Буғдой уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона оғирлиги ва намлигини аниқлаш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Буғдой уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона оғирлиги ва намлигини аниқлаш

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

325.5 KB

Буғдой уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона оғирлиги ва намлигини аниқлаш Режа: 1. Буғдой донининг 1000 та уруғ вазни ва доннинг намлигини аниқлаш усулларини 2. Уруғликлар намликларини аниқлаш

Адабиётларда буғдойнинг 1000 дона уруғи оғирлиги экиш сифатининг кўрсатгичларидан бири эканлиги қайд этилади. Тўлиқ ва йирик уруғлар одатда бир вақтда ва тезлик билан униб чиқади. Буғдойнинг 1000 дона уруғи вазни навларида ва этиштириш шароитларига қараб бир-биридан фарқланади. Буғдойнинг 1000 дона уруғи вазни фақат кондицион уруғликлар учун аниқланади. Буғдой донининг намлиги сақлаш, ташиш ва қайта ишлаш даврларида катта аҳамиятга эга. Стандартларда кўрсатилган дон намлиги меъёрлари доннинг дастлабки сифатини кўпроқ сақлай олади (расм.). Сақлаш учун ажратилган буғдой уруғи намлиги стандартнинг “Уруғлик буғдой ва полба”, “Навдорлик ва экинбоплик сифатлари” техник шартларига биноан 14% дан ошмаслиги керак. Ўриб олинган йили экиладиган янги хосилдан йиғиб олинган кузги буғдой уруғлари намлиги 15% гача бўлишига йўл қўйилади. Келтирилишича, сақланаётган буғдой уруғлиги бу намлик чегарасида узоқроқ вақтга ўсиш харакати ёки микроорганизмлар таъсирлари белгиларисиз сақланади. Машғулот мақсади . Буғдой донининг 1000 та уруғ вазни ва доннинг намлигини аниқлаш усулларини лаборатория шароитида ўрганиш машғулотнинг асосий вазифасидир. Керакли ўқув предметлари ва лаборатория асбоб ускуналари . Амалий ва лаборатория машғулотлари учун ўқув ва услубий қўлланмалари, ҳар хил буғдой навлари уруғликларидан ўртача намуналари, 0.01 аниқлигидаги лаборатория электрон тарозилари, элаклар, диапозони 100о С дан 150оС гача + - 2о С бўлган қуритиш шкафлари, лаборатория тегирмони (8-илова), металл бюкслар (расм 98), электрон совутгич ёки эксикаторлар (расм), қум соат, қаламлар, қисгич, ўчиргичлар, чизғич ва бошқалар.

расм. ГОСТ 10467-76. Қишлоқ хўжалиги экинлари уруғлари. Навдорлик ва экинбоплик сифатлари. Техник шартлар. Машғулот ўқитувчининг қисқа лаборатория ишларини бажариш тартиби ҳақидаги йўлланмаси билан бошланади. Талабаларнинг академик гуруҳлари иштирокида ўтказилган лаборатория таҳлиллари тажрибаларига асосан талабалар лабораторида жойларда этиштирилган ва ҳар хил навларга таллуқли буғдой уруғликлари ўртача намуналаридан қанчалик борлигига қараб 3, 6 кишилик кичик гуруҳларга бўлинишлари керак. 1-иш. Талабаларнинг гуруҳлари 1000 дона буғдой уруғининг вазнини аниқлашлари учун стандарт услубиятига асосан буғдой уруғликлари ўртача намуналар ва тегишли ёрлиқ жойлаштирилган халтачалардан бирини танлаб

ажратиб оладилар. Навбатда қишлоқ хўжалиги экинлари уруғликлари сифат кўрсатгичларини лабораторияда таҳлил қилиш учун аккредитацияланган марказий синов лабораториясидан бирининг иш тартибига ўхшаш ҳолатда (расм) ўз дафтарларига уруғлик маълумотлари кўчирилади. Синов лабораторияларида бириктирилган намуналар ҳужжатларини тўғрилиги ўрганилади ва рўйхатга олиш дафтарига хўжалик номини, нави, авлоди, хосил йили, келиб чиқиши, уруғлик партия рақами ва вазни, жой сони ва бошқа стандарт талабидаги маълумотлар қайд этилади. Талабаларнинг ҳар бир кичик гуруҳидан бир киши ўзларининг уруғлик тозалиги таҳлилидан ўтган уруғлик намунаси стол устига тўкилади. Бу ишчи намунадан, танламасдан 500 донадан 2та субнамуналар санаб олинади. Улар 0,01 аниқлигидаги электрон тарозида тортилади. Олинган вазн кўрсатгичларини иккига кўпайтириб 1000 та уруғ вазни аниқланади. ГОСТ 12042-80 га биноан икки қайтарилиш бўйича алоҳида тортиб аниқланган маълумотлар бир-бирига қўшилиб 2га бўлиш орқали ўртачаси чиқарилади. Шу билан бирга икки қайтарилиш ўртасидаги фарқ аниқланади ва у рухсат этилган фарқ билан солиштирилади (жадвал). Солиштириш жадвал маълумотлари бўйича амалга оширилади. Мисол учун: 1-субнамуна оғирлиги 13,68 г. 2-субнамуна оғирлиги 14,05 г бўлсин. Икки намуналарнинг умумий оғирлиги: 13,68 + 14,05 = 27,73 ёки 28 г. Икки қайтарилиш ўртасидаги ҳақиқий фарқ: 14,05 – 13,68 = 0,37 г. Икки қайтарилишни қўшгандаги оғирлиги (28 г) ни 16 -жадвалдаги “Ўнлик” бўйича устунидан 2 ни, жадвалнинг “Бирлик” устунларидан эса 8 топилади. Бу ҳар иккала сонларнинг жадвал бўйича кесишган катагидаги рухсат этилган фарқ 0,42 эканлиги аниқланади. Шундай қилиб, икки параллел таҳлиллар ўртасидаги фарқ (0,37) рухсат этилган фарқдан (0,42 дан) кичик бўлгани учун таҳлил тўғри ўтказилган деб ҳисобланади. Агар таҳлиллар ўртасидаги фарқ рухсат этилган фарқдан ортиқ чиқса, таҳлил учун учинчи субнамуна олинади ва натижа маълумоти юқоридаги икки

субнамуналар натижалари билан ҳисобланиб ўртачалар фарқи рухсат этилган фарқ билан солиштирилади. расм. Қишлоқ хўжалиги экинлари уруғликларининг сифат таҳлили учун келтирилган ўртача намуналарини рўйхатга олиш ва идентификациялаш жараёни. Аккредитацияланган марказий синов лабораторияси мудири Улуғбек Ҳасанов ва ТошДАУ амалиётчиси, собиқ 4-босқич талаба Нарзуллаэва Юлдуз. Топшириқ. Талабалар кичик гуруҳлари орасида баҳорги ва қузги буғдой навлари 1000 дона уруғликлари вазнлари кўрсатгичларини таққосланг ва илмий ҳамда амалий билимларга асосланиб мавжуд фарқларини асослаб беринг. 2-иш. Уруғликлар намликларини аниқлаш учун ҳам стандарт томонидан ўрнатилган услубиятга амал қилиш керак. Бунда талабалар дафтарларига таҳлилнинг дастлабки ва натижавий маълумотларини киритишлари учун ишчи жадвал (жадвал) чизишлари керак.

Таҳлил услуби янчилган ёки майдаланиб лаборатория қуритиш шкафларида қуритилган уруғларни тортишга асосланган (расм 96). Буни бажариш учун ҳар бир кичик гуруҳ талабалари пластмасса ёки шиша идишга жойланган иккинчи уруғ намунасидан 50 г лик уруғ ажратиб олади (расм). Уруғлар лаборатория тегирмонида 40 секунд мобайнида майдаланади. Жадвал. Рухсат этилган фарқлар катталиклари, г. O’nlik Birlik 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 - 0,02 0,03 0,04 0,06 0,08 0,09 0,10 0,12 0,14 1 0,15 0,16 0,18 0,20 0,21 0,22 0,24 0,26 0,27 0,28 2 0,30 0,32 0,33 0,34 0,36 0,38 0,39 0,40 0,42 0,44 3 0,45 0,46 0,48 0,50 0,51 0,52 0,54 0,56 0,57 0,58 4 0,60 0,62 0,63 0,64 0,66 0,68 0,69 0,70 0,72 0,74 5 0,75 0,76 0,78 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,87 0,88 6 0,90 0,92 0,93 0,94 0,96 0,98 0,99 1,00 1,02 1,04 7 1,05 1,06 1,08 1,10 1,11 1,12 1,14 1,16 1,17 1,18 8 1,20 1,22 1,23 1,24 1,26 1,28 1,29 1,30 1,32 1,34 9 1,35 1,37 1,38 1,40 1,41 1,42 1,44 1,45 1,47 1,48 Электрон тарозилар (расм 96) ёрдамида майдаланган уруғлардан ҳар бири 5 г дан субнамуналар олинади. Уларни олдиндан тозаланиб қуритилган ва вазни ўлчанган рақамли алоҳида металл бюксларга (расм 98) солинади. Уруғ солинган бюксларни олдиндан қиздириб қўйилган (ҳарорати 150о С гача қиздирилган) қуритиш шкафига жойлаштирилади (жойлаштиришда қопқоқлари ёнларига ёки остига қўйилади). Шкафнинг эшиклари яхшилаб ёпилади, сўнгра 150о С ҳарорат кўрсатгандан кейин вақт белгиланади. Қуритиш 20 минут давомида 150о С ҳароратда амалга оширилади. Белгиланган вақт тугаши билан шкафдан бюкслар олинади ва қопқоқлари ёпилади. Бюксларни совутиш

эксикаторларда (расм 107) амалга оширилади. Бунинг учун бюкслар эксикаторга жойлаштирилади ва 15-20 минут давомида бутунлай совутилади. Совутилганидан сўнг бюкслар яна тортилади. Қуритилгунигача бўлган бюкслар оғирлигидан қуритилгандан кейинги бюкслар вазнлари фарқларини ҳисоблаш йўли билан йўқотилган намлик вазни аниқланади. Уруғлик намлик фоизи йўқотилган намликни 100 сонига кўпайтириб, олинган сонни дастлабки уруғ вазни 5.0 га бўлиш билан аниқланади. Мисол учун №2- бюксдаги йўқотилган намлик 0,57 г ни ташкил этса, бу 0,57 г ни 100 сонига кўпайтириб, хосил бўлган 57 ни дастлабки 5 г субнамуна оғирлигига бўлинади ва чиққан кўрсатгич 11,4 % эканлиги аниқланади. Шу тарзда 2 чи субнамуна, яъни №19- бюксдаги йўқотилган 0,55 г ни 100 сонига кўпайтириб чиққан 55 ни дастлабки 5 г га бўлинади, ва 11,0 % эканлиги топилади. Энди иккала натижа қўшилиб: 11,4 + 11,0 = 22,4 аниқланади. Бу сон 2 га бўлинади ва ўртача намлик 11,2 % эканлиги топилади. Жадвал. Уруғ намини ҳисоблаш жадвали Namuna № Bo’sh byuks vazni, g. Sub namuna vazni, g. Byuks bilan birga subnamuna vazni, g. Yo’qotilgan namlik O’rtacha namlik, %.Quritilganicha Quritilganida n so’ng Grammda Foizda 1 2 Икки намуналардан олинган намлик кўрсатгичлари фарқи 0,5% дан ошмаслиги керак. Бундай натижада намликни аниқлаш стандарт бўйича тугатилган ҳисобланади. Акс ҳолда намлик фарқи 0,5% дан юқори бўлса, таҳлиллар намлик 0,5% дан кам бўлганигача давом эттирилади. Икки намуналар орасидан ҳисоблаб чиқарилган ўртача кўрсатгич катталиги жадвалнинг ўртача намлик устунига ишонч билан ёзилади.

Топшириқ. Намликни аниқлаш учун лаборатория таҳлилини бошқа Юмшоқ ва қаттиқ буғдой навлари уруғлари иштирокида ҳам такрорланг.

Адабиётлар : 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

Похожие

Сули уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Арпа уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш

Маккажўхори уруғларини 1000 дон оғирлиги ва намлигини аниқлаш

Жўхори уруғларини 1000 дон оғирлиги, кўкариш кучи ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Тритикале уруғларини 1000 та дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш