Tol kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari. Qayrog’och kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari - Педагогиka - Рефераты

Tol kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari. Qayrog’och kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Загружено в:

28.10.2022

Скачано:

0

Размер:

18.8232421875 KB

Tol kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari. Qayrog’och kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Zang kasalligini qo’zg’atuvchisi – Melampsora salicira zamburug’i. Asosan barglar kasallanadi. Ularning yuzasida zarg’aldoq rangdagi yostiqchalar paydo bo’ladi, ular yozgi uredosporalar uyumidir. Kuzga kelib ularning o’rtasida teliosporalardan iborat bo’lgan to’q jigarrangdagi yostiqchalar hosil bo’ladi. Kasallikni qo’zg’atuvchi zamburug’ ikki uyli, esidiya bosqichi boshqa o’simliklar (nina barglilar, tilog’och, Ribes turiga mansub bo’lgan boshqa o’simliklar)ning barglarida o’tadi. Un-shudring kasalligini qo’zg’atuvchisi – Uncinula salicis zamburug’i . Barglar kasallanadi. Barglarning har ikki tomonida oq g’ubor shakllanadi. G’ubor zamburug’ning yozgi spora berish bosqichi bo’lib, uning konidiyalaridan iboratdir. Kuzga kelib oq g’ubor orasida dastlab sarg’ish, asta-sekin qorayib boruvchi mayda qora nuqtachaga o’xshash kleystotetsiylar hosil bo’ladi. Ular qishlab chiqish vazifasini bajaradi. Barglarda qora dog’lanish kasalligini qo’zg’atuvchisi – Rhytisma salicirum zamburug’i . Barglar kasallanadi. Barg plastinkasining yuqori tomonidan bo’rtgan qora yaltiroq dog’lar hosil bo’ladi. Natijada barglar sarg’ayib to’kilib ketadi. Zamburug’ tanasi dog’ ostida bahorgacha qishlab chiqadi va bahorda ularda apotetsiylar hosil bo’ladi. Perparat : Rhytisma salicirum zamburug’ini mikroskopda ko’rish. Barglarning kul rang dog’lanish kasalligini qo’zg’atuvchisi – Septoria salicicola. Har xil turga kiruvchi tol daraxtlarining barglarida mayda dumaloq ba’zan ozroq burchaksimon och kul rang dog’lar hosil bo’ladi. Dog’larning cheti to’q hoshiyali bo’lib, dog’ o’rtasida qora nuqtachalar ko’rinishidagi zamburug’ning mevatanalari – piknidalar ochilib yotadi. Dog’larning soni juda ko’p bo’lishi mumkin.

Kasallangan barglar quriydi va to’kilib ketadi. Shuning uchun kasallik ko’chatxona va tolzorlarda katta zarar keltiradi. Zamburug’ barglarda piknida holida qishlab chiqadi. Yalmog’iz supurgisi kasalligini qo’zg’atuvchi zamburug’ Taphrina salicina. Zamburug’ o’simlik tanasiga uning yoriqlari orqali kirib oladi va xujayralarning intensiv ko’payishiga sabab bo’ladi. Natijada bir xil joyning o’zida ko’plab mayda va qisqa shoxchalar vujudga keladi, u supurgichani eslatadi. Zamburug’ novda bo’ylab tarqalib boradi. Supurgichadagi barglar mayda va rangsiz bo’ladi. Barglarning orqa tomonida kulrang g’ubor (sporali xaltachalar) shakllanadi . Tol barg va shoxlarining yuqumsiz kasalliklari . O’simliklarda so’lish, ranggining o’zgarishi, barg va novdalarning qurishi kuzatilishi mumkin. Ularda yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilari topilmaydi, bunday xollarda tashqi muxit omillari kasallik sabab-chisi bo’lib xizmat qiladi. Tuproqda namlikning etishmasligi barglarning so’lishi va qurishiga olib keladi. Tuproqda namlik me’yoridan ortiq bo’lib, xavoning kirishi yomonlashsa, ildizlar nobud bo’ladi va chiriydi. Ko’pincha ignabargli daraxtlarda yaxshi yog’ochlashishga ulgurmagan (turli kasalliklar ta’sirida) shoxlari past xaroratlar ta’sirida nobud bo’ladi. Tuproqda ozuqa moddalarining etishmasligi xam o’simlik-larda turli yuqumsiz kasalliklarning yuzaga kelishiga sababchi bo’ladi. Binobarin, ozuqa moddalarining umumiy etishmasligi pakanalikni keltirib chiqarsa, temir etishmasligi yoki kalsiy miqdorining ortib ketishi barglarda xlorotiklikni yuzaga keltiradi. Tuproqda xar xil tuzlar miqdorining ortib ketishi xam barglarning sarg’ayishiga sababchi bo’ladi. Xavodagi zaxarli gazlar xam o’simliklarning kuchsizlanishi va xatto nobud bo’lishiga olib keladi. Dastlab barglarda qizg’ish-qo’ng’ir nekroz dog’lar paydo bo’ladi, ignabarglar esa qizil tus oladi. O’simliklarning o’sishi sekinlashadi, ba’zan daraxt barglarini to’kadi va butunlay qurib qoladi. YUqumsiz kasalliklar yuzaga kelganda uni qo’zg’atgan u yoki bu tashqi omilni bartaraf etishga qaratilgan tadbirlar majmui qo’llaniladi.

Tol kasalliklariga qarshi qo’llaniladigan tadbirlar tizimi Himoya tadbirlari majmui quyidagilarni o’z ichiga oladi:  xar bir urug’ partiyasi tozalangandan so’ng baraban va uning panjarasini 0,25% li formalin eritmasi bilan (1:60) dezinfeksiya qilish, shuningdek idishlar va omborxonalarni tozalash va ularni xam dezinfeksiya qilish. Idishlar (qop va yashiklar) 0,20% li formalin eritmasida namlanadi, ombor esa oltingugurt donachalari bilan fumigatsiya qilinadi. Fumigatsiya qilishdan oldin ombor zich berkitiladi va zarur extiyotkorlik choralari ko’riladi;  urug’larni quruq omborlarda 4-5 0 S xaroratda va 65-70% namlikda saqlash. Urug’larni saqlash davrida omborni davriy shamollatib turish va urug’larni aralashtirish;  o’simliklari ko’chatzorlari uchun joyni to’g’ri tanlash. Ularni kartoshka va sabzavot ekinlariga yaqin joylashtirish tavsiya etilmaydi, chunki bunday maydonlarda ko’chatlarning yotib qolishiga sababchi bo’ladigan kasallik qo’zg’atuvchilari juda ko’p bo’ladi;  ekishdan oldin urug’larni fitopatologik ekspertizadan o’tkazish. Fusarium va boshqa turkum vakillari bilan kuchli zararlangan urug’lar brak qilinadi, kuchsiz zararlanganlari formalin eritmasi bilan (1:80) yarim quruq usulda ishlov beriladi. Ishlov berilgan urug’lar 2 soat dimlanadi, so’ngra shamollatiladi va quritiladi;  kasallangan ko’chatlarni yo’qotish va tuproqni dezinfeksiya qilish. Buning uchun kaliy marganets oksidining 0,5% li eritmasi yoki formalinning 0,15% li eritmasi (tuproq namligiga bog’liq ravishda 1 m 2 ga 6-10 l eritma) qo’llaniladi. Sug’orishni shunday amalga oshirish kerakki, bunda eritma ildiz bo’g’zidan oqib o’tishi kerak. Zarur xollarda 12-14 kundan so’ng takroriy dezinfeksiya qo’llaniladi. Bunda tuproq xarorati 12 0 S dan past bo’lmasligi lozim.

Dezinfeksiyadan so’ng tuproq mulchalovchi qog’oz bilan 7-10 kun yopib qo’yiladi;  begona o’tlarga qarshi kurashish va ko’chatlarni yopishda qo’llaniladigan materiallarni xar yili almashtirish;  ko’chatzorlarni xar xil tashqi ta’sir xamda shamoldan ximoyalash maqsadida devor bilan o’rash, quyoshda kuyishdan asrash uchun ildiz bo’g’ziga taxta qirindisi va boshqa mulchalovchi materiallar sepib qo’yish;  barcha ko’chatchilik tadbirlariga rioya qilish: to’g’ri parvarishlash, qulay qalinlikda ekish, tuproq qatqalog’iga qarshi kurashish va x.k.  fitoftoroz yuzaga kelganda o’simliklarga 1% li bordos suyuqligi, mis xlor oksidining 0,3% li suspenziyasi yoki ularning o’rindoshlarini puxta purkash. Bunda ishchi suyuqligi sarfi 600-800 l/ga. Qayrog’och kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Grafioz yoki Golland kasalligini qo’zg’atuvchisi Graphium ulmi zamburug’i. Grafioz bilan qayrag’och har xil yoshda kasallanishi mumkin. Kasallikning tashqi belgilari quyidagilardan iborat: alohida novda va shoxlarda yoki o’simlikdagi hamma barglar buralib, so’liy boshlaydi va to’kilib ketmaydi. Bahor va yozda novda va shoxlarning qurib qolishi kuzatiladi. Bunday shox yoki novda ko’ndalangiga kesib qaralganda kasallikning ichki belgilarini ko’rish mumkin bo’ladi. Ular yillik xalqalari bo’ylab, tarqalgan qisqa uzun chiziqlardan so’ligan novdada yoki yaxlit to’q xalqadan iboratdir. Zamburug’ poya po’sti ichida sarg’ish bo’rtiqlar holidagi koremiyalarni hosil qiladi. O’lgan yog’och yuzasida esa saprofit holda rivojlanuvchi zamburug’ning dumaloq qora meva tanalari peritetsiylar hosil bo’ladi. Qora dog’lanish kasalligini qo’zg’atuvchisi – Dothidella ulmi zamburug’i. Har xil yoshdagi daraxtning barglarida ko’plab, bo’rtgan dumaloq qora yoki kulrang qoramtir dog’lar hosil bo’ladi. Dog’lar bir-biri bilan qo’shilib ketadi. Ularning yuzasida stromalar ( zamburug’ gifalarning to’plami) vujudga keladi. Dog’ yuzasida gifalar ichiga botib kirgan holda joylashgan, o’z qobig’iga ega

bo’lmagan peritetsiylar zamburug’ning meva tanalari shakllanadi. Kuchli kasallangan barglar tez to’kilib ketadi. Zamburug’ stromalar holida barglarda qishlab chiqadi. Un –shudring kasalligini qo’zg’atuvchisi Uncinula clandestina zamburug’i. Ushbu kasallik bilan qayrag’ochning bargi zararlanadi. Kasallangan barg yuzasida zamburug’ mitseliy va konidiyalaridan iborat oq g’ubor paydo bo’lib, butun bargni qoplab oladi. Kuzga kelib oq g’ubor ustida qora nuqtalar ya’ni zamburug’ meva tanalari kleystotetsiylar paydo bo’ladi. Kuchli zararlangan barglar qurib to’kilib ketadi. Kasallik qo’zg’atuvchi zamburug’ kleystotetsiy mevatana holida zararlangan o’simlik qoldiqlarida qishlab chiqadi. Qayrog’ochning yuqumsiz kasalliklari . O’simliklarda so’lish, ranggining o’zgarishi, barg va novdalarning qurishi kuzatilishi mumkin. Ularda yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilari topilmaydi, bunday xollarda tashqi muxit omillari kasallik sababchisi bo’lib xizmat qiladi. Tuproqda namlikning etishmasligi barglarning so’lishi va qurishiga olib keladi. Tuproqda namlik me’yoridan ortiq bo’lib, xavoning kirishi yomonlashsa, ildizlar nobud bo’ladi va chiriydi. Ko’pincha ignabargli daraxtlarda yaxshi yog’ochlashishga ulgurmagan (turli kasalliklar ta’sirida) shoxlari past xaroratlar ta’sirida nobud bo’ladi. Tuproqda ozuqa moddalarining etishmasligi xam o’simlik-larda turli yuqumsiz kasalliklarning yuzaga kelishiga sababchi bo’ladi. Binobarin, ozuqa moddalarining umumiy etishmasligi pakanalikni keltirib chiqarsa, temir etishmasligi yoki kalsiy miqdorining ortib ketishi barglarda xlorotiklikni yuzaga keltiradi. Tuproqda xar xil tuzlar miqdorining ortib ketishi xam barglarning sarg’ayishiga sababchi bo’ladi. Xavodagi zaxarli gazlar xam o’simliklarning kuchsizlanishi va xatto nobud bo’lishiga olib keladi. Dastlab barglarda qizg’ish-qo’ng’ir nekroz dog’lar paydo bo’ladi, ignabarglar esa qizil tus oladi. O’simliklarning o’sishi sekinlashadi, ba’zan daraxt barglarini to’kadi va butunlay qurib qoladi. YUqumsiz kasalliklar yuzaga

kelganda uni qo’zg’atgan u yoki bu tashqi omilni bartaraf etishga qaratilgan tadbirlar majmui qo’llaniladi. Qayrog’och kasalliklariga qarshi qo’llaniladigan tadbirlar tizimi Himoya tadbirlari majmui quyidagilarni o’z ichiga oladi:  xar bir urug’ partiyasi tozalangandan so’ng baraban va uning panjarasini 0,25% li formalin eritmasi bilan (1:60) dezinfeksiya qilish, shuningdek idishlar va omborxonalarni tozalash va ularni xam dezinfeksiya qilish. Idishlar (qop va yashiklar) 0,20% li formalin eritmasida namlanadi, ombor esa oltingugurt donachalari bilan fumigatsiya qilinadi. Fumigatsiya qilishdan oldin ombor zich berkitiladi va zarur extiyotkorlik choralari ko’riladi;  urug’larni quruq omborlarda 4-5 0 S xaroratda va 65-70% namlikda saqlash. Urug’larni saqlash davrida omborni davriy shamollatib turish va urug’larni aralashtirish;  o’simliklari ko’chatzorlari uchun joyni to’g’ri tanlash. Ularni kartoshka va sabzavot ekinlariga yaqin joylashtirish tavsiya etilmaydi, chunki bunday maydonlarda ko’chatlarning yotib qolishiga sababchi bo’ladigan kasallik qo’zg’atuvchilari juda ko’p bo’ladi;  ekishdan oldin urug’larni fitopatologik ekspertizadan o’tkazish. Fusarium va boshqa turkum vakillari bilan kuchli zararlangan urug’lar brak qilinadi, kuchsiz zararlanganlari formalin eritmasi bilan (1:80) yarim quruq usulda ishlov beriladi. Ishlov berilgan urug’lar 2 soat dimlanadi, so’ngra shamollatiladi va quritiladi;  kasallangan ko’chatlarni yo’qotish va tuproqni dezinfeksiya qilish. Buning uchun kaliy marganets oksidining 0,5% li eritmasi yoki formalinning 0,15% li eritmasi (tuproq namligiga bog’liq ravishda 1 m 2 ga 6-10 l eritma) qo’llaniladi. Sug’orishni shunday amalga oshirish kerakki, bunda eritma ildiz bo’g’zidan oqib o’tishi kerak. Zarur xollarda 12-14 kundan so’ng takroriy dezinfeksiya qo’llaniladi. Bunda tuproq xarorati 12 0 S dan past bo’lmasligi lozim. Dezinfeksiyadan so’ng tuproq mulchalovchi qog’oz bilan 7-10 kun yopib qo’yiladi;  begona o’tlarga qarshi kurashish va ko’chatlarni yopishda qo’llaniladigan materiallarni xar yili almashtirish;

 ko’chatzorlarni xar xil tashqi ta’sir xamda shamoldan ximoyalash maqsadida devor bilan o’rash, quyoshda kuyishdan asrash uchun ildiz bo’g’ziga taxta qirindisi va boshqa mulchalovchi materiallar sepib qo’yish;  barcha ko’chatchilik tadbirlariga rioya qilish: to’g’ri parvarish-lash, qulay qalinlikda ekish, tuproq qatqalog’iga qarshi kurashish va x.k.  fitoftoroz yuzaga kelganda o’simliklarga 1% li bordos suyuqligi, mis xlor oksidining 0,3% li suspenziyasi yoki ularning o’rindoshlarini puxta purkash. Bunda ishchi suyuqligi sarfi 600-800 l/ga.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1 Пересыпкин В.Ф. Сельскохозяйственная фитопатология. М.: «Агропромиздат», 1989, 480 стр. 2 Пидопличко Н.М. Грибы-паразиты культурных растений. Определитель. Т.1-3. Киев: «Наукова Думка», 1977-1978. 3 Попкова К.В., Шкаликов В.А., Стройков Ю.М. и др. Общая фитопатология. Учебник для вузов. 2-е изд. М.: «Дрофа», 2005, 446 стр. 4 Саттарова Р.К., Раҳимов У.Х., Ҳакимова Н.Т. Вирусология, бактериология ва микоплазма. Талабалар учун маъруза матнлари. Тошкент: ТошДАУ нашр таҳририяти бўлими, 2003, 63 бет. 5 Саттарова Р.К., Холмуродов Э.А., Зупаров М.А., Ҳакимова Н.Т. Микроорганизмлар систематикаси. Магистратура талабалари учун маъруза матнлари. Тошкент: 2003, 63 бет. 6 Ҳамраев А.Ш., Азимов Ж.А., Ниѐзов Т.Б. ва б. Боғ, токзорларнинг заракунандалари, касалликлари ва уларга қарши кураш тизими. Тошкент: “Фан”, 1995, 160 б.

Похожие

Tok kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Terak kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Tut kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Fuzarioz

Eman va zarrang kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Igna bargli daraxtlarning kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari