Arpa urug’larini qabul qilingan uslub asosida 1000 don og’irligi, o’sish quvvati va unuvchanligini aniqlash - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Arpa urug’larini qabul qilingan uslub asosida 1000 don og’irligi, o’sish quvvati va unuvchanligini aniqlash

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

179.5 KB

Arpa urug’larini qabul qilingan uslub asosida 1000 don og’irligi, o’sish quvvati va unuvchanligini aniqlash Qishloq xo’jaligi ekinlarining urug’liklari ekish sifatlar bo’yicha urug’likning tozaligi, 1000 dona urug’ning vazni, o’sish quvvati, unuvchanligi va boshqa ko’rsatkichlari bilan baholanadi. Mashg’ulot maqsadi . Mashg’ulotda ko’zda tutilgan maqsad talabalarga arpa donining 1000 ta urug’ vazni, o’sish quvvati va unuvchanlik qobiliyatini aniqlash usullarini laboratoriya sharoitida o’rganishdan iborat. Kerakli o’quv predmetlari va laboratoriya asbob uskunalari . Amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari uchun o’quv va uslubiy qo’llanmalari, har xil arpa navlari urug’liklaridan o’rtacha namunalari, 0.01 aniqligidagi laboratoriya elektron tarozisi va maxsus urug’ sanash elektron qurilma (rasm), elaklar, oldindan zararsizlantirilgan sovutuvchi va isituvchi tyermostat, petri kosacha, mexanik suv sepgich, rostilni, filtr qog’ozlari, pinset, kurakcha va zichlagich, daftar, qalam, o’chirgich, chizg’ich. rasm. Laboratoriya elektron tarozisi va maxsus urug’ sanash elektron qurilma.

1-ish . Talabalarning kichik guruhlari alohida arpa navlari bo’yicha 1000 dona urug’ining vaznini aniqlashlari uchun standart uslubiyatiga asosan arpa urug’liklari o’rtacha namunalar va tegishli yorliq joylashtirilgan xaltachalardan birini tanlab ajratib oladilar. Navbatda qishloq xo’jaligi ekinlari urug’liklari sifat ko’rsatgichlarini laboratoriyada tahlil qilish uchun akkreditatsiyalangan markaziy sinov laboratoriyasidan birining ish tartibiga o’xshash holatda o’z daftarlariga urug’lik ma’lumotlari ko’chiriladi. Sinov laboratoriyalarida biriktirilgan namunalar hujjatlarini to’g’riligi o’rganiladi va ro’yxatga olish daftariga xo’jalik nomini, navi, avlodi, xosil yili, kelib chiqishi, urug’lik partiya raqami va vazni, joy soni va boshqa standart talabidagi ma’lumotlar qayd etiladi. Talabalarning har bir kichik guruhidan bir kishi o’zlarining urug’lik tozaligi tahlilidan o’tgan urug’lik namunasidan elektron urug’ sanash qurilmasining kosachasiga kyerakligicha urug’ soladi. Elektron qurilma (rasm 96) yordamida ishchi namunadan, 2 marta 500 donadan 2ta subnamunalar olinadi. Ular alohida alohida, elektron qurilma yonidagi 0,01 aniqligidagi elektron tarozida tortiladi. Olingan o’rtacha vazn ko’rsatgichlarini ikkiga ko’paytirib 1000 ta urug’ vazni aniqlanadi. GOST 12042-80 ga binoan ikki qaytarilish bo’yicha alohida tortib aniqlangan ma’lumotlar bir - biriga qo’shilib, uni 2 ga bo’lish orqali o’rtachasi chiqariladi. Shu bilan birga ikki qaytarilish o’rtasidagi farq aniqlanadi va u ruxsat etilgan farq bilan solishtiriladi (jadval 26). Solishtirish 28-jadval ma’lumotlari bo’yicha amalga oshiriladi. Misol uchun: Qizilqo’rg’on navi ishchi namunasi urug’ligidan olingan 1subnamuna og’irligi 23,50 g. 2-subnamuna og’irligi 24,05 g bo’lsin. Ikki namunalarning umumiy og’irligi: 23,50 + 24,05 = 47.55 yoki 48 g. Ikki qaytarilish o’rtasidagi haqiqiy farq: 23,50 – 24,05 = 0,55 g. Ikki qaytarilishni qo’shgandagi og’irligi (48 g) ni 26 -jadvaldagi “O’nlik” bo’yicha ustunidan 4 ni, jadvalning “Birlik” ustunlaridan esa 8 topiladi. Bu har

ikkala sonlarning jadval bo’yicha kesishgan katagidagi ruxsat etilgan farq 0,72 ekanligi aniqlanadi.

Jadval. Ruxsat etilgan farqlar kattaliklari, g. Desyatina Birlik 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 - 0,02 0,03 0,04 0,06 0,08 0,09 0,10 0,12 0,14 1 0,15 0,16 0,18 0,20 0,21 0,22 0,24 0,26 0,27 0,28 2 0,30 0,32 0,33 0,34 0,36 0,38 0,39 0,40 0,42 0,44 3 0,45 0,46 0,48 0,50 0,51 0,52 0,54 0,56 0,57 0,58 4 0,60 0,62 0,63 0,64 0,66 0,68 0,69 0,70 0,72 0,74 5 0,75 0,76 0,78 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,87 0,88 6 0,90 0,92 0,93 0,94 0,96 0,98 0,99 1,00 1,02 1,04 7 1,05 1,06 1,08 1,10 1,11 1,12 1,14 1,16 1,17 1,18 8 1,20 1,22 1,23 1,24 1,26 1,28 1,29 1,30 1,32 1,34 9 1,35 1,37 1,38 1,40 1,41 1,42 1,44 1,45 1,47 1,48 Shunday qilib , ikki parallel tahlillar o’rtasidagi farq (0,55) ruxsat etilgan farqdan (0,72 dan) kichik bo’lgani uchun tahlil to’g’ri o’tkazilgan deb hisoblanadi. Agar tahlillar o’rtasidagi farq ruxsat etilgan farqdan ortiq chiqsa, tahlil uchun uchinchi subnamuna olinadi va natija ma’lumoti yuqoridagi ikki subnamunalar natijalari bilan hisoblanib o’rtachalar farqi ruxsat etilgan farq bilan solishtiriladi. Topshiriq. Laboratoriya zahirasidagi arpa navlarining o’rtacha namunalaridan 1000 dona urug’liklari vaznlarini aniqlang, natijalarini quyidagi adabiyot ma’lumotlari bilan taqqoslang: Abu G’ofur -57 – 58 g., Savruk -58 – 60 g., Bolg’ali 40-42.8 g, Gulnoz 43.045.0 g, Zafar 42.6 g, Unumli arpa 48.6-60.0 g, Novosadskiy – 565 49 g., Lalmikor 59.5-61.8 g , Mavlano 40.9-48.8 g , Nutans 799 59.2-61.4 g , Temur 43.9 g , Xonakox 42.0-47.1 g . va Vodka 35.5 g . 2-ish. Laboratoriya sharoitida qishloq xo’jaligi ekinlari urug’larining unuvchanligini tahlil qilish ishlab chiqarilgan davlat andozasi (GOST 12038-84)

bo’yicha, maxsus tyermostatlar (rasm) optimal haroratli va quyidagi talab qilingan sharoitlarda amalga oshiriladi (jadval). Jadval. Arpa urug’larining o’sish quvvati va unuvchanligini aniqlash № Navlar nomi Undirishda qo’llaniladi Undirish tempyeraturasi, 20 o S. Yorug’lik yoki qorong’ul ik Aniqlash muddati, kunlar Tahlil natijasi, o’rtacha % da. O’sish quvvati Unuvch anlik O’sish quvvati. Unuvchan lik. 1 . Filtr qog’oz, qum ., ., ., Qorong’u 3 7 2 . Filtr qog’oz, qum ., ., ., Qorong’u 3 7 3 . Filtr qog’oz, qum ., ., ., Qorong’u 3 7 4 . Filtr qog’oz, qum ., ., ., Qorong’u 3 7 Laboratoriya tahlili o’qituvchining laboratoriyada urug’liklar tahlillarini bajarish tartibi haqidagi ko’rsatmasi bilan boshlanadi. Laboratoriya tahlillari tajribalariga asosan talabalar laboratorida joylarda yetishtirilgan va har xil navlarga ta’lluqli arpa urug’liklari o’rtacha namunalaridan qanchalik borligiga va bilimlarni o’zlashtirishni qulayroq qilish uchun 3, 6 kishilik kichik guruhlarga bo’linishadi. Navbatda qishloq xo’jaligi ekinlari urug’liklari sifat ko’rsatkichlarini laboratoriyada tahlil qilish uchun akkreditatsiyalangan markaziy sinov laboratoriyasidan birining ish tartibiga o’xshash holatda (8-laboratoriya mashg’uloti va rasmga qarang) o’z daftarlariga urug’lik ma’lumotlari ko’chiriladi. Undan tashqari daftarga o’z tahlil natijalarini yozib borishi uchun jadval 28 ham ko’chirib chiziladi. Urug’larning unuvchanligi tyermostat yordamida aniqlanadi. Unuvchanlikni aniqlash uchun tahlil boshlash oldidan foydalaniladigan barcha asbob-uskunalar zararsizlantirishlari shart. Buning uchun tyermostat, 2 qism suvga 1 qism 40% li formalin aralashmasi tayyorlanib yoki texnik etil spirti (96% li) bilan tyermostat

ichki yuzasi va boshqa barcha idish va asboblar artib chiqiladi. Idish va asboblar tyermostat ichiga joylanib eshigi yopib qo’yiladi. Laboratoriya ishchi sharoitida asbob uskunalarning zararsizlantirilishi har 10 kunda bir marta takrorlanadi. Talabalarning har bir kichik guruhidan bir kishi urug’lik tozaligi tahlilidan o’tgan qopchadagi urug’lik namunasini tahlil uchun stol ustiga to’kadi. Boshqa guruhlar talabalari ham bu talabaning ishlarini kuzatib boradi va parallel holatda o’z tahlillarini davom ettiradilar. Tahlil, o’qituvchi kuzatuvida to’rt takrorda amalga oshirilishi ko’zda tutiladi. Shuning uchun talaba to’rt marta alohida - alohida 100 donadan urug’ (to’rtta kichik namunalarini) oladi. Ularning o’sish quvvati va unuvchanligi aloxida aniqlanishi kyerak. Natijalari o’rtacha foiz hisobida daftardagi jadvalga ko’chirib yoziladi. Urug’ni undirish uchun plastmassa yoki metall rostilni idishlaridan (rasm) foydalaniladi. Har bir idishga etiketka yopishtirilib, unga kichik namunaning raqami, shuningdek urug’ning boshlang’ich va asosiy unuvchanligi aniqlanadigan kunlari yozib qo’yiladi. Bundan so’ng filtr qog’oz rostilniga moslab qirqiladi, unga joylashtiriladi va o’rtasi to’siq yoki filtr qog’ozini o’zi bilan devorcha qilib idish ikkiga ajratiladi. Filtr qog’oz suvga to’yintiriladi va rostilnining har bir bo’lingan qismiga 100 donadan urug’ joylanadi (rasm). Jami ikkita rostilni har biri ikki takrorli, ya’ni to’rtta takror, bitta arpa navi urug’ligi uchun yetarli holatida tayyor bo’ladi. Rostilnilar ishlab turgan tyermostatga joylanadi va ekilgan kunning qaysi vaqtida ekilgan bo’lsa, har sutkada bir marta shu vaqtda tyermostatdan olinib suv sepgich bilan namlanib, yana tyermostatga joylanadi. Tyermostatning harorati (20 o S), har kuni uch muddatda-yertalab, tushlik vaqtida va kechqurun tekshirilib, daftardagi jadvalga yozib boriladi. Harorat farqi urug’lik uchun belgilangan (20 o S) haroratdan +- 2 o S dan ortib yoki kamayib ketmasligi kyerak. Tyermostat tagidagi idishga suv quyiladi. Idishdagi suv sathi 1.5-2.0 sm bo’lish va undagi suv har 3-5 kunda yangilanib turiladi.

Rostilnilardagi urug’lar o’sish quvvati va unuvchanligi jadvalda ko’rsatilgan sharoit va muddatlarda tahlil qilinib, urug’larning o’sish quvvati va unuvchanligi aniqlanadi. Tahlil natijalari 4- ilovadagi urug’ namunasi unuvchanligini aniqlash varaqasiga (daftarga ko’chirib chizilishi kyerak) yoziladi. Jadval Urug’liklarni unuvchanligini tahlil natijalari Unuvchanlikni o’rtacha arifmetik foizi Mumkin bo’lgan farq, %. (4x100 uchun) 99 yoki 1 +- 2 97 dan -98 gacha yoki 2 dan -3 gacha +- 3 95 dan -96 gacha yoki 4 dan -5 gacha +- 4 92 dan -94 gacha yoki 6 dan -8 gacha +- 5 88 dan -91 gacha yoki 9 dan -12 gacha +- 6 83 dan -87 gacha yoki 13 dan -17 gacha +- 7 75 dan -82 gacha yoki 18 dan -25 gacha +- 8 62 dan -74 gacha yoki 26 dan -38 gacha +- 9 39 dan -61 gacha + - 10 Urug’ning boshlang’ich unuvchanligi (o’sish quvvati) va asosiy unuvchanligi har bir kichik namuna bo’yicha alohida aniqlanadi. Bunda boshlang’ich unuvchanlikni aniqlashda normal holda unib chiqqan urug’ (rasm) va bo’kkan urug’ alohida-alohida sanalib, unib chiqqan urug’ olib tashlanadi. Qolgan unib chiqmagan urug’lar unuvchanlik olinadigan kungacha tyermostatda undirishga qo’yiladi. Urug’ning asosiy unuvchanligini aniqlashda unib chiqqan va unmagan hamma urug’ni sanab, guruhlarga (normal ungan, normal unmagan, bo’kkan, va chirigan) ajratiladi. Har to’rttala kichik namunalardagi urug’larning unishi o’rtachasi hisoblab chiqiladi. Takrorlash natijalari orasidagi farqi belgilangan GOST talabi me’yoridan oshmagandagina tahlil natijasi to’g’ri hisoblanadi (jadval). Aks holda, tahlil takrorlanadi.

rasm . Sog ’ lom holda ungan arpa urug ’ liklari o ’ simtalari Topshiriqlar : 1. Arpa urug ’ i o ’ sish quvvati va unuvchanligini aniqlash usulini o ’ rganish bo ’ yicha amalga oshirgan tahlillari natijasida o ’ zlashtirilgan bilim va ko ’ nikmalarini mustahkamlash maqsadida boshqa nav va reproduksiyalar urug ’ liklarining o ’ sish quvvati va unuvchanligini o ’ rganish tahlilini amalga oshirish kyerak . 2. Tahlil natijalari ruhsat etilgan GOST talabi me ’ yoridan oshgan kichik guruh talabalari o ’ z tahlilini takroriy amalga oshiradilar .

Adabiyotlar : 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

Похожие

Suli urug’larini qabul qilingan uslub asosida 1000 dona don og’irligi, o’sish quvvati va unuvchanlik qobiliyatini aniqlash

Bug’doy urug’larini qabul qilingan uslub asosida 1000 dona og’irligi va namligini aniqlash

Tritikale urug’larini 1000 ta don og’irligi, o’sish quvvati va unuvchanlik qobiliyatini aniqlash

Makkajo’xori urug’larini 1000 don og’irligi va namligini aniqlash

Bug’doy urug’lari o’sish quvvati va unuvchanligini aniqlash