Буюк тикланиш йули - Идея национальной независимости - Рефераты

Буюк тикланиш йули

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

27.509765625 KB

Буюк тикланиш йули Режа : 1. Биринчи мақола 2. Луғат 3. Ўтмишнинг аччиқ сабоғи 4. Кўзда ёш билан тингланган саволлар 5. Озодлик сари жасорат қадами 6. 20 йиллик ишларни ёзишга 20 йил етмайди

Биринчи мақола Юз йилдан кўпроқ вақт ўтгандан кейин, халқи-миз яна озод бўлиб, ўз тақдирини ўзи ҳал қилиш, ма-даниятини бойитиш, маънавий қайта уйғонишини таъминлаш имкониятига эга бўлди. Ислом Каримов (1993 йил 28 сентябрь. БМТ Бош ассамблеяси-нинг 48-сессиясидаги маърузадан.) Инсон бахт учун туғилади Ўзини бахтли деб ҳисоблайдиган одам — бахтли. Ф.Генри Президентимизнинг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги «Мамлакатимизда демократик ислоҳотлар-ни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ри- вожлантириш концепцияси» деб номланган маърузасида одамларнинг ён- атрофда бўлаётган барча воқеа-ҳодиса- ларга дахддорлик туйғуси — одамларнинг ўзгараётгани, уларнинг сиёсий ва фуқаролик фаоллигини, онгу тафак- курини ва эртанги кунга ишончини ошириб боришнинг шарти эканлиги уқтирилди 1 . Миллат Буюк ислоҳот кўламини, салмоғини кўрди. 1991—2010 йилларда мамлакатимиз, турмушимиз қандай ўзгариб боргани, қандай натижаларга эришганимиз, иж- тимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётига асосланган очиқ демократик давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш йўлида қандай суръатлар билан ривожланаётгани-мизни билди. Жаҳонда Ўзбекистон деган давлатнинг то- бора ошаётган ҳурматига ўзининг дахлдорлигини ҳис қилди. Ҳар бир ўзини ҳурмат қиладиган одам мамнуният, бахт ва ифтихор туйғуларини туйди. Бу бежиз эмас. Инсон бахт учун туғилади. Бу дунёда бахт жуда қиммат. Тарозининг бир палласита бахт, ик- кинчисига кунлаб, ойлаб, йиллаб қилинган қаттиқ ақлий ва жисмоний мехнат натижаси қўйилади. Мехнат миллат билан

унинг бахти орасидаги масофани қисқартиради. Бунинг учун ҳар бир фуқаронинг «Мен Ватаним учун нима қилдим?» деган саволга дадил жавоби бўлиши керак. Жа- воб лоақал «Битта ғишт қўя олдим», тарзида бўлмоғи шарт. Шу маънода бахт буюқ бир қасрга ўхшайди. Яратилади, қурилади. Худай пойтахтимиз кўксини безаб турган ол-мос қаср — «Ўзбекистон» Халқаро анжуманлар саройи каби. Миллат юз йилдан кўпроқ вақт давомида қадци бу- кик, энкайиб юришга мажбур қилинган одам каби эди. Унинг эгик (дол) қадди тик (алиф) бўдди. Унинг илгари букилган, энди тўғриланган артерияларидан қон жўшиб оқа бошлади. Бундан у ўзлигини эслаб, таниб, қудратлан- ди. Янги тарихимизнинг йигирма йилидаёқ жаҳон биз- нинг неларга қодирлигимизни кўрди. Бундан халқимиз-нинг ифтихори ошаётир. Баъзиларнинг ақли... шошаётир. Луғат Президентимиз томонидан асослаб берилган миллий тикланиш ғоясининг халқимиз ва давлатимиз ҳаётида тут- ган ўрни фидойи мутахассислар томонидан халқчил, са- мимий тарғиб қилинмоқда. Зеро, бу халқимиз, айниқса, ёшларимизнинг мамлакатда кечаётган тарихий ислоҳот- ларга дахлдорлигини янада кучайтиришнинг асосий шарт- ларидан биридир. «Тикланиш» нима дегани? Луғатларда бу сўз — 1. «Би- рор нарсани вертикал ҳолга келтирмоқ; тикка қилмоқ; тикка қилиб қўймоқ. 2. Қурмоқ; бино қилмоқ; бунёд этмоқ. 3. Бузилган, ишдан чиққан, хароб бўлган нарсаларни асл ҳолига келтирмоқ, тузатмоқ. 4. Унутилган, йўқ бўлиб кет- ган нарсаларни юзага келтирмоқ. 5. Бекор қилинган, рад этилган нарсаларни қайта жорий қилмоқ, қайтариб бер-моқ» маъноларини беради. Ана шу маънолардан келиб чиқиб, миллий тикланишни — бир вақтлар барқ уриб, юксалган, бироқ кейинчалик, маълум сабаблар боис, бе- гона кучлар томонидан бўйсундирилган, хароб қилинган, қадриятлари йўқ қилинган халқ қадди, қадри ва қудрати-нинг тикланиши, қайтадан асл ҳолига қайтарилиши, деса бўлар экан. (Кўриш учун

мисол: тикланаётган юзлаб меъ- морий ёдгорликларимиз. Ҳолбуки, собиқ шўро мамлака- ти ҳудудида атайлаб ёки қаровсизлиқцан ҳар йили 11 000 меъморий ёдгорлик йўқ бўлиб кетаётган эди.) Миллий тикланиш — илгари бой берилган иқтисодий салоҳиятни тиклаб, ўрнига қўйиб, уни янги замонда, ян-гича тараққий эттириш, горизонтал эмас, вертикал, эво- люцион ўсиш жараёни. У миллатнинг комплекс такомил-лашуви ва кўтарилишида юзага чиқади. (Тафаккурга ми сол: барча соҳалар бўйича тобора кўтарилиб бораётган тараққиёт кўрсаткичларимиз.) Физикадан биламиз: бирор жисмни муаллақ тутиб ту- риш учун ернинг тортиш кучига тенг куч кифоя. Юқори- га кўтариш учун эса ундан кўпроқ куч керак. Кўтарувчи куч қанча кўп бўлса, юксалиш шунча барқарор, шиддатли бўлади. Бировнинг кучи, ёрдами билан тикланиш, кўта- рилиш — омонат. Энг яхши, самарали йўл — миллатнинг ўз қудратини ўзини тиклашига сафарбар қилиш эди. Ана шу кучни бизга мустақиллик аввалида аниқ-тиниқ белги- лаб олинган тўғри йўл берди. Ўтмишнинг аччиқ сабоғи Тарихимизнинг холис талқини боболаримизнинг буюк давлатлар барпо қилганини, юксак маънавият, маданият, тараққиёт сахифаларини очиб берди. Ички низо ва адо- ватлар, фақат ўз қобиғига, умрини ўтаб бўлган ақидаларга ўралашиб яшаб, оғир аҳволга тушиб қолган даврларимиз-ни ҳам. Натижада, бизнинг кейинги олти аждодимиз озод-лик армонларида ўтди. Не бахтки, бу кунга етиш бизларга насиб қилди. Юртбошимиз таъкидлаганидек: «Айниқса, темурийлар ҳукмронлигидан сўнг — яъни XVII асрдан XX асрнинг бошларигача бўлган даврда Туркистон замини сиё- сий парокандалик, жаҳолат ва қолоқликка юз тутди. Уч хонликка бўлиниб кетган минтақа узоқ муддат ўзаро зид- дият ва қарама-қиршиликлар, уруш-жанжаллар гирдобида қолиб кетгани нафақат иқтисодий, молиявий ва ҳарбий салоҳият нуқтаи назаридан, балки ижтимоий-

маънавий фикр ривожида ҳам қўп салбий оқибатларни келтириб чи- қаргани барчамизга яхши маълум». Ҳа, ўша даврларда юртимизнинг айрим ҳукмдор ва амадорлари ўз манфаатини уларга ишонган халқ манфаа-тидан устун қўйиб, жаҳолат ва ғафлатга ботиб қолди. Эл- улус бирлигини сақлаб, ягона Ватан химояси йўлида қатгиқ тура олишмади. Ғафлат минтақамизни умумбашарий та- раққиёт жараёнларидан узиб, орқада олиб қолди. XIX асрдаги чоризм истилосининг сабаблари нима- лар эди? Авваламбор, сиёсий бошбошдоқлик, узоқни кўролмаслик, маънавий заифлик. Оқибат: минтақамиз озодлигидан жудо бўдди. Буни «Юксак маънавият — ен- гилмас куч» китоби тарихий мисоллар билан исботлаб бер- ди. Китобда айтилганидек: «Бу аччиқ ҳақиқат барчамизга, айниқса, бугун ҳаётга катта умид ва шпонч билан кириб келаётган ёшларимизга доимо сабоқ бўлиши лозим». Бу ўгитни ёшларимиз юракларига ёзиб олмоқдалар. Ундан кейинги, кизил қон ёмғири остида ўтган 70 йил- чи? Халқимиз коммунистик террор, қатағонлар, камба- ғалликда ҳаммани тенглаштириш, динсизлик, тилсизлик — комплекс ҳақсизлик салтанатида яшади. Бу зинҳор мубо- лаға эмас. Бугун биз ўша кунларни эсламасак, шукрона- миз қабул бўлмас. Кўзда ёш билан тингланган саволлар 1994 йили 22 сентябрь. Муҳтарам Президентимизнинг парламент минбаридан берган саволлари шўролар халқи миз устига ёпган «Бахтлисан қардошлик оиласида!» деган мафкуравий пардани олиб ташлади. Ўша куни «Тақдири миз жар ёқасида турган машъум кунлар, миллатимизшшг қадр- қиммати, шаъни ва номуси поймол қилингани, кўҳна тарихимиз ва муқаддас қадриятларимиз топталгани» ҳақида- ги изтиробли фикр ва саволлар ўртага ташланди. Бу фикр ва саволлар миллат олдига гўё бир улкан тошойна қўйиб, ўзимизни ўзимизга кўрсатди. Унда биз аслида қандай буюк мамлакат ва

аждодларнинг вориси эканимизни кўрдик, биддик. Ўзлигимизни англадик, ориятимиз уйғонди, кўзла- римизда ёш қалқди: «Ўзингиз ўйлаб кўринглар, азиз дўстлар, мустабид ту- зум, мустамлакачилик даврида биз ким эдик? — Тақдиримиз, эркимиз кимларнинг қўлида эди? — Каъба деб қаерга сиғинар эдик? Ҳар тонг «Ассалом!» деган мадҳия оҳанглари остида кимларга қуллуқ килиб уй- ғонардик? — Тилимиз, динимиз қай аҳволда эди? Имом Бухорий, Имом Термизий, Хожа Баҳоуддин Нақшбандларнинг муқад дас хокларига эътибор бормиди? Амир Темур, Бобур Мирзо ва бошқа улуғ бобокалонларимизнинг буюк номлари қайси тупроқларда қоришиб ётган эди? — Миллий ғуруримиз, инсонлик шаънимиз, урф-одатла- римиз қандай тушунчаларга алмаштирилган эди? — Хўш, ўзимиз-чи? Ўзимиз ўзлигимизни билармидик? Қандай мўътабар замин, улуғ аждодларимизнинг ўлмас ме- рослари билан озиқланган элнинг фарзандлари эканимизни англармидик ? — Айтинглар, ўша кезлари Узбекистонни дунёда биров билармиди ? Биров биз билан ҳисоблашармиди ? — Юртимиз қандай ва қанча беқиёс бойликлар хазинаси эканидан қай биримиз хабардор эдик ? — Гўё миллий ифтихор бўлмиш пахта, ҳақиқатда мил лий ғурур ўрнига бўйинтуруқ бўлиб, халқимизни ялангоёқ қилишдан, бошимизга азоб-уқубат, таъна- маломатдан бош қа нима келтирарди? Дарҳақщат, яқин тарихда халқимиз ўз бошидан кечир- ган бундай азоб- уқубатларни, тақдиримиз жар ёқасида тур ган машъум кунларни унутишга бизнинг асло ҳаққимиз йўқ». Ҳа, миллатнинг ўша машъум йилларда чалинган дард- лари кўп эди. Уларга дармон керак эди. Дармондан ҳам олдин «шамолга қараб» иш қилмайдиган, ўзимиздаги эски тузум тарафдорларининг қаршилигини енгишга қодир, «миллат дарди - менинг дардим», деб майдонга чиқади- ган жасоратли раҳнамо

керак эди. Чунки бугун биз, юқори- да афсус билан айтилганидек, миллатнинг бу дардларига сабаб — айрим ҳукмдор ва амалдорларнинг ҳал қилувчи пайтларда раҳнамо бўла олмаганида, озодлик учун жасо ратли қадам қўя олмаганида эканини билдик. Бугун, му- қаддас мустақиллигимизнинг 20 йиллиги арафасида у қан- дай саъй-ҳаракатлар, нималар эвазига қўлга киритилга- нини ёд этмасак, оқибатдан бўлмаса керак. Озодлик сари жасорат қадами Жасорат — ғалабанинг боши. Плутарх 1991 йилгача халқимиз ана шундай ноумид, ўзига ишон- чи сўндирилган, беқарор келди. СССР дегани бу - улкан қурбонлик майдони, қўрқув салтанати эди. 80-йиллар охи- ри, республикаларда мустақиллик умидлари энди чечак ота бошлаган. Лекин катга майдонда ҳамма жим эди. Бундай вазиятда биринчилардан бўлиб «Биз мустақил бўламиз!» деб олдинга чиқиш у ёқда турсин, ҳатто бу ҳақца шама қилиш нима билан тугашини ўша даврда яшаганлардан сўраб кўринг. Яхшиси, Тошкентнинг Юнусободига бориб, «Қатағон қурбонлари» мажмуасини зиёрат қилинг. Маж-муанинг иккинчи залида «Қора қарға» автомобили туриб- ди. Унинг ғиддираклари қизил. Бу ғиддираклар «Биз ҳам халқмиз. Мустақил бўлишга ҳақлимиз-ку» деб бош кўтар- ган ота- боболаримиз қонидан қизил. «Қора қарға» халқи- мизнинг асл фарзандларини излаб, пойлаб, ярим тунда келарди. У олиб кеттан одам ортга қайтмаган... Ана шундай кунлар сабоғи амадда бўлган бир вазият да Узбекистан, унинг Президента Ислом Каримов Кремл- нинг «ўрнатилган тартиб»ларига қарши жасоратли қадам- ни қўйди. Кейинчалик бу ҳақда Президентимиз «Ўзбе- кистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт^йўли» деган асари- да камтарлик билан шундай езди: «Ўзбекистон чинакам мустақилликка эришиш мақсадини биринчилар қатори бил- дирганлигини жонажон ўлкамиз учуй фахр-ифтихор туйғ- уси билан қайд этиб ўтиш керак. Собиқ Иттифоқцаги рес публикалардан

биринчи бўлиб президентлик бошқарувини амалда жорий этган ҳам, кенг миқёсдаги ислоҳотларни амалга ошириш, жамиятни тубдан ўзгартириш ва янгилаш йўлига ўтиб олган ҳам бизнинг республика бўлди». Ўзингиз ўйланг. Бешинчи, тўққизинчи, ўн бешинчи бўлиб ўз мустақиллигини эълон қилиш нақадар, тинч, қулай, хавфсиз бўларди. Лекин бу йўл бизга тўғри келмас эди. Халқининг ҳаққини биринчи талаб қилувчилар ном- ни, нонни эмас, жонни гаровга қўядилар. Ва шундай бўдди. Халқимизнинг ҳақи СССР давлатидан тортиб олинди. Маҳмудхўжа Беҳбудий: «Ҳақ берилмас — олинур» деб тўғри айтган экан. Шундай бўлди ҳам. Ўзбекистон халқи ўз ватанининг ҳақиқий эгаси бўлди. Чегараларимиз ўз давлатимиз ҳимоясига ўтди. Энди Ўзбекистон Республи- касининг чегарасидан ҳеч ким унинг рухсатисиз кира ол-майди. 1991 йилнинг 31 сентябрида миллий таҳқирланиш тарихи тугади. Ҳумо қуши жафокаш халқимиз бошига қайта қўнди. Орзуларимиздан чиқиб, давлатимиз рамзла- рига абадий кирди. Энди мустақилликни асраш, яна қўлдан бериб қўймаслик, халқнинг эгилган қаддини ростлаш — миллий тикланиш тарихи бошланди. Бугун — 20 йиллик масофадан қарасак, бир ҳақиқат аён бўлади: бу қадам нафақат Ўзбекистон учун, балки қолган республикаларнинг мазлум халқлари учун ҳам та- рихий роль ўйнади. Фараз қилинг, Ўзбекистон бирин чилардан бўлиб, мард ва дадил туриб, ўз мустақиллиги ни, Президент бошқарувини жорий қилмаганида нима бўларди? Қолган республикалар раҳбарлари бундай азму шижоатдан куч олиб, қимтиниб бўлса-да, ўз мустақил- лигига интилмаганида нима бўларди? Балки СССР де ган империя ҳали ҳам (ўзгарган таркибда) яшайверарми- ди... Демак, дунёнинг, Ўзбекистоннинг сўнгги 20 йил - лик тарихи балки бутунлай бошқача кечган бўларди. 20 йиллик ишларни ёзишга 20 йил етмайди Топталган қадриятлар, бузилган тарихий адолат, хўрланган халқи билан озод бўлган мамлакатда барча со-ҳаларда, бирваракайига, туб ислоҳотлар қилиш

машаққат- ли, лекин ҳаёт-мамот масаласига айланди. Бунинг масъу лиятини Президентимиз мана шундай тушунтирди: «Ҳозир бизнинг жамиятимиз тарихий чорраҳада турибди. Респуб-ликани миллий давлат, ижтимоий- иқтисодий ва маъна-вий камол топтирувчи ўз тараққиёт йўлини ишлаб чиқи- шимиз зарур. Бу мураккаб ва масъулиятли палладир. Ҳозир яшаб турганларнинг тақдиригина эмас, балки уларнинг фарзандлари, невараларининг ҳам тақдири, келажак ав-лодларнинг тақдири ҳам шунга боғлиқ бўлади... Биз ҳозир узоқ йўлнинг бошида турибмиз». Тўғри танланган йўл — ютуқнинг ярми. Ана шундай кескин бир шароитда узоқни кўзлаган, чуқур асосланган, кўп йўллар ичидан энг тўғрисини танлаб, туб ислоҳотлар-ни амалга ошириш осон эмас эди. Эсланг. Собиқ иттифоқнинг айрим республикаларида «шок терапияси»ни қўлласак бўлди, «хоп» деб бир сак-раб, бозор иқтисодиётига ўтиб оламиз», «биз давлатимиз-ни «демократия оролчаси» қиламиз, келиб кўрасизлар» деган баландпарвоз ғоялар кўтарилган эди. Бироқ вақт дегани одил ҳакам экан.» Ўтган йигирма йил кимнинг ким-лигини курсатди, кўрсатаетир. Популист сиёсатчиларнинг жозибали, лекин кўпик ғояларига ишонган халқлари ал-данди, таланди, қийнадди, қийналаётир. Йиллар, имко-ниятлар, маблағлар ва энг муҳими — халқларининг ишон-чи елга совурилди. Айримлари «рангли инқилоб» шоула-рида мустақилликларини яна бой беришгача бориб етди-лар. Бу шоуларда ўша мамлакатларнинг аслида билимли, лекин миллий руҳда тарбияланмаган, Ватан туйғусидан мосуво, совуқ кўзли, бегоналар томонидан қўғирчоққа ай-лантирилган ёшлари иштирок этишди. Энг ёмони, олдин-да — қоронғулик. Мустақилликларининг йигирманчи йи-лида ҳам оёқлари лойда, қўллари — бошида. Миллат, халқ назарий сўзлар эмас. Улар — минглаб йиллар олдин яшаган, 2011 йилда яшаётган, 2111 йилда яшайдиган инсонлар, ватандошларимиз. Миллий тикла-ниш 29 миллионни ташкил этаётган халқимизнинг ҳар бир вакили қаддининг тикланишига, иқтисодининг ях- шиланишига боғлиқ. Шу боис, мамлакатимизда амалга оширилаётган

ислоҳотлар марказига инсон ва унинг ман-фаатлари қўйилди. Зеро, ислоҳотлар аввало инсон учун, унинг фаровонлиги учун хизмат қилиши керак. Бунинг самарасини истаган қишлоқ, шаҳарни бир соат айлансан-гиз ўнлаб мисолларда кўрасиз. Одамлар орасида юрсангиз, шундай гапларни эшита-сизки, натижасида биз танлаган йўл тўғрилигига қайта-қайта иқрор бўласиз. Айрим қўшни республикаларда энг оғир касалларни даволаш, энг қиммат машиналарни таъ-мирлаш ҳақида ran кетганда, «Буни фақат Ўзбекистонда бажарса бўлади», деб келишаётгани; «Биз ҳам келажакда ривожланиб кетармиз. Ана ўшанда бизнинг фарзандла-римиз ҳам қандай коллеж, лицейларда ўқишини сизларга ҳозир кўрсатамиз», деб автобусларда ўқувчилари учун Ўзбе- кистонга «Келажакка саёҳат» экскурсияларини ташкил этишаётганини айтиб беришади. Буни биз ўн йиллар ол дин эшитиб, мамнун бўлардик. Ҳозир бизнинг кўзлар ўзга маррага — дунёнинг энг ривожлаНган давлатлари етган марраларга тикилган. Ҳа, бугун бизларга одатий ҳол бўлиб қолган марралар 20 йил олдин биз танлаган йўлнинг ҳақлигини тасдиқла-ди. Агар мана шундай шитоб билан юксалишни истасак, бу йўлдан ҳеч оғишмай, қатъият билан боришимиз зарур-лигига даъват қилмоқда. Булар миллий мафкурамизнинг бош мақсади — Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт барпо этишдек бош ғоямизнинг амалий рўёбини кўрсатмоқца.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон: Миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Том Тошкент, 1996. 2.Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. Том Тошкент, 1996. 3.Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Том Тошкент, 1996. 4.Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. Том Тошкент, 1996. 5.Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш - давр талаби. Том Тошкент, 1997. 6.Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарор тарақҚиёт йўлида. Том Тошкент,1998. 7.Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қура-миз. Том Тошкент,1999. 8.Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт- пировард мақсадимиз. Том 8. Тошкент, 2000. 9.Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъ-улмиз.Том Тошкент, 2001.

Похожие

Мустақиллик ва миллий-маънавий тикланиш халқимизнинг буюк тарихий ғалабаси

Буюк мураббий

Буюк хотира

Тикланиш ва тараққиёт йўли

Буюк бағри кенглик