Бошқарув педагогикаси, давлат хизматчисининг педагогик йўналганлиги - Педагогиka - Рефераты

Бошқарув педагогикаси, давлат хизматчисининг педагогик йўналганлиги

Загружено в:

13.04.2024

Скачано:

0

Размер:

98.5 KB

Бошқарув педагогикаси, давлат хизматчисининг педагогик йўналганлиги Таянч иборалар: Стратегик кўра билиш, педагогик йўналганлик, тактика, биологик (насл), табиий муҳит; маданий муҳит, ижтимоий тажриба, одамлар билан муносабат, маданийлашган жонзот, ижтимоий, тарихий тажрибага эга бўлган муайян авлод вакили, индивид, ижтимоий функция, ақлий ривожланиш, ходимларнинг умумий ва касбий маълумоти, маънавий етукликка эришиш, маданий тадбирлар ташкил этиш, ахлоқий муаммоларни ечиш, ходим маданияти, маълумот даражаси, ахлоқи, касбий ва ҳаёт тажрибаси, жисмонан соғломлик, маънавий баркамоллик,индивидуал, ижтимоий, руҳий сифатлар,меҳнат жамоаси, руҳий вазият, ахлоқий-маъмурий чора, ходимнинг муносабати. Яхши стратегия ва уни амалга ошириш - яхши бошқарувнинг энг ишончли белгиси. Раҳбар бошқарув стратегияси бешта бир-бирига боғлиқ масалани ҳал этишга асосланади. Булар: 1. Ташкилот бажариши лозим бўлган стратегик кўра билиш, ҳаракат, узоқ муддатли йўналиши ва аниқ вазифани шакллантириш. 2. Стратегик кўра билиш ва зиммадаги вазифани аниқ мақсад ҳамда топшириққа айлантириш. 3. Мақсад ва вазифаларга эришиш стратегиясини ишлаб чиқиш. 4. Қабул қилинган стратегияни малакали ҳамда самарали татбиқ этиш ва амалга ошириш. 5. Иш натижаларини баҳолаш, янги йўналишларни ўрганиш ва ривожланишнинг узоқ муддатли йўналиши, стратегия мақсадлари ёки амалдаги тажрибага асосан уни амалга ошириш усуллари, ўзгарувчан

шароитлар, янги ғоялар ва имкониятларга қаратилган хатти -ҳаракатларни амалга ошириш. Ташкилот бажариши лозим бўлган стратегик кўра билишни, ҳаракат, узоқ муддатли йўналишини ва аниқ вазифани шакллантириш. Бу вазифани бажаришда ташкилотнинг раҳбари қуйидаги саволларга жавоб бериши лозим: биз нима қилмоқчимиз ва нимага эришамиз? Зиммадаги вазифа баён қилинганда ташкилот фаолиятининг тавсифи аниқлашади ва у мижозлар учун нима қилиши кераклиги белгиланади. Раҳбар эса ўз ходимларида ―мақсад туйғусини юзага келтириш учун, уларни ташкилотнинг стратегик мўлжали ва зиммадаги вазифа тўғрисида хабардор қилиши лозим. Стратегик кўра билиш, ва зиммадаги вазифани аниқ мақсад ҳамда топшириққа айлантириш. Раҳбарият томонидан белгиланган мақсадлар қисқа ва узоқ муддатли бўлади. Қисқа ва узоқ муддатли мақсадларни уйғунлаштириш керак бўлган ҳолларда кейингиси устувор ҳисобланади. Мақсадларни белгилашда соҳадаги барча раҳбарлар иштирок этиши лозим. Ташкилот раҳбари барча бўлинмалари орқали олдига аниқ вазифалар қўяди, буларни ҳал этиш умумий мақсадга эришилишига муайян ҳисса бўлиб қўшилади. Бошқарув стратегияси 5та ўзаро боғлиқ вазифани бажаришга асосланади: стратегик кўра билиш ва ташкилот вазифасини шакллантириш; мақсадларни белгилаш; мақсадларга эришиш стратегиясини ишлаб чиқиш; стратегияни жорий этиш ва амалга ошириш; ишларни баҳолаш, янги йўналишларни ўрганиш ва тўғриловчи ҳаракатларни амалга ошириш. Бу вазифалар бир йўла ва абадий ҳал бўлмайди, чунки тез-тез янги вазиятлар юзага келиши натижасида тўғриловчи ҳаракатлар ўтказиш зарурати юзага чиқади. Кишиларнинг билими раҳбар касбий ваколатининг кўрсаткичидир. Инсон ижтимоий муносабатлар тизимига қўшилганда ва мустақил фаолият учун ижтимоий сифатга эга бўлганда шахс сифатида қарор топади.

Шахс - алоҳида киши, ижтимоий-маънавий, ахлоқий моҳиятни ўзида мужассамлаштирган одам. Бу тушунча барча ижтимоий-гуманитар фанларда ўз предмети нуқтаи назаридан ишлатилади. Шахс ҳақида хилма-хил талқинлар бор. Шахс — биофизиологик, ижтимоий, маънавий, ахлоқий ва эстетик фазилат ва ҳислатларнинг яхлит бир бутунликка айланиши ҳамда муносабатлар тизими билан қамраб олинишидир. Шахснинг шаклланишида қуйидаги омиллар қатнашади: 1) биологик (насл); 2) табиий муҳит; 3) маданий муҳит; 4) ижтимоий тажриба; 5) одамлар билан муносабат. Шахснинг биофизиологик жиҳати овқатланиш, жойлашиш, жинсий алоқаларга киришиш, бола туғилиши каби индивидуал фаолияти билан боғлиқ ҳодисалардир. Шахснинг шаклланишига табиий алоқадор буюм ва алоқалар олами физик муҳит деб аталади. Шахс маданийлашган жонзот; ижтимоий, тарихий тажрибага эга бўлган муайян авлод вакили; одамлараро муносабатлар субъекти бўлиши ҳам мумкин. Бу уч омил ҳам шахс ҳаёти ва фаолиятида муҳим аҳамият касб этади. Шахс — жамиятдаги алоҳида бир киши, одам. Лекин одам шаклидаги ҳар бир мавжудотга нисбатан ―шахс сўзини қўллаб бўлмайди. Кўзга кўрингани, намоён бўлгани учун инсонни башар, инсониятни эса башарият дейдилар. Жисм эгаси бўлмиш ҳар бир башар шахс даражасига кўтарила олмаслиги ҳам мумкин. Фалсафада ―индивид деган атама ва тушунча бўлиб, лотинча индивидум деган сўздан келиб чиққан, ―бўлинмайдиган деган маънони англатадиган бу атама мустақил яшайдиган тирик вужуд, ҳар бир шахс, ҳайвон ва ўсимликни билдиради. Индивидуал онг — айрим шахснинг онги, давр, замон, миллат, индивидуал турмуш таъсирида шаклланган шахснинг маънавий дунёси. Индивидуал онг ижтимоий онг билан узвий боғланган, чунки ҳар бир шахс муайян жамиятда муайян муҳитда яшайди, шунинг учун унинг онги ижтимоий онгнинг ифодасидир. Аммо индивидуал онг ижтимоий онгдан ажралмас бўлсада, ҳар доим ҳам ижтимоий онгнинг бир бўлаги бўлавермайди. Шахсга нисбатан, ижтимоий муносабатлар ва онгли фаолият субъекти сифатидаги инсон; 2) индивидни жамият аъзоси сифатида тавсифловчи ижтимоий

қимматли хусусиятларнинг барқарор тизими каби тавсифлар ҳам мавжуд. Индивид ижтимоий функцияларни ўзлаштириш ва ўз-ўзини англашни ривожлантириш жараёнида Шахс бўлиб етишади. Ижтимоий умумийликка қўшилишга интилиш ва шу билан бирга алоҳидаланиш, ижодий индивидуаллик намоён қилиш Шахсни ижтимоий муносабатлар маҳсули ва субъектига айлантиради. Шахснинг шаклланиши индивидларнинг ижтимоийлашиши яъни тарбиялаш жараёнида амалга ошади. Шахс турмушнинг муайян ижтимоий-тарихий шароитлари маҳсули. Индивидуал, такрорланмайдиган қуйидаги психологик кўрсаткичлар намоён бўлади: уқув, қобилият, қизиққонлик, хусусият, йўналганлик. Хусусият — муносабатлар тўртта тизимда намоён бўлувчи атроф муҳитга ва ўз-ўзига муносабатнинг барча ранг-баранглигини акс эттирувчи. Шахс ўз эҳтиёжини қондиришга интилиб, турли меҳнат ва ижтимоий фаолият соҳасига кириб боради. Олимларнинг фикрича, шахс фаоллигининг манбаи унинг турли-туман эҳтиёжларидир. Эҳтиёж - бу индивиднинг ривожланиши ва фаол даражада ўзини намоён қилишининг шароитларга боғлиқ бўлган омилидир. Эҳтиёжларнинг қуйидаги турлари ажратилади: биологик, физиологик, психологик, ижтимоий. Рус олими Р. Немов фикрича, шахсдаги мавжуд эҳтиёжларни икки гуруҳга бўлиш мумкин: 1. Биологик эҳтиёжлар бу физиологик (ташналик, очлик, уйқу, жинсий, мослашув ва бошқалар) эҳтиёжлар. 2. Ижтимоий эҳтиёжлар — бу меҳнат қилиш, билиш, эстетик ва ахлоқий-маънавий эҳтиёжлар. Эҳтиёжларни биологик ҳамда ижтимоий турларга бўлганимиз билан шу нарсани унутмаслигимиз лозимки, шахсдаги ҳар қандай эҳтиёж ҳам ижтимоийлашган бўлади, яъни улар ўша жамият ва муҳитдаги қадриятлар, маданий нормалар ва инсонлараро муносабатлар характерига боғлиқ бўлади. Масалан, энг табиий ва тушунарли ҳисобланган бизнинг овқатланишга бўлган эҳтиёжимизни олсак, у ҳам конкрет муҳитга қараб турлича

ҳаракатларни келтириб чиқаради. Кишининг дастурхон атрофида ўзини тутиши унинг тарбияланганлик даражаси, маданиятлиги ва бошқа бир қатор омилларга боғлиқ. Машҳур америкалик псиҳолог, психиатр ва гуманистик псиҳология вакили Абрахам Маслоу (1908-1970) эҳтиёжларнинг иерархик моделини яратган. Унингча, одамлар эҳтиёжнинг кўплаб турларини бошларидан кечирадилар. Муаллиф уларни бир неча гуруҳга бўлиб таҳлил қилган: - психофизиологик эҳтиёжларга ташналик, очлик, дам олиш, уй-жой, жинсий алоқага бўлган эҳтиёжлар киради; - хавфсизлик ва келажакка ишонч эҳтиёжлари - бу эҳтиёжлар маълум бир гуруҳга хос бўлиб, унда инсонларнинг бир-бирини тушуниши, севги муносабатлари, ўзаро ижтимоий муносабатларга киришимлилиги, боғлиқлиги, қўллаб-қувватлаши кабилар киради. А.Маслоу бу эҳтиёжларни ўсиш эҳтиёжлари сирасига киритади; - ижтимоий мансублик эҳтиёжлари - жамиятда кераклиги ва ўз ўрни бор эканлигини ҳис қилиш эҳтиёжи. Расмий ва норасмий жамоалар, дўстлик ришталари бунга яққол мисол бўлади; - обрў, ҳурмат қозониш, ўзини аҳамиятли ҳис этиш эҳтиёжлари - бунга ўзини ўзи ҳурмат қилиш ва тан олиш эҳтиёжлари кириб, бу ҳам ўсиш эҳтиёжига тааллуқлидир; - ўзини намоён этиш, ўзидан из қолдириш эҳтиёжлари (юксалиш) - бу энг юқори эҳтиёж поғонасидир. Унда аҳамиятга молик, қадрланадиган шарт- шароитларда ва ривожланишида инсоннинг шахс сифатидаги такомиллашуви назарга олинади. А.Маслоунинг таъкидлашича, инсоннинг орзу ва эҳтиёжлари чексиздир. Ҳар бир инсон бир маррага келгандан сўнг дарҳол иккинчи бир маррани мўлжаллай бошлайди. ―Мақсад - интилиш - етишиш жараёнини қайта-қайтадан такрорланаверади. - барча юқори эҳтиёж кўрсаткичлари қатъи иерархик тузилишлар орқали амалга ошади. А.Маслоунинг фикрича, эҳтиёжнинг юқори поғонаси, қачонки эҳтиёжнинг пастки поғонаси (―физиологик, хавфсизлик ва ҳимоя)

қондирилгандагина юзага чиқади. А.Маслоунинг фикрича, соғлом ривожланиш учун бизнинг қобилиятларимизни амалга ошириш, кўрсатиш даркор, зеро, психик бузилишларнинг аломати ана шу ички имкониятлар, қобилиятларни тормозлаш ёки шу қобилиятларни рўёбга чиқармаслик натижасида пайдо бўлади. Унинг назарияси ташкилотлар бошқарувида муҳим аҳамият касб этди. Раҳбарлар ишчилар нима учун ишлашни хоҳлашади-ю, нега хоҳлашмайди, деган нарсани аста-секинлик билан тушунишади. Уларга шу нарса маълум бўлдики, шахснинг эҳтиёж турларига қараб мотивацияси кенг кўламда аниқланади. Ўз қўл остидагиларнинг эҳтиёжларини амалга ошириш йўли билан уларнинг муаммоларини ҳал қилиш мумкин. Муаллифнинг фикрича, мазкур жараённи бадиий асар яратиш, спорт бўйича муваффақиятларга эришиш, ҳатто, ота-оналик бурчининг яхши адо этилиши мисолларида кўриш мумкин. Индив идуаллик бу - хулқ-атворнинг ўзига хослиги ва муайян фаолият турига мувофиқликни белгиловчи шахснинг хусусияти. Бу шахснинг ўзига хослиги, унинг ҳеч кимга ўхшамаслиги. Раҳбарнинг худди шундай индивидуал хусусиятга эга шахслар билан ишлашига тўғри келади ҳамда улар билан тил топишиши керак бўлади. Инсон хусусиятларининг қуйидаги турлари мавжуд: Сангвиник: одамлар билан тезда чиқишиб кетади ва улар билан фаол алоқага киришади; бир таҳлилдаги ишларни ёқтирмайди ва бир тур фаолиятини бошқа тур фаолиятига осон алмаштиради; серзавқ, ўз ҳиссиётларини осон бошқаради ва янги шароитга тезда мослашади. Баланд овозда, тез ва дона-дона қилиб гапиради, нутқига ифодавий хатти-ҳаракатлар ва имо-ишораларни қўшиб юборади. Ўз ақлий қобилиятига нисбатан мулозаматларга бефарқ эмас. Флегматик: хатти–ҳаракатлари бир текис ва унга салмоқлаб кўрилмаган, шошма-шошарлик билан қарор қабул қилиш бегона, бир

фаолиятдан бошқасига кўчиши суст, янги шароитларга тезда мослашади ва кам ҳафсала. Уни бирор нима қилиши учун ташқи кучли турки керак. Чидамлилик ва ўзини тута билишлик ўзига хосдир. Хотиржам сўзлайди, ҳиссиётларини кескин намойиш қилмайди. Ҳолерик: ниҳоятда ишчанлиги билан ажралиб туради, жуда фаол ва кучини қаерга қўйишни билмайдиган бўлади; бош кўтармай ишлаши мумкин ва қийинчиликларни кўтаринки руҳда енгади. Кўпинча, фаоллиги кучайгандан сўнг тушкунлик даври бошланади ва толиқиш юз беради, айниқса, бундай ҳолат фаол қилинган ҳаракат муваффақият келтирмаса, юз беради. Ҳолерикнинг кайфияти барқарор эмас, у қизиққон, ўзига бино қўйган ва бир томонлама фикрлайди. Тутилиб тез сўзлайди. Меланҳолик: ҳаддан ташқари таъсирчан, тезда киришиб кетадиган ва арзимас нарсаларни ҳам кўнгилга оладиган; танг вазиятларда кўпинча саросимага тушиб қолади, эзилиш ва зерикиш кайфияти унга хос; муваффақиятсизликдан қаттиқ қайғуради. Турмушдаги ўзгаришларни секинлик билан ўзлаштиради ва унга кўникиши жуда суст; уятчан, чўчинқираб туради ва қатъиятсиз. Шахснинг меҳнат ва ижтимоий соҳадаги фаолиятининг муҳити ва натижасини белгиловчи индивидуал хусусиятга бўлиб, ҳис–ҳаяжон ва сезги, уқув ва ақлий фаолият, табиат ва ирода киради. Ҳис-ҳаяжон - бу шахснинг атроф муҳитга, одамлар ва ўз–ўзига бевосита ташвиш шаклида муносабатда бўлиш усули. Ҳаётдаги юз берадиган кўпгина вазиятлар турли ҳис-ҳаяжон юзага келиши билан боғлиқ: ижобий ва салбий, чуқур ва юзаки ва б. Сезги - шахснинг бирор нарса ёки ҳодисага муносабатини ифода этувчи барқарор муносабатига оид ҳис–ҳаёжон. Сезгининг қуйидаги турлари мавжуд: маънавий (ижтимоий бурч, севги, бурч, ғурур), интеллектуал (маълум натижалардан олимнинг хурсанд бўлиши ёки кўнгли тўлмаслиги, конструктор в.х.к ларнинг қониқиш ҳосил қилиши ёки қилмаслиги), эстетик - шахснинг ўзини қуршаб турган оламдаги ва санъатдаги гўзалликлардан таъсирланишини белгилайди.

Уқув, бу - шахс табиий қобилиятининг ривожланган ҳолати. У қуйидагича бўлиши мумкин: умумий - диққат, кузатувчанлик, эслаб қолиш, ижодий тасаввур, мулоҳазалилик ва б; махсус - тасаввурий (чизиқлар, мутаносиблик ва бошқаларни сезиш), математик (абстракт фикрлаш, таҳлил ва синтезга мойиллик), ташкилотчилик ва бошқа ҳислатлар. Бундай уқувлар инсонни ўқитиш ва тарбиялаш жараёнида белгиланади, шунингдек, унинг фаол меҳнат ва ижтимоий фаолияти мобайнида шаклланади. Ақлий фаолият: прагматик маънода - бу ҳаётнинг мазмунини англаш, мақсад ҳамда вазифаларни белгилаш, уларни ҳал этишнинг самарадорли усулларини излаш. У ноаниқликни камайтиришга йўналтирилади Характер - бу индивидуал руҳий хусусиятлар мажмуи. Инсонда одатдаги шароитда намоён бўлади ва шундай шароитда унга хос хатти -ҳаракат усулларида ифодаланади. Табиатнинг умумий кўриниши шахснинг фуқаролик масъулияти, бурчи, одамларга ва ўз–ўзига муносабатида акс этади. Бошқарув фаолиятининг муваффақияти кўп жиҳатдан ходимларнинг меҳнатга манфаат билан муносабат билдиришига боғлиқ. Меҳнатга қизиқтириш тузилмаси ходимда ўз касбий фаолияти натижасидан фахрланиш туйғусини уйғотиши лозим. Раҳбарнинг касбий ваколатлилигининг кўрсаткичи бўлиб, одамларни билиш: улар индивидуал ва ижтимоий-психологик сифатлари ҳисобланади. Эмоция ва ҳис этиш, уқув ва ақлий фаолият, хусусият ва ирода индивидуал - психологик сифатлар саналади. Бу ҳислатлар авлоддан-авлодга қон орқали ўтади. Булардан фарқли ўлароқ ижтимоий - психологик сифатлар ижтимоий орттирилган ҳисобланади. Бошқарув фаолиятидаги муваффақият кўп жиҳатдан раҳбарнинг ходимларни меҳнатга қизиқиш билан муносабатда бўлишдан қанчалик манфаатдор қила билишига боғлиқ.

Раҳбарнинг фаолияти кўп жиҳатдан педагогик фаолиятдан иборат бўлади. Раҳбар бажарувчиларга қатъият билан ўз ғоясини ўтказади ва уларни амалга оширишни ўргатади. Ҳар бир раҳбар психологик билимлар билан бир қаторда, муайян педагогик билимга ҳам эга бўлиши керак. Шулар ёрдамида у ходимларга уларни тарбиялаш ва мукаммаллашишларига таъсир этувчи шакл ҳамда усулларнинг янада самаралилигини топиш мумкин. Тарбия жараёнида раҳбар қуйидаги педагогик муаммоларни ҳал этиши керак: - ақлий ривожланиш; (ходимларнинг умумий ва касбий маълумоти) - маънавий етукликка эришиш;( маданий тадбирлар ташкил этиш, ахлоқий муаммоларни ечиш) - муомалани тўғри ишлата билишга эришиш. Бунда қуйидаги педагогик тамойилларга риоя қилиш лозим: - эзгу идеаллар билан машғул бўлиш; - шахсий ҳислатларни такомиллаштириш. Тарбиявий таъсир усуллари бошқарув педагогикасининг асоси ҳисобланади. Тарбиявий таъсир раҳбарнинг қуйидаги омилларни билишига боғлиқ: - ходим маданияти ва маълумот даражаси, унинг ахлоқий касбий ва ҳаёт тажрибаси қай даражада ривожланганлиги; - жисмонан соғломлиги, маънавий баркамоллиги; - индивидуал, ижтимоий ва руҳий сифатлари; - меҳнат жамоасидаги ижтимоий ва руҳий вазият; - ахлоқий - маъмурий чорага ходимнинг муносабати. Тарбиявий таъсир ҳар бир шахснинг ўзига қаратилган бўлиши керак, бу раҳбардан тарбиянинг турли усулларидан хабардор бўлишини тақозо этади. Раҳбарнинг тарбиявий таъсир усулларидан оқилона фойдаланиши, яъни педагогик саводли бўлиши ходимда хулқий фаросат ва кўникмаларни шакллантиришни таъминлайди.

Раҳбар тарбиявий таъсирни амалга оширишининг қуйидаги тамойиллари мавжуд: руҳий ўзига хослик, яъни шахсга тарбиявий таъсир ўтказишдан олдин унинг индивидуал, ижтимоий-руҳий сифатларини аниқлаши лозим; маънавий мотивлар - ўзига бўйсунувчилар олдида юқори даражадаги хулқ–атвор эгаси эканлигини шахсан намоён этиш, бу раҳбарга ―менга ўхшашга ҳаракат қил, деб талаб қилиш имконини беради. - якка тартибда (индивидуал) ёндашиш, бу - ҳар бир шахснинг ўзига хос бўлган томонини излаш; - меҳнат фаолиятининг талабларига мослашиш, бу - ходим ақлий имкониятини аниқлаш ва ундан самарали фойдаланиш бўйича педагогик муаммоларни ҳал этиш; шахсий ёндашиш, бу - ходимда ноёб қобилият куртакларини ўстириш ва уларни ривожлантириш; тизимли ёндашиш, бу - шахсни ҳар жиҳатдан идрок этиш ва унинг хулқига таъсир этувчи омилларни аниқлаш. Инсонлар қанчалик тажрибали ва билимдон бўлса уларни одоб масалалари шунчалик қизиқтира бошлайди. Ходимларнинг ахлоқий юксаклиги замонавий раҳбар бошқарув фаолиятининг муҳим сифат кўрсаткичи ҳисобланади. Бунга эришиш учун, аввало, раҳбарнинг ижтимоий - ахлоқий тайёргарлиги зарур. Ана шу мақсадда бошқарув одоби қоидалари тузилади. Унинг моҳияти ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқаришнинг барча иштирокчилари хулқ– атвори тамойил ва меъёрларини асослашдадир, хизмат ҳуқуқ ва мажбуриятига касб бурчи сифатида муносабатда бўлиш зарурлигидадир. Бошқарув одоби маъмурий ва хўжалик фаолиятини сифатли адо этишга йўналтирилган назарий-амалий ахлоқий билимлар ва амалий тавсиялар тизимидан иборатдир. Ижтимоий адолат, шахс эркинлиги, халоллик, масъулиятни ҳис қилиш, табиатни асраб-авайлаш унинг асосий тамойиллари ҳисобланади. Раҳбарнинг асосий ахлоқ қоидалари:

- инсонларга кенг кўламда ўз фойдалилигини намоён этиш учун ҳокимиятга интилиш; - бошқарув фаолиятида қатнашиш учун ходимларни фаол жалб этиш; - фойдали танқидни самимий қабул қилиш ва жамоат фикрини ҳурмат қилиш; - бўйсунувчиларга ишонган ҳолда муносабатга мойиллик, уларни ўз ҳамфикрлари деб билиш. Ахлоқий баркамоллик раҳбарнинг ишбилармонлик сифатларидан бири ҳисобланади. Раҳбарнинг ахлоқий қиёфаси - умумий, муайян ва ўзига хос хулқ сифатлари тизимидир. Унда қуйидаги ахлоқий сифатлар мужассам: - ватанга садоқат; - урф - одат ва анъаналарни ҳурмат қилиш ҳамда уларга амал қилиш; - шахс эркинлиги ва унинг қадр–қиммати дахлсизлигини тан олиш; - инсондаги яхши ҳислатлар туганмаслигига ишонч: - кишилар шахсий-ишбилармонлик сифатлари ва улар фаолиятини объектив баҳолаш, улар индивидуаллигини тан олиш; - муомалада очиқкўнгиллик билан муносабатда бўлиш; - табиатни муҳофаза қилишга эришиш. Қуйидагилар муайян ахлоқий сифатлар ҳисобланади: - виждон билан иш кўриш - шахсий жавобгарликни кучли ҳис этиш; - ахлоқий ирода - кишилар ҳурматини қозона билиш; - ҳалоллик - ишга астойдил киришиш, ишда талабчанлик ва тўғри фикрлай билиш; - ўзини тута билиш - шахсий кўнгилсизлик ва ишдаги муваффақиятсизликни енгил кечириш; - субутлилик - ўз ахлоқий нуқтаи назарида собит туриш; - жамоавийлик - ижтимоий уюшганлик ҳиссиёти. Бу сифатлар раҳбарнинг ахлоқий қиёфасини белгилайди. Қуйидагилар ўзига хос ахлоқий сифатлар ҳисобланади.

- меҳнатсеварлик - жисмоний қувват ва ақлий қобилиятни тўлиқ ўз ишига бахш этиш; - камтарлик - ҳокимиятдан оқилона фойдаланиш, ўз ютуқ ва камчиликларига танқидий муносабатда бўлиш; - масъуллик - ишда ―таваккал қилишдан чўчимаслик, сўз билан иш бирлиги; очиқ кўнгиллик - кишиларга беғараз ёрдам кўрсатиш, улар камчиликларига тоқат қила билиш ва ранжитганларга кечиримли бўлиш. Юқорида келтирилган сифатларнинг уч гуруҳи бир-бири билан боғлиқ ва раҳбар ахлоқий қиёфаси модулини ташкил этади. Ходимларнинг маънавий юксаклиги замонавий раҳбар бошқарув фаолиятининг муҳим сифат кўрсаткичи ҳисобланади. Бунга эришиш учун бошқарув одоби - ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқаришнинг барча иштирокчилари хулқ–атвори тамойиллари ва меъёрлари яратилган. Жамоа фаолиятининг натижаси раҳбарнинг ахлоқий сифатларигагина эмас, балки ҳар бир шахс ва умумжамоа ахлоқий соғломлигига ҳам боғлиқдир. Кишилар мажмуини ахлоқий соғлом жамоага айлантириш раҳбарнинг муҳим бошқарув мақсади ҳисобланади.

Адабиётлар : 1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: ―Маънавият, 2008. 2. Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. - Т.: ―Ўзбекистон, 2010. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. -Т.: ―Ўзбекистон, 2011. 4. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. - Т.: ―Ўзбекистон, 1996. 5. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг ―Мамлакатимизни 2016 йилда ижтимoий-иқтисoдий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжaлланган иқтисoдий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишлари га бағишланган Вазирлар Мaҳкaмaсининг кeнгайтирилган мaжлисидаги мaърузaси. www.gov.uz 6. Президент Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистон Республикаси Кoнститутцияси қaбул қилинганининг 24 йиллигига бағишланган тaнтaнaли маросимдаги мaърузaси www . gov . uz 7. Давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари ходимларининг одоб-ахлоқ намунавий қоидалари Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 2 мартдаги 62-сон Қарори. www . lex . uz 8. Абдулла Шер. Ахлоқшунослик. Дарслик. -Т.: «Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти» нашриёти, 2010. 9. Арасту. Ахлоқи Кабир. Поэтика. -Т.: «Янги аср авлоди», 2004. 10. Ковалёв А. Влияние личности руководителя и стиля его работы на социально - псиҳологический климат коллектива. // Социально - псиҳологичесикий климат коллектива и личность. - М.: ―Мысль, 1983.

Похожие

Давлат хизматчисининг этикети

Имижелогия ва давлат хизматчисининг имижи

Давлат хизматчисининг баҳс юритиш санъати

Педагогик ва бошқарув мулоқати

Педагогик муомила мактаб ва театр педагогикаси