Yoshlik davri inqirozi - Психология - Рефераты

Yoshlik davri inqirozi

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Yoshlik davri inqirozi Reja: 1. Individual hayot uslubini shakllanishi. 2. Yoshlik davrida ijtimoiy faollik. 3. Yangi ijtimoiy mavqega erishish va kasbiy o`zini-o`zi anglash.

Psixofiziolog P.P.Lazarevning fikricha, eshitish, ko`rish, periferik va kinestetik sezgirlikning o`zgarishi 20 yoshdan boshlanadi. Bu ma`lumotni chet el psixologlari Fulde, Raven, Pako kabilar yanada rivojlantirib, aqliy va mantiqiy qobiliyatning mezoni 20 yosh deb hisobladilar. B. G. Ananev o`zining ilmiy- tadqiqotlarida yoshlik davrida yigit va qizlardagi o`zgarishlarni murakkab shaxs jihatlaridan umumiy ruhiy holat, verbal va noverbal aqliy (mantiqiy va mnemik funksiyalar) sodda jarayonlargacha (organizmda issiqlik paydo bo`lishidan metobolizm — modda almashinuvigacha), hatto shaxsning xususiyatigacha bo`lgan holatlarni o`z ichiga qamrab olishini matematik usullarga asoslangan ilmiy ma`lumotlar va ularning chuqur sifat taxlili orqali ko`rsatib o`tadi. Ko`zlarning farqlashdagi sezgirligi inson yoshiga qarab o`zgarishini tadqiq qilgan S.V. Kravkov sezgirlikning ortishi 25 yoshgacha davom etishini, barqarorlashuvi esa 25 yoshdan keyin ham davom qilishini ta`kidlaydi. B.G.Ananev laboratoriyasida olingan natijalar inson funksional darajasining oshishi 23—27 yoshdagi yigit va qizlarda 44 foiz, funksional holatining barqarorlashuvi 19,8 foiz, funksional darajaning pasayishi 36,2 foizga tengdir. Bu ma`lumotlar kamolot bosqichining turli mikrodavrlarida o`sish jihatlarining o`zaro munosabati har xil kechishini ko`rsatib turibdi. Yu.N. Kropotkin katta kishilarning diqqat, xotira, tafakkur, bilish jarayonlarini birgalikda o`rgangan. Yu.N. Kulyutkin o`z tadqiqotida 0—130 shkalagacha oraliqni tekshirib, 22—25 yoshlarda diqqat va xotira, tafakkur 102,5 ballga tengligini, 26—29 yoshlarda esa diqqat 102,8, xotira 97,0, tafakkur 95,0 ball ekanligini isbotlab berdi. Amerikalik olim V.Shevchuk voyaga yetgan odamlarda ijodiy faoliyatning boshlanish nuqtasini tadqiq qilib, 11—20 yoshlar oralig`ida u 12,5 foiz, 21—30 yoshlarda esa 66 foiz ekanini aniqladi. Ziyolilarning ilmiy mahsuli dinamikasini o`rgangan Z.F.Yesareva uning boshlanishi matematiklarda 18—23, fiziklarda 24—27, biologlarda 25—31, psixologlarda 27—30, tarixchilarda 27—32, filologlarda

28—33 yoshlarni tashkil qilishini ko`rsatib o`tadi. Yoshlarning ijtimoiy hayotda qatnashuvini o`rgangan V.Shevchuk ijtimoiy faoliyatga kirishishning eng yuqori cho`qqisi 25 yosh ekanini aniqlab, bu hol odamlarning 45,4 foizida bo`lishini ma`lum qiladi. Uning fikricha, qolgan yosh davrlarida insonning jamoatchilik faoliyati nisbatan juda kichik birlikni tashkil qiladi, hatto, u 45 yoshda 3 foizga teng bo`ladi. Kishilarda ko`rish maydoni chegarasi (idrok) xususiyatini o`rgangan JI.H. Kuleshova va M.D.Aleksandrova 18—35 yoshlardagi Xaydovchilarda uning uch xil: normadan ortiq 11 foiz, normada 47 foiz, qolganlarida etalon bo`yicha normadan kam bulishini ta`kidlaydilar. 23—28 yoshgacha davrda qator funksiyalar darajasining o`zgarishi, takomillashuvi: ko`rish maydonining ko`lami, kuz bilan masofani chamalash, fazoviy tasavvur, bilish darajalari; anglash, diqqat va idrokning yaxlitligi hamda o`zgarmasligining o`sishi boshqa fao liyat va ko`rish ta`sirchanligi, qiska muddatli ko`rish xotirasi yoki mustahkamlanishi namoyon bo`ladi: 22 —25 yoshlarda ikki xil omillar doirasi vujudga keladi va ular mnemologik (xotira, tafakkur) va atgensional (diqqat xususiyati va xossasining) majmuasidan iborat bo`ladi. Yoshlik davrida yigit-qizlar kamolotiga uchta muhim psixologik mexanizm, ya`ni mehnat jamoasi, oila mikromuhiti va norasmiy ulfatlar ta`sir ko`rsatadi. Masalan, mehnat jamoasidagi psixologik muhit, ma`naviyat olami, barqaror maslak, ijtimoiy ong, ijtimoiy qadriyatlar, muayyan an`analar va odatlar yangi a`zoning xarakterida ijobiy yoki salbiy o`zgarishni vujudga keltirishi mumkin. Mazkur ta`sir natijasida asta-sekin umuminsoniy fazilatlar tarkib topishi yoki muayyan shaxsiy nuqtai nazar yo`qolishi mumkin. Mehnat jamoasiga yangi qo`shilgan a`zo unda o`z o`rni va qadr-qimmatini qaror toptirish uchun bir qator yon berishga, o`z maslagidan sal bo`lsada chetlashishga majbur bo`ladi. Bu yo`l jamoadagi psixologik muhitga moslashishi maqsadida ichki ruhiy ziddiyatlarga, murakkab kechinmalarga, unsiz tug`yonga qarshi qo`yilgan qadam hisoblanadi. Shuning uchun yakka

shaxs xarakterini shakllantiruvchi yoki uning mustahkam ichki rishtalarini yemiruvchi omil mehnat jamoasidagi ijtimoiy fikrdir. Jamoaga bo`ysinish har bir a`zoning burchidir. Psixofiziolog P.P. Lazarevning fikricha, eshitish, ko`rish, periferik va kinestetik sezgirlikning o`zgarishi 20 yoshdan boshlanadi. Bu ma`lumotni chet el psixologlari Fulde, Raven, Pako kabilar yanada rivojlantirib, aqliy va mantiqiy qobiliyatning mezoni 20 yosh deb hisobladilar. B. G. Ananev o`zining ilmiy- tadqiqotlarida yoshlik davrida yigit va qizlardagi o`zgarishlarni murakkab shaxs jihatlaridan umumiy ruhiy holat, verbal va noverbal aqliy (mantiqiy va mnemik funksiyalar) sodda jarayonlargacha (organizmda issiqlik paydo bo`lishidan metobolizm — modda almashinuvigacha), hatto shaxsning xususiyatigacha bo`lgan holatlarni o`z ichiga qamrab olishini matematik usullarga asoslangan ilmiy ma`lumotlar va ularning chuqur sifat taxlili orqali ko`rsatib o`tadi. Ko`zlarning farqlashdagi sezgirligi inson yoshiga qarab o`zgarishini tadqiq qilgan S.V. Kravkov sezgirlikning ortishi 25 yoshgacha davom etishini, barqarorlashuvi esa 25 yoshdan keyin ham davom qilishini ta`kidlaydi. B.G. Ananev laboratoriyasida olingan natijalar inson funksional darajasining oshishi 23—27 yoshdagi yigit va qizlarda 44 foiz, funksional holatining barqarorlashuvi 19,8 foiz, funksional darajaning pasayishi 36,2 foizga tengdir. Bu ma`lumotlar kamolot bosqichining turli mikrodavrlarida o`sish jihatlarining o`zaro munosabati har xil kechishini ko`rsatib turibdi. Yu.N. Kropotkin katta kishilarning diqqat, xotira, tafakkur, bilish jarayonlarini birgalikda o`rgangan. Yu.N. Kulyutkin o`z tadqiqotida 0—130 shkalagacha oraliqni tekshirib, 22—25 yoshlarda diqqat va xotira, tafakkur 102,5 ballga tengligini, 26—29 yoshlarda esa diqqat 102,8, xotira 97,0, tafakkur 95,0 ball ekanligini isbotlab berdi. Amerikalik olim V.Shevchuk voyaga yetgan odamlarda ijodiy faoliyatning boshlanish nuqtasini tadqiq qilib, 11—20 yoshlar oralig`ida u 12,5 foiz, 21—30 yoshlarda esa 66 foiz ekanini aniqladi. Ziyolilarning ilmiy mahsuli dinamikasini o`rgangan

Z.F.Yesareva uning boshlanishi matematiklarda 18—23, fiziklarda 24—27, biologlarda 25—31, psixologlarda 27—30, tarixchilarda 27—32, filologlarda 28—33 yoshlarni tashkil qilishini ko`rsatib o`tadi. Yoshlarning ijtimoiy hayotda qatnashuvini o`rgangan V. Shevchuk ijtimoiy faoliyatga kirishishning eng yuqori cho`qqisi 25 yosh ekanini aniqlab, bu hol odamlarning 45,4 foizida bo`lishini ma`lum qiladi. Uning fikricha, qolgan yosh davrlarida insonning jamoatchilik faoliyati nisbatan juda kichik birlikni tashkil qiladi, hatto, u 45 yoshda 3 foizga teng bo`ladi. Kishilarda ko`rish maydoni chegarasi (idrok) xususiyatini o`rgangan JI.H. Kuleshova va M.D. Aleksandrova 18—35 yoshlardagi Xaydovchilarda uning uch xil: normadan ortiq 11 foiz, normada 47 foiz, qolganlarida etalon bo`yicha normadan kam bulishini ta`kidlaydilar. 23—28 yoshgacha davrda qator funksiyalar darajasining o`zgarishi, takomillashuvi: ko`rish maydonining ko`lami, kuz bilan masofani chamalash, fazoviy tasavvur, bilish darajalari; anglash, diqqat va idrokning yaxlitligi hamda o`zgarmasligining o`sishi boshqa fao liyat va ko`rish ta`sirchanligi, qiska muddatli ko`rish xotirasi yoki mustahkamlanishi namoyon bo`ladi: 22 —25 yoshlarda ikki xil omillar doirasi vujudga keladi va ular mnemologik (xotira, tafakkur) va atgensional (diqqat xususiyati va xossasining) majmuasidan iborat bo`ladi. Yoshlik davrida yigit-qizlar kamolotiga uchta muhim psixologik mexanizm, ya`ni mehnat jamoasi, oila mikromuhiti va norasmiy ulfatlar ta`sir ko`rsatadi. Masalan, mehnat jamoasidagi psixologik muhit, ma`naviyat olami, barqaror maslak, ijtimoiy ong, ijtimoiy qadriyatlar, muayyan an`analar va odatlar yangi a`zoning xarakterida ijobiy yoki salbiy o`zgarishni vujudga keltirishi mumkin. Mazkur ta`sir natijasida asta-sekin umuminsoniy fazilatlar tarkib topishi yoki muayyan shaxsiy nuqtai nazar yo`qolishi mumkin. Mehnat jamoasiga yangi qo`shilgan a`zo unda o`z o`rni va qadr-qimmatini qaror toptirish uchun bir qator yon berishga, o`z maslagidan sal bo`lsada chetlashishga majbur bo`ladi. Bu yo`l jamoadagi psixologik muhitga

moslashishi maqsadida ichki ruhiy ziddiyatlarga, murakkab kechinmalarga, unsiz tug`yonga qarshi qo`yilgan qadam hisoblanadi. Shuning uchun yakka shaxs xarakterini shakllantiruvchi yoki uning mustahkam ichki rishtalarini yemiruvchi omil mehnat jamoasidagi ijtimoiy fikrdir. Jamoaga bo`ysinish har bir a`zoning burchidir.

Adabiyotlar : 1. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar / Sh.M. Mirziyoev. – Toshkent: O‘zbekiston, 2017. – 104 b. 2. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr /Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 48 b. 3. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. Mazkur kitobdan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 2016 yil 1 noyabrdan 24 noyabrga qadar Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari vakillari bilan o‘tkazilgan saylovoldi uchrashuvlarida so‘zlagan nutqlari o‘rin olgan. /Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 488 b. 4. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Yangi O‘zbekiston strategiyasi.-Toshkent, 2021. − 458 b. 5. O‘zbekiston respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘g‘risida. (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017 y., 6-son, 70-modda) 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 6-noyabrdagi “O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6108-son farmoni.

Похожие

O’smirlik davri inqirozi

Yoshlik davri va uning o`ziga xos psixologik xususiyatlari

Yetuklik davri 3

O`spirinlik davri 3

Kichik maktab yosh davri