Педагогик технологияларнинг мазмуни, маkсади ва вазифалари - Педагогиka - Рефераты

Педагогик технологияларнинг мазмуни, маkсади ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80.5 KB

Педагогик технологияларнинг мазмуни, ма k сади ва вазифалари Режа: 1. Педагогик технологияларнинг вужудга келиши ва шаклланиши. 2. Педагогик технологияларнинг мақсади, мазмуни ва вазифалари. 3. Бугунги кунда педагогик технологияларга берилаётган таърифларнинг таҳлили.

Педагогик технологияларнинг вужудга келиши ва шаклланиши Педагогика фанининг бир қисми бўлиб ҳисобланувчи методика ўқитиш усуллари ўқув жараёнининг самарадорлигини ошириш каби масалалар билан шуғулланар экан, у уч йўналишда иш олиб боради. а) ўз фаолияти давомида қандай натижага эришмоқчи, ҳозирги давр талаблари жамиятнинг ривожланиш босқичи ва давлатнинг ўз олдига қўйган вазифаларидан келиб чиққан ҳолда методика фани иш олиб боради. Демак, биринчи вазифа мақсадни белгилашдир. Таълим мақсадларини белгилашда ёшларнинг интеллектуал ва маънавий ривожланиш даражаси, моддий- техника база, яъни иқтисодий таълимот, ўқитувчи кадрларни малакавий тайёргарлик даражаси, фан-техниканинг ривожланганлик даражаси кабилар ҳисобга олинади. Ана шу омилларни ўрганиб мавжуд ҳолатга баҳо берилади ва улардан келиб чиққан ҳолда таълим мақсадлари белгиланади. б) Ўқитиш зарур бўлган билимларнинг ҳажмини белгилаш жараёнида биринчи галда белгиланган мақсадларга асосланади. Биз қандай натижага эришмоқчимиз ва қандай билимлар зарур ва шарт бўлиб ҳисобланади? Тобора кенгайиб ва чуқурлашиб бораётган билимларнинг қайсиларини ўрганиш лозим? Ёшларнинг соғлом, жисмоний ва руҳий ривожланишларини ҳисобга олиш, мия рефлексларини ишлаш имкониятларини ҳисобга олиш, билимлар ҳажмини белгилашда ҳисобга олиниши зарур бўлган омиллар қаторига киради. Демак: 1. Мақсад омили. 2. Фан–техниканинг ривожланиш даражаси. 3. Инсон имкониятларини ҳисобга олиш. Аввал умумий билимлар ҳажми, сўнгра эса ўрганиш босқичлари бўйича билимлар ҳажми белгиланади.

в) Таълимнинг мақсади ва ўрганиш лозим бўлган билимлар ҳажми аниқлаб олингач, ана шу билимларни қандай йўллар ва усуллардан фойдаланган ҳолда эгаллаш масаласи майдонга чикади. Белгилаб олинган билимларни кам меҳнат ва кам вақт сарфлаб осонлик билан эгаллаш усулларини ишлаб чиқиш муҳим масала бўлиб ҳисобланади. Методика фани мана шу вазифани бажаришга бел боғлайди Аммо бугунги кунда методика фани умумий йўналишларни кўрсатишга хусусий хулосалар чиқаришга педагогларнинг илғор тажрибаларини оммалаштиришга қаратилган бўлиб, ўз вазифасини тўла қонли равишда бажара олмаяпти. Шунинг учун методика фани бугунги кунда янги педагогик технологиялар билан бойитилиши талаб этилмоқда. Янги педагогик технологиялар методикадаги умумийликни аниқлик билан тўлдиришга қаратилган. Янги педагогик технологиялар ўқув жараёнининг натижасини кафолатлаш юқори самарадорликка эришиш кам вақт сарфлаб катта ҳажмдаги билимларни эгаллаш имконини туғдиради. Педагогик технологиялар ва педагогик маҳорат курси бўлажак педагогларда ўрганган таълим ва тарбиявий технологияларни тўғри ўз ўрнида ва юқори самара билан қўллаш малакасини ҳосил этишга қаратилган бўлиб, у ўқитувчига нутқ малакасини, психологик ҳолатни бошқариш малакасини, ўқув жараёнини ташкил этиш малакасини ҳосил этиш йўл-йўриқларини кўрсатади. Таълим тизимида таълим жараёнини ташкил этиш тарихига назар ташласак, таълимнинг ривожланиш тенденциясини кўриш мумкин: 1. Хотира мактаби. 2. Тушуниб урганиш мактаби. 3. Фикрлаш мактаби. 4. Янги педагогик технологиялар. Демак, таълим тизими ўзгарувчан тизим бўлиб доимий ривожланишда экан, бугунги кунда биз анъанавий таълим репродуктив тизимдан педагогик технологиялар тизимига ўтишни мақсад қилиб қўйдик.

Педагогика фанида мавжуд бўлган анъанавий хусусий метод қуйидаги характерли хусусиятларни ўз ичига олади: 1. Таълим мақсадлари аниқ белгиланмаган (Талабаларнинг ўзлаштириш даражалари дастурларда аниқ белгиланмаган). 2. Таълим жараёни илғор педагогларни тажрибаларини умумлаштиришга асосланган (Ҳар бир яхшироқ натижага эришган ўқитувчининг тажрибаси умулаштиришга ҳаракат килинади). 3. Тажриба ва хатоларни ўрганиш натижасида ўқитувчининг хусусий хулоса чиқаришига асосланади. 4. Бу тизим кафолатланган натижага эришишга имкон бермайди. Анъанавий таълим шаклининг ижобий ва салбий томонлари Ижобий томонлари Салбий томонлари 1. Системалилик характерга эга 1. Бир хиллиликнинг устунлиги 2. Тартибга солинган, мантиқий боғланишнинг мавжудлиги 2. Дарс вақтини тежамли тақсимланганлиги 3. Ўқитувчининг эмоционал таъсири доимий 3. Дарс вақтида янги мавзуни ўрганишда йўналиш берилади. Бу эса уй вазифага юклатилади 4.Умумий ўқитишда ялпи ҳаракатларнинг оптималлиги 4. Талабалар ўзаро мулоқотдан маҳрум 5. Мустақилликнинг йўқлиги 6 Талабалар пассив ҳолатни эгаллаши 7.Талабанинг нутқий фаолиятининг камлиги (ўртача 2 минут) 8.Ўрта меъёрий ёндашиш 9.Индивидуал ёндашувнинг йўқлиги 10.Кафолатланган натижага эга эмаслиги

11.Таълим мақсадлари аниқ белгиланмаган. Педагогик технология 50-йилларда анъанавий хусусий йўналишга қарши, аниқроғи бу йўналишдаги ноаниқлик ва юзакиликка қарши чиққан йўналишдир. Бу йўналиш ўз мақсади қилиб аниқ самарали натижага эришишлари конкрет йўлларини ишлаб чиқишни қўяди. Бундай таълим технологиясига эришиш бир қарашда осон бўлиб кўринсада, катта педагогик ўзгартиришлар ва илмий-тадқиқот ишларини талаб этади. 50-60 йилларда бу масалани (программированное обучение) дастурлаштирилган таълимга ўтиш орқали ҳал қилишга ҳаракат қилинади. 70-йилларда (теория проблемного обучение) муаммоли таълим назарияси вужудга келди. Муаммоларни босқичма-босқич ечиб бориш, соддадан мураккабга йўналиш белгиланган кафолатланган натижага олиб келиши керак эди. 90-йилларда (образовательнўе технологии) таълим технологияси вужудга келди. 1.1. Педагогик технологияларнинг мақсади, мазмуни ва вазифалари Таълим технологияларини ишлаб чиқишда қуйидаги ўзига хос хусусиятларни ҳисобга олиш керак. 1. Ўқувчи субъектига алохида эътибор бериш. 2. Технологик хусусиятга эга бўлиши. 3. Тизимлилик (педагогик технология) тизимлилик хусусиятига эга бўлиши керак, яъни мантиқий боғланишлар ва яхлитликнинг мавжуд бўлиши.

4. Бошқарувчанлик хусусияти, яъни диагностика, режалаштиришга қараб натижаларни коррективлаш, яъни мослаштириш. 5. Самаралилик хусусияти. Натижалари самарали, оптимал куч ва маблағ талаб этувчи ҳамда стандарт таълимга тўғри келувчи бўлиши лозим. 6. Конспектуаллик хусусияти. Ҳар бир педагогик технология чуқур ғояга эга бўлиши, илмий асосланиши лозим. Педагогик технологияларга ўтиш учун қуйидаги вазифаларни бажариш лозим. 1. Диагностика 2. Планлаштириш 3. Аниқ конкретлаштирилган мақсадни белгилаш. Белгиланган мақсадга эришишнинг аниқ усул, метод ва шаклларини қайта ишлаб чиқариш лозим. Педагогик технологиялар шахсга индивидуал ёндашув масаласини олдинга суради ва унга асосланади. Шахснинг индивидуаллигига асосланиш бу шахсни активлигини ошириш, унинг янги хусусиятларни, қобилиятларни кашф этиш ва ривожлантиришдир. Ҳар бир шахснинг танлаш имкониятини ва эркин ривожланиш имконини яратишдир, яъни «ривожлантирувчи таълимни» ишга тушишини таъминлашдир. Хотира мактабидан фикрлаш мактабига ўтиш ва ундан кейин ривожланиш мактабига ўтиш мақсад қилиб қўйилади. Индивидуал таълимни ривожлантириш натижасида ўз-ўзидан таълим кўп профилли, кўп даражали ёки дифференциаллашган (табақалашган) бўлиб қолади. Илгари битта танлаб олинган траекториядан четга чиққан талабаларни траекторияга солиш ҳаракат қилинган бўлса, эндиликда ҳар бир талаба учун ўз траекторияси ишлаб чиқилиши ва унинг ривожланиш қадамлари назорат қилиб борилиши лозим, яъни ҳар бир талабанинг ҳар томонлама ривожланиши ўрганилиб, сўнгра кейинги ривожланиш режалари тузилади.

Педагогик технология бу илмий техникавий тараққиёт меваси бўлиб, «Педагогика», «Технология» фанлар уланишидан пайдо бўлади. Оммавий таълимнинг ривожланиши бу фаннинг пайдо бўлиши учун замин яратади. «Таълим тўғрисида»ги қонун ва «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» асосида 12 йиллик мажбурий таълимга ўтилади. Таълим тизими олдига янги юксак вазифалар қўйилди. Бундай юксак вазифаларни бажариш учун методика педагогик технологиялар билан бойитилиши талаб этилади. Бугунги кунда ҳар бир педагогдан юқори самарадорлик талаб этилмоқда. Аммо, илм–фаннинг тез ривожланиши билимлар ҳажмини ошиб бориши ўқитувчидан янгича ёндашувни талаб этмоқда. Бугунги кунда педагог эски методлардан фойдаланиб юқори самарадорликка эришиши қийин. Шунинг учун ҳам биз талабаларни янги педагогик технологиялар билан таништиришимиз уларни бу борадаги малакалар билан қуроллантиришимиз зарур. Бўлажак ўқитувчилар нафақат методика, балки педагогик технологиялар билан танишиши ва улар бемалол қўллай олиш даражасига етишлари талаб этилади. Бугунги кунда педагогик технологияларга жуда катта талаб қўйилмоқда. «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» юқори малакали кадрларни тайёрлашни талаб этаётган бир вақтда кафолатланган самарали натижани вужудга келтирувчи йўналиш жуда катта аҳамият касб этади. Фақат кафолатланган самарали натижага асосланган таълим тизимигина малакали кадрларни етказиш мумкин. Шунинг учун ҳам педагогик технологияларни янада мукаммаллаштириш янги технологияларни ишлаш талаб этилмоқда. Айниқса тарбия борасида педагогик технологиялар кам ишланган. Баъзи технологияларда аниқлик етишмайди, бу эса натижани кафолатлаш педагогик маҳорат халақит беради. Педагогнинг маҳоратига ҳам бугунги кунда талаблар ошиб бормоқда. Педагогдан нафақат ўз психикасини ва нутқ маданиятини бошқариш, балки талабаларниниг психик ҳолатини бошқариш талаб этилмоқда. Бу вазифани бажариш учун эса педагог

талабанинг психикасини ўта нозик жиҳатларини ўрганиш ва ҳар бир талабанинг қалбига йул топа олиш лозим. Бунинг учун ҳар бир педагог ўз устида тинмай меҳнат қилиши керак. Ҳар бир педагогик давр ўз ўзгаришлари ва янгиликларини тақозо этади. Янги педагогик технологияларнинг мақсади ва ҳар бир босқичда асосан таълим ва тарбия самарасини оширишга қаратилган. Таълим–тарбия жараёнининг самарасини ошириш янги сифат даражасига ўтиш имконини беради. Янги педагогик технологиялар ҳозирги давр учун, яъни инсоннинг ривожланиш даражаси ва техника ривожланиш даражасига мос тушиши ҳамда инсон ва техника ресурсларидан унумли ва уйғун фойдаланишни таъминлаш лозим. Янги педагогик технологияларни мазмуни кенг масштабда қаратилган булса: а) Гуманизациялаштириш ва демократлаштириш. в) Индивидуаллаштириш с) Ривожлантириш Тор маънода педагогик технологияларни мазмунини маълум вазиятдан ва муаммодан келиб чиққан ҳолда асосий принципларга асосланган ҳолда ишлаб чиқарилади. 1.3. Бугунги кунда педагогик технологияларга берилаётган таърифларнинг таҳлили Педагогик технологияни кўпинча педагогиканинг бир йўналиши сифатида қабул қилинади. Бу йўналишнинг мақсади таълим тизимининг самарасини ошириш, режалаштириб қуйилган натижага эришишда кафолат берувчи жараённи ташкил этишдир, - дейди Кларин. М.В. «Педагогик технология» термини кўпроқ таълим технологиялари деган тушунчага мос. Таълим технологиялари тушунчасига бир қанча таърифлар берилган.

1. Олдиндан лойиҳалаштирилган педагогик жараённи амалиётда режали ва бир маромда татбиқ этиш ёки педагогик масалаларни ечишга қаратилган педагогнинг узлуксиз ўзаро боғланган ҳаракатлари тизимидир. 2. Педагогнинг ютуқларига кафолат берадиган аниқ ишлаб чиқилган ва қатъий илмий лойиҳалаштирилган педагогик ҳаракатдир. 3. Таълим жараёнини оптималлаштиришга қаратилган, техника ҳамда инсон омиллари, унинг ўзаро ҳамкорлиги асосида ўқитиш жараёни ва билимларни эгаллаш, яратиш, қўллаш хамда белгилашнинг тизимли методир. (ЮНЕСКО). 4. Таълим ва тарбия методларининг у ёки бу тўпламини қўллаш билан боғлиқ бўлган педагогнинг узлуксиз, ўзаро шартланган ҳаракатлари тизими. Кўриб турганимиздек ҳозиргача педагогик технологияларга ягона бир мукаммал таъриф берилмаган. ЮНЕСКО берган таъриф ҳам умумий хусусиятга эга бўлиб, педагогик технологияларнинг моҳиятини очиб бермайди. Бизнингча, берилган таърифлар ичида педагогик технологияларнинг мазмун – моҳиятини кўпроқ иккинчи таъриф очиб бера олади.

Похожие

Педагогик технологияларнинг турлари ва классификацияси

Педагогик технологияларнинг илмий асослари

Педагогик технологияларнинг илмий назарий асослари

Инновацион педагогик технологияларнинг асосий принцип ва қоидалари

Инновацион педагогик технологияларнинг назарий ва амалий асослари