Педагогика назарияси - Педагогиka - Рефераты

Педагогика назарияси

Загружено в:

22.09.2022

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

Педагогика назарияси ТАЪЛИМ НАЗАРИЯСИНИНГ АСОСЧИЛАРИ Абу Али Ибн Сино Х-асрнинг охири ХI асрнинг бошларида яшаб ижод этган мутафакирдир.Ибн Сино 16 ёшидан бошлаб барча фанлар сохасида мустақил мутолаа кила бошлади.Бу даврда у кундузлари тинмай,кечалари ухламай китоб ўқишга киришади.Бу кезлари брон кеча ҳам кун давомида ухламас эди,кундузлари ҳам бошқа нарса билан шуғулланмас эди."Кечқурунлари олдимга чироқни қўйиб олиб, то уйқу босгунча ўқиш ва ёзиш билан банд бўлар эдим. Ухлаётган вақтимда ҳам ўша ўнгимдаги масалаларни кўрар эдим. Шу тахлитда кўп масалалар тушумда аён булур эди. Шундай қилиб ҳамма илимларни мустаҳкам эгаллаб олдим. Инсоннинг қобилияти имкон берар даражада улардан хабардор бўлдим". Шу сабабли у 18 ёшида етук олиб бўлиб етишди. Ибн Синонинг ижодий фаолиятини ўрганувчи олимларимиз уни 300дан ортиқ илмий асарлар ёзганлигини аниқладилар. Булардан 58таси фалсафа, 20таси тиббиёт, 11таси астраномия, кимё,физика ва бошқалар, 4таси шеъриятга, 2таси педагогикага доир эди. Ҳамма асарларининг негизида инсон, унинг камолоти ва тарбияси масалалари алоҳида ўрин эгаллаган. Ибн Сино ўз тарбияси системасини яратди, бунда одоб, астрономия, тиббиёт, мантиқ, фалсафа, табиатшунослик, тил ва унинг грамматикаси, мусулмон қонуншунослиги фанларини киритди. У тарбия жараёни ақлий, жисмоний, ахлоқий, эстетик ва меҳнат (ҳунар ўргатиш) тарбияларининг бир бутунлигини ташкил этади деб кўрсатган эди. У мактабда ўқиш, тарбия ишларини жамоат тарзида ташкил этиш ғоясининг олға сурди, ўқитиш жараёнини дидактик асосларини яратди. Унинг фикрича болани китобга банд қилиб қўймаслик, ўқиш секин- аста, енгилдан оғирига қараб бориш орқали олиб борилиши керак. Ўқитувчилар билан олиб бориладиган машқлар уларни ёшига мос бўлиши

керак. Ўқувчиларнинг майил ҳамда қобилиятларини ҳисобга олиш зарур. Ибн Сино этика ва ахлоқий тарбия масалаларини фалсафий педагогик асосда чуқур ёритиб берди. У доимо инсондаги яхши сифатларини кўра олди. Яхшилик, одобли бўлиш, камтарлик ва инсонийлик масалаларига кўп асарларида тўхталиб ўтган эди. Айниқса, Ибн Сино оила тарбиясида ота-онанинг ўрнини алоҳида кўрсатади. Бола туғгилгач аввало, ота унга яхши ном қўйиши, сўнгра эса уни тарбиялаб, яхши тарбия қилиши керак,- деб таъкидлаган эди. Ибн Сино "Китоб- ал Қонуни фит-тиб" (Тиб қонуни)"Донишнома""Хай як Якзон" қиссаси,"Хидоят","Клунч","Рисола - тул тайр","Тадбири манозил" ва бошқа асарларидан ўзининг педагогикага доир қарашлари ва таълимотларини баён қилади. Фаробий манбаларда "Ал-файласуф ут-туркий" деб юритилади. Фа- робийнинг миллати дархақиқат турк бўлиб, Мовороуннахрда Фарб вилоятининг Васиж қишлоғидаги хижрий 257 (милодий 870) йилда туғилгани, отаси армия кумондони бўлгани айтилади.Фаробий даслаб Марвда тахсил кўрган.Кейин Боғдодга кетди. Фалсафага теран бир қизиқиши бор эди.Абу Машр Моттабин Юнусдан мантиқ дарси олди.Ораликда бир бора Харронга кетди. Сафарда Юхонна бир Хайлон билан танишди.Ундан мантиқ ва фалсафа илмини ўрганди. Илм таҳсилини қаттиқ севганидан фалсафий маданиятни ортириш учун яна Богдодга кайтди; Юнон файласуфини ва айниқса Арасту (Аристотель)нинг асарларини синчиклаб ўрганди.Ислом илмиларини ҳам яхши билар эди. Яхшилик қилишни севар эди. Халифа Мутадир замонида атрофига зиё тарата бошлади. Талай фалсафий асарлар ёза бошлади. Баъзи асарларни ҳам қулай англашилсин дея шарх этди. Бир асно Шом(Сурияга) ва Мисрга кетди. Шомга қайтди. Халаф (Алеппо) ва Шом худудларининг султони Сайф ад- Давлат Фаробийга кўп ҳхурмат кўрсатади. Нихоят Фаробий хижрий 339 (милоди 950) йилда ҳаётдан кўз юмди.Ундан жуда кўп асарлар мерос қолган.Турли илм соҳаларида замоннинг энг машхур олими эди. Айниқса,

фалсафа, мантиқ, психология, мусиқа, математика ва тиб билимларига доир тадқиқотлари билан кенг шухрат қозонган. Абу Наср Ал Фаробий қаламига мансур асарлари 160 дан ортиқдир.Улар "Талхису Навомису Афлотун" (Афлотун қонунияларини моҳияти) "Нуфузли шаҳар аҳолисининг маслаги", "Бахт саодатга ёришувчи рисола" ва хакозолардир. Ал Фаробий ўзининг кўп қиррали ижоди билан келажак авлодни билим ва маданиятга эришишида инсон камолотига алоҳида эътибор берди. Фаробий инсоннинг қадр қимматига, унинг ақл закованининг ижодий ва бунёдкорлик кучига юксак бахо беради: инсон Фаробий учун шунчаки биологик бир мавжудод эмас, у ўз моҳиятига кўра ақл идроки туфайли ҳайвонот дунёси чегараларидан ташқарига чиқади.Унинг ақл идроки меҳнати билан бир каторда уни ижтимоий жиҳатдан фаол қилиб куйяди.Инсоннинг ҳаёти стихияли тарзда кетиши мумкин эмас. Бу ҳаёт онгли ва аниқ мақсадни кузлаган бўлиши,фақат шахсий эмас балки,ижтимоий аҳамиятга ҳам молик бўлиши лозим. Фаробий педагогик карашларида инсоннинг барча ахлоқий имкониятлари (яхшилик ва ёмонлик, фойда ва зарар ҳақидаги мулоҳазаларни) бахтга эришишдан иборат бирдан бир мақсад меваси деб билади. Унинг фикрича бир кишининг бахти бошқаларнинг шахсий рохат фароғгатига эришишнинг зарур шартидир. Ижтимойи ва шахсий жиҳатларнинг бирлиги орқалигина ялпи бахтга эришилади. Фаробийнинг фикрича барча ахлоқий нормалар ва қоидалар, яхши ёки ярамас, ижобий ёки салбий, ахлоқий хатти ҳаракатлар,хуллас инсоннинг барча ҳаракатлари унинг уз бахтига эришишига қандай муносабатда бўлиши билан бахоланади. Абу Райхон-Муҳаммад ибн Ахмад ал-Беруний Хоразим пойтахтида 362 йилда милодий 973йилда тугилган. Унинг тарбияси билан Абу Наср Ирокий шуғулланади. У устози ёрдамида қуёшнинг энг тик холатини ўрганади, ҳамда глобус яратади. Беруний форс ва араб тилларини чуқур

ўрганиб замонасида арабчанинг фан тили сифатида мавке қозонганини алоҳида таъкидлаган. Арабча шеърлар ёзган Беруний араб тилига кирган ахнабий атамалар устида тўхталган. Беруний "Ўтмиш ёдгорликлари", "Хоразмнинг машхур зотлари","Геодезия", "Минералогия", "Ҳиндистон", "Қонуни Маъсудий" ва бошқа асарлар яратади. Берунийнинг асарларида улуғ олимларга хос икки хусусият бор: 1. Ҳур ва бетараф муомалада бўлиш. 2. Мусбат билимга номувофиқ ва ақлга уйғун бўлмаган бўш ва асосдир фикрларга боғланиб колмаслик.Мавзуни танқидий зехн билан тадқиқ этмок,етарли далиллар топилганидан кейин хакикатни тасдикламок лозим. У инсоний қадр қийматини улуғлаган, инсонларни ишонч ва маъмурликлари бир-бириникидан фарқ қилишга диққатни тортган, аммо дунё маданияти такомил ва шу ранг-баранглик натижасида бунёд бўлганлигини тасдиклаган.Унинг фикрича инсонлар уч сабаб бахтизликка дучор бўладилар: 1. Инсон ер юзида яратилганлар орасида энг мумтозидир. Аммо инсонлар кизганчиклик сабаб билан бир-бирининг кулларида бўлган нарсаларга куз тикадилар.Бу ҳам ижтимомий хузурсизликка сабаб бўлади. 2. Уз ишончини,мансабини ва кабиласини бошқалардан устун куймок инсонлар орасида нифокларга йул очадилар. 3. Хурофотлар ва буш (асоссиз) ишончсизлик инсонликнинг такомилини оркага сурмокда ва тушунмовчиликларни юзага келтирмокда. Беруний фалсафа билан ҳам машгул бўлган.Хинд,Юнон ва Ислом фалсафасининг баъзи мавзуларини мукояса килган.Фалсафага у барча илм натижаларининг системага солигани деб қараган ва инсонни бахт соадатга етакловчи бир билим сохиби деб ҳисоблаган. Беруний ахлоқ тарбиясига катта аҳамият берган.Унга кура мардлик, жасорат фақат ўзини эмас бошқаларни ҳам уйламокдир.

Беруний замонасининг турли билимлари тўғрисида теран тадқиқотлар килган. Дунёда кам учрайдиган олимлардандир. 1153та асар ёзган.

АДАБИЁТЛАР: 1.И.А.Каримов "Ўзбекистон мустақил тараққиёт йулида"Т.1994 йил. 2.И.А.Каримов "Баркамол авлод Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори" 3."Ўзбек педагогикаси антологияси"Т."Ўқитувчи"1995 йил. 4.А.К.Мунавваров "Педагогика" Т.1996 йил. 5.А.А.Ибн Сино "Таълим-тарбия тўғрисида"._ 6. WWW.PEDAGOG.UZ

Похожие

Педагогика назарияси ва тарихи

Ян Амос Каменскийнинг назарияси ва унинг педагогика фанининг шаклланишидаги роли

Педагогика тарихи

Ижтимоий педагогика асослари

Тарбия назарияси