Буюк бағри кенглик - Идея национальной независимости - Рефераты

Буюк бағри кенглик

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

31.3515625 KB

Буюк бағри кенглик Режа : 1. Миллатлараро тотувлик юясининг рўёби ҳақида миллийлик қадрият 2. СССР — миллатлар турмаси 3. Ўзбекистон бахтиёр миллатлар чамани 4. Ҳар миллат бу элда топгай саодат

Миллатлараро тотувлик юясининг рўёби ҳақида миллийлик қадрият Инсоният — турли ирқ, миллат, элатлардан иборат. Улар ўз мамлакатига, турмуш тарзи, тили, тарихи, мада-нияти, урф-одатларига эга. Бундай миллат ва элатлар икки мингдан ортиқ. Миллат ва элатлар ўз навбатида инсон- лардан иборат. Миллатлараро тотувлик шахслараро му-носабатларда намоён бўлади. Инсон юксак маънавиятли бўлса, бошқа халқлар наздида ўз халқи ҳақида ижобий таассуротни пайдо қилади. Бу таассурот ёйилиб, оммала-шиб, унинг халқи ҳақида ижобий фикрларни пайдо қила ди. Шунинг учун ҳар бир шахснинг юксак маънавияти миллатлараро тотувлик муҳитини белгилаб беради, дейиш мумкин. Тотувлик эса — «ўзаро дўстона муносабатда бўлган», «иноқ, аҳил»; «дўстона муносабат»; «аҳилликка асосланган»; «аҳил турмуш кечириш» деган маъноларни англатади. Инсониятнинг маънавий тарихига миллатлараро то тувлик нуқтаи назаридан қарасак, барча динлар одамзод-нинг бир ота-онадан туғилган оға- инилигини, тенглиги-ни таъкидлайди. Қуръони каримнинг Бақара, Юнус, Ҳуд, Наҳл сураларида одамларнинг дастлаб бир миллатга ман-суб бўлгани, кейин Худо уларни бир-бирларини яхшироқ билиб, таниб юришлари учун миллат ва элатларга бўлга ни бир неча бор айтилади, миллий қадриятларни эъзоз-лаш зарурлиги уқтирилади. Муқаддас китоб мўъминларни ўз миллий қадриятларига садоқатга чақиради: «Ва сиз-лар бир миллат бошқа миллатдан (сон ё бойлик жиҳати-дан) ортиқроқ бўлгани учун қасамларингизни (бузиб) алдов воситаси қшшшингиз билан (яъни, бошқа бойроқ ва кучлироқ қавмни топсангиз, аввалги қасамларингиздан кечиб ке-таверишингиз билан) худди ўзи тўқиган нарсасини пишиқ-пухта бўлганидан сўнг парча-парча бузиб- чуватиб ташла-ган хотинга ўхшаб қолмангиз! Албатта, Оллох бу (аҳдга вафо қилишга буюриш) билан сизларни имтиҳон қилур ва албатта қиёмат кунида сизларга ихтилоф килибўтган нарсаларингизни баён қилиб берур».

Миллатлар орасида зиддият учун ҳеч қандай асос йўқ. Тарих шимоддаги бир халқнинг жанубдаги ёки шарқдаги бир халқнинг ғарбдаги халқ билан миллий сабаб туфайли ёппа ёвлашганини курган эмас. Зиддиятларга айрим сиё-сатчиларнинг ўз иқтисодий, сиёсий мақсадларига эришмоқ учун миллийликни ниқоб қилиб, «миллий қарта» ўйна-гани — бир миллатни бошқасига гиж-гижлаши, ижтимо-ий-иқтисодий муаммолар сабаб бўлган. Тарихдан яна маълумки, Буюк Ипак йўлида жойлаш-ган, қадим карвонлар ўтган юртимизда азал-азалдан тур ли миллат ва элатлар аҳил яшаб келишган. Бу аҳилликка адолатли сиёсат, яхши тарбия билан эришилган. Барча миллатларнинг улуғ алломалари ёшларни ўзаро меҳрибонликка, дўстликка чорлаганлар. Буюк бобомиз Алишер Навоий ўзининг «Маҳбуб ул- қулуб» китобида та-возе — одоб сақлаш, хоксорлик фазилатларига алоҳида ўрин ажратади. Тавозе — яхшиликнинг таркибий қисми ва такаббурлик, манманликнинг акси. Шу туфайли Али шер Навоий одамларни тавозели бўлишга чақириб, бун дай кишига халқ меҳрининг ошиши, дўсти кўп бўлиши-ни алоҳида таъкидлайди. Демак, хуштавозе киши бошқа миллатлар вакиллари билан ҳам ўз муносабатларини меҳ-рибонлик асосига қуриши туфайли самимий дуст бўла олади. XV асрда буюк Навоий инсониятга миллатлараро то-тувликнинг формуласини берди. Яъни, «ҳамма таълимот-ларда ва ҳамма миллат кишилари қошида яхшиликка ях-шиликдан зиёда мукофот йўқ», чунки: Кўнгилни олса малоҳат била, тафовут йўқ, Хитойи ўлсину, ё армани ва ё ҳинду. Ана шундай буюк боболаримиз ўгитларига садоқат, халқимиздаги одамгарчилик, хушфеъллик, олиб борила ётган миллий сиёсат нафақат бир- биримизни, балки биз билан яшаётган барча халқларнинг ҳам ўзаро тотувлиги- ни таъминламоқца. Президентимиз Ислом Каримов айтганидек: «Алишер Навоий бобомиз бўладими, Рудакий, Абай, Махтумқули ёки Тўқтағул каби улуғ зотлар бўладими, уларнинг барчаси ўз ижоди билан нафақат икки даре оралиғидаги халқларни,

балки бутун башарият фарзандларини доимо меҳр-оқибат- ли, дўст-биродар бўлиб яшашга даъват этгаии бежиз эмас, албатта» 1 . Дарҳақиқат, дўст- биродарликни халқимиз азал- дан қадрият сифатида эъзозлаб келади. Мақолларимизга қаранг: «Қўшнинг тинч — сен тинч», «Айрилганни айиқ ер, бўлинганни бури», «Барака кўпчиликда», «Бирлашган-ни куч енгмас», «Меҳмон — атойи худо», «Беш қўлим ба ланд-паст, бешови қанду асал» СССР — миллатлар турмаси Жангари большевиклар халқлардан миллий мадания-тини тортиб олишга тутинди. Унинг ўрнига сунъий ясал- ган «оммавий маданият» ни — пролетар маданиятини жорий қила бошлади. Афсуски, бу борада маълум муваффа- қиятларга эришди ҳам. «Янги замоннинг янги кишисини тарбиялаш» байроғи остида совет халқлари, миллатлари ўз тараққиёти жараёнида тўплаган «эски» маданий, маънавий қадриятларига қарши кураш бошланди. «Тарбияда халқчиллик» тамойили инкор қилинди. «Коммунистик одоб қоидалари» да миллий одобахлоқ қоидаларига «ўткинчи, зарарли ва умрини яшаб бўлаётган эски одоб қоидалари системаси» деган тамға босилди. Шўроларнинг бир китобида «Хулқ-атворни кенг йўналтирувчи бу эски одоб қоидалари системаси диний негиздан ўсиб чиққан. Бунга нафақат православ ёки католикларни, балки яҳудий- ларни ҳам, мусулмонларни ҳам — синфий жамият тари- хида йиғилган одоб қоидаларига эга бўлган ҳаётни ҳам қўшиш керак. Бу эски нормалардан бизда ҳеч нарса қол магандай бўлиб кўринади. Лекин асрлар бўйи шакллан ган хулқ-атвор анъаналар қолдиқлари ҳали ҳам бор. Булар бизнинг социалистик жамиятимизда яширин қолдиқ сифатида яшаб келмоқда», дейилган эди. Бу сиёсат эстоннинг эстонлигини, туркманнинг турк манлигини, ўзбекнинг ўзбеклигини йўқотишнинг жўн, тўпори йўлини тутди. Уларнинг ҳаммасини бир қозонда «қайнатиб», «совет халқи» га айлантира борди. Мана ми соллар: Украин йигити: «Мен 1965 йили комсомол йиғилшии баёнини украин тилида ёзиб, «украин буржуа миллатчиси» деган ном олдим. Украинца қўйилган

мўйловимни ҳам, оном ўз кўллари билан тикиб берган украинца кўйлагимни ҳам таъна қилиб таъкидлашди». Белорус ёзувчиси Нил Гилевич: «На Минскда, на би- рор вилоят марказида, на бирор шаҳарчада белорус макта-бини топа оласиз. Инглизча, французча, испанца мактаблар бор, аммо белорус мактаби йўк». Совет мактабларида тиллар тенглиги тамойили бузил- ди. ВКП(б)нинг 1938 йил март ойида қабул қилинган «Миллий область ва республикаларда рус тилининг маж бурий ўқитилиши ҳақида» ги қарори рус тилини ўрганиш- да ихтиёрийлик тамойилининг бузилишини бошлаб бер-ди. Бу бедодликка ҳатто В. Лениннинг рафиқаси Н.Круп ская ҳам чидай олмай: «Бу қарор улуғ давлатчилик шови-низмининг башарасини эслатмоқда», — деб юборган эди. Дарсликлардан миллий маънавият, маданият, адабиёт сиқиб чиқарилди. 1931 йилда «Партработник» журнали Алишер Навоий ва бошқа шоирларимиз ижодига «мис тик», «ақлга тўғри келмайдиган адабиёт», деган тамғани босди. Муаллифлар «унда на ҳозир ва на келажакда фойдаланса бўладиган ҳеч вақо йўқ; бу маданий мерос бош даноёқ тараққиётга душман мерос», деб туҳмат қилиш-ди. Бу қараш кейинчалик совет республикаларидаги но- дир қўлёзмаларнинг талон-торож қилинишига, миллий меъморчилик ёдгорликларининг қаровсиз қолдириб йўқо- тилишига йўл очди. Барча халқларнинг миллий қадрият- лари «лаънати ўтмиш сарқити» деб таъқиб қилинди. Ком- сомоллардан иборат махсус патруллар кеча-кундуз ўғрин- ча юрар, янги йил оқшомида шам ёқилган уйлар эшикла- рига белги қўйиб чиқишарди. Эртасига уй эгаларига «ёт мафкуравий унсур» тамғаси тақалиб, тазйиқ остига оли- нар эди. Халқларда Ватан, миллим ўзлик туйғусини йўқотиш учун «Ватан», «миллат» сўзларини луғатдан чикара бориш ди. Мисол учун, 30-йилларда мактаб дафтарларининг ўнг бурчагига «Пролетариатнинг ватани йўқ», деган шиор ёзиб қўйилган. Бу шиор фақат дафтарларда эмас, ҳаётнинг барча жабҳаларида амалда эди. Ленин «бўлиб олиб, ҳукмронлик кил» тамойилини ҳар бир миллатга қўллади.

Бўлиш учун у ҳар бир миллатда бир- бирига душман икки маданият бор, деган «таълимот» ни тўкиди. Бу маданиятларни пролетариат ва буржуазия ма- даниятлари деб атади. Мақсад — ҳар бир халқнинг мадани- ятини иккига бўлиб, ана шу икки маданият орасида си- қувга олиб, йўқ қилиб юбориш эди. 20- йилларда В. Мая- ковскийнинг «Пушкинни замона кемасидан улоқгирамиз», деган шеъри машҳур бўлиб кетган эди. Марказнинг узоқни кўзлаб олиб борган бу сиёсати жуда маккор эди. Агарда бирор совет республикаси Кремлга итоат қилмай бошласа, миллатлар ўртасида қонли можароларни келтириб чиқарар, уни бостириш учун келиб, халқнинг содиқ фарзандларига «миллатчи» тамғасини босиб, қата- гон қилар эди. Буни бизга Шаҳидлар хотираси хиёбони ҳар куни эслатиб турибди. Бундан бир неча ўн йиллар му- қаддам Фаргона, Ўзган, Бука воқеаларида кўрдик. Юртбошимизнинг ақл-заковати, одиллиги, метин иро-даси ва халқимизнинг бағрикенглиги сабабли мазкур зид- диятлар аланга олиб кетмади. Мана, ўша паллаларда ай- тилган ҳароратли сўзлар: «Узбек халқининг виждони пок. Фаргона воқеалари узбек халқининг иродаси билан содир бўлмади. Бу воқеаларга тутуруқсиз ва ғаразли мақсадлар ни кўзлаб, ким қандай бўёқ бермасин, тарих албатта, ўзи- нинг адолатли ҳукмини чиқаради. Байналмилалчилик, меҳ- мондўстлик, яхшилик, қалб саховати ҳамиша узбек халқи- га хос фазнлат бўлиб келди. Халқимиз ҳеч қачон бошқа халқларга нисбатан душманлик кайфиятида бўлмаган. Бу қадимий ва ҳозирги тарихимиздан олинган кўпгина мисол- лар билан исбот қилинган»'. Пролетариат доҳийларининг орзуси бутун дунёда про летар маданияти ғалабаси эди. Шукрларки, уларнинг де гани бўлмади. «Ёруғ коммунистик келажак» келмади, мил латлар ўлмади. Аксинча, гуллаб-яшнамоқда. Ўзбекистон бахтиёр миллатлар чамани «Ҳар қандай миллат, у нақадар кичик бўлмасин — инсо- ниятнинг бойлигидир ва ҳар қандай миллий бирликнинг, унинг тил, маданий ва бошқа хусусиятларининг йўқ бўлиб кетиши Ер юзидаги маданий ва генетик фонднинг, шахе имкониятларининг

қашшоқлашувига олиб келади. Шу боис ҳар бир зтник бирликни сақлаб қолиш унга мансуб одам- ларнинг энг муҳим мақсади бўлмоғи керак». Ана шундай ғамхўр муносабат туфайли юртимизда 23 322,7 минг нафар ўзбеклар, 626,0 минг нафар қора- қалпоқлар, 1 392,5 минг нафар тожиклар, 871,1 минг нафар руслар, 831,2 минг нафар қозоқлар, 219,1 минг нафар татарлар, 251,8 минг нафар қирғизлар, 171,3 минг нафар туркманлар, 142,1 минг нафар корейслар ва 626,1 минг нафар бошқа миллат ва элат вакиллари «Ўзбекис тон — менинг Ватаним», деб аҳил, бахтиёр яшамоқда 2 . Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 8-мод- дасида «Ўзбекистон халқини миллатидан қатъи назар, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари ташкил эта- ди»; «Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат килувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урфодат лари ва анъаналари ҳурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади», деб ёзиб қўйилган. Бу ҳуқуқ ва эркинликлар барча миллат ва элат лар вакилларига бирдек тегишли ва улар ҳар куни бу неъматлардан баҳраманд. Миллатлараро тотувлик бу — турли дунёқараш, ман- фаат, тил, дин, маълумот, миллатга мансуб одамларни бирлаштирган миллий ғоя атрофидаги уйгунлик, бирлик демак. Ўзбекистонликларни Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт деган мақсад бирлаштирмоқда. Миллий мафкурамизнинг миллатлараро тотувлик та мойили «Фалсафа: Қомусий луғат» да шундай изоҳлана- ди: — «миллий мафкуранинг асосий ғояларидан бири; муайян ҳудуд, давлатда турли миллат вакилларининг баҳам- жиҳат яшаши, ҳамкорликда фаолият юритишини ифода ловчи тушунча». «Миллий истиқпол ғояси: асосий тушунча ва тамо йиллар» рисоласида: «Миллатлараро тотувлик ғояси — умумбашарий қадрият бўлиб, турли хил халклар биргалик да истиқомат киладиган минтақа ва давлатлар миллий тараққиётини белгилайди, шу жойдаги тинчлик ва баркарор- ликнинг кафолати бўлиб хизмат қилади. Бу гоя — бир жамиятда яшаб, ягона мақсад йўлида меҳ нат қилаётган турли миллат ва элатларга мансуб кишилар ўртасидаги ўзаро ҳурмат, дўстлик ва ҳамжиҳатликниг

маъ- навий асосидир. Бу ғоя — ҳар бир миллат вакилининг истеъдоди ва са лоҳиятини тўла рўёбга чиқариш учуй шароит яратади ва уни Ватан равнаки, юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги каби эзгу мақсадлар сари сафарбар этади», дейилган. Бугун мамлакатимизда 1 тадан араб, болгар, бошқирд, грек, грузин, дунган, литва, хитой, қрим-татар ва қора- қалпоқ; 2 та белорус; 3 тадан бухоро яҳудийлари ва уйғур; 4 тадан арман, немис, поляк, тунк; 5 та яҳудий; 6 тадан қирғиз ва украин; 7 та озарбойжон; 8 та туркман; 9 тадан татар ва қозоқ; 10 та тожик; 20 та рус; 27 та корейс — жами 27 миллат ва элат вакиллари томонидан тузилган 141 миллий-маданий марказ фаолият кўрсатмоқца. 136 миллат ва элат вакиллари Конституция ва мустақил Ўзбекистон қонунларида белгилаб қўйилган тенгҳу- қуқлилик ва кенг имкониятлардан фойдаланиб, тотувлик ва ҳамжиҳатликда яшамоқца. Улар эртанги кунга комил ишонч билан меҳнат қилиб, ягона Ватан равнақига ўз ҳиссасини қўшмоқца. Давлат даражасидаги тадбирларда, миллий байрамларда бир-бирларини самимий табриклаш одатга айланган. Бундай аҳилликка, тотувликка қандай эришилди? Бу саволга инсонпарвар, адолатли сиёсатнинг яққол нати жалари жавоб: 1992 йилдаёқ миллий-маданий марказлар фаолиятини мувофиқлаштириш ва уларга кўмаклашиш мақсадида Республика «Байналмилал маданият маркази» ташкил этилди. Марказ барча миллий-маданий марказ лар ишини мувофиқлаштириб келаётир. Миллий маданий марказлар мустақил юрт билан бирга улғайиб, сон ва сифат жиҳатидан ўсдилар, кўпайдилар. Улар нафақат ўз миллий анъаналари, урфодат ва мада-ниятларини, балки бир-бирларини ҳам маънавий бойит- моқда. Миллатлараро тотувликни мустаҳкамлаб, тинч лик ва дўстликнинг ҳаётбахш муҳитини таъминламоқда лар. Ҳар миллат бу элда топгай саодат Бугунги Ўзбекистонни Тарас Шевченко, Низомий Ган- жавий, Александр

Пушкин ҳайкаллари, Шота Руставели, Абай кўчалари, корейс қўшиқдарию туркман рақсларисиз тўла тасаввур қилиб бўлмайди. Бундай бағрикенглик шук- ронасини миннатдор туйғулар изҳорида кўринг: Ф. Якубов — Украина Қаҳрамони, Қрим давлат индус триал-педагогика институти ректори, Узбекистонда хизмат кўрсатган фан арбоби, академик: «Қримда бир ўзбекни курсам, уйимга меҳмонга чакираман. Бу билан мен ва менинг халқимга узбек халқи кўрсатган 50 йиллик меҳ- мондўстлик учун оз бўлса-да, ҳурматимни биддирсам, дей- ман. Маънавий бойлик истаб кимлардир бир рассомнинг қимматбаҳо картинасини сотиб олади. Кимдир Милан театрининг битта спектаклини кўриш учун самолётда Ита- лияга учиб боради. Мен эса имкон топган заҳоти Қўқонга, Янгиқўрғонга, Бувайдага, Жалоир ва Жийда қишлоқла- рига ошиқаман. Узларининг фалсафаси билан менинг ахлоқий дунёқарашимни шакллантирган оқсоқоллар ҳаёт бўлсалар, уларни бориб курсам, тўйиб-тўйиб гаплашсам, дейман. Чунки доим ўзимда улардаги донишмандликка ташналик сезаман». С. Сергиенко (Тошкент): «Ўзбекистон менинг келажа- гим учун кўплаб имкониятлар бермоқда. Менда танлаш ҳуқуқи бор. Ўз Ватанимда мен ўзимни инсон, шахе сифа- тида ҳис қиламан. Мен тўлақонли ҳаёт билан яшаяпман. Баъзан мендан: «Сиз Ўзбекистонни Ватаним деб ҳисоб- лайсизми?» деб сўраб қолишади. Мен: «Менинг Ватаним юрагимда, юрагим эса Ўзбекистонники», дейман 1 . К. Сулейманова (Навоий): «Мен қозоқ миллатининг вакили бўлганим учун, Навоий вилоятидаги қозоқ элати-га кўрсатилаётган ғамхўрлик тўғрисида сўзлаб ўтмоқчи эдим... Навоий педагогика институтида қозоқ ёшларига қозоқ тилида билим берилиши, вилоятнинг «Алтын аймақ» қозоқ телеканалининг мавжудлиги, Томди, Учқудуқ, Ко-нимех туман газеталарининг қозоқ тилида чиқиши, Том ди тумани чўпони Серикбай Сагатовнинг «Ўзбекистон Қахрамони» олий унвонини олиши, қозоқ миллий-мада- ний марказининг фаолият кўрсатиши — бунинг ҳаммаси, қозоқ миллати вакилларига кўрсатиб келинаётган юксак ҳурмат ва эътибор, деб биламан.

Ўзим ўтган йили «Келажак овози» танловида «Иқти- содиёт ва бизнес йўналиши» номинацияси бўйича рес- публикада 1-ўринни олиб, танлов ғолиби бўддим. Отам Томди туманида туғилиб ўсган. У Учқудуқ шаҳ- рида солиқ инспекциясида ишлаб юрарди. Яхши ишлага-ни учун уни вилоят солиқ бошқармасига катта лавозимга ишга таклиф қилищци. Шундан бери биз вилоят марка-зида яшаяпмиз. Бу нимадан дарак беради? Бизнинг рес-публикада қайси миллат вакили бўлишингдан қатъи на- зар, сени биринчи ўринда билимингга, ўз касбингнинг етук мутахассиси эканингга қарайди» 2 . К. Мулюкова (Андижон): «Амир Темур бобомиз ўзи- нинг «Тузук»ларида «Менинг қўл остимдаги қирқ аймоқ ҳаммасини тенг кўрдим. Барлосни татардан, татарин наймандан, найманни юздан устун қўймадим. Барча муваф- фақиятларимнинг гарови шундадир», — деб ёзган эди. Президентимиз Ислом Каримов томонидан миллат- лараро тотувлик, дўстлик сиёсати олиб борилмокда. Ўзбе- кистонда яшаётган халқлар ва миллатлар, у ким бўлиши- дан қатьи назар, русми, украинми, қирғизми, тожикми, ўзбекми, бир- бирига тенгдир. Ўзбекистон диёри биз кир гиз халқининг ҳам муқаддас Ватанимиздир». Е. Рсхиашвили (Наманган): «Мен грузин кизиман. Ўзбе- кистонда туғилиб, униб-ўсмоқдаман. Алишер Навоийнинг «Фарҳод ва Ширин» достонидаги бир эпизодни олиб кўрай- лик: Фарҳод — Чин хоқонининг ўғли, Ширин — арман ма- ликаси, Шопур — эронлик савдогар, Фарҳоднинг энг яқин дўсти. Бу асарда дўстлик, халклар ўртасидаги меҳр-муҳаб- бат улуғланмоқца. Бизнинг бош мақсадимиз ҳам шу. Грузин тилида бир сўз бор: «геноцвали». Бу узбек ти лида «дўстлик» дегани. Яшасин дўстлик, қардошлик. Дўстлигимиз, мустақиллигимиз абадий бўлсин». (Ўша манба, 393-394-6.) А. Герман (Тошкент): «Ўзбекистон қуёши остида яша ётган барча халқлар уни ўз уйим деб билади. Қўшнисини оға-иним дейдилар. Биз, миллатимиздан қатъи назар, ЎЗБЕКИСТОНЛИКЛАРМИЗ! Бу заминда яшаётган ҳар бир киши

бу сўзни эшитганида фахрланади. Мен ўзбекис-тонлик немис қизи сифатида ўзимни ЎЗБЕКИСТОНЛИК-МАН деб баралла айтаман. Менга мана шундай ифтихор- ни берган давлатимга миннатдорчилигимни билдираман». (334-6.) Е. Бердников, А. Тадаев, Д. Сон (Наманган): «Миллий ғоямизнинг муҳим тамойили миллатлараро тотувликдир. Барчамиз яхши тушунамизки, миллий ғоя фақат бир мил-латга тегишли бўлиб қолмасдан, балки Ўзбекистон туп- роғида яшаётган барча миллат ва элатларга дахлдор ғоядир. Миллий ғоямиз ҳар бир Ўзбекистон фуқаросини маъ-навий жасорат кўрсатишга даъват этади, чунки у бизнинг ғоямиздир». (396-6.) Е. Ким (Фарғона): Мен Ўзбекистон Республикаси де- ганда Ватанимни тушунаман. Ватан деганда турли миллат вакилларини вояга етказиб, оқ ювиб, оқ тараётган шу за- минни идрок этаман. Чунки мен ҳам мана шу диёрда ту ғилиб ўсганман. Юмшоқ-юмшоқ нонлари-ю, ширин-ша- кар меваларини еб катга бўлдим. Олимларидан даре оляп- ман...» Бу лил изҳорлари юртимизда миллатлараро тотувлик ғоясининг рўёбини кўрсатмайдими? Яна бир факт. Социалисток империя барбод бўлгач, баъзи юртдошларимиз ўзларининг этник ватанларига кўчиб кетдилар ва 2—3 йил яшаб... қайтиб келишаётир. Бу ҳакда Тошкент вилоятининг Ғазалкент туманида яшовчи юртдошимиз, тожик миллатига мансуб 55 ёшли Шуҳрат ака шундай деди: «Женя деган синфдош немис ўртоғим 2005 йили ҳовли-жойини сотиб, оиласи билан Европага кўчиб кетган эди. 2008 йили оиласи билан қайтиб кедди. «Нега бундай қиддинг, Женя?! Ҳамма Ғарбга борсам, дей-ди. Сен эса қайтиб кеддинг», дедим. У қисқа қилиб: «Шуҳ рат, биласанми, Ғарбда ҳамма нарса бор. Лекин Ўзбекис- тон йўқ. Ўзбекистон муҳити йўқ. Менга ўхшаб кўчиб кет- ганларни кўрдим. Уларнинг ҳам орзуси тезроқ Ўзбекис- тонга — Ватанга қайщш», деди». Буюк бағрикенглик Ўзбекистонда миллий сиёсат қуйидаги тамойилларга асосланган: — миллий тил, урф-одатлар ва анъаналарнинг ҳурмат қилинишини таъминлаш ва уларнинг ривожланиши учун шароит яратиш;

— фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахеи ва ижтимоий мавқеидан қатьи назар, қонун олдида тенглигини таъминлаш; — ижтимоий, миллий, ирқий ва диний адоватни тарғ- иб қилувчи миллий ва диний руҳдаги сиёсий партиялар ва жамоат бирлашмаларининг тузилиши ва фаолиятига йўл қўймаслик; — ижтимоий ҳаётнинг сиёсий институтлар, мафкура-лар ва фикрларнинг хилма-хиллиги асосида ривожлани- шини таъминлаш 1 . — Қаерда мана шундай шартлар англаб етилмаса, таъ- минланмаса, жамият ҳаётида турли зиддиятлар, муаммо-лар вужудга келиб, тинчлик ва барқарорлик хавф остида қолиши мумкин. Бугунги кунда жаҳоннинг айрим минта-қаларида содир бўлаётган миллий низолар бунга далолат. Шундай экан, дунёда ҳанузгача фашизм, шовинизм, ирқ- чилик ғояларини тирилтириб, миллатларни бўлиб ташлаб ҳукмронлик қилишга уринаётган кучлар борлиги барча- мизни ҳушёр торттириши лозим. — Собиқ СССРда барча миллат ва элатларни ягона «совет халқига айлантириш» сиёсий диктатураси Ўзбекистондаги миллатлар ҳаётида ўзининг аянчли асоратларини қолдир-ди. Ўзбекистоннинг Президент Ислом Каримов раҳнамо-лигида кўлга киритган мустақиллиги барча миллатларга ўзаро тенг, эркин яшаш ва ривожланишнинг конституци- явий кафолатларини таъминламоқда. Миллатлараро тотув лик ғояси ҳар бир миллат вакилининг истеъдоди ва сало- ҳиятини тўла рўёбга чиқариш учун шароит яратиб, уни ягона Ватан равнақи, Юрт тинчлиги, Халқ фаровонлиги сари сафарбар этмоқда. Ўтган йигирма йилда халқларимиз ора-сидаги дўстлик, тотувлик, ҳамкорлик, самимият бу ғоямиз рўёбини кўрсатди, дея оламиз. — Мустақил Ўзбекистонда ўрта ва олий таълим 7 тил- да — узбек, қорақалпоқ, рус, тожик, туркман, қирғиз, қозоқ тилларида олиб борилмоқда. Миллий маданий марказлар қошида миллий тил, урф-одат ва анъаналарни ўргатиш йўлга қўйилган «якшанба» мактаблари ҳам фаолият кўрсат- моқда. Газеталар узбек, қорақалпоқ, инглиз, корейс, рус, тожик, туркман ва қозоқ

тилларида — 8 тилда нашр этил- моқда. Телекўрсатув ва радиоэшиттиришлар 11 тилда олиб борилади. «Ўзбекистон Қаҳрамони» олий унвони билан тақдирланган 76 кишинининг ичида ўзбеклар ва қорақал- поқлар билан бир қаторда тожик, қозоқ, рус, украин, ко рейс ва араб миллати вакиллари бор. Бундай бағрикенг миллий сиёсат дунё тажрибасида кам. Миллатлараро тотувликнинг ҳақиқий барометри — халқ фикри. «Ижтимоий фикр» жамоатчилик фикрини ўрга- ниш маркази тадкиқотлари натижаларига кўра, «Сизнинг- ча, мустақиллик йилларида Ўзбекистонда миллатлараро муносабатлар ўзгардими?» деган саволга 2006 йилда сўрал ганларнинг 63,7 фоизи «Миллатлараро тотувлик кучай- ди», деб жавоб берган. 2010 йилда эса сўралганларнинг 79,4 фоизи шундай жавоб қайтарган. Мамлакатда миллатлараро муносабатлар уйғунлигига энг кучли таъсир кўрсатувчи омиллар тўғрисида аҳоли фикри ўрганилган. Сўровлар республиканинг турли мин- тақалари аҳолиси онгида давлатимиз Раҳбари томонидан олиб борилаётган миллий сиёсат юксак даражада самара- ли, деган тасаввур барқарорлигидан далолат беради. Ма-салан, сўралганларнинг 94,6 фоизи «Ўзбекистонда мил латлараро муносабатлар яхшилигининг асосий омили Узбекистан Президенти олиб бораётган миллий сиёсат- да» деб ҳисоблайди 1 . Инсоният соҳибқирон Амир Темур ва темурийлар сал-танатида эришилган умуммиллий уйғунликнинг гўзал на- мунасини яхши билади. Қадимий меъморий обидалари- мизда битилган тасвирлар бунинг археологик (ашёвий) тасдиклари, зуллисонайнлик, ахил қўшничилик анъана-лари, толерантлик тамойиллари ҳозир ҳам амалда. Жа- ҳонга ибрат бу барқарор уйғунлик миллатлараро тотув- ликнинг шарқона моделини яратди. Айни вақтда жаҳоннинг айрим минтақаларида кўп миллатлилик давлатнинг «бош оғриғи», деб бунинг толе рантлик, мультикультурализм каби ечимлари изланмоқ-да. Биз эса кўп миллатлиликни қадрият, бойлик деб би- ламиз. Зеро, кўп миллатли мамлакат ранго-ранг гулли ча- манзорга ўхшайди. Бу гуллар турфа ранг, анвойи ҳидлар таратиб, бири-бирининг ҳуснини очаётир. Ўзбекистон —

136 миллат ва элатларнинг зебо гулшани. У жаҳон маъна- вий-маданий маидонини безамоқца. Бу гулшанга кўз тег- масин! Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон: Миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Том Тошкент, 1996. 2.Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. Том Тошкент, 1996. 3.Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Том Тошкент, 1996. 4.Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. Том Тошкент, 1996. 5.Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш - давр талаби. Том Тошкент, 1997. 6.Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарор тарақҚиёт йўлида. Том Тошкент,1998. 7.Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қура-миз. Том Тошкент,1999. 8.Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт- пировард мақсадимиз. Том 8. Тошкент, 2000. 9.Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъ-улмиз.Том Тошкент, 2001.

Похожие

Буюк мураббий

Буюк хотира

Буюк тикланиш йули

Мустақиллик ва миллий-маънавий тикланиш халқимизнинг буюк тарихий ғалабаси

Ўзбекистон диний маърифий тотувлик тимсоли