Ипак қурти уруғини жонлантириш ва тарқатиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ипак қурти уруғини жонлантириш ва тарқатиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55.5 KB

Ипак қурти уруғини жонлантириш ва тарқатиш Режа: 1. Инкубация тўғрисида тушунча. 2. Инкубаторияни танлаш ва ташкил этиш. 3. Уруғни инкубацияга қўйиш муддатини аниқлаш. 4. Ипак қурти уруғини жонлантириш ва тарқатиш.

Таянч иборалар: Инкубация, инкубатория, бино, мослама, жонлантириш, ҳарорат, муҳит, тарқатиш. Инкубация сўзи лотин тилидан олинган бўлиб, инкубс жонлантирмоқ ёки очирмоқ деган маънони англатади. Шунинг учун ипак қурти уруғини инкубация қилиш деганда сунъий шароитда маълум ҳарорат, намлик, ҳаво, уруғлик таъсирида уруғдан (тухумдан) қурт очириш тушунилади. Тут ипак қурти махсус жиҳозланган биноларда сунъий шароитда очилади. Бундай бинолар и н к у б а т о р и я л а р дейилади. Тажриба ёки илмий ишлар учун ишлатиладиган оз миқдорда уруғни термостат ёки шкафда жонлантириш мумкин, улар инкубаторлар деб аталади. Ипак қурти уруғини ривожланиши ва ундан қурт очиб чиқишида ташқи муҳит шароитининг (иссиқлик, намлик, ҳаво, ёруғлик) таъсири катта аҳамиятга эга. Шулардан энг муҳими иссиқликдир. Иссиқлик манбаи табиий ва сунъий бўлиши мумкин. Табиий иссиқлик қуёш нури таъсирида, суний иссиқлик эса махсус иситгичлар (печка, термостат, батарея, электор энергияси ва ҳаказолар) ёрдамида ҳосил қилинади. Уруғни табиий ва сунъий таъсирида жонлантириш мумкин. Уруғ табиий шароитда жонлантирилса-табиий инкубация, сунъий шароитда жонлантирилса эса сунъий инкубация деб аталади. Уруғ очириш махсус бинолар (инкубаториялар), одамлар яшайдиган уйлар ва хўжаликнинг умумий биноларидан фойдаланилади. Инкубатория барча агротехника ва зоогигиена қоидаларига жавоб берадиган ва хўжалик ўртаисда, яъни қурт боқувчи звеноларнинг қурт олишига қулай ва яқин жойда бўлиши керак. Инкубатория хизмат қиладиган жой доирасининг радиуси 4-5 км дан ошмаслиги, яъни инкубатория билан қуртхона орасидаги масофа учун 1соатдан ортиқ вақт сарфламаслиги керак. Инкубатория учун печкаси бўлган қуруқ, ёруғ, ғишт ёки пахсадан қилинган, иссиқликни яхши сақлайдиган бинолар ажратилади. Бундай

капитал биноларда ҳарорат ва ҳавонинг нисбий намлиги бир меъёрда, яъни уруғни жонлантириш учун керакли даражада сақлаб туриш мумкин бўлади. Уруғ жонлантирилаётган хонага бегона одамлар кириши ман қилинади, чунки уларнинг пояфзаллари ва кийим-бошида чанг билан ипак қурти касалликларини қўзғатувчи ва юқтирувчи турли заҳарли микроблар бўлиши ҳам мумкин. Бундан ташқари, инкубатроия ичкарисига кирадиган эшик ташқарисига 4-5% ли формалин эритмаси билан қўлланган латта ташлаб қўйилиши лозим. Тут ипак қурти кассаликларини даволаш усуллари деярли бўлмаганлиги учун уларга қарши курашиш чоралари асосан профилактика ва санитария тадбирларини ўз ичига олади. Кўкламда уруғни жонлантириш даврида ўтказиладиган профилактика тадбирларига инкубатория учун ажратилган бинони ва инкубация учун ажратилган бинони ва инкубация учун зарур бўлган асбоб-ускуна ва жихозлар, инвентарь, материалларни дезинфекция килиш ишлари киради. Бу тадбир уруғлардан соғлом қуртлар чиқишини таъминлайди. Дезинфекция ишлари алоҳида аҳмиятга эга бўлиб, санитария – профилактика тадбирларининг асоси ҳисобланади. Маълумки, дезинфекция турли касалликларни йўқотишга ёки уларнинг олдини олишга қаратилган тадбирлар комплексидан иборат. Шунга яраша дезинфекция икки хил бўлади. 1. Касаллик ўчоғи (манбаи)ни дезинфекция қилиш. 2. Касаллик тарқалиши олдини олиш мақсадида дезинфекция қилиш. Дезинфекция сифати унинг ўтказилиш муддати ва усулларига, шунингдек, ишлатилган кимёвий моддаларнинг таъсирчанлигига боғлиқ. Инкубаторияларни дезинфекция қилиш учун «Автомакс» пуркагичи ёки деҳқончилигида ишлатиладиган ОДН типидаги пуркагичлардан фойдаланилади. Инкубаторияни дезинфекция қилиш учун 4% ли формалин; 2% ли монохлорамин ва гипохлорид калъцийдан фойдаланилади.

Ипак қурти боқиш мавсумини муваффақиятли ўтказиш ва унинг маҳсулдорлигининг юқори бўлиши кўп жиҳатдан уруғни жонлантириш муддатини тўғри аниқлашга боғлиқ. Қуртнинг ҳар бир ёши учун тут дарахтининг барглари маълум даражада етилган бўлиши керак. Шундагина қуртлар яхши ривожланиб, тез ўсади ва сермаҳсул бўлади, сифатли пилла ўрайди. Уруғни инкубацияга қўйиш муддати 4 усулда аниқланади. 1. Ўтган йиллари қурт уруғи очиришга қўйилган ва улар энг яхши жонланишга эга бўлган йиллардаги маълумотларга қараб. 2. Тут дарахтидан илгари барг чиқарадиган баъзи бир дарахт ёки ўсимликларнинг ривожланиши ёки гуллашига қараб. 3. Фойдали ҳароратлар йиғиндисига қараб. 4. Тут дарахти новдасига куртакларнинг ўсши ва ривожланишини кузатиб бориш йўли билан. Ипакчилик саноат асосига кўчирилган жойларда моновольтин (бир йилда насл берадиган) зотлар ва улардан ҳосил бўлган дурагайларнинг уруғлар икки усулда жонлантирилади: Ҳ а р о р а т н и а с т а-с е к и н о ш и р и б б о р и ш йўли билан уруғни жонлантириш; ҳ а р о р а т н и ў з г а р т и р м а с д а н, яъни д о и м и й (муайян) даражада сақлаш йўли билан уруғни жонлантириш. Қурт уруғини жонлантиришнинг иккинчи усули қўлланилганда икубация муддати биринчи усулдагига нисбатан 3-5 кунга қисқаради. Ҳ а р о р а т н а с т а – с е к и н о ш и р и б б о р и ш у с у л и баҳор совуқ келган йилларда, об-ҳаво бир хил бўлмаган ва баҳорги қаттик совуқлар бўлиши ёки эрталаблари совуқ бўлиши кутилган ҳолларда қўлланилади. Ҳ а р о р а т н и ў з г а р т и р м а с д а н, я ъ н и д о и м и й д а р а ж а д а с а қ л а ш й ў л и билан жонлантириш қўйидаги ҳолларда қўлланилади. а) уруғни инкубация қилиш даврини қисқартириш зарур бўлганда, яъни қурт боқишни тезроқ бошлаш зарур бўлиб қолган тақдирда.

Мисол учун уруғни инкубацияга қўйиш муддати кечиккан бўлса, шундай усулдан фойдаланилади; б) уруғ заводларининг насл олинадиган ниҳояларида битта зотнинг уруғи бир инкубаторияга бир неча муддатда қўйилиши керак бўлиб қоган ҳолларда; в) уруғ инкубацияга қўйилишидан олдин ҳаво ҳарорати 14С дан юқори ҳароратли жойда сақланганлиги маълум бўлган ҳолларда ҳам фойдаланилаи. Ипак қуртининг мазкур зоти ёки дуранайнинг уруғлик давридаги ҳаётчанлигига қараб унга баҳо берилади. Уруғларнинг жонланувчанлиги айрим вақтда қуртнинг уруғидаги ҳаётчанлиги деб аталади. Уруғларнинг жонланувчанлиги қўйидаги уч усулдан фойдаланиб аниқланади: 1-у с у л – жонланган уруғлар сонига қараб. Бунда жонланиш фоизи инкубацияга қўйилган уруғларнинг жонланганлик сонига қараб ҳисобланади. Шу мақсадда уруғдан учта намуна (ҳар бирида юз донадан уруғ) олиниб, очириш учун инкубаторияга қўйилади. Уруғлардан чиққан қуртлар териб олингандан кейин жонланмай қолган уруғлар саналади. Уруғларнинг жонланиш фоизи жонланган уруғлар сонининг дастлабки уруғлар сонига нисбати бўйича ҳисобланади. Бунинг учун қўйидаги формуладан фойдаланилади: жонланиш, % А – Н . 100, А Бу ерда А – жонлантириш учун инкубацияга қўйилган уруғлар сони. Н – жонланмасдан қолган уруғлар сони. 2-у с у л – жонланган уруғлар массасига қараб. Бу усул асосан жамоа хўжаликларининг инкубаторияларида қўлланилади. Бунда жонланиш фоизи инкубацияга қўйилган уруғларнинг қанча миқдорда (г хисобида) жонланганлигига, яъни чиққан қуртлар массасига қараб аниқланади ва қўйидаги формуладан фойдаланилади: жонланиш , % = Г х 100 . 100, В х 70

Бу ерда: Г – уруғдан чиққан қуртларнинг массаси, г. В – инкубацияга қўйилган уруғларнинг массаси, г. 70 – қоида бўйича уруғдан қуртларнинг жонланиб чиқиш фоизи. Бу усул биринчисига қараганда унчалик аниқ эмас. 3-у с у л – жонланмасдан қоган уруғлар массасига қараб аниқлаш. Бунинг учун жонланмасдан қолган уруғларни елпиб жонланган уруғларнинг қобиқларидан тозаланади ва қўйидаги формула бўйича аниқланади: жонланиш, % = В х в . 100, В Бу ерда: В – инкубацияга қўйилган уруғлар массаси, г. в – жонланмасдан қолган уруғлар массаси, г. бу усул ҳам биринчисига нисбатан унчалик аниқ эмас, шунинг учун иккинчи ва учинчи усулларлдан инкубатория ишини тахминий баҳолашЮ, яъни чамалаш мақсадида фойдаланилади.

Адабиётлар рўйхати 1. Республикада пиллачиликни ривожлантириш чора тадбирлари тўғрисида Вазирлар Маҳкамасининг 2012, 2013, 2014, 2015 йиллардаги қарорлари ва фармонлари. 2. Абдуллаев У. Тутчилик, Т. 1991 й. 3. Абдурахмонов А.Рождественский К.М. Ипак қурти наслчилиги ва уруғчилиги. Тошкент, 1991 й. 4. Ахмедов Н., Муродов С. – Ипакчилик асослари. Тошкент, 1998 й. 5. Федеров А.И. «Тутоводство» Селхозиз 1954. 6. Сахобиддинов С.С. «Ўсимликлар систематикаси» Ўқитувчи, 1970. 7. «Пиллачилик» Ўкув қўлланмаси. 1971. 8. «Тутоводство лабораторно практические работы» Ўқитувчи, 1974. 9. Рахманбердиев К., Дузь-Крятченко М.Ф., Муҳаммеджанова Ш. «Лабораторно практические работы» «Матбуот», Т., 1978. 10. Рахманбердиев К., Муҳаммаджанова Ш. «Тут селекцияси» «Меҳнат»,1988.

Похожие

Ипак қурти биологияси

Ипак қурти касалликлари ва зараркунандалари

Ипак қурти боқиш агротехникаси

Пиллаларни тайёрлаш ва уларга дастлабки ишлов бериш

Тут ипак қуртининг морфологияси, анатомияси ва физиологияси