Асосий ишлаб чиқариш воситалари билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Асосий ишлаб чиқариш воситалари билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

332 KB

Асосий ишлаб чиқариш воситалари билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили Режа: 1. Таҳлилнинг аҳамияти, мақсади ва манбалари. 2. Асосий воситалар таркиби ва таркибий тузилиши динамикасининг та ҳ лили 3. Тезлашган амортизация ажратмасининг фонд қ айтимига таъсирининг таҳлили. 4. Асосий ишлаб чиқариш восита лари билан таъминланиш даражасининг таҳлили. 5. Асосий ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили. 6. Асосий воситалар ва улардан фойдаланиш даражаси ўзгаришининг ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирининг таҳлили.

Таҳлилнинг аҳамияти, мақсади ва манбалари. Барча соҳаларда ва шу жумладан қишлоқ хўжалигида ҳам ишлаб чиқаришни асосий воситаларнинг иштирокисиз ташкил қилиб бўлмайди. Асосий ишлаб чиқариш фондлари ишлаб чиқаришнинг муҳим омилларидан бири бўлиб ҳисобланади. Маҳсулот ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёнида кўп йиллар даврида хизмат қилувчи, ўзларининг эскирган қисмини яратилган маҳсулот ёки кўрсатилган хизмат қийматига ўтказиб борувчи, ўз натура шаклини сақлаб қолувчи, меҳнат воситалари асосий воситалар деб аталади. Буларга трактор, комбайн, транспорт воситалари, иморатлар, иншоотлар, маҳсулдор ва ишчи хайвонлар ва бошқаларни мисол қилиб кўрсатиш мумкин. Қишлоқ хўжалик корхоналари (ширкат хўжалиги, фермер хўжалиги ва бошқалар)да ишлаб чиқаришни замон талабига мос ҳолда ривожлантириш кўп жиҳатдан асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш холатига ва айниқса, улардан самарали фойдаланиш даражасига боғлиқ бўлади. Шунинг учун ҳам хўжаликнинг асосий фондлар билан таъминланиш даражасини ҳамда унинг улардан фойдаланиш аҳволини ўрганиш ва иқтисодий таҳлил қилиш катта аҳамиятга эгадир, чунки таҳлил туфайли асосий фондлар билан таъминланиш даражасини яхшилаш ва улардан самарали фойдаланиш даражасини ошириш имкониятлари аниқланади. Таҳлилнинг мақсади бўлиб нима ҳисобланади? Таҳлилнинг мақсади бўлиб, асосий ишлаб чиқариш фондларининг холатини ўрганиш асосида улар билан таъминланиш даражасини яхшилаш ва улардан фойдаланиш самарадорлигини янада ошириш имкониятларини аниқлаш ҳисобланади. Шу нуқтаи назардан таҳлилнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: 1. Асосий ишлаб чиқариш фондлари билан хўжаликнинг таъминланиш даражасини ўрганиш ва баҳо бериш; 2. Асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш смарадорлигини ифодаловчи кўрсаткичларни ўрганиш ва баҳо бериш;

3. Асосий фондлардан фойдаланиш смарадорлиги ўзгаришига омиллар таъсирини аниқлаш ва баҳо бериш; 4. Асосий фондлар ва улардан фойдаланиш даражаси ўзгаришининг ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирини ўрганиш; 5. Асосий фондлардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш имкониятларини аниқлаш ва жалб қилиш бўйинча таклифлар бериш. Асосий фондлар билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш аҳволини таҳлил қилиш учун қуйидаги манбалардан фойдаланиш мумкин: 1. Бухгалтерия баланси (1-шакл); 2. Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот маълумотлари (2-шакл); 3. Асосий воситалар ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот (3-шакл); 4. Ташкилот, корхоналарнинг асосий фаолияти кўрсаткичлари тўғрисидаги ҳисобот (6-шакл); 5. 11-шаклда тузилган давлат статистика ҳисоботи таркибидаги «Асосий воситаларнинг мавжудлиги, ҳаракати ва таркиби» тўғрисидаги 1-бўлим маълумотлари. Асосий воситалар таркиби ва таркибий тузилиши динамикасининг та ҳ лили Асосий воситалар деганда корхоналар хўжалик фаолиятида узо қ муддат иштирок этувчи, ў зининг эскирган қийматини яратилган маҳсулот қийматига ў тказиб борувчи ва ў зининг натурал шаклини ў згатирмасдан са қ лаб қ олувчи ме ҳ нат воситалари тушунилади. Асосий воситаларнинг таркиби ва таркибий тузилишининг таҳлилига ў тишдан олдин уларнинг ҳ ар бир тури, гуру ҳ и ва жами бўйича ҳажми (суммаси)ни ва салмоғини йил боши ва йил охири учун ёки базис ва ҳисобот йиллари учун ҳ исоблаб олиш зарур. Буларни ҳ исоблашда уларнинг бошлан ғ ич ва қо лдик қийматларидан фойдаланилади. Таҳлил ҳисобот йили учун амалга оширилса, йил боши ва йил охиридаги қийматлари, агар у қ атор йиллар учун амалга оширилса, ў ртача йиллик қийматлари ҳажми олинади. Шу кўрсаткичлар асосида ҳ ар

бир тури ва гуру ҳ ининг салмоғи ҳ исобланади. Буни ани қ лаш учун асосий воситаларнинг турига ва гуру ҳ ига тегишли б ў лган қиймати (суммаси)ни 100 фоизга к ў пайтириб, натижасини уларнинг жами қийматига б ў лиш керак. Асосий воситалар ҳажми ва салмоғи билан бо ғ ли қ б ў лган кўрсаткичлар ани қ лангандан кейин уларнинг таркиби ва таркибий тузилиши динамикасининг таҳлили амалга оширилади. Биринчи навбатда асосий воситаларнинг икки гуру ҳ и бўйича, яъни асосий ва ноасосий ишлаб чи қ ариш воситалари гуруҳлари бўйича уларнинг ҳажми ва салмоғи динамикасининг ўзгариши таҳлил килинади. Бунинг учун ҳ ар бир гуруҳ ва жами бўйича асосий воситаларнинг йил охиридаги ҳажмини (суммасини) йил бошидаги ҳажмига солиштириб, мутла қ ўзгариши ани қ ланади. Шундан кейин йил охиридаги салмоғини йил бошидаги салмоғига солиштириб, таркибий тузилишидаги нисбий ўзгариши ани қ ланади. Мутла қ ва нисбий кўрсаткичлар асосида асосий воситалар таркиби ва таркибий тузилишига ба ҳ о берилади ва хулоса қ илинади. Агар таҳлил базис йилига нисбатан амалга оширилса, асосий воситаларнинг ў ртача йиллик қиймати асосида барча кўрсаткичлар ҳ исоблаб олинади ва улар асосида ю қ оридаги тартиб бўйича таҳлил амалга оширилади. Асосий воситалар гуруҳлари бўйича таркиби ва таркибий тузилишининг таҳлилидан с ў нг қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришига тегишли б ў лган асосий ишлаб чиқариш воситалари таркиби ва таркибий тузилиши динамикасининг таҳлилини амалга ошириш зарур. Бунда асосий воситаларнинг ҳ ар бир тури, гуруҳи ва жами бўйича ҳажми ва салмоғининг ўзгариши ани қ ланиб, ба ҳ о берилади. Таҳлил этиш тартиби асосий воситаларнинг гуруҳлари бўйича амалга оширилган таҳлилдан, яъни ю қ орида баён қ илинган таҳлил усулидан фар қ қ илмайди, шунинг учун буерда уларнинг таҳлилига т ў хталмадик. Асосий воситалар таркиби ва таркибий тузилишининг таҳлилини ў симликчилик ва чорвачилик тармо қ лари бўйича амалга ошириш зарур.

Тезлашган амортизация ажратмасининг фонд қ айтимига таъсирининг таҳлили. Ишлаб чиқаришда қ атнашаётган асосий воситалар қиймати бир неча йиллар мобайнида яратилган маҳсулот қийматига қ исмларга б ў линган ҳ олда ў тиб боради. Мана шу қ исм амалиётда амортизация ажратмаси деб аталади. Ушбу ажратма асосий воситаларнинг эскириш қийматини ифодалайди. Амортизация ажратмаси асосий воситалар сафини т ў лдириш ва янгилаш учун молиявий манба б ў либ ҳ исобланади. Ҳ озирги даврда мамлакатимиз миллий ҳ исоблари тизимида амортизация ажратмаси икки усул ор қ али ҳ исобланиб келинмо қ да. Булар қ уйидагилардир: 1) асосий воситаларнинг бошлан ғ ич қийматига нисбатан тенг улушларда ҳ исоблаш, 2) белгиланган амортизация меъёри даражасини икки карра оширган ҳ олда ҳ исоблаш. Иккинчи усул тезлашган амортизация ажратмасини ҳ исоблаш усулидир. Тезлашган амортизация ажратмаси биринчидан, асосий воситалар актив қ исми салмоғининг ошишига, иккинчидан, ишлаб чиқариш ҳажмининг ў сишига олиб келади. Булар эса ў з навбатида асосий воситалардан фойдаланиш даражасининг ошишига сабабчи б ў лади. Демак, тезлашган амортизация ажратмаси асосий воситалар қ айтимининг ошишига бевосита таъсир қ илади. Ушбу омилнинг таъсирини асосий воситалар актив қ исми салмоғи билан актив қ исми қ айтими даражаси ўзгаришлари таъсирининг йи ғ индиси тари қ асида ҳ исоблаш мумкин. Асосий воситалар актив қ исми салмоғи ўзгаришининг таъсирини ани қ лаш учун ҳисобот йилидаги актив қ исми салмоғи (АС 1 ) билан базис йилдаги актив қ исми салмоғи (АС о ) орасидаги фар қ ни базис йилидаги актив қ исми қ айтими даражасига (АК 1) к ў пайтириш керак:

(АС 1 – АС о ) · АК 1 = ± ∆ АС Фонд қ айтимининг ўзгаришига актив қ исми қ айтими ўзгаришининг таъсирини ани қ лаш учун ҳисобот ва базис йилларидаги қ айтими кўрсаткичлари орасидаги фар қ ни ҳисобот йилидаги актив қ исми салмоғига (АС 1 ) к ў пайтириш керак: (АК 1 - АК o ) · АС 1 = ± ∆ АК Ушбу омилларнинг таъсирлари ор қ али тезлашган амортизация ажратмасининг таъсирига ба ҳ о берилади ва хулоса чи қ арилади. Асосий ишлаб чиқариш восита лари билан таъминланиш даражасининг таҳлили. Қишлоқ хўжалик корхоналарида ишлаб чиқариш кўламининг ўсиши кўп жиҳатдан асосий ишлаб чиқариш воситалари (фондлари) билан таъминланиш даражасига боғлиқ бўлади. Шунинг учун ушбу бўлимда хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш кўрсаткичларини ҳисоблаш ва таҳлил қилиш тартиби баён қилинади. Хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш кўрсаткичлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 1. Фондлар билан таъминланиш коэффициенти (КФТ) – бу кўрсаткич асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қийматини (АИФ) қишлоқ хўжалик ерлари майдони (М) ҳажмига бўлиш орқали аниқланади.М АИФ КФТ  Ушбу кўрсаткич 1 ёки 100 гектар ҳисобига тўғри келадиган асосий ишлаб чиқариш в о ситалари ҳажмини ифодалайди .

2. Энергетик ресурслар билан таъминланиш коэффициенти (ЭТ) – бу хўжаликдаги мавжуд энергетик ресурслар қувватларининг (от кучи ҳисобидаги) (ЭҚ) жамини қишлоқ хўжалик ерлари майдонига нисбатан аниқланадиган кўрсаткич. Ушбу кўрсаткич 1 гектар ҳисобига тўғри келадиган энергетик ресурслар қувватини ифодалайди.М ЭК ЭТ  3. Меҳнатнинг фондлар билан қуролланиш коэффициенти (МФҚ) – асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қийматини қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришида банд бўлган ходимларнинг ўртача йиллик сонига (Т) бўлиш орқали аниқланадиган кўрсаткич. Бу кўрсаткич 1 ходим ҳисобига тўғри келадиган асосий фондлар ҳажмини ифодалайди. Т АИФ МФК  4. Меҳнатнинг энергетик ресурслар билан қуролланиш коэффициенти (МЭҚ) – энергетик ресурслар қувватларининг жамини (от кучи ҳисобида) ишловчи ходимларнинг ўртача йиллик сонига бўлиб, аниқланадиган кўрсаткич. Т ЭК МЭК  Хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари ва энергетик ресурслар билан таъминланиш ҳамда меҳнатнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари ва энергетик ресурслар билан қуролланиш кўрсаткичлари ишлаб чиқариш ҳажмига таъсир қилувчи омиллар бўлиб ҳисобланади. Хўжаликнинг асосий фондлар билан таъминланиш кўрсаткичларининг ўзгаришини таҳлил қилиш учун ҳисобот йилидаги барча кўрсаткичларининг ҳар бирини базис йилидаги уларнинг кўрсаткичлари билан солиштириб, ўзгариши (ошган ёки камайганлиги) аниқланади ва унинг сабаблари топилади. Уларнинг таҳлилини бир кўрсаткич мисолида, яъни хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш коэффициентининг таҳлили мисолида кўриб чиқамиз:

М АИФ КФТ бунда, КФТ – хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражаси (коэффициенти); АИФ – асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик ҳажми (қиймати); М – қишлоқ хўжалик ерлари майдони (кўпинча таққослама кадастр майдон олинади). Ушбу формуладан кўриниб турибдики, хўжаликнинг фондлар билан таъминланиш даражасининг ўзгариши икки омил ҳисобига содир бўлади: 1. Қишлоқ хўжалик ерлари майдони ҳажмининг ўзгариши; 2. Асосий ишлаб чиқариш фондлари ўртача йиллик ҳажмининг ўзгариши. Ушбу омилларнинг таъсирини «Занжирли боғланиш» усули орқали аниқлаш мумкин. Бунинг учун аввало қуйидаги 3 та занжирли боғланиш кўрсаткичларини аниқлаб олиш зарур: 1. Базис йилидаги фондлар билан таъминланиш коэффициенти: 0 0 0 М АИФ КФТ  2. Шартли фондлар билан таъминланиш коэффициенти: 1 0 М АИФ КФТ Ш  3. Ҳисобот йилидаги фондлар билан таъминланиш коэффициенти: 1 1 1 М АИФ КФТ  Шундан сўнг, хўжаликнинг фондлар билан таъминланиш даражасининг таҳлилини амалга ошириш мумкин . Ҳисобот йилидаги фондлар билан таъминланиш коэффициентидан базис йилидаги таъминланиш коэффициентини чегириш орқали унинг умумий ўзгариши аниқланади: АИФ М М АИФ М АИФ , 0 0 1 1   

Ушбу ўзгаришга биринчи омилнинг, яъни қишлоқ хўжалик ерлари майдони ҳажми ўзгаришини нг таъсирини аниқлаш учун шартли фондлар билан таъминланиш коэффициентидан базис йилидаги фондлар билан таъминланиш коэффициентини чегириб ташлаш керак:М М АИФ М АИФ   0 0 1 0 Фондлар билан таъминланиш коэффициентининг умумий ўзгаришига иккинчи омилнинг, яъни асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик ҳажми ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги фондлар билан таъминланиш коэффициентидан шартли фондлар билан таъминланиш коэффициентини чегириб ташлаш керак: АИФ М АИФ М АИФ    1 0 1 1 Ушбу икки омил таъсирларининг йиғиндиси фондлар билан таъминланиш коэффициентининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Шундан кейин омилларнинг ижобий ва салбий таъсирлари таърифланиб, хулоса чиқарилади. Энди, хўжаликнинг ҳисобот маълумотлари асосида асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражаси динамикасининг таҳлилини кўриб чиқамиз. жадвал Асосий фондлар билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш даражасининг таҳлили учун зарур бўлган маълумотлар. Т.р Кўрсаткичлар Базис йили Ҳисобот йили ўзгариши (+,-) 1. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қиймати, минг сўм 138444 142000 + 3556 2. Асосий фондлар актив қисмининг ўртача йиллик қиймати, минг сўм 83066 88040 + 4974

3. Асосий фондлар актив қисмининг салмоғи, % 60 62 + 2 4. Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар, га 3291 3200 - 91 5. Қишлоқ хўжалик ялпи маҳсулоти (таққослама баҳода), минг сўм 56409 60731 + 4222 Асосий фондлар билан таъминланиш даражасининг омилли таҳлилига ўтишдан олдин қуйидаги боғланиш кўрсаткичларини ҳисоблаб олиш керак: I . сум минг М АИФ КФТ 1, 42 3291 138444 0 0 0    II . сум минг М АИФ КФТ Ш 3, 43 3200 138444 1 0    III . сум минг М АИФ КФТ 4, 44 3200 142000 1 1 1    Ушбу кўрсаткичлар асосида биринчи навбатда , хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражасининг умумий ўзгариши аниқланади. Бунинг учун ҳисобот йилидаги фондлар билан таъминланиш даражасидан ( III -боғланиш кўрсаткичидан) базис йилидаги фондлар билан таъминланиш даражаси ( I -боғланиш кўрсаткичи) ни чегириб ташлаш керак. сум минг М АИФ М АИФ 3,2 1, 42 4, 44 3291 138444 3200 142000 0 0 1 1       Демак, ҳисобот йилида асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражаси базис йилига нисбатан 2,3 минг сўмга ёки 5,5 фоизга ошган. Шундан кейин ушбу ўзгаришга омиллар таъсири аниқланади. 1-омилнинг, яъни ер майдони ҳажми ўзгаришининг хўжаликнинг асосий фондлар билан таъминланиш даражасининг ўзгаришига таъсирини аниқлаш учун «Шартли асосий фондлар билан таъминланиш» (II-боғланиш) кўрсаткичидан базис давридаги таъминланиш (I-боғланиш) кўрсаткичини чегириб ташлаш керак:

сум минг М АИФ М АИФ 2,1 1, 42 3, 43 3291 138444 3200 138444 0 0 1 0      Демак, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер майдонининг 91 гектарга камайиши натижасида 1 гектар ҳисобига тўғри келадиган асосий фондларнинг қиймати 1200 сўмга ошган, яъни фондлар билан таъминланиш даражаси шу омил ҳисобига 2,9 % га ошган. 2-омилнинг, яъни асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажми ўзгаришининг фондлар билан таъминланиш кўрсаткичининг ўзгаришига таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги фондлар билан таъминланиш (III- боғланиш) кўрсаткичидан «шартли фондлар билан таъминланиш» (II- боғланиш) кўрсаткичини чегириб ташлаш керак: сум минг М АИФ М АИФ 1,1 3, 43 4, 44 3291 138444 3200 142000 1 0 1 1       Демак, асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажмининг 3556 минг сўмга (142000-138444) ошиши натижасида 1 гектар ҳисобига тўғри келадиган фондлар ҳажми 1100 сўмга кўпайган, яъни фондлар билан таъминланиш даражаси 2,5 фоизга ошган. Таҳлил натижалари 41 – жадвалда акс эттирилди жадвал Хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражасининг омилли таҳлили. Ҳисобот йилидаги ер Шу ж. омиллар таъсири

№ Кўрсаткичлар Базис йили майдони ва базис йилидаги асосий фондлар ҳажми бўйича Ҳисобо т йили ўзга- риши (+,-) Ер майдон и ҳисобиг а Асосий фонд ҳажми ҳисобиг а 1. Асосий ишлаб чиқа-риш фондларининг ўртача йиллик қиймати, минг сўм 138444 138444 142000 + 3556 Х Х 2. Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар, га 3291 3200 3200 - 91 Х Х 3. Асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш, минг сўм 42,1 43,3 44,4 + 2,3 +1,2 +1,1 Хўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражасининг ошишига икки омил ҳам ижобий таъсир қилган, натижада таъминланиш даражаси ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 5,5 фоизга ошган. Таҳлил натижаларини 41-жадвалдан кўриш мумкин. Хўжаликнинг энергетик ресурслар билан таъминланиши, меҳнатнинг энергетик ресурслар билан қуролланиши, меҳнатнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан қуролланиш кўрсаткичларининг таҳлили « Х ўжаликнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланиш даражаси»нинг таҳлилига ўхшайди. Шунинг учун қуйидаги формулалардан фойдаланиб, уларни нг таҳлилини амалга ошири нг :

Хўжаликнинг энергетик ресурслар билан таъминланиш даражаси (кўрсаткичи (ХЭТ):М ЭК ХЭТ  бунда, ЭҚ – энергетик ресурслар қуввати (от кучи ҳисобида); Меҳнатнинг энергетик ресурслар билан қуролланиш даражаси (кўрсаткичи) (МЭК): Т ЭК МЭК  бунда, Т – ишловчи ходимларнинг ўртача йиллик сони. Меҳнатнинг асосий ишлаб чиқариш воситалари (фондлари) билан қуролланиш даражаси (МФҚ): Т АИФ МФК  Ушбу кўрсаткичларнинг таҳлилини «Занжирли боғланиш» усулидан фойдаланиб, амалга ошириш мумкин. Буларнинг таҳлили «Хўжаликнинг фондлар билан таъминланиш даражаси»нинг таҳлили каби амалга оширилади, шунинг учун уларга бу ерда тўхталмадик. Ҳурматли талаба! ўзингиз мустақил равишда ушбу кўрсаткичларнинг таҳлилини юқорида баён қилинган усул қоидаларига амал қилиб бажаринг. Асосий ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили. Асосий ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш даражаси ошган сайин ишлаб чиқариш ривожланиб, унинг ҳажми ошиб боради. Шунинг учун асосий ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш самарадорлиги даражасини ўрганиш асосида мавжуд имкониятларини аниқлаш катта аҳамиятга эга. Ушбу бўлимда асосий воситалардан (фондлардан) фойдаланиш самарадорлиги кўрсаткичларини ҳисоблаш усуллари ва таҳлил қилиш йўллари ёритилди.

Асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлиги қуйидаги 3 та кўрсаткич билан ифодаланади: 1. Фонд қайтими (ФҚ) – бу ялпи маҳсулот ҳажмини (ЯМ) асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қийматига (АИФ) нисбати тариқасида аниқланади:АИФ ЯМ ФК  Бу кўрсаткич 1 сўмлик асосий фондлар ҳажми ҳисобига етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажмини (суммаси) билдиради. Ушбу кўрсаткич таҳлил этилаётган даврда ошган бўлса, асосий фондлардан фойдаланиш самарадорлигининг ошганлигини билдиради. 2. Фонд сиғими (ФС) – фонд қайтимини аксини ифодаловчи кўрсаткичдир: ЯМ АИФ ФС  Бу кўрсаткич 1 сўмлик ялпи маҳсулот ҳажмига тўғри келадиган асосий ишлаб чиқариш фондлари суммасини билдиради. Ушбу кўрсаткич пасайган бўлса, бу фондлардан фойдаланиш самарадорлигини ошганлигини кўрсатади. 3. Фонд рентабеллиги (ФР) – соф фойдани (СФ) асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик ҳажмига (АИФ) бўлиш орқали аниқланадиган кўрсаткич: АИФ СФ ФР  Бу кўрсаткич 1 сўмлик асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳисобига олинган соф фойда суммасини билдиради. Асосий фондлардан фойдаланиш самарадорлиги кўрсаткичларининг таҳлили солиштириш ва занжирли боғланиш усуллари ёрдамида амалга оширилади. Асосий фондлардан фойдаланиш самарадорлиги кўрсаткичларининг ҳар-бир тури бўйича ҳисобот йилидаги кўрсаткичини базис йилидагисига

солиштириб ўзгариши аниқланади, сўнгра ўзгаришнинг сабаблари топилади. Омиллар таъсирини «Занжирли боғланиш» ёки « И ндекс» усулларидан фойдаланиб, аниқлаш мумкин. Биз асосий фондлардан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлилини унинг асосий кўрсаткичи бўлган фонд қайтими мисолида кўриб чиқамиз. Ҳисобот йилидаги фонд қайтимини базис йилидаги фонд қайтимига солиштириб, унинг умумий ўзгариши (ошган ёки камайганлиги) аниқланади:ЯМ АИФ АИФ ЯМ АИФ ЯМ , 0 0 1 1    бунда, АИФ 0 , АИФ 1 – мос ҳолда базис ва ҳисобот йилларидаги асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қиймати (ҳажми); ЯМ 0 , ЯМ 1 – мос ҳолда базис ва ҳисобот йилларидаги ялпи маҳсулот қиймати (ҳажми). Бу ўзгариш икки омил ҳисобига содир бўлади: 1. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик ҳажмининг ўзгариши; 2. Ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгариши. Фонд қайтимининг ўзгаришига омилларнинг таъсирини «Занжирли боғланиш» усулидан фойдаланиб аниқлаймиз. Омилларнинг таъсирини аниқлашдан олдин « Ш артли фонд қайтими» кўрсаткичини аниқлаб олиш зарур. Буни аниқлаш учун базис йилидаги ялпи маҳсулот ҳажмини ҳисобот йилидаги асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қийматига бўлиш керак: 1 0 АИФ ЯМ ФК Ш  Фонд қайтимининг ўзгаришига биринчи омилнинг, яъни асосий фондлар ҳажми ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун шартли фонд қайтими кўрсаткичидан базис йилидаги фонд қайтими кўрсаткичини чегириб ташлаш керак: АИФ АИФ ЯМ АИФ ЯМ   0 0 1 0

Фонд қайтимининг ўзгаришига иккинчи омилнинг, яъни ялпи маҳсулот ҳажми ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги фонд қайтими кўрсаткичидан шартли фонд қайтими кўрсаткичини чегириб ташлаш керак:ЯМ АИФ ЯМ АИФ ЯМ   1 0 1 1 Шу икки омил таъсирларининг йиғиндиси фонд қайтимининг умумий ўзгаришига тенг келиши шарт. Шу ҳисоб-китоблардан сўнг фонд қайтими динамикасининг ўзгаришига хулоса қилинади, уни ошириш бўйича чора- тадбирлар ишлаб чиқилиши керак. Энди, 41-жадвалда келтирилган амалий маълумотлар асосида фонд қайтими динамикаси ўзгаришининг таҳлилини кўриб чиқамиз. Биринчи навбатда фонд қайтимининг умумий ўзгариши аниқланади: Бунинг учун ҳисобот йилидаги фонд қайтимини базис йилидаги фонд қайтимига солиштириб ўзгариши (кўпайган ёки камайганлиги) аниқланади. ) 1,2( 021,0 407,0 428,0 138444 56409 142000 60731 0 0 1 1 тийин сум АИФ ЯМ АИФ ЯМ       Демак, ҳисобот йилида базис йилига нисбатан фонд қайтими даражаси, яъни 1 сўмлик асосий воситалар ҳисобига етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажми 2,1 тийинга ёки 5,2 фоизга ошган. Ушбу ўзгариш икки омил ҳисобига содир бўлган. Фонд қайтимининг ўзгаришига асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик ҳажми ўзгаришининг таъсири: ). 10( 01,0 407,0 397,0 138444 56409 142000 56409 0 0 1 0 тийин сум АИФ ЯМ АИФ ЯМ        Демак, асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қиймати (ҳажми) ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 3556 минг сўмга (142000 – 138444 = +3556 минг сўм) ошган, натижада шу омил ҳисобига фонд қайтими даражаси 10 тийинга ёки 2,4 % га пасайган. Бошқача айтганда 1 сўмлик асосий фонд ҳисобига ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот ҳажми 10 тийинга камайган.

Фонд қайтимининг ўзгаришига ялпи маҳсулот ҳажми ўзгаришининг таъсири:). 1,3( 031,0 397,0 428,0 142000 56409 142000 60731 1 0 1 1 тийин сум АИФ ЯМ АИФ ЯМ        Демак, ялпи маҳсулот ҳажмининг 4322 минг сўмга (60731 – 56409 = +4322 минг сўм) ошиши натижасида фонд қайтими даражаси (1 сўмлик асосий фонд ҳисобига етиштирилган ялпи маҳсулот суммаси) 3,1 тийинга ёки 7,8 % га ошган. Шундай қилиб, фонд қайтимининг даражаси миқдорий омилнинг салбий, сифатий омилнинг ижобий таъсири остида ўзгариб, оқибатда у 5,2 % га ошган. Бу асосан ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгариши туфайли содир бўлган. Биз фонд қайтимининг таҳлилини умумлаштирувчи кўрсаткич асосида кўриб чиқдик. Энди, фонд қайтимининг таҳлилини асосий ишлаб чиқариш фондларининг актив қисми ва ундан фойдаланиш самарадорлиги билан боғлаган ҳолда кўриб чиқамиз, чунки маҳсулот ишлаб чиқаришда бевосита иштирок этувчи меҳнат воситалари бўлиб, асосий фондларнинг актив қисми ҳисобланади. Фонд қайтимининг ўзгаришига қуйидаги икки омил таъсир қилади: 1. Асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми салмоғини нг ўзгариши; 2. Асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми қайтими даражасининг ўзгариши. Ушбу омиллар кўпайтмаларининг йиғиндиси асосий фондлар қайтимининг умумий ҳажмига тенг бўлади: АК АС ФК   Ушбу омиллар таъсирларининг йиғиндиси фонд қайтимининг умумий ўзгариши тенг бўлади. Бу ерда, ФҚ – фонд қайтими даражаси;

АС – асосий фондлар актив қисмининг салмоғи; АҚ – асосий актив фондлар қайтими. Фонд қайтими ўзгаришига омиллар таъсирини аниқлашдан олдин «Шартли фонд қайтими» кўрсаткичи аниқлаб олиниши керак. «Шартли фонд қайтими» кўрсаткичини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги асосий фондлар актив қисми салмоғини базис йилидаги асосий актив фондлар қайтимига кўпайтирмоқ керак:0 1 АК АС ФК Ш   Шундан кейин фонд қайтимининг ўзгаришига асосий фондларнинг актив қисми билан боғлиқ бўлган омилларнинг таъсирини «Занжирли боғланиш» усули ёрдамида аниқлаш мумкин. Фонд қайтимининг ўзгаришига асосий фондлар актив қисми салмоғи ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун «Шартли фонд қайтими»дан базис йилидаги фонд қайтимини чегириб ташлаш керак: АС АК АС АК АС     ) ( ) ( 0 0 0 1 Фонд қайтимининг ўзгаришига асосий актив фондлар қайтими ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги фонд қайтимидан шартли фонд қайтимини чегириб ташлаш керак: АК АК АС АК АС     ) ( ) ( 0 1 1 1 Шу омиллар таъсирларининг йиғиндиси фонд қайтимининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Энди, 40-жадвалдаги ҳисобот маълумотлари асосида фонд қайтимининг таҳлилини кўриб чиқамиз. Биринчи навбатда , асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисмининг (ФАҚ) салмоғи билан актив қисмининг қайтими аниқланади. Асосий фондлар актив қисмининг салмоғини аниқлаш. Бу кўрсаткични аниқлаш учун асосий фондлар актив қисми ҳажмининг жамини асосий ишлаб чиқариш фондларининг жами ҳажмига бўлиш керак. Базис йили учун % 60 6,0 138444 83066 0 0 0 ёки АИФ ФАК АС   

Ҳисобот йили учун % 62 62,0 142000 88040 1 1 1 ёки АИФ ФАК АС    Асосий фонд актив қисмининг қайтимини аниқлаш: Базис йили учун ) 9, 67( 679,0 83066 56409 0 0 0 тийин сум ФАК ЯМ АК    Ҳисобот йили учун ) 69( 69,0 88040 60731 1 1 1 тийин сум ФАК ЯМ АК    Ушбу кўрсаткичлар аниқлангандан кейин фонд қайтимининг таҳлилини амалга ошириши мумкин. Биринчи навбатда фонд қайтимининг умумий ўзгариши аниқланади: ) 1,2( 021,0 407,0 428,0 ) 679,0 6,0( ) 69,0 62,0( ) ( ) ( 0 0 1 1 тийин сум АК АС АК АС            Демак, фонд қайтими ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 2,1 тийинга ёки 5,2 фоизга ошган. Фонд қайтимининг ўзгаришига асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми салмоғи ўзгаришининг таъсири: ) 4,1( 014,0 407,0 421,0 ) 679,0 6,0( ) 679,0 62,0( ) ( ) ( 0 0 0 1 тийин сум АК АС АК АС            Демак, фондлар актив қисмининг 2 фоизга ошиши фонд қайтими даражасини 1,4 тийинга ёки 3,4 % га ошишига олиб келган. Фонд қайтимининг ўзгаришига асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми қайтими ўзгаришининг таъсири:

) 7,0( 007,0 421,0 428,0 ) 679,0 62,0( ) 69,0 62,0( ) ( ) ( 0 1 1 1 тийин сум АК АС АК АС           Демак, фондлар актив қисми қайтимининг 1,1 тийинга ошиши фонд қайтими даражасининг 0,7 тийинга ёки 1,7 % га ошишига сабабчи бўлган. Хулоса: икки омил ҳам фонд қайтимининг ўзгаришига ижобий таъсир қилиб, унинг даражасини 5,2 % га ошишига олиб келган. Таҳлил натижаларини аналитик жадвалга жойлаштириб, хулоса чиқариш қулайроқ бўлади, чунки унда ҳамма кўрсаткичларнинг ўзгариши ҳам, омилларнинг таъсир қилиш даражалари ҳам аниқ кўриниб туради. жадвал. Фонд қайтимининг омилли таҳлили. № Кўрсаткичлар Базис йили Ҳисобот йилидаги актив қисми салмоғи ва базис йилидаги актив қисми қайтими бўйича Ҳисобо т йили Ўзга- риши (+,-) Шу ж. ўзгариши Актив қисминин г салмоғи ўзгариши ҳисобига Актив қисми қайтими -нинг ўзгариш и ҳисобиг а 1. Асосий ишлаб чиқариш фондла-ри, минг сўм 138444 Х 142000 + 3556 Х Х

2. Асосий фонд лар актив қисмининг ҳажми (ФАҚ), минг сўм 83066 Х 88040 + 4974 Х Х 3. Ялпи маҳсулот, минг сўм 56409 Х 60731 + 4222 Х Х 4. Асосий фондлар актив қисмининг салмоғи, коэф. 0,60 0,62 0,62 + 0,02 Х Х 5. Асосий фондлар актив қисмининг қайтими, сўм 0,679 0,679 0,69 - 0,011 Х Х 6. Фонд қайтими, сўм 0,407 0,421 0,428 - 0,021 +0,014 +0,007 Жадвалдан кўриниб турибдики, фонд қайтимининг 2,1 тийинга ёки 5,2 фоизга ошиши икки омилнинг ҳам ижобий таъсири остида юзага келган.

Асосий воситалар ва улардан фойдаланиш даражаси ўзгаришининг ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирининг таҳлили. Ишлаб чиқариш ҳажмининг ошиши кўп жиҳатдан асосий воситалар билан таъминланиш ва айниқса , улардан фойдаланиш даражасига бевосита боғлиқ бўлади. Ушбу боғлиқликни қуйидагича ифодалаш мумкин: МҲ=АИФ · ФҚ бу ерда, МҲ – маҳсулот ҳажми (ялпи маҳсулот, соф маҳсулот ҳажмлари); Ушбу формуладан кўриниб турибдики, маҳсулот ҳажми асосий ишлаб чиқариш воситаларининг ўртача йиллик ҳажми билан фонд қайтими кўрсаткичлари кўпайтмаларининг йиғиндисига тенг. Демак, ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот (соф маҳсулот) ҳажмининг ўзгаришига шу икки бирламчи омил таъсир қилади: 1. Асосий фондлар ҳажмининг ўзгариши; 2. Фонд қайтими даражасининг ўзгариши. Ушбу омилларнинг таъсирини «Занжирли боғланиш» усулидан фойдаланиб аниқлаймиз. Бунинг учун биринчи навбатда , қуйидаги 3 та боғланиш кўрсаткичи аниқлаб олинади: I . АИФ 0 х ФҚ 0 – базис давридаги маҳсулот ҳажми II . АИФ 1 х ФҚ 0 – шартли маҳсулот ҳажми III . АИФ 1 х ФҚ 1 - ҳисобот давридаги маҳсулот ҳажми. III -боғланишдан I -боғланиш кўрсаткичини айириш орқали маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгариши аниқланади:ФК АИФ ФК АИФ ФК АИФ , 0 0 1 1 ) ( ) (     Шундан кейин ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига омилларнинг таъсири аниқланади. Ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига 1-омил – «асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажми ўзгариши»ни нг таъсирини аниқлаш учун шартли ялпи маҳсулот ҳажмидан ( II -боғланишдан) базис йилидаги ялпи маҳсулот ҳажмини ( I -боғланишни) чегириб ташлаш керак:

АИФ ФК АИФ ФК АИФ     ) ( ) ( 0 0 0 12-омил фонд қайтими ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳақиқий ялпи маҳсулот ҳажмидан ( III -боғланишдан) шартли ялпи маҳсулот ҳажмини ( II -боғланишни) чегириб ташлаш керак: ФК ФК АИФ ФК АИФ     ) ( ) ( 0 1 1 1 Шу икки омил таъсирларининг йиғиндиси ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Тенглик маълум бўлгандан кейин омиллар таъсирига баҳо берилиб, хулоса қилин ади . Ялпи маҳсулот суммаси билан омиллар орасидаги боғлиқликнинг таҳлилини фермер хўжалигининг 43-жадвалда келтирилган маълумотлар и дан фойдаланиб кўриб чиқамиз. жадвал Ялпи маҳсулотнинг омилли таҳлили учун зарур бўлган маълумотлар. № Кўрсаткичлар Базис йили Ҳисобот йили Ўзгариши (+,-) 1. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача йиллик қиймати, минг сўм 138444 142000 + 3556 2. Асосий фондлар актив қисмининг ўртача қиймати, минг сўм 83066 88040 + 4974 3. Қишлоқ хўжалик ялпи маҳсулоти (таққослама баҳо бўйича), минг сўм 56409 60731 + 4322 4. Асосий фондлар қайтими, сўм 0,407 0,428 +0,021 5. Асосий фондлар актив қисмининг салмоғи, % 60 62 +2 6. Асосий фондлар актив қисмининг қайтими, сўм 0,679 0,690 +0,011 43-жадвалда келтирилган маълумотлардан фойдаланиб, қишлоқ хўжалик ялпи маҳсулоти ҳажмининг ўзгаришига асосий фондлар ҳажми ва улардан фойдаланиш даражаси ўзгаришлари таъсирларининг таҳлилини «Занжирли боғланиш» усули ёрдамида бажардик.

Биринчи навбатда , ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгариши аниқланади: Ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгариши:сум минг ФК АИФ ФК АИФ 4322 56409 60731 ) 407,0 138444( ) 428,0 142000( ) ( ) ( 0 0 1 1            Демак, қишлоқ хўжалик ялпи маҳсулоти ҳажми ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 4322 минг сўмга кўпайган. Бу ўзгариш қуйидаги икки омил ҳисобига юзага келган: 1-омил – асосий фондлар ҳажми ўзгаришининг таъсири: сум минг ФК АИФ ФК АИФ 1385 56409 57794 ) 407,0 138444( ) 407,0 142000( ) ( ) ( 0 0 0 1            Демак, асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажмининг ошиши ҳисобига ялпи маҳсулот ҳажми ўтган йилга нисбатан 1385 минг сўмга кўпайган. 2-омил – фонд қайтими ўзгаришининг таъсири: сум минг ФК АИФ ФК АИФ 2937 57794 60731 ) 407,0 142000( ) 428,0 142000( ) ( ) ( 0 1 1 1            Демак, фонд қайтими даражасининг 2,1 тийинга ошиши ҳисобига ялпи маҳсулот ҳажми ўтган йилга нисбатан 2937 мин сўмга ошган. Ушбу ҳисоб-китоблардан кўриниб турибдики, ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига икки омил ҳам ижобий таъсир қилиб, унинг ҳажмини 4322 минг сўмга ошишига сабабчи бўлган. Энди, маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига асосий фондлар билан боғлиқ бўлган иккинчи тартибли омиллар таъсирининг таҳлилини кўриб чиқамиз. Иккинчи тартибли омиллар бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 1 ) асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажмининг ўзгариши; 2 ) асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми салмоғининг ўзгариши; 3 ) асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми қайтимининг ўзгариши. Ушбу омилларнинг ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига таъсирини «Занжирли боғланиш» усулидан фойдаланиб, аниқлаймиз. Омиллар таъсирини аниқлашдан олдин ялпи маҳсулот ҳажмини ифодаловчи қуйидаги «боғланиш» кўрсаткичлари ҳисоблаб олинади:

I . 0 0 0 0 АК АС АИФ ЯМ    - базис йилидаги ялпи маҳсулот II . 0 0 1 1 АК АС АИФ ЯМ Ш    - шартли ялпи маҳсулот (1) III . 0 1 1 2 АК АС АИФ ЯМ Ш    - шартли ялпи маҳсулот (2) IV . 1 1 1 1 АК АС АИФ ЯМ    - ҳисобот йилидаги ялпи маҳсулот. Шундан кейин таҳлил қуйидаги тартибда амалга оширилади: Биринчи навбатда ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгариши аниқланади: IV - I АК АС АИФ АК АС АИФ АК АС АИФ , , 0 0 0 1 1 1 ) ( ) (       Шундан кейин ялпи маҳсулот ўзгаришига омиллар таъсири аниқланади. Асосий фондлар ҳажми ўзгаришини нг таъсири: II - I АИФ АК АС АИФ АК АС АИФ       ) ( ) ( 0 0 0 0 0 1 Асосий фондлар актив қисми салмоғи ўзгаришини нг таъсири: III - II АС АК АС АИФ АК АС АИФ       ) ( ) ( 0 0 1 0 1 1 Асосий фондлар актив қисми қайтими ўзгаришини нг таъсири: IV - III АК АК АС АИФ АК АС АИФ       ) ( ) ( 0 1 1 1 1 1 Ушбу омиллар таъсирларининг йиғиндиси ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгаришига ҳар доим тенг келиши керак. Энди, ялпи маҳсулот ҳажми динамикасининг омилли таҳлилини юқорида келтирилган ҳисобот маълумотлари асосида кўриб чиқамиз. Ялпи маҳсулот ҳажмининг умумий ўзгариши: сум минг АК АС АИФ АК АС АИФ 4322 56409 60731 ) 679,0 6,0 138444( ) 690,0 62,0 142000( ) ( ) ( 0 0 0 1 1 1                Ҳисобот йилида ялпи маҳсулот ҳажми базис йилига нисбатан 4322 минг сўмга ошган. Бунга уч омил таъсир қилган. Асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажмининг ўзгаришини таъсири: сум минг АК АС АИФ АК АС АИФ 1441 56409 57850 ) 679,0 6,0 138444( ) 679,0 6,0 142000( ) ( ) ( 0 0 0 0 0 1                Демак, асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳажмининг ошиши туфайли ялпи маҳсулот ҳажми 1441 минг сўмга кўпайган.

Асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми салмоғининг ўзгаришини таъсири:сум минг АК АС АИФ АК АС АИФ 1929 57850 59779 ) 679,0 6,0 142000( ) 679,0 62,0 142000( ) ( ) ( 0 0 1 0 1 1                Демак, асосий фондлар актив қисми салмоғининг 2 % га ошиши туфайли ялпи маҳсулот ҳажми ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 1929 минг сўмга кўпайган. Асосий ишлаб чиқариш фондлари актив қисми қайтимининг ўзгаришини таъсири: сум минг АК АС АИФ АК АС АИФ 952 59779 60731 ) 679,0 62,0 142000( ) 690,0 62,0 142000( ) ( ) ( 0 1 1 1 1 1                Демак, фондлар актив қисми қайтимининг 7 % га ошиши туфайли ялпи маҳсулот ҳажми ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 952 минг сўмга ошган. Хулоса: Ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига уч омил ҳам ижобий таъсир қилиб, ўтган йилга нисбатан унинг ҳажмини 4322 минг сўмга оширган.

Хулосалар Режалиштирилган барча саволларнинг жавоблари ушбу бобда тўлиқ акс эттирилган, яъни асосий воситалар билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш самарадорлиги таҳлилининг аҳамияти, мақсади ва вазифалари, улар билан таъминланиш даражасининг таҳлили, фондлардан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили, асосий воситалар ва улардан фойдаланишнинг ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирининг таҳлили масалалари етарли даражада ушбу бобда ёритилган. Буларни яхши ўзлаштириб олиши учун, талаба мавзуни дарслик бўйича ўқиб, ўзлаштиришини ҳам назарий саволларга жавоб тайёрлашини ва машқни мустақил бажариб, ўзлаштириб олишини тавсия қиламиз.

Адабиётлар рўйхати : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси . Тошкент- «Ўзбекистон», 1992 2. Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасида корхоналар тўғрисида»ги қонуни. Т.: «Ўзбекистон», 1992 3. Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонуни. - Қишлоқ хўжалигида ислоҳатларни чуқурлаштиришга доир қонун ва меъёрий ҳужжатлар тўплами (2-кисм). Тошкент-1998й. 4. Ўзбекистон Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги Қонуни. 5. Ўзбекистон Республикасининг «Фермер хўжалиги тўғрисида» ги Қонуни (янги таҳрири). – Халқ сўзи газетаси, 2004 й. 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Фермер хўжаликларини ривожлантириш Консепцияси тўғрисида» ги 2003 йил 27-октябрдаги ПФ– 3342–сонли Фармони. 7. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2005-2007 йилларда фермер хўжаликларини жадал ривожлантиришга қаратилган таклифлар тайёрлаш бўйича махсус камиссия тўзиш тўғрисида» ги Фармойиши. – Халқ сўзи, 2004йил 5 ноябр. 8. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 4 – апрелдаги «Аудиторлик фаолиятини янада такомиллаштириш ҳамда улар кўрсатаётган хизматлар сифати учун жавобгарликни ошириш тўғрисида»ги қарори. 9. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Қишлоқ хўжалигида иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим йўналишлари тўғрисида» ги 2003 йил 24 мартдаги фармони. «Ҳалк сўзи» 2003 йил март. 10. Каримов И.А. – Янгиланиш ва барқарор тараққиёт йўлидан янада изчил ҳаракат қилиш, халқимиз учун фаровон турмуш шароити яратиш – асосий вазифамиздир . “Халқ сўзи”, 2007 йил 14 фе в рал.

Похожие

Моддий ресурслар билан таъминланиш ва улардан фойдаланиш кўрсаткичларининг таҳлили

Ер-сувдан фойдаланиш самарадорлигининг таҳлили

Дехкон ва фермер хужаликларининг ишлаб чикариш воситалари ва улардан фойдаланиш

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш аҳволининг таҳлили

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархининг таҳлили