Шарқ мутафаккирларининг таълим методлари ҳақидаги фикрлари - Педагогиka - Рефераты

Шарқ мутафаккирларининг таълим методлари ҳақидаги фикрлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Шарқ мутафаккирларининг таълим методлари ҳақидаги фикрлари Режа: 1. Шарқ мутафаккирларининг дидактик қарашлари 2. Шарқ мутафаккирлари педагогик фикрлари 3. Шарқ мутафаккирлари таълим методлари ҳақида

Шарқ мутафаккирларининг дидактик қарашларида ҳам таълим методлари масаласига жиддий эътибор қаратилган. Айниқса, Ал Хоразмий, Фаробий, Абу Райхон Беруний, Ибн Синонинг турли таълим методлари ҳақидаги фикрлари, қарашлари, йўналишлари бундай дейишимизга асос беради. Мусо Ал Хоразмиий ўзигача бўлган таълим методларини синтезлаштиришга ҳаракат қилган. Барча мутафаккирлар каби Муҳаммад Ал Хоразмий ҳам кўргазмали тажриба методлари, савол-жавоб, малака ва кўникмаларни шакллантириш методлари, билимларни синаш методларидан кенг фойдаланган. Фаробий таълимда барча фанларнинг назарий асослари ўрганилса, тарбияда маънавий-ахлоқий қоидалар, одоб меъёрлари ўрганилади, касб- ҳунарга оид малакалар ҳосил қилинади, деб уқтиради. Бу муҳим вазифа тарбиячилар томонидан турли методлар ёрдамида амалга оширилади. Фаробий таълим-тарбия ишларини йўл билан амалга оширишни назарда тутади. Фаробий таълим-тарбияда рағбатлантириш, одатлантириш, мажбур этиш методларини илгари сурган. Берунийнинг илмий билимларни эгаллаш йўллари, усуллари ҳақидаги фикрлари ҳозирги давр учун ҳам долзарбдир. Ўқувчига билим беришда: — ўқувчини зериктирмаслик; — билим беришда бир хил нарсани ёки бир хил фанни ўргатавермаслик; — узвийлик ва изчиллик; — таҳлил қилиш ва таққослаш; — такрорлаш; — мавзуни кўргазмали баён этиш; Ибн Сино эса болаларни мактабда жамоа қилиб ўқитиш зарурлигини қайд этаркан, болаларга билим беришда уларни бирданига китобга банд қилиб қўймаслик, олиб бориладиган машқлар болалар ёшига мос бўлиши, таълимда турли метод ва шакллардан фойдаланиш каби жиҳатларга эътибор қаратади. Ибн Сино таълимоти билишда қайси методлардан фойдаланилмасин, у оғзаки ифодали, билимларни тушунтирилиши, турли кўринишдаги суҳбатли,

тажрибаларли, барибир, талабаларда ҳақиқий билим ҳосил қилиш мустақил, мантиқий фикрлаш қобилиятини ривожлантириш, олган билимларини амалиётда тадбиқ эта олиш қобилиятини таркиб топтириш асосий мақсад бўлган. Муҳаммад ибн Мусо ал – Хоразмий ўзигача бўлган таълим методларини синтезлаштиришга ҳаракат қилган. Барча мутафаккирлар каби у ҳам кўргазма – тажриба методлари, савол – жавоб методлари, малака ва кўникмаларни шакллантириш методлари, билимларни синаш методларидан кенг фойдаланилган. У “Ал – Жабр ва вал муқобола”, “Ҳинд арифметикаси ҳақида китоб”, “Синус Зижлари”, “Китоб суратард”, “Ер сатҳини ўлчаш”, “Қуёш соати тўғрисида”, “Яҳудийлар тарихи ва уларнинг байрамларини белгилаш”, “Васиятлар китоби” каби асарларни яратган. Ал – Хоразмий математика фанининг амалий аҳамиятини юксак чўққиларга кўтара олган. Унинг буюк ихтироларидан бири – “О” (ноль) сонини яратиши ва бу орқали унинг фанга киритган буюк кашфиёти унли позицион саноқ системасининг истеъмолга киритилишидир. Булардан ташқари у олимлар дунёси фаолиятини ҳам 3 хил йўналишларга ажратади ва уни илмий жиҳатдан асослаб берадилар. Биринчи йўналиш . Ўзларигача бўлган илмий натижаларни ўрганувчи ва улар орасидаги мавжуд узилишларни улаб уларни келажак авлодга етказувчи олимлар. Иккинчи йўналиш . Ўзларигача бўлган илмий йўналишларни ўрганиш ва муайян йўналишни асл ҳолига нисбатан анчагина олдинга юксалтириш бўйича фаолият кўрсатган олимлар. Учинчи йўналиш . Фанга бутунлай янги йўналишларни киритувчи, кашфиётлар қилувчи, таълимотлар яратувчи олимлар. Абу Наср Фаробий таълимда барча фанларнинг назарий асослари ўрганилса, тарбияда маънавий – ахлоқий қоидалар, одоб меъёрлари ўрганилади, касб – ҳунарга оид малакалар ҳосил қилинади, деб ўқтиради.

Булар тарбиячилар ва мураббийлар томонидан турли методлар ёрдамида амалга оширилади. Форобий таълим – тарбия ишларини назарий йўл билан амалга оширишга кўпроқ эътибор беради. Шунинг билан бирга у таълим – тарбияда рағбатлантириш, одатлантириш ва вақти келганда мажбур этиш методларидан фойдаланиш ғояларини ҳам илгари сурган. У математика, мантиқ, тиббиёт, илми нужум, мусиқа, ҳуқуқ, тилшунослик, поэтика каби соҳалар билан шуғулланган, турли тилларни ўрганган. Манбаларда ёзилишича у 70 дан ортиқ тилни билган. Форобийнинг бизгача қуйидаги асарлари етиб келган: “Фозил одамлар шаҳри”, “Бахт – саодатга эришув тўғрисида”, “Ижо ал - улум”, “Илмларнинг келиб чиқиши”, “Ақл маънолари тўғрисида”, “Фалсафа манбалари”, “Субстанция ҳақида”, “Логикага кириш”, “Масалалар манбаи”, “Фалсафани ўрганишдан олдин нимани билиш керак” ва бошқалар. Буюк мутафаккирнинг инсон камолотига оид асарларида жамият талабларига тўла – тўкис жавоб бера оладиган ва уни тинчлик ҳамда фаровонликда сақлаб туришга хизмат қиладиган баркамол шахсни тарбиялаш хусусида фикр юритилади. Абу Райҳон ал – Берунийнинг илмий билимларни эгаллаш йўллари, усуллари ҳақидаги фикрлари ҳозирги давр учун ҳам долзарбдир. Унинг фикрича таълим олувчиларга таълим беришда қуйидагиларга эътибор бериш керак:  таълим олувчиларни зериктирмаслик;  билим беришда бир хил нарсани ёки бир хил фанни ўргатавермаслик керак – бу дарс жадвалига қўйилган талаблардан бири;  узвийлик ва изчиллик;  таҳлил қилиш ва таққослаш;  такрорлаш;  материални кўргазмали баён этиш ва шу кабилар. Берунийнинг қуйидаги машҳур асарлари мавжуд: “Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар”, “Ҳиндистон”, “Геодезия”, “Минералогия”, “Тиббиётда

доришунослик”, “Юлдузшуносликда бошланғич маълумотларни англаш”, “Қонуни Маъсудий” ва бошқалар. Олим томонидан 152 та китоб ёзилгани ҳақидаги маълумотлар бор. Шундан бизгача 31 таси етиб келган. Беруний таълим бериш давомида дарс жадвалидаги фанларни навбатма – навбат жойлаштиришни қуйидагича ифодалайди: таълим олувчилар бир фандан иккинчисига ўтишда улар бир боғдан иккинчи бир янги боғга ўтгандай бўлсин. Унда таълим самарали олиб борилади. Абу Али Ибн Сино таълим олувчиларни жамоа қилиб ўқитишни таъкидлайди. У таълим олувчиларни ўқитишда уларни бирданига китоб билан банд қилиб қўймаслик керак деб ўқтиради. Шунингдек, олимнинг фикрича олиб бориладиган ўқув машғулотларнинг мазмун – моҳияти таълим олувчиларнинг ёш хусусиятларига ҳам мос келишлиги ва унда турли хил таълим методлари ва шаклларидан фойдаланиш зарур. Бу орқали таълим олувчиларининг зерикишлари олди олинади. Ибн Сино таълимоти бўйича билишда қайси методлардан фойдаланилмасин – у оғзаки ифодалаш, билимларни тушунтириш, турли кўринишдаги суҳбатни ташкил этиш, тажрибаларни уюштириш бўладими барибир, таълим олувчида ҳақиқий билим ҳосил қилиш, мустақил, мантиқий фикрлаш қобилиятини ривожлантириш, олган билимларини амалиётга тадбиқ эта олиш қобилиятини таркиб топтириш асосий мақсад бўлган. Олимнинг қуйидаги асарлари бизга маълум: “Тиб қонунлари”, “Аш шифо”, “Ал - Қонун”, “Ҳайй ибн Яқзон”, “Рисолат ат - тайр”, “Рисолат фил - ишқ”, “Номознинг моҳияти ҳақида рисола”, “Зиёрат қилишнинг маъноси ҳақида”, “Ан - Нажот”, “Донишнома”, “Китоб аш - ишорат”, “Рисолат ал - қадр”. Олим ахлоқдаги ўзгаришларни уларнинг организмидаги ўзгаришлар билан боғлаб тушунтиради. Масалан, агар ёмон хулқ одатга кириб қолса, у мижоз бузилишини келтириб чиқаради, ғазаб кучли қиздиради, қайғу кучли оздиради, хулқнинг мўтадиллиги натижасида ҳам нафс, ҳам бадан соғлом бўлади, деб ўқтиради.

Похожие

Фуқаролик маданияти тушунчаси тўғрисида шарқ мутафаккирларининг қарашлари

Назарий таълим методлари

Таълим методлари ва воситалари

Шарқ машойихлари таълимотида таълим-тарбия сирлари

Мутаффаккир олимларнинг касб ҳунар таълими хақидаги фикрлари