Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархининг таҳлили - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархининг таҳлили

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

222 KB

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархининг таҳлили Режа: 1. Таҳлилнинг аҳамияти, мақсади ва вазифалари 2. Харажатларнинг иқтисодий элементлар бўйича таҳлили. 3. Ўсимликчилик ва чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархининг таҳлили. 4. Таннархни харажат моддалари бўйича омилли таҳлил қилиш . 5. Иш ҳ а қ и фондининг ў згаришига омиллар таъсирининг та ҳ лили

Таҳлилнинг аҳамияти, мақсади ва вазифалари. Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш самарадорлигининг асосий кўрсаткичларидан бири бўлиб, маҳсулот таннархи ҳисобланади. Ишлаб чиқариш харажатлари ҳажмини камайтириш ва маҳсулот таннархи даражасини пасайтириш, самарадорликни оширишнинг асосий имкониятларидан биридир. Таннархнинг пасайиши фойданинг кўпайиши ва рентабелликнинг ошишига олиб келади. Шунинг учун ҳам ишлаб чиқариш харажатлари ҳажми динамикасини ҳамда ўсимликчилик ва чорвачилик маҳсулотлари таннархи даражаси динамикасини узлуксиз равишда таҳлил қилиш муҳим аҳамиятга эгадир, чунки таҳлил туфайли харажатларни камайтириш ва таннархни пасайтириш имкониятлари аниқланади. Маҳсулот таннархини ўрганиш асосида уни пасайтириш имкониятларини аниқлаш таҳлилнинг мақсадидир. Ушбу мақсадга таҳлил қуйидаги асосий вазифаларни амалга ошириш орқали эришади: 1. Маҳсулот таннархи даражасини ўрганиш ва унинг ўзгаришига таъсир қилувчи омилларнинг таъсирини аниқлаб, баҳо бериш; 2. Маҳсулот таннархи таркиби, таркибий тузилиши ҳар бир харажат моддаси ва элементлари бўйича ўзгаришини омилли таҳлил қилиш ҳамда баҳо бериш; 3. Таннархни пасайтириш имкониятларини кўрсатиш ва улардан фойдаланиш бўйича тавсиялар бериш. Қишлоқ хўжалик маҳсулотлари таннархи таҳлилининг асосий манбалари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 1. Корхонанинг бизнес режаси маълумотлари; 2. Ўсимликчилик ва чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва уларнинг таннархи тўғрисидаги бухгалтерия ҳисоботларининг маълумотлари; 3. Бухгалтерия ҳисобининг «Асосий ишлаб чиқариш ҳисоби счёти»нинг маълумотлари;

4. Статистик ва бошқа ахборот маълумотлари. Ушбу ҳ ужжатлардаги маълумотлар асосида ишлаб чиқарилган тайёр маҳсулотларнинг жами таннархи , маҳсулот бирлигининг та ннархи , 1 сўмлик товар маҳсулот и га тўғри келадиган харажатлар даражаси таҳлил қилинади ҳамда уларни камайтириш имкониятлари кўрсатилади. Харажатларнинг и қ тисодий элементлар б ў йича та ҳ лили. Харажатлар ишлаб чи қ ариш ва ноишлаб чи қ ариш харажатларига б ў линади. Ма ҳ сулот етиштириш билан бо ғ ли қ б ў лган сарф - харажатлар ишлаб чиқариш харажатлари деб аталади. Ма ҳ сулот етиштириш билан бо ғ ли қ б ў лмаган сарф - харажатлар ноишлаб чиқариш харажатларини ташкил қ илади. Ишлаб чиқариш харажатлари ў з навбатида , иқтисодий элементлар ва калькуляцион харажат моддалари бўйича ҳ исобланиб , та ҳ лил қ илинади. Қ ишло қ х ў жалик корхонаси ва унинг асосий тармо қ лари ( ў симликчилик ва чорвачилик) бўйича ишлаб чиқариш харажатлари фа қ ат иқтисодий элементлари бўйича, етиштирилган ма ҳ сулот турлари ва гуру ҳ лари бўйича калькуляцион харажат моддалари асосида ў рганилади, та ҳ лил қ илинади. Ушбу б ў лимда харажатларни иқтисодий элементлари бўйича та ҳ лил қ илиш усули баён қ илинади. Ишлаб чиқариш харажатлари қ уйидаги 5-та иқтисодий элементлардан ташкил топади: 1. Моддий харажатлар 2. Ме ҳ нат ҳ а қ и харажатлари 3. Ижтимоий су ғ урта харажатлари 4. Амортизация ажратмалари 5. Бош қ а ишлаб чиқариш харажатлари

Ушбу иқтисодий элементлар бўйича ишлаб чиқариш харажатлари таркиби ва таркибий тузилиши ў рганилади. Бунинг учун харажатлар таркибидаги ҳ ар бир элементнинг ҳ ажми ва салмо ғ и ҳ исоблаб олинади. Ушбу к ў рсаткичлар маълум б ў лгандан кейин та ҳ лил амалга оширилади. Ҳ ар бир элемент ва харажатлар жами бўйича ў згариши (ошиши ёки камайиши) ани қ ланади. Бунинг учун ҳ исобот йилидаги харажатлар ҳ ажмини режадаги ёки базис йилидаги ҳ ажмига солиштириб мутл ақ ў згариши, ҳ амда ҳ ар бир элементнинг ҳ исобот йилидаги салмо ғ ини режадаги ёки базис йилидаги салмо ғ ига солиштириб, структуравий ў згариши ани қ ланади. Шундан кейин иқтисодий элементлар бўйича харажатлар ҳ ажми ў згаришининг омилли та ҳ лили бажарилади. Харажатлар ҳ ажмининг ў згариши бевосита икки омил ҳ исобига юзага келади. Ушбу омиллар б ў либ, қ уйидагилар ҳ исобланади: 1. Етиштирилган ялпи ма ҳ сулот ҳ ажмининг ў згариши, 2. 1 с ў млик ялпи ма ҳ сулот ҳ исобига т ўғ ри келадиган харажатлар коэффициентининг ў згариши. Ушбу омиллар таъсирини бир неча усуллар ор қ али ани қ лаш мумкин. Биз бу ерда «Занжирли бо ғ ланиш» усулидан фойдаланиб, та ҳ лил этиш тартибига т ў хталдик. Омиллар таъсирини ани қ лашдан олдин харажатларнинг ҳ ар бир элементи ва жами бўйича «Шартли харажатлар ҳ ажми» к ў рсаткич и ҳ исоблаб олинади. Буни ани қ лаш учун ҳ исобот йил ид аги ялпи ма ҳ сулот ҳ ажмини (ЯМ 1 ) базис йилидаги (ёки режадаги) 1 с ў млик ялпи ма ҳ сулот ҳ исобига т ўғ ри келадиган харажатлар коэффициентига (Х 0 ) кў пайтириш керак: ИХш = ЯМ 1 · Х 0 Ушбу к ў рсатгич маълум б ў лгандан кейин омиллар таъсирини қ уйидагича ани қ лаш мумкин: 1. Биринчи омил - ялпи ма ҳ сулот ҳ ажми ў згаришининг харажатлар ҳ ажмининг ў згаришига таъсирини ани қ лаш учун шартли харажатлар ҳ ажмидан базис давридаги (ёки режадаги) харажатлар ҳ ажмини чегириб ташлаш керак:

ЯМ 1 · Х 0 – ЯМ 0 · Х 0 = ± ∆ ЯМ 2. Иккинчи омил – 1 с ў млик ялпи ма ҳ сулот ҳ исобига т ўғ ри келадиган харажатлар коэффициенти ў згаришининг таъсирини ани қ лаш учун ҳ исобот йилидаги харажатлар ҳ ажмидан шартли харажатлар ҳ ажмини чегириб ташлаш керак: ЯМ 1 · Х 1 – ЯМ 1 · Х 0 = ± ∆ Х Ушбу икки омил таъсирларини йи ғ индиси харажатлар ҳ ажмининг умумий ў згаришига тенг келиши керак: ∆ ЯМ ± ∆ Х = ± ∆ ЯМ 1 Х ± ∆ ЯМ = ЯМ 1 Х 1 – ЯМ 0 Х 0 Шундан кейин омиллар таъсирига ба ҳ о берилиб, элементлар бўйича харажатларни камайтириш ҳ а қ ида имкониятлар к ў рсатилиб хулоса қ илинади. Ўсимликчилик ва чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархининг таҳлили. Маҳсулот таннархи корхона хўжалик фаолиятининг барча томонларини акс эттирувчи умумлаштирувчи кўрсаткичдир. Ушбу кўрсаткични тўғри ҳисоблаш ва таҳлил қилиш катта аҳамиятга эга. Таннарх деб нимага айтилади? Маҳсулот етиштириш учун сарф бўлган ишлаб чиқариш харажатларининг пул шаклида ифодаланиши таннарх деб аталади. Таннарх ўз навбатида жами маҳсулот таннархи, маҳсулот бирлиги таннархи ва 1 сўмлик маҳсулотга тўғри келадиган харажат кўрсаткичларига бўлинади. Бу бўлимда бир бирлик маҳсулот таннархини таҳлил қилиш тартиби ёритилади. Маҳсулот бирлигининг таннархи таҳлилини амалга ошириш учун солиштириш ва занжирли боғланиш усуллари кенг қўлланилади. Ҳисобот давридаги бир бирлик маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархини базис давридаги (ёки режалаштирилган) таннархига солиштириб,

мутлақ ва нисбий ўзгаришлари аниқланади. Сўнгра «занжирли боғланиш» усули орқали омилли таҳлил этилиб, омилларнинг ҳар бирини таъсирига баҳо берилади ва пасайтириш имкониятлари кўрсатилади. 1 ц. маҳсулот таннархининг ўзгариши бевосита экстенсив ва интенсив омиллар таъсири остида содир бўлади. Бу омиллар қуйидагилардир: 1) 1 гектар экин майдони (ёки 1 бош чорва моли) ҳисобига сарф бўлган ишлаб чиқариш харажатлари ҳажмининг ўзгариши; 2) 1 гектар экин майдонидан олинган ҳосил (ёки 1 бош молдан олинган маҳсулот) миқдорининг ўзгариши (ҳосилдорлик ёки маҳсулдорликнинг ўзгариши). Ушбу омиллар таъсирини «Занжирли боғланиш» усули орқали аниқлаймиз. Таннарх таҳлилини ўсимликчилик маҳсулоти мисолида кўриб чиқамиз. Таннархнинг ўзгаришига омилларнинг таъсирини аниқлашдан олдин 1 ц. маҳсулотнинг шартли таннархини аниқлаб олиш зарур. Шартли таннарх қандай аниқланади? Шартли таннархни ( Z Ш ) аниқлаш учун ҳисобот йилидаги 1 гектар экин майдони ҳисобига сарф бўлган харажатлар ҳажмини (ИХ 1 ) базис йилидаги ҳосилдорлик даражасига (Ҳ 0 ) бўлиш керак:0 1 Х ИХ ZШ  1 гектар экин майдони ҳисобига тўғри келадиган харажатлар суммасини аниқлаш учун у ёки бу экин тури учун қилинган жами харажатлар ҳажмини (  qZ ) шу экин майдонига (М) бўлиш керак: М qZ ИХ    . Шартли таннарх аниқлангандан кейин маҳсулот бирлиги таннархини таҳлил қилиш мумкин, яъни ҳар бир омилнинг таъсирини аниқлаб, унинг даражасига баҳо берилади. Таҳлил қуйидаги тартибда амалга оширилади.

Биринчи навбатда 1 ц. маҳсулот таннархининг умумий ўзгариши аниқланади. Бунинг учун ҳисобот йилидаги 1 ц. маҳсулот таннархидан базис йилидаги (ёки режадаги) 1 ц. маҳсулот таннархи чегириб ташланадиX UX Х ИХ Х ИХ Z Z , 0 0 1 1 0 1     Ушбу ўзгаришга омилларнинг таъсири қуйидагича аниқланади. 1 ц. маҳсулот таннархининг ўзгаришига экстенсив омилнинг, яъни 1 га экин майдони ҳисобига сарф бўлган харажат суммаси ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун 1 ц. маҳсулотнинг шартли таннархидан унинг базис давридаги (ёки режадаги) таннархини чегириб ташлаш керак: UX Х ИХ Х ИХ   0 0 0 1 1 ц. маҳсулот таннархининг ўзгаришига интенсив омилнинг, яъни ҳосилдорлик даражаси ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун 1 ц. маҳсулотнинг ҳисобот йилидаги таннархидан шартли таннархини чегириб ташлаш керак: X Х ИХ Х ИХ   0 1 1 1 Ушбу икки омил таъсирларининг йиғиндиси 1 ц. маҳсулот таннархининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Шундан кейин омиллар таъсирига баҳо берилиб, хулоса қилинади. Энди, юқорида келтирилган «Занжирли боғланиш» усули қоидаларига асосланиб, маҳсулот таннархининг омилли таҳлилини пахта таннархи мисолида кўриб чиқамиз (жадвалда). жадвал 1 ц. пахта таннархининг омилли таҳлили. Т.р Ш.ж.ўзгариши

Кўрсаткичлар Базис йили Ҳисобот йилидаги 1 га харажати ва базис йилидаги ҳосилдорлик бўйича Ҳисо- бот йили ўзга- риши (+,-) 1 гектар харажати ҳисо- бига Ҳосил- дорлик ҳисо- бига 1. 1 гектар экин майдони ҳисобига қилинган харажат, минг сўм 375,5 406,7 406,7 + 31,2 х Х 2. 1 га экин майдонидан олинган ҳосил (ҳосилдорлик), ц/га 22,5 22,5 23,9 + 1,4 х Х 3. 1 ц. пахта таннархи, сўм 16687 18075 17015 + 328 + 1388 -1060 жадвалдан кўриниб турибдики, 1 ц. пахта таннархи ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 328 сўмга қимматлашган. сум ёки сум минг X ИX X ИX 328 328,0 687, 16 015, 17 5, 22 5, 375 9, 23 7, 406 0 0 1 1       Бу ўзгариш бир омилнинг ижобий, иккинчи омилнинг салбий таъсири остида юзага келган. 1 гектар пахта майдони ҳисобига қилинган харажат суммаси ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 31,2 минг сўмга ошган, натижада шу омил ҳисобига 1 ц. пахта таннархи 1388 сўмга қимматлашган:

сум ёки сум минг X ИX X ИX 1388 388,1 687, 16 075, 18 5, 22 5, 375 9, 22 7, 406 0 0 0 1      1 гектар пахта майдонидан олинган ҳосил (яъни ҳосилдорлик) ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 1,4 ц.га ошган, натижада шу омил ҳисобига 1 ц. пахта таннархи 1060 сўмга арзонлашган: сум ёки сум минг X ИX X ИX 1060 060,1 075, 18 015, 17 5, 22 7, 406 9, 23 7, 406 0 1 1 1       Ушбу маълумотлардан кўриниб турибдики, таннархни пасайтиришнинг асосий имкониятлари бўлиб, 1 гектарга қилинадиган харажатлар ҳажмини кескин камайтириш ва ҳосилдорликни янада ошириш ҳисобланади. Пахта таннархини пасайтириш имкониятларини кўрсатиш учун унинг таркибини харажат моддалари бўйича ҳам ўрганиш керак. Буни 8. 4 параграфдан кўриш мумкин. Чорвачилик маҳсулотларининг таннархини таҳлил қилиш тартиби (усули) ўсимликчилик маҳсулотлари таннархининг таҳлили тартибидан фарқ қилмайди, фақат кўрсаткичлар номи ўзгаради, холос. 1 гектар майдон харажати ўрнига 1 бош чорва моли харажати, ҳосилдорлик ўрнига эса маҳсулдорлик кўрсаткичи олиниб, таҳлил қилинади. Шунинг учун ўзингиз қуйида келтирилган формулалардан (занжирли боғланиш кўрсаткичларидан) фойдаланиб, 1 ц. сутнинг таннархини таҳлилини бажаринг. I . И X 0 : P 0 – базис давридаги 1 ц сутнинг таннархи II . И X 1 : P 0 – 1 ц сутнинг шартли таннархи III . И X 1 : P 1 – ҳисобот давридаги 1 ц. сутнинг таннархи Бунда, И X 0 , И X 1 – базис ва ҳисобот даврида 1 бош сигирга сарф бўлган ишлаб чиқариш харажати суммаси; Р 0 , Р 1 – базис ва ҳисобот даврида 1 бош сигир ҳисобига олинган маҳсулот миқдори (сут маҳсулдорлик даражаси). 1 ц. сут таннархининг умумий ўзгариши: (И X 1 : P 1 ) - (И X 0 : P 0 )= ± Δ И X , P

Таннарх ўзгаришига 1 бош сигирга бўлган харажат суммаси ўзгаришининг таъсири: (И X 1 : P 0 ) - ( И X 0 : P 0 )= ± Δ И X Таннарх ўзгаришига сут маҳсулдорлиги ўзгаришининг таъсири: (И X 1 : P 1 ) - ( И X 1 : P 0 )= ± Δ P Омиллар таъсирларининг йиғиндиси 1 ц. сут таннархининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Шундан кейин омиллар таъсирига баҳо берилиб, таннархни пасайтириш имкониятлари кўрсатилган ҳолда хулоса қилинади. Таннархни харажат моддалари бўйича омилли таҳлил қилиш . 1 ц. маҳсулот таннархини таҳлили билан бир қаторда унинг таркибини харажат моддалари бўйича ҳам таҳлил этиш зарур, чунки таннарх таркибидаги ҳар бир модда бўйича ўзгаришини омилли таҳлил қилиш орқали уни арзонлаштириш имкониятларини кўрсатиш мумкин. Таннарх таркибидаги ҳар бир моддада ўз аксини топган харажатлар ҳажмининг ўзгариши ҳам экстенсив, ҳам интенсив омиллар ҳисобига содир бўлади. Бу омилларни миқдор ва сифат (қиймат) омиллари деб ҳам аташ мумкин. Шу икки омил кўпайтмасининг йиғиндиси ҳар бир моддадаги харажатлар ҳажми (суммаси)га тенг бўлади, демак, омиллар таъсир лар ининг йиғиндиси ҳам ҳар бир моддадаги харажатлар ҳажмининг умумий ўзгаришига тенг бўлиши шарт. Масалан, меҳнат ҳақи моддасини олайлик. Бу моддаги меҳнат ҳақини ифодаловчи харажатлар суммаси маҳсулот етиштириш учун сарф бўлган киши соатлар миқдори (КС) билан 1 киши- соатга ҳисобланган иш ҳақи суммаси (1КҲ)нинг кўпайтмасига тенг бўлади: МҲХ = КС . 1КҲ. Шундан биринчиси, миқдор омили, иккинчи сифат омили (ёки қиймат омили)дир. Шу омиллар таъсирларининг йиғиндиси «Меҳнат ҳақи»

моддасидаги харажатлар ҳажмининг ўзгаришига тенг бўлади. Бу омиллар таъсирининг таҳлили ки йинроқ шу параграфда келтирилади. Энди, харажат моддалари бўйича таннархнинг қиёслама таҳлилига т ў хталамиз. Буни 27-жадвалдаги маълумотлардан кўриш мумкин. жадвал 1 ц. пахта таннархининг харажат моддалари бўйича таҳлили . Т Харажат моддалари Базис йили Ҳисобот йили ўзгариши (+,-) Суммас и, сўм Салмоғи , % Суммас и, сўм Салмоғи , % Суммас и бўйича Салмоғ и бўйича 1. Меҳнат ҳақи ажратмалар билан 6675 40,0 5840 34,3 - 835 - 5,7 2. Ўғитлар 1669 10,0 1497 8,8 - 172 - 1,2 3. Уруғлик 450 2,7 867 5,1 + 417 + 2,4 4. Амортизация 500 3,0 600 3,5 + 100 + 0,5 5. Иш хизматлар 3340 20,0 4045 23,6 + 675 + 3,6 6. Ёқилғи- мойлаш материаллари 1085 6,5 1344 7,9 + 259 + 1,4 7. Суғурта 67 0,4 68 0,4 + 1,0 - 8. Умумишлаб чиқариш харажатлари 176 1,0 153 0,9 - 17 - 0,1 9. Бошқа тўғри харажатлар 2731 16,4 2631 15,5 + 100 - 0,9 1 ц. пахта таннархи (жами) 16687 100,0 17015 100,0 + 328 -

27-жадвалдан кўриниб турибдики, 1 ц. пахта таннархи 328 сўмга қимматлашган. Бу асосан 5 та моддадаги харажатлар ҳажмининг ошиши ҳисобига содир бўлган (уруғлик, амортизация, иш-хизматлар, ёқилғи-мойлаш материаллари, суғурта). Таннарх таркибида асосий улушни меҳнат ҳақи, иш хизматлар, бошқа тўғри харажатлар ва ёқилғи-мойлаш материаллари харажатлари ташкил қилади. Шунинг учун ҳам ушбу харажатларни ошиб кетиш сабабларини билиш учун омилли таҳлил қилиш, мавжуд имкониятларни аниқлашда катта рол ўйнайди. Ушбу харажат моддалари бўйича содир бўлган ўзгаришининг сабаби «Занжирли боғланиш» усулидан фойдаланиб аниқланади. Бу омилли таҳлилни меҳнат ҳақи харажатининг ўзгариши мисолида кўриб чиқамиз. Омилларнинг таъсирини аниқлашдан олдин қуйидаги боғланиш кўрсаткичларини ҳисоблаб олиш керак: I . Базис йилидаги меҳнат ҳақи харажати кўрсаткичи: МҲ 0 = КС 0  1КҲ 0 II . Шартли меҳнат ҳақи харажати кўрсаткичи: МҲ Ш = КС 1  1КҲ 0 III. Ҳисобот йилидаги меҳнат ҳақи харажати кўрсаткичи: МҲ 1 = КС 1  1КҲ 1 Ҳисобот йилидаги меҳнат ҳақи харажатидан базис йилидаги меҳнат ҳақи харажатини чегириш орқали, унинг умумий ўзгариши аниқланади:КХ КС КХ КС КХ КС 1, 0 0 1 1 ) 1 ( ) 1 (      Шартли меҳнат ҳақи харажатидан базис йилидаги меҳнат ҳақи харажатини чегириб ташлаш орқали унинг ўзгаришига биринчи омилнинг яъни сарфланган киши-соат (КС) миқдори ўзгаришининг таъсири аниқланади: КС КХ КС КХ КС     ) 1 ( ) 1 ( 0 0 0 1

Ҳисобот йилидаги меҳнат ҳақи харажатидан шартли меҳнат ҳақи харажатини чегириб ташлаш орқали, унинг ўзгаришига иккинчи омил нинг , яъни 1 киши-соатга ҳисобланган меҳнат ҳақи даражаси (1КҲ) ўзгаришининг таъсири аниқланади:КХ КХ КС КХ КС 1 0 1 1 1 ) 1 ( ) 1 (     Шу икки омил таъсирларининг йиғиндиси «Меҳнат ҳақи харажати»нинг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Энди , меҳнат ҳақи харажати ўзгаришининг омилли таҳлилини хўжалик мисолида кўриб чиқамиз. жадвал 1 ц. пахта таннархи таркибидаги меҳнат ҳақи моддаси харажат и динамикасининг омилли таҳлили. Т. р Кўрсаткичлар Бази с йил и Ҳисобот йилдаги киши- соат ва базис йилдаги 1 киши-соатга ҳисобланган иш ҳақи бўйича Ҳис о- бот йили ўзга- риши (+,-) Шу жумладан ўзгариши 1 ц.га сарф бўлган киши- соат ҳисобиг а 1 киши- соатга ҳисоб- ланган иш ҳақи ҳисобиг а 1. 1 ц. пахтага сарф бўлган киши-соат (КС) 28,8 31,6 31,6 + 2,8 х х 2. 1 киши-соатга ҳисобланган меҳнат ҳақи, сўм (1КҲ) 231, 8 231,8 185, 0 - 46,8 х х

3. 1 ц. пахта таннархи таркибидаги меҳнат ҳақи харажати, сўм (МҲ) 6675 7325 5840 - 835 + 650 - 1485 28-жадвалдан кўриниб турибдики, ишлаб чиқарилган 1 ц. пахтага сарф бўлган меҳнат ҳақи харажати ҳисобот йилида базис йилидаги харажатига нисбатан 835 сўмга камайган. Ушбу ўзгариш бир омилнинг ижобий, иккинчи омилнинг салбий таъсирида пайдо бўлган, яъни 1ц. пахтага сарф бўлган киши-соат миқдорининг ошиши салбий, 1 киши-соат ҳисобига ҳисобланган иш ҳақи даражасининг пасайиши ижобий таъсир қилган. 1 ц. пахтага сарф бўлган меҳнат сарфи базис йилида 28,8 киши соатни, ҳисобот йилида 31,6 киши соатни ташкил қилган, яъни ўсиш 2,8 киши-соатга тенгдир. Сарф бўлган киши-соат миқдорининг ошиши таннарх таркибидаги меҳнат ҳақи моддаси бўйича харажат ҳажмининг 650 сўмга ошишига сабабчи бўлган.сум КХ КС КХ КС 650 6675 7325 )8, 231 8, 28( )8, 231 6, 31( ) 1 ( ) 1 ( 0 0 0 1            1 киши-соат ҳисобига ҳисобланган иш ҳақи харажати ҳисобот йилида 185 сўмни, базис йилида 231,8 сўмни ташкил қилган, натижада ҳисобот йилидаги харажат ҳажми 46,8 сўмга камайган, бу эса 1 ц. пахта таннархи таркибидаги меҳнат ҳақи харажатини 1485 сўмга камайишига сабабчи бўлган: сум КХ КС КХ КС 1485 7325 5840 )8, 231 6, 31( ) 185 6, 31( ) 1 ( ) 1 ( 0 1 1 1            Ушбу маълумотлар асосида таннархни пасайтириш имкониятлари мавжудлигини қайд қилиш мумкин. Шундай имкониятлардан бири бўлиб, сарф бўлган вақтни камайтириш ҳисобланади. Агар 1 ц. пахтага бўлган меҳнат сарфи ҳисобот йил и да базис йил и даги 28,8 киши-соат ҳажмида сақланиб қолганда эди, ҳисобот йилда меҳнат ҳақи

учун сарф бўлган харажат 5840 сўм ўрнига 5323 сўм ташкил қилган бўлиб, у 517 сўмга тежалган бўлар эди, натижада 1 ц. таннархи шу суммага камайган бўлар эди. 28,8  185,0 = 5323 сўм 5840 – 5323 = - 517 сўм Меҳнат ҳақи харажати билан бир қаторда таннарх таркибида, уруғ, ўғит ва ёқилғи мойлаш материаллари харажати ҳам салмоқли ўринни эгаллаган харажатлардан ҳисобланади, уларнинг камайиши таннарх камайишига ижобий таъсир қилади. Ушбу харажатлар таҳлили ҳам меҳнат ҳақи харажатларининг таҳлилидан фарқ қилмайди. Ушбу харажатларнинг моддалари бўйича ҳам ўзгариши икки омил ҳисобига содир бўлади. Булар қуйидагилардир: 1. сарфланган ресурслар миқдорининг ўзгариши ҳисобига; 2. ўртача харид баҳоси (ёки таннархи ) нинг ўзгариши ҳисобига. Ушбу харажатлар ўзгаришига омилларнинг таъсирини «Занжирли боғланиш» усули орқали аниқлаш йўлларини қуйида кўрсатамиз. 1 ц. пахта таннархи таркибидаги ўғит харажати динамикаси таҳлилини қуйидаги формуладан фойдаланиб амалга оширамиз: ЎХ = ЎМ  ЎБ бунда, ЎМ – 1 ц. маҳсулот учун сарф бўлган ўғит миқдори; ЎБ – 1 ц. ўғитнинг ўртача баҳоси; ЎХ – 1 ц. маҳсулот учун сарф бўлган ўғитнинг жами харажати. 1 ц. маҳсулот учун сарф бўлган ўғит харажатининг таҳлили қуйидаги формулалар орқали амалга оширилади: ўғит харажатининг умумий ўзгариши: (ЎМ 1  ЎБ 1 )-(ЎМ 0  ЎБ 0 )=  ЎМ, ЎБ Ў ғит харажатининг ўзгаришига омилларнинг таъсири қуйидагича аниқланади: 1. Сарфланган ўғит миқдори ўзгаришининг таъсири: (ЎМ 1  ЎБ 0 )-(ЎМ 0  ЎБ 0 )=   ЎМ

2. Сарф бўлган ўғит баҳосининг таъсири: (ЎМ 1  ЎБ 1 )-(ЎМ 1  ЎБ 0 )=  ЎБ Шу икки омил таъсирларининг йиғиндиси ўғит харажати суммасининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Шундан кейин улар таъсирига баҳо берилади ва хулоса қилинади. Уруғ харажати динамикасининг таҳлили. 1 ц. таннарх таркибидаги «Уруғ харажати» суммасининг умумий ўзгариши: УБ УМ УБ УМ УБ УМ , 0 0 1 1 ) ( ) (     Бунда, УМ 1 , УМ 0 – мос ҳолда ҳисобот ва базис йилларида 1 ц. пахта учун сарф бўлган уруғ миқдори; УБ 1 , УБ 0 – мос ҳолда ҳисобот ва базис йилларида 1 ц. пахта учун сарф бўлган уруғнинг нархи (баҳоси). (УМ 1  УБ 1 ) – ҳисобот йилида 1 ц. пахта учун сарф бўлган уруғ харажати; (УМ 0  УБ 0 ) – базис йилида 1 ц. пахта учун сарф бўлган уруғ харажати. Уруғ харажати суммасининг ўзгаришига омилларнинг таъсири қуйидагича аниқланади: 1-омил, яъни сарф бўлган уруғ миқдори ўзгаришининг таъсири: УМ УБ УМ УБ УМ     ) ( ) ( 0 0 0 1 2-омил, яъни уруғнинг ўртача нархи ўзгаришининг таъсири: УБ УБ УМ УБ УМ     ) ( ) ( 0 1 1 1 Шу икки омил таъсирларининг йиғиндиси уруғ харажати суммасининг ўзгаришига тенг келиши керак: УБ УМ УБ УМ ,    Ёқилғи-мойлаш материаллари харажати динамикасининг таҳлили. 1 ц. таннарх таркибидаги «Ёқилғи-мойлаш материаллари» моддаси харажатининг умумий ўзгариши: ЁМБ ЁММ ЁМБ ЁММ ЁМБ ЁММ , 0 0 1 1 ) ( ) (     Харажат ўзгаришига омилларнинг таъсири:

1. ёқилғи-мойлаш материаллари миқдори ўзгаришининг таъсири:ЁММ ЁМБ ЁММ ЁМБ ЁММ     ) ( ) ( 0 0 0 1 2. ёқилғи-мойлаш материаллари баҳоси ўзгариши нинг таъсири: ЁМБ ЁМБ ЁММ ЁМБ ЁММ     ) ( ) ( 0 1 1 1 Икки омил таъсирларининг йиғиндиси «ёқилғи-мойлаш материаллари» моддаси суммасининг ўзгаришига тенг келиши керак: ЁМБ ЁММ ЁМБ ЁММ ,     Бу ерда, ЁММ 1 , ЁММ 0 – мос ҳолда ҳисобот ва базис йилларида 1 ц. пахта учун сарф бўлган ёқилғи-мойлаш материаллари миқдори; ЁМБ 1 , ЁМБ 0 – мос ҳолда ҳисобот ва базис йилларида 1 ц. пахта учун сарф бўлган ёқилғи-мойлаш материалларининг ўртача нархи. Энди, 1 ц. пахта учун сарф бўлган моддий харажатлар ҳажмининг омилли таҳлилини юқорида баён қилинган «Занжирли боғланиш» усули қоидалари асосида кўриб чиқамиз. Буни 29-жадвалдан кўриш мумкин. жадвал 1 ц. пахта таннархи таркибидаги моддий харажат моддалари бўйича динамикасининг таҳлили . Кўрсаткичлар Бази с йили Ҳисобот йилида сарф бўлган материалла р миқдори ва базис йилдаги нархи бўйича Ҳисобо т йили ўзга- риши (+,-) Шу жумладан ўзгариши Сарф бўлган материалла р миқдори ҳисобига Матери аллар нархи ҳисобиг а

ўғит сарфи бўйича : 1 ц. пахтага сарф бўлган ўғит, кг 20,5 10,0 10,0 - 10,5 Х Х Сарфланган 1 кг ўғитнинг нархи, сўм 81,41 81,41 149,7 + 68,29 Х Х 1 ц. пахтага сарф бўлган ўғит харажати, сўм 1669 814,1 1497 - 172 - 854,9 +682,9 Уруғ сарфи бўйича : 1 ц. пахтага сарф бўлган уруғ, кг 2,0 2,5 2,5 + 0,5 Х Х Сарфланган 1 кг уруғнинг нархи, сўм 225 225 346,7 +121, 7 Х Х 1 ц. пахтага сарф бўлган уруғ харажати, сўм 450 562,5 867 +417 + 112,5 + 304,5 Ёқилғи- мойлаш материаллар и бўйича: 1 ц. пахтага сарф бўлган ЁММ, кг 3,2 3,5 3,5 + 0,3 Х Х

Сарф бўлган ёқилғи- мойлаш материалла- рининг нархи, сўм 339,1 339,0 384 + 44,9 Х Х 1 ц. пахтага сарф бўлган харажатлар суммаси, сўм 1085 1187 1344 + 259 + 102 + 157 Пахта ишлаб чиқариш учун сарф бўлган материалларни сотиб олиш нархларининг кескин ошиб кетиши натижасида харажатлар ҳажми ошган, натижада таннарх қимматлашган. Таннархнинг ошишига ушбу омил билан бир қаторда сарф бўлган материаллар миқдорининг ошиб кетиши ҳам сабабчи бўлган. Сарф бўлган 1 кг ўғит нархи ҳисобот йилида базис йилига нисбатан 1,8 мартага, уруғ бўйича 1,5 мартага, ЁММ бўйича 1,2 мартага ошган. Сарф бўлган материаллар миқдори ҳам уруғ бўйича 25 % га, ЁММ бўйича 9,4 % га ошган, фақат ўғит бўйича 49 % га камайган. Шу омиллар ҳисобига 1 ц. пахта таннархи қимматлашган. Ушбу ўзгаришга икки омилнинг ҳам таъсири 29 жадвалда келтирилган. 29-жадвалдан кўриниб турибдики, 1 ц. пахтага сарф бўлган уруғ харажатининг ўзгаришига икки омил ҳам салбий таъсир қилган. 1 ц. пахта учун сарф бўлган уруғ миқдори 0,5 кг га ошган, натижада таннарх қимматлашган, яъни шу омил ҳисобига уруғ харажати ошиб, 1 ц. Пахта таннархи 112,5 сўмга қимматлашган. Уруғни сотиб олиш нархи 121,7 сўмга ошган, натижада уруғ харажати шу омил ҳисобига 304,5 сўмга ошган, бу эса ўз навбатида пахта таннархини шу суммага ошишига олиб келган. 1 ц. пахтага сарф бўлган ёқилғи-мойлаш материаллари харажатининг ошиб кетишига икки омил ҳам сабабчи бўлган. Сарф бўлган миқдорининг

ошиши ҳисобига таннарх 102 сўмга, баҳосининг ошиши ҳисобига 157 сўмга қимматлашган Юқоридаги маълумотлардан маълумки, хўжаликда пахта таннархини пасайтириш имкониятлари мавжуд, аммо улардан етарли даражада фойдаланмаган. Чорва моллари таннархи таркибидаги ҳар бир харажат моддасининг омилли таҳлили ҳам 1 ц. пахта таннархини моддалари бўйича т аҳлил қилиш усулидан фарқ қилмайди, шунинг учун ўша усул қоидаларига амал қилиб, таҳлил қилиш мумкин. Фақат «ем-хашак сарфи» моддаси бўйича фарқ қилади. Шунинг учун «Ем-хашак сарфи»ни омилли таҳлили усулини кўриб чиқамиз. Ушбу модда бўйича харажатнинг ўзгариши ҳам икки омил ҳисобига содир бўлади: 1) Сарф бўлган ем-хашакнинг озуқа бирлигидаги миқдорининг ўзгариши; 2) 1 ц. озуқа таннархининг ўзгариши. Ушбу омиллар таъсирини «Занжирли боғланиш» усули ёрдамида аниқлаш зарур. Бунинг таҳлилини қуйидаги формулалардан фойдаланиб, амалга ошириш мақсадга мувофиқ бўлади: I . ОМ 0 ∙ ОБ 0 II . ОМ 1 ∙ ОБ 0 III . ОМ 1 ∙ ОБ 1 ОМ 0 , ОМ 1 – 1 бош мол учун базис ва ҳисобот йилларида сарф бўлган озуқа миқдори мос ҳолда; ОБ 0 , ОБ 1 – 1 ц. озуқанинг базис ва ҳисобот йилларидаги таннархи мос ҳолда. Озуқа харажатининг умумий ўзгариши: (ОМ 1 ∙ ОБ 1 ) – (ОМ 0 ∙ ОБ 0 ) = ±Δ ОМ,ОБ Озуқа харажатининг ўзгаришига омилларнинг таъсири: 1) сарфланган озуқа миқдори ўзгаришининг таъсири: (ОМ 1 ∙ ОБ 0 ) – (ОМ 0 ∙ ОБ 0 ) = ±Δ ОМ

2) 1 ц. озуқа таннархи ўзгаришининг таъсири: (ОМ 1 ∙ ОБ 1 ) – (ОМ 1 ∙ ОБ 0 ) = ±Δ ОБ Ушбу омиллар таъсирларининг йиғиндиси озуқа сарфининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Натижа билан омиллар таъсирининг тенглиги маълум бўлгандан кейин омиллар таъсирига баҳо берилиб, харажатни камайтириш имкониятлари кўрсатилиб, хулоса қилиниши керак. Иш ҳ а қ и фондининг ў згаришига омиллар таъсирининг та ҳ лили Иш ҳақи фондининг таҳлили мутлақ ва нисбий ўзгаришларини аниқлашдан бошланади. Мутлақ ўзгариши (ошиши ёки камайиши) ҳисобот йилидаги ҳақиқий иш ҳақи фонди (ИХФ 1 ) билан режалаштирилган иш ҳақи фонди ёки базис йилидаги ҳақиқий иш ҳақи фонди (ИХФ 0 ) орасидаги фар қ тариқасида аниқланади: ИХФ 1 - ИХФ 0 = ± ∆ - мутлақ ошиш ёки камайишни ифодалайди. Нисбий ўзгариши ҳисобот йилидаги ҳақиқий иш ҳақи фонди билан ҳисобот йилида ишлаб чиқариш ҳажмига нисбатан қайта ҳисобланган иш ҳақи фонди орасидаги фарқ тариқасида аниқланади: ИХФ 1 – ИХФ ш = ± ∆ - нисбий ортиш ёки камайишни ифодалайди. Қайта ҳисобланган иш ҳақи фонди ҳажмини аниқлаш учун базис йилидаги ёки режадаги иш ҳақи фондини ҳисобот йилида етиштирилган ялпи маҳсулот режасининг бажарилиш (ёки динамикаси) коэффициентига (Кям) купайтирмоқ керак: ИХФ 0 · Кям = ИХФ ш Мутлақ ва нисбий ўзгаришлар ҳисоблаб олингандан кейин уларнинг сабаблари аниқланади. Бунинг учун иш ҳақи фондининг ўзгариши омилли таҳлил қилинади. Иш ҳақи фондининг мутлақ ўзгаришининг омилли таҳлилини унинг қуйидаги моделлари орқали амалга ошириш мумкин.

I. ИХФ = ХС · ЙИХ II. ИХФ = ХС · К · КИХ III. ИХФ = ХС · К · Ч · СИХ IV. ИХФ = ЯМ : ЙМУ · ЙИХ V. ИХФ = ЯМ : ЙМУ · К · КИХ VI. ИХФ = ЯМ : ЙМУ · К · Ч · СИХ Бу ерда ИХФ – иш ҳақи фонди, ХС – ходимларнинг ўртача йиллик сони, ЙИХ – бир ходимга т ўғ ри келадиган ўртача йиллик иш ҳ а қ и, К – бир ходимнинг ўртача бир йилда ишлаган кунлари сони, КИХ – бир ходимга т ўғ ри келадиган ўртача кунлик иш ҳ а қ и, Ч – ишчи кунининг ўртача давомийлиги(чузи қ лиги), СИХ - бир ходимга т ўғ ри келадиган ўртача соатлик иш ҳ а қ и, ЯМ – етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажми, ЙМУ – ўртача бир ходим ҳисобига бир йилда етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажми, (ўртача йиллик меҳнат ун у мдорлиги даражаси). Иш ҳақи фондининг ўзгаришига омилларнинг таъсирини Занжирли боғланиш, кўрсаткичлар фарқи, индекс каби усуллар ёрдамида аниқлаш мумкин. Биз бу ерда таҳлилни 1-модел бўйича занжирли боғланиш усулидан фойдаланиб амалга оширдик. Омилли таҳлилга ўтишдан олдин қуйидаги 3- та иш ҳақи фонди кўрсаткичлари аниқлаб олинади: I. ХС 0 · ЙИХ 0 – базис йилидаги (ёки режадаги) иш ҳақи фонди, П. ХС 1 · ЙИХ 0 - шартли иш ҳақи фонди, Ш. ХС 1 · ЙИХ 1 – ҳисобот йилидаги иш ҳақи фонди. Ҳисобот йилидаги иш ҳақи фондининг ҳақиқий ҳажмидан (Ш- боғланишдан) базис йилидаги (ёки режадаги) иш ҳақи фонди ҳажмини (I- боғланишни) чегириб ташлаш орқали унинг мутлақ ўзгариши аниқланади: ХС 1 · ЙИХ 1 – ХС 0 · ЙИХ 0 = ± ∆ ХС 1 ЙИХ

Ушбу ўзгариш бевосита қуйидаги икки омил ҳисобига содир бўлган: 1) Ходимлар сонининг ўзгариши ҳисобига, 2) Бир ходимнинг ўртача йиллик иш ҳақи даражасининг ўзгариши ҳисобига. Иш ҳақи фондининг мутлақ ўзгаришига ходимлар сони ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун шартли иш ҳақи фондидан (П - боғланишдан) базис йилидаги (ёки режадаги) иш ҳақи фондини (I-боғланишни) чегириб ташлаш керак: ХС 1 · ЙИХ 0 – ХС 0 · ЙИХ 0 = ± ∆ ХС Бир ходимнинг ўртача йиллик иш ҳақи даражаси ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги иш ҳақи фондидан (Ш- боғланишдан) шартли иш ҳақи фондини (П-боғланишни) чегириб ташлаш керак: ХС 1 · ЙИК 1 – ХС 1 · ЙИХ 0 = ± ∆ ЙИХ Ушбу икки омил таъсирларининг йигиндиси иш ҳақи фондининг умумий ўзгаришига тенг келиши шарт. Шундан кейин иш ҳақи фондидан фойдаланиш аҳволига ҳар бир омилнинг таъсирини кўрсатган ҳолда баҳо берилади ва хулоса чиқарилади. Иш ҳақи фондининг бошқа моделлари бўйича таҳлили ҳам 1-модел таҳлилидан фарқ қилмайди, таҳлил усули ўхшаш, фақат омиллар сонида фарқ бор. Бу ерда иш ҳақи фондининг ўзгаришига икки омил, бошқаларида уч, турт ва беш омил таъсир қилади. Уларнинг таъсири «Занжирли боғланиш кўрсаткичлари»ни ҳисоблаб олиб, ёнма-ён турган қатор кўрсаткичларини биридан бирини кетма-кетликда (2-қатордан 1-чиси, 3-қатордан 2-чиси ва ҳоказо) айириш орқали аниқланади. Иш ҳақи фондининг мутлақ ўзгаришининг таҳлили билан бир қаторда унинг нисбий ўзгаришини ҳам ишлаб чиқариш ҳажми билан боғлаган ҳолда

таҳлил этиш зарур. Бундай ҳолатда иш ҳақи фондининг шаклланиши ҳам ва ўзгариши ҳам қуйидаги икки омил ҳисобига содир бўлади: 1. етиштирилган ялпи маҳсулот ҳажмининг ўзгариши ҳисобига, 2. 1 сўмлик ялпи маҳсулотга тўғри келадиган иш ҳақи даражасининг ўзгариши ҳисобига. Иш ҳақи фонди шу икки омил купайтмасининг йиғиндисига тенг бўлади: ИХФ = ЯМ · Р Бунда ЯМ – етиштирилган ялпи маҳсулот, Р – 1 сўмлик ялпи маҳсулотга тўғри келадиган иш ҳақи суммаси. Ушбу омиллар таъсирини турли хил усуллар ёрдамида аниқлаш мумкин. Биз бу ерда «Кўрсаткичлар фарқи» усулидан фойдаланиб, таҳлил этиш тартибига тўхталдик. Иш ҳақи фондининг ўзгариши: ИХФ 1 – ИХФ 0 = ЯМ 1 · Р 1 – ЯМ 0 Р 0 = ± ∆ЯМ 1 Р Иш ҳақи фондининг ўзгаришига ялпи маҳсулот суммаси ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги ялпи маҳсулот суммаси билан базис йилидаги ялпи маҳсулот суммаси орасидаги фарқни (ЯМ 1 – ЯМ 0 ) базис йилидаги 1 сўмлик ялпи маҳсулотга тўғри келадиган иш ҳақи даражасига (Р 0 ) купайтириш керак: (ЯМ 1 – ЯМ 0 ) · Р 0 = ± ∆ЯМ 1 сўмлик ялпи маҳсулотга тўғри келадиган иш ҳақи даражаси ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот ва базис йилларидаги ушбу омил кўрсаткичлари орасидаги фарқни (Р 1 – Р 0 ) ҳисобот йилидаги ялпи маҳсулот суммасига кўпайтириш керак: (Р 1 – Р 0 ) · ЯМ 1 = ± ∆ Р Шу икки омиллар таъсирларининг йиғиндиси иш ҳақи фондининг умумий ўзгаришига тенг келиши керак. Шундан кейин омиллар таъсири

(таъсири ижобийми ёки салбийми, қатъий назар) таърифланиб, иш ҳақи фондидан фойдаланиш аҳволига нисбий баҳо берилади ва хулоса қилинади.

Хулосалар Ушбу бобда режалаштирилган барча саволларнинг жавоби етарли даражада ёритилди, яъни ишлаб чиқариш таннархи таҳлилининг аҳамияти, мақсади ва вазифалари, қишлоқ хўжалик маҳсулотлари таннархининг таҳлили, харажатларнинг иқтисодий элементлари бўйича таҳлили, таннархнинг харажат моддалари бўйича таҳлили, иш ҳақи фондига таъсир этувчи омиллар таъсирининг таҳлили кабилар етарли даражада ёритилган. Ушбу бобдаги масалаларнинг мазмун-моҳиятини ва омилли таҳлил этиш усулларини яхши ўзлаштириш учун, талабага, дарслик бўйича ушбу мавзуни яхши ўқиб, ўзлаштиришини, ҳамда мавзу бўйича келтирилган назарий саволларга жавоб тайёрлашни ва машқни мустақил бажариб, унинг мазмунини ўзлаштириб олишини тавсия этамиз.

Адабиётлар рўйхати : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси . Тошкент- «Ўзбекистон», 1992 2. Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасида корхоналар тўғрисида»ги қонуни. Т.: «Ўзбекистон», 1992 3. Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонуни. - Қишлоқ хўжалигида ислоҳатларни чуқурлаштиришга доир қонун ва меъёрий ҳужжатлар тўплами (2-кисм). Тошкент-1998й. 4. Ўзбекистон Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги Қонуни. 5. Ўзбекистон Республикасининг «Фермер хўжалиги тўғрисида» ги Қонуни (янги таҳрири). – Халқ сўзи газетаси, 2004 й. 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Фермер хўжаликларини ривожлантириш Консепцияси тўғрисида» ги 2003 йил 27-октябрдаги ПФ– 3342–сонли Фармони. 7. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2005-2007 йилларда фермер хўжаликларини жадал ривожлантиришга қаратилган таклифлар тайёрлаш бўйича махсус камиссия тўзиш тўғрисида» ги Фармойиши. – Халқ сўзи, 2004йил 5 ноябр. 8. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 4 – апрелдаги «Аудиторлик фаолиятини янада такомиллаштириш ҳамда улар кўрсатаётган хизматлар сифати учун жавобгарликни ошириш тўғрисида»ги қарори. 9. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Қишлоқ хўжалигида иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим йўналишлари тўғрисида» ги 2003 йил 24 мартдаги фармони. «Ҳалк сўзи» 2003 йил март. 10. Каримов И.А. – Янгиланиш ва барқарор тараққиёт йўлидан янада изчил ҳаракат қилиш, халқимиз учун фаровон турмуш шароити яратиш – асосий вазифамиздир . “Халқ сўзи”, 2007 йил 14 фе в рал.

Похожие

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш аҳволининг таҳлили

Қишлоқ хўжалик ялпи ва товар маҳсулотларини кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлашнинг асосий усуллари

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини консервалаш ва уларни сақлаш технологияси

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлаш технологиясида қўлланиладиган идиш турлари