgunga qadar kalyondar ishlash davomiyligi. Remontlararo resurs (xizmat muddati) – remont qilingan mashinaning texnik xujjatlarda izohlangan oxirgi holatga kelgunga qadar bajargan ishi. Ishlash qobiliyati – mashina (buyum) ning shunday holatiki, bunda mashina berilgan vazifalarni texnik xujjatlar talablariga mos keluvchi paramyorlar bo’yicha bajara oladi. Remont (ta‘mirlash) – ishlash qobiliyatini tiklash mashinaning nuqsonlarini bartaraf etish ishlari majmuidir. Mashina detallari uchun «tiklash» (avvalgi holatiga keltirish) atamasini qo’llash qabul qilingan. Joriy remont . Remontning bu turi mashinani ishlatish jarayonida bajariladi. Bunda ayrim kam resursli agregatlar, uzellar yoki mexanizmlarni almashtirish, tiklash va rostlash ishlari kiradi. Joriy remontda asosan agregat usulidan foydalaniladi. Bu usulda mashina ayrim qismlarining yangilari yoki remont qilinganlari bilan almashtirish orqali bartaraf etiladi. Kapital remont. Kapital remont (ta‘mirlash) chog’ida mashinalarning texnik resursi tiklanadi. Buning uchun mashina to’liq qismlarga ajratiladi, barcha agregatlari, uzellarining ishlash qobiliyati tiklanadi. Kapital remont vaqtida hamma detallari yuviladi, yoyilgan detallar (shu jumladan bazis detallar ham) yangisiga yoki tiklanganiga almashtiriladi, uzellar va mexanizmlar to’liq yig’iladi va rostlanadi. Yig’ib bo’lingan hhar bir mashina rostlanadi, bo’yaladi, chiniqtiriladi va sinaladi. Ishonchlilik va remont qilishga oid tushunchalar va ta‘riflarni bilish, mashinalarni remont qilish sifatini, ularning ishonchliligini baholash uchun ob‘yektiv mezonlarni tanlash imkonini beradi. Qishloq xo’jaligida remont sohasini rivojlanish bosqichlari. Mamlakatimizda qishloq xo’jalik texnikalarini remont qilish sanoati, asosan, o’tgan asrning birinchi choragidan boshlab shakllangan va u bevosita sobiq Ittifoq remont sanoati bilan bog’lik ravishda rivojlanib keldi. Qishloq xo’jaligidagi eng birinchi remont

ustaxonalari oddiy tokarlik stanoklari yoki xorijdan olib kelingan «Krauze» rusumli kombinatsiyalangan stanoklar, shuningdek, oddiy temirchilik asbob-uskunalari bilan jihozlangan edi. Ixtisoslashgan remont korxonalaridagi maxsus ta‘mirlash-xizmat ko’rsatish uskunalari ham turli chet el firmalari tomonidan yetkazib berilgan. Faqatgina gayka kalitlari va otvyortkalarni ustaxonalarda ishchilarning o’zlari tayyorlaganlar. Ikkinchi jahon urushi oldidan (1939-40 yillar) qishloq xo’jaligida mashinalardan foydalanish, texnik xizmat ko’rsatish va remont qilish usullari va texnologiyasi bir oz takomillashdi, ishlatiladigan uskunalar va apparatlar murakkablashib, jamoa va davlat xo’jaliklari, MTS lar, ta‘mirlash korxonalarida mexanizator va remontchi ishchilar ta‘mirlash soxasidagi ishlarida juda katta tajriba ortira boshladilar. Ushbu tajribalarni umumlashtirish va boshqalarga o’rgatish zarurati kelib chiqqan edi. Bu muammolarni hal etish uchun ilmiy tadqiqot ishlari ko’lamini kengaytirish, uni o’tkazish usullarini takomillashtirish talab etilardi. Ana shu maqsadlar uchun mamlakatning texnika jami o’quv yurtlarida bir necha yangi kafedralar (mashinalar remonti, mashina-traktor parkidan foydalanish) tashkil qilindi. Ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda mamlakat qishloq xo’jaligini tez suratlarda mexanizatsiyalashuvi, ishlab chiqarishning barcha tabaqalarida texnikani keng joriy yetilishi, remont-xizmat ko’rsatish ishlarining ham takomillashtirishni va bu ishlarning hajmini ortishini, mashinalarni remont qilish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratilishini qat‘iy talab etadi. 1947 yildan e‘tiboran qishloq xo’jaligida kuchli moddiy-texnika bazasi (mashinalarga texnik xizmat ko’rsatuvchi va ularni remont qilish ustaxonalar, zavodlar va boshqa vositalar) yaratilishga kirishildi. Ta‘kidlash lozimki, shu vaqtlarda qishloq xo’jaligi texnikalariga oid remont-xizmat ko’rsatish ishlari texnik xujjatlarsiz bajarilar edi. Shu sababli, bu ishlarni samarali bo’lishi mumkin emas edi, chunki muayyan (bir) ta‘mirlash-texnologik jarayonning o’zi turli ustaxonalarda, turlicha va ko’pincha noto’g’ri bajarilgan, remont sifati nisbatan past bo’lgan. Remont qilishning o’sha vaqtda yagona, eng ilg’or texnologiyasiga o’tishini ta‘minlash uchun texnik xujjatlar zarur bo’lib qoldi. Ana shunday xujjatlar RosNITI (sobiq GOSNITI) tomonidan ishlab chiqildi. 1949-1953 yillarda katta nusxada nashr etgan qishloq xo’jaligida

mashinalarni remont qilishning namunali texnologiyasining umumiy 2200 bosma varaqdan iborat 35 ta albom va kitoblarni o’z ichiga olgan. Bu texnologiya bir-birini to’ldiruvchi materiallarning nashr etgan g’oyat katta to’plamidan iborat bo’lgan. Ushbu texnologiyaga asosan, o’sha vaqtning o’zida mashinalarni remonti uchun mehnat sarfi, ta‘mirlashda talab etiladigan materiallarni sarflash normativlari, shuningdek, mashinalarni qishloq xo’jaligida foydalanishda sarflanadigan ehtiyot qismlar normativlari ham ishlab chiqilgan edi. Shunday tartibda ishlab chiqilgan texnik xujjatlar va ko’rsatilgan normativlarning afzalligi, mashinalarni u yoki bu ustaxonalarda umumiy texnologiya hamda normativlarga muvofiq ta‘mirlash samarali bo’lishini ta‘minlangan. Odatda, yagona (umumiy) texnologiya va belgilangan noromativlar shaklidagi texnik xujjatlarga amal qilib ish yuritgan ustaxonalarda remont ishlari bilan band ishchilar soni va mashinalarni remont qilish vaqti qisqargan, mehnat unumdorligi oshgan, ishchining ish xaqi barqarorlashgan, remont sifati yaxshilangan va uning harajatlari kamaygan, ishlab chiqarish madaniyati ortgan. Umumiy texnologiya samaradorligining eng asosiy afzalligi shundaki, yuzlab-minglab ishchilarni kasb mahoratini oshirish imkonini bergan, ta‘mirlash ishlarini to’g’ri usullar bilan bajarishga tez o’rgatib borilgan. Ammo, bu davrga kelib, jamoa va davlat xo’jaliklarining moliyaviy ahvoli yaxshilanib, o’zlari ko’plab texnikalar sotib ola boshladilar, natijada MTS (Mashina-traktor stantsiyalari) lar tugatila boshlandi. 1958 yilda MTS lar tugatilgandan so’ng qishloq xo’jalik texnikasi remontiga oid va ularga texnik xizmat ko’rsatish ishlarini tashkil etishda va raxbarlik qilishda ayrim noaniqliklar paydo bo’ldi. Ushbu noaniqliklarga barham berish maqsadida, 1961 yilda sobiq Ittifoq hukumatining qarori bilan Butunittifoq «Soyuzselxoztexnika» birlashmasi tashkil etildi. Shundan keyin, qishloq xo’jaligida mashinalarni remont qilish, mamlakat xalq xo’jaligining alohida tarmog’i sifatida normal rivojlanish uchun zarur bo’lgan barcha imkoniyatlar yaratildi. Mamlakatning har bir respublikasida, viloyat va tumanlarida «Selxoz texnika» bo’limlari tashkil etildi, ular qoshida bir necha yangi tilni ixtisoslashgan ustaxonalar, remont zavodlari va texnikaviy almashtirish punktlari barpo etildi.

Qishloq xo’jaligida remont soxasining bazasini rivojlantirish rejasiga ko’ra, 1961-1962 yillarda bajarilgan dastlabki xisoblar ishlab chiqariladigan mashinalar, qishloq xo’jaligida yyoarli darajada uzoq muddat unumli ishlashni uchun xalq xo’jaligining ushbu tarmog’iga katta mablag’ ajratish zarurligini belgilab berdi. Qishloq xo’jaligida remont soxasiga stanok va boshqa remont-texnalogik uskunalar va xakozalarga xaddan tashqari talab borligi aniqlanadi. Umuman olganda, «Soyuzselxoztexnika» tizimi faoliyat ko’rsatgan 1961-1985 yillar davomida qishloq xo’jaligi remont soxasida bir necha yuzlab ixtisoslashgan ustaxonalar, remont zavodlari, ilmiy tadqiqot laboratoriyalari va institutlari tashkil etildi va ushbu davrda mazkur soxa sezilarli darajada rivojlandi. 1985 yildan keyin sobiq Ittifoqda qayta qo’rish davri boshlanishi munosabati bilan, qishloq xo’jaligini ham qayta qo’rish davri boshlandi. «Soyuzselxoztexnika» davlat komityoi tugatildi va uning o’rniga «Davlat agrosanoat» komityoiga bo’tunittifoq xo’jaligi soxasini boshqarish bilan birga, texnika bilan ta‘minlash va uni tuzatish vazifalari ham yo’qlatildi. Ammo, 1985-1991 yillar davomida remont sohasida deyarli rivojlanish bo’lmadi. Rempublikamiz mustaqilligi e‘lon qilingandan (1991y.) keyin, qishloq xo’jaligi remont soxasida ham o’zgarishlar sodir bo’ldi. Hozirgi kunda qishloq xo’jaligida «O’zagromashservis» davlat uyushmasining joylardagi remont korxonalari faoliyat ko’rsatmoqdalar.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.S.M.Strelkov,Mexanika. Toshkent, „O`qituvchi“ nashriyoti 1975yil. 2.S.E.Frish, A.V.Timoreva, Umumiy fizika kursi I-tom. Toshkent “O`qituvchi” nashriyoti. 1971,1972,1973 yil. 3.M.O`lmasova va boshqalar. Fizika mexanika,molekulyar fizika va issiqligi. Toshkent “O`qituvchi” nashriyoti 1970 yil. 4. M.M. Arxangeliskiy, Kurs fizika mexanikom “prosvemleniy” 1970 yil. 5. S.Y.Xaykin. “Fizicheskiy osnovi” mexanikom “prosvemleniy“ 1975 yil.

Похожие

Kirish Qishloq xo’jligi o’quv fanining maqsadi va vazifalari

O‘g‘it qo‘llash tizimi fanining maqsadi vazifasi va asosiy masalalari

Mashinalarni remont qilish turlari va usullari. Qishloq xo’jalik remont-xizmat ko’rsatish bazalari, ularni loyihalash tartibi va boshlang’ich ma‘lumotlar

Mashinalar va uskunalarni remont qilish ishlab chiqarish jarayonlari. Remont ob‘yektlarini yuvish, tozalash va bo’yoqlash asoslari

Tuproqshunoslik fanining maqsadi, vazifalari va ahamiyati. Fanning rivojlanish tarixi