Педагогика назарияси ва тарихи - Педагогиka - Рефераты

Педагогика назарияси ва тарихи

Загружено в:

22.09.2022

Скачано:

0

Размер:

53.5 KB

“Педагогика назарияси ва тарихи» “Педагогика назарияси ва тарихи» бўйича маърузалар матни бакалаврларучун Ўзбекистон Республикасининг «Умумий касб таълими» блоки бўйича Давлат таълим стандартига асосланиб тузилган. Ўқув фани сифатида «Педагогика назарияси ва тарихи» педагогика ўқув-юрти талабаларини касбий-педагогика тайёргарлиги тизимида етакчи ўринни эгаллайди. Ҳозирги даврда педагогика фанини ўқитиш бўлғуси ўқитувчиларда педагогик маданиятни ривожлантириш, уларда янгича тафаккурни таркиб топтириш, ўқитувчи-тарбиячи, ёшлар мураббийси вазифаларини ижодий бажариш, умумий тайёргарликни таъминлашга йўналтирилган. Республиками Президенти И.А.Каримов Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси 1Х сессиясида сўзлаган нутқида таъкидланганидек,«Мамлакатимизнинг истиқлол йўлидаги биринчи қадамларданоқ, буюк маънавиятимизни тиклаш ва янада юксалтириш, миллий таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш, унинг миллий заминини мустаҳкамлаш, замон талаблари билан уйҳунлаштириш асосида жахон андозалари ва кўникмалари даражасига чиқариш мақсадига катта аҳамият бериб келинмоқда» 1 . Педагогика назариясидан хар бир бўлғуси ўқитувчи- бакалавр, қайси фан мутахассиси бўлиб етишишидан қатъий назар ўқув-тарбиявий фаолиятни муваффақиятли олиб бориши учун зарур бўлган педагогик билимлар ва кўникмаларнинг умумий хажмини, ўқитувчи-мураббийга хос умумий касбий ва шахсий фазилатларни эгаллашлари

лозим. Айни пайтда ўрта махсус ва касб хунар таълими ўқитувчиларининг ўзига хос хусусиятлари ҳам мавжуд. Шунга кўра хар бир мутахассис-ўқитувчи шахси ўзига хос бетакрордир ва бу холат ўз навбатида бакалавр-бўлҳуси ўқитувчиларни педагогикадан тайёрлаш мазмуни, умумий ва ўзига хос жиҳатлари ва алоқадорлиги ўзаро уйҳунликда намоён бўлади. «Педагогика тарихи» талабанинг умумпедагогик билим даражасини кенгайтиради, педагогик меросимизга хурмат билан муносабатда бўлишга ўргатади. Таълим ва тарбия назарияси ва амалиёти, тарбия ва таълим, унинг ривожланиш жараёни жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши ва ҳар бир тарихий босқичда илмий билимлар даражаси билан боҳлиқлиги тў г рисида аниқ тасаввур ҳосил қилади. Бўлажак ўқитувчи педагогика тарихи курсини ўрганиш давомида бошқа психологик-педагогик ўқув фанлари, педагогик тушунчалар юзасидан фикр юритади ҳамда уларнинг моҳиятини тушуна боради. Бунда маориф ва педагогиканинг ижтимоий тараққиёт талабига жавоб берганлиги, илмий тараққиёт бир бутун тарбия назарияси ва амалиёт экани ҳисобга олинади. Таълим амалиёти, шунингдек, таълимдаги ютуқларнинг муҳимлиги ҳам назарда тутилади. У ёки бу педагогик концепциялар, таълимотларни тавсифлаганда шу таълимотлар ижодкорининг ҳаёти ва фаолиятидаги энг муҳим воқеаларни асос қилиб олиш назарда тутилади. Маърузалар маориф ва педагогика тарихини кишилик жамиятининг тараққиёти тарихи билан узвий алоқада баён этишга мўлжалланган. Педагогик фикр ривожланишини

изчил ўрганиш бўлғуси ўқитувчиларга ҳозирги педагогика ўтмишнинг илғор педагогикасининг узвий давоми эканлигини кўрсатиш келажак маориф ва педагогика тараққиёти йўналишларини англаб олишга ёрдам бериши керак. «Педагогика назарияси ва тарихи» фанининг мақсад ва вазифалари - Бўлғуси ўқитувчиларнинг ҳозирги замон педагогика фанининг назарий асослари билан қуроллантириш; - «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»ни амалга ошириш шароитида Ўқувчиларни маънавий-ахлоқий тарбиялашда таълим самарадорлигини ошириш учун уларда зарур кўникмаларни ҳосил қилиш; - бўлғуси ўқитувчиларнинг педагогик тафаккурини шакллантириш негизини яратиш; - педагогик фикрлаш қобилиятини таркиб топтириш; - «Таълимнинг педагогик қонуниятлари ҳамда тамойиллари»га мос ҳолда тегишли қарорлар қабул қилиш; - коррекцион махсус педагогика асосларини тушуниш; - Форобий, Беруний, Ибн Сино, Юсуф Хос Хожиб, Алишер Навойи, Абдулла Авлоний, Ян Амос Коменский, К.Д.Ушинский ва бошқа мутафаккирларнинг таълимий-ахлоқий, умумбашарий қадриятлари, «қуръони Карим» ва «Хадиси Шариф»даги умуминсоний ва маънавий- ахлоқий тамойилларни ўрганиш; - ҳозирги замон таълим технологияларини билиш ҳамда уларни амалиётда қўллай олишдан иборатдир.

1 - мавзу: Педагогика назарияси ва тарихи фанига кириш «Халқимиз таянчи-аждодларимиз қолдирган маънавий меъросининг ўзи бир ҳазина. Бу ҳазинадан оқилона фойдаланиш лозим» И. А. КАРИМОВ «Ота-боболаримиз шуҳратининг соясига маҳлиё бўлиб юрадиган даврлар энди ўтди. Бугун жаҳон биздан ўз сўзимизни, ўз тафаккуримизни номоён этишимизни талаб қилмоқда. Бошқа халқлар, бошқа миллатлар бизга ётсираб, беписанд қарамаслиги, балки бизни эътироф этиши, бизни эҳтиром этиши керак. Биз мана шу юксак муносабат-ун бешинчи асрларда маърифатли дунё Бухорийлар, Фаргонийлар, Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, Улуғбеклар қанчалик иззат икром қилган бўлса, XXI асрда биз халқимиз миллатимизга нисбатан ана шундай эҳтиромни қайтадан қўлга киритишимиз керак. Уша даврда улуғ аждодларимиз асос солган ва оламга донг таратган илмий мактабларни замонавий шаклда қайтадан тиклатиш зарур. Такрор айтиманки, бунга таълим-тарбия тизимини қайтадан ислоҳ қилиш билангина эришиш мумкин. Аслида таълим-тарбия соҳасидаги ислохатни чегараси ва поёни йўқ, токи ҳаёт давом этар экан, таълим ҳам-тарбия ҳам замон ўртага қўяётган янги-янги талабаларга кўра мутасил равишда ўзгариб-янгиланиб бораверада». Бугунги кундаги таълим-тарбия мазмуни ва тизимидаги ислохатлар ижтимоий ҳаётнинг зарурий ҳодисаси. У жамиятнинг янада ривожланиш, жамият ишлаб чиқарувчи, кучларини меҳнат прогресторини инсоннинг ўзини унинг

маънавий, жисмоний имкониятларини ривожлантириш учун зарурдир. Республикамизда маориф тизими таълим-тарбия яъни белгиланган «миллий модель»нинг моҳияти жамиятимиз тараққиётида қанчалик муҳим роль уйнаса хар бир тирихий формацияларда ҳам ўз олдига қўйган мақсад вазифалари билан ёш авлодни тарбиялаб ўз даврининг тараққиётига ҳизмат қилган. Демак, ҳар қандай жамият учун зарур бўлган ҳолда тарбия ўз мақсади ва вазифалари, ўзининг мазмуни, форма ва методлари бўйича ўзгариб борган. Жамиятда қандай ишлаб чиқариш устун хукмронлик қилишига қараб мазкур жамиятда ўз ролини бажариш учун муайян тайёргаликка эга бўлган кишилар талаб этилади. Бундай кишиларни тайёрлаш учун хар бир ижтимоий- иқтисодий формация ўз тарбия системасига эга бўлади. Бу система мазкур давр талабаларига мос келади. Бу талабалар жамиятнинг структурасига қараб каноатлаштирилади. Масалан: Ўзбекистон Республикасининг мустақиллигидан сўнг «Таълим тўгрисида қонун» (1997), «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» (1997). «Ўзбекистон Республикасининг узлуксиз таълим тизимида ДТСни жорий этиш тўғрисида» (1998) «Узлуксиз таълимнинг умумий ўрта таълим босқичида рейтинг тизимини жорий этиш» (1999 й. 13 У). Кўриниб турибдики таълим тарбия мазмуни, мақсад вазифалари, улар заминида таълим тизими жамият билан бирга ўзгаради, синфий жамиятда синфий характер касб этади.

Демак педагогика тарихи курсининг предмети жамиятнинг турли босқичида, ёш авлодни тарбиялаш жараёни таълим-тарбия тизимини, услублари, шакллари тизимини ва мақсад вазифаларини тарихий принципи асосида ўрганади. Педагогика тарихи фанини ўзлаштириш-маънавий- ижтимоий, сиёсий ва иқтисодий ҳаётнинг ҳаракатлантирувчи кучи бўлиши инсон камолоти ҳакқидаги ғояларни ниҳоятда пухта билишни талаб этади. Педагогика тарихи фани – кишилик жамияти тараққиётида ижтимоий ўзгаришлари билан боғлиқ ва таьлим тарбиянинг янги йўналишлари ва бу йўлдаги тарбия пиллапояларининг тажрибаларига суянган ҳолда ҳар бир бўлғуси ўқитувчида педагогик билим,малака,кўникма ва маҳоратни, дидактик ва тарихий асарларни таҳлил қилиш ва уларга муносабат билдириш каби малакаларни шакллантиради. Педагогика тарихи ижтимоий фан бўлиб унинг методологик асос ёш авлодни тарбиялаш анъаналарини жамиятнинг тараққиёти босқичидаги ўқитиш ва камол топтириш тизимларини уларнинг қонун- қоидаларини, қомусий мутафаккирлар, маърифатпарвар адиблар ва педагогларнинг таълим-тарбия, маърифатга доир ғояларини ва уларнинг ривожланишини мукаммал ўрганадиган фандир. Педагогика тарихи фани умумжаҳон, шу жумладан Марказий Осиё халқлари тарихидаги маънавият ва таълим- тарбия фанига оид фикрларни ўзлаштириш учун ҳизмат қилар экан. Бу фан ўтган авлодларимиз қолдирган бой педагогик манбалар ва уларнинг миллий асосларини ўзлаштиришга қаратилган бўлиб, «Педагогика тарихи»

бўлажак ўқитувчиларга билим берибгина қолмай уларда миллий ифтихор ва ғурур хҳиссини ҳам тарбиялайди. Чунончи юрт-бошимиз таъкидлаганидек, «Ҳалқимиз таянчи- аждодларимиз қолдирган маънавий мероснинг ўзи бир ҳазина. Бу ҳазинадан оқилона фойдаланиш керак». Педагогика тарихи курси ўз олдида қуйидаги вазифаларни елгилайди: 1. Бўлғуси педагогик кадрларни асрлар жараёнида яратилган педагогик ғоялар мажмуаси билан таништириш; 2. Бўлғуси кадрларда тарихий хронологик аосида таълим-тарбия мақсад вазифалари билан таништириш; 3. Тарихий тараққиёт жараёнида таълим-тарбия тизими синфий ҳарактери билан таништириш; 4. Жамиятнинг турли босқичларида илмий-назарий педагогик қарашларни эгаллаш; 5. Турли босқичларда шахс камолати консепцияси ва уни бугунги кун мактаб-маориф тизими, унинг мақсад вазифалари билан қиёслаш малакасини шакллантириш; 6. Аждодларимиз яратган маънавий меросларимиз умуминсоний ва миллий қадриятларимиз билан таништириш; 7. Жамият тараққиётининг турли босқичларда таълим- тарбия мазмуни ёритиш; 8. Турли шаклларда таълим-тарбия услублари ва воситаларини эгаллаш; 9. Тарихий жараёнларда ғоялар-маориф тизими мазмуни, халқ анъаналарининг ўрганиш орқали талабаларга ватанпарварлик туйғусини шакллантириш.

10. Педагогика тархи таълим мазмуни ва замонавий таълим мавзуни, таълим- тарбия соҳасидаги Давлат меъёрий хужжатлари, уларнинг моҳияти билан боғлаш; 11. Ривожланган давлатлар мактаб-маориф тизими ва Республикамиз маорифини қиёсий ҳолда ўрганиш; 12. Педагогика тарихи илми мазмун асосида бўлгғуси педагогларнинг ижодий педагогик тафаккурини шакллантириш. Президентимиз И. А. Каримов «Янги уй қурмай туриб эскисини бузма» асарида таъкидлаб ўтганидек, эски мактабдан салбий ва фойдали нарсаларни фарқ қила билиш ҳамда эски маориф системасидан бугунги кун маорифи учун фойдали нарсаларни танлаб олиш, яъни утган маориф тажрибаларини танқидий ўрганиш педагогика тарихи курсида ўрганилади. Педагогика тарихи курсида утмиш педагогларининг таълимоти билан бир қаторда машҳур философлар, ёзувчи ва жамоат арбобларининг педагогик қарашлари ҳам анализ қилинади. Улар профессионал педагоглик бўлишганлари ҳолда тарбиянинг мақсади ҳаёт вазифаларини кўрсатиб баъзи услубий масалаларни ишлаб чиқариб, педагогика назариясининг ривожланиши учун кўп иш қилганлар. Бу йуналишимизда талабалар кўплаб илмий тарихий бадиий асарларни ўрганадилар ва тахлил қиладилар. Педагогика тарихий касбий аҳамиятга эга бўлишдан ташқари муҳим умумий маданий аҳамиятга эга, чунки у талабаларда ўзлари учун кадрдон бўлган предмет орқали инсоният тафаккури тарихи, ижтимоий тараққиёти тарихи билан яқиндан танишишга ёрдам беради.

Педагогика тарихи мазмуни қуйидаги даврларни ўз ичига олади: 1. Ибтидоий жамоа тўзими давридан то ривожланган чет элдаги педагогик фикрлар, мактаб-маориф тизими мазмуни мақсад вазифалари; 2. Ўрта Осиёда қадим замонлардан бошлаб то мустақил даврига қадар мактаб маориф тизими, таълим-тарбия мазмуни, услуб ва шакллари; 3. Ғарб Уйғониш даври, мактаб маориф тизими, унинг мазмуни, мақсад вазифалари 4. Туркистонда маърифатпарварлик ҳаракати, унинг мақсад вазифалари ва мазмуни. 5. Мустақил Ўзбекистон Республикаси мактаб маориф тизими,унинг мақсад вазифалари. 6. Ривожланган чет эл мактаб маориф тизими, таьлим мазмуни, ўқитиш услублари ва воситалари. Педагогика тарихи фанини ўзлаштириш-маънавий- ижтимоий, сиёсий ва иқтисодий ҳаётнинг ҳаракатлантирувчи кучи бўлиши инсон камолоти ҳакқидаги ғояларни ниҳоятда пухта билишни талаб этади. Педагогика тарихи фани – кишилик жамияти тараққиётида ижтимоий ўзгаришлари билан боғлиқ ва таьлим тарбиянинг янги йўналишлари ва бу йўлдаги тарбия пиллапояларининг тажрибаларига суянган ҳолда ҳар бир бўлғуси ўқитувчида педагогик билим,малака,кўникма ва маҳоратни, дидактик ва тарихий асарларни таҳлил қилиш ва уларга муносабат билдириш каби малакаларни шакллантиради. Педагогика тарихи ижтимоий фан бўлиб унинг методологик асос ёш авлодни тарбиялаш анъаналарини

жамиятнинг тараққиёти босқичидаги ўқитиш ва камол топтириш тизимларини уларнинг қонун- қоидаларини, қомусий мутафаккирлар, маърифатпарвар адиблар ва педагогларнинг таълим-тарбия, маърифатга доир ғояларини ва уларнинг ривожланишини мукаммал ўрганадиган фандир. Педагогика тарихи фани умумжаҳон, шу жумладан Марказий Осиё халқлари тарихидаги маънавият ва таълим- тарбия фанига оид фикрларни ўзлаштириш учун ҳизмат қилар экан. Бу фан ўтган авлодларимиз қолдирган бой педагогик манбалар ва уларнинг миллий асосларини ўзлаштиришга қаратилган бўлиб, «Педагогика тарихи» бўлажак ўқитувчиларга билим берибгина қолмай уларда миллий ифтихор ва ғурур хҳиссини ҳам тарбиялайди. Чунончи юрт-бошимиз таъкидлаганидек, «Ҳалқимиз таянчи- аждодларимиз қолдирган маънавий мероснинг ўзи бир ҳазина. Педагогика тарихи курси ўз олдида қуйидаги вазифаларни белгилайди: 1. Бўлғуси педагогик кадрларни асрлар жараёнида яратилган педагогик ғоялар мажмуаси билан таништириш; 2. Бўлғуси кадрларда тарихий хронологик аосида таълим-тарбия мақсад вазифалари билан таништириш; 3. Тарихий тараққиёт жараёнида таълим-тарбия тизими синфий ҳарактери билан таништириш; 4. Жамиятнинг турли босқичларида илмий-назарий педагогик қарашларни эгаллаш; 5. Турли босқичларда шахс камолати консепцияси ва уни бугунги кун

мактаб-маориф тизими, унинг мақсад вазифалари билан қиёслаш малакасини шакллантириш; 6. Аждодларимиз яратган маънавий меросларимиз умуминсоний ва миллий қадриятларимиз билан таништириш; 7. Жамият тараққиётининг турли босқичларда таълим- тарбия мазмуни ёритиш; 8. Турли шаклларда таълим-тарбия услублари ва воситаларини эгаллаш; 9. Тарихий жараёнларда ғоялар-маориф тизими мазмуни, халқ анъаналарининг ўрганиш орқали талабаларга ватанпарварлик туйғусини шакллантириш. 10. Педагогика тархи таълим мазмуни ва замонавий таълим мавзуни, таълим-тарбия соҳасидаги Давлат меъёрий хужжатлари, уларнинг моҳияти билан боғлаш; 11. Ривожланган давлатлар мактаб-маориф тизими ва Республикамиз маорифини қиёсий ҳолда ўрганиш; 12. Педагогика тарихи илми мазмун асосида бўлгғуси педагогларнинг ижодий педагогик тафаккурини шакллантириш. Мустақил ижодий иш № 1 1. Ўзбек халқ оғзаки ижодини ва Марказий Осиё мутафаккирларининг таълим-тарбия масалаларига доир адабиётлар руйхатни тузиш. 2. Призидент И. Каримов. Тарихий ҳотирасиз келажак йўқ. «Мулоқот» журналидаги интервьюни ўрганиб чиқиш.

Похожие

Педагогика назарияси

Педагогика тарихи

Педагогика тарихи фанининг предмети, мақсад ва вазифалари

Педагогика тарихи илмининг бахси мақсад ва вазифалари

Жаҳон педагогика фани ривожланиш тарихи баёни