Nazariy mexanika fani va uning rivojlanish tarixi - Механика - Рефераты

Nazariy mexanika fani va uning rivojlanish tarixi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37.5 KB

NAZARIY MEXANIKA FANI VA UNING RIVOJLANISH TARIXI REJA: 1. Nazariy mexanika fani haqida ma'lumot. 2. Nazariy mexanikaning asosiy tushunchalari. 3. Nazariy mexanikaning rivojlanish tarixi. 4. Texnikani rivojlanishida nazariy mexanikaning o'rni.

Nazariy mexanika qattiq jism mexanik harakatining umumiy qonunlarini o'rganadi. Harakat materiyaning yashash formasi bo'lib, harakatsiz materiya va materiyasiz harakat bo'lmaydi. har qanday harakat fazoning ma'lum joyida va ma'lum vaqtida sodir bo'ladi. Fazo va vaqt uzviy bog’langan. Nazariy mexanikada asosan moddiy nuqtaning mexanik harakati tekshiriladi. Mexanik harakat deb, jismlarning fazoda bir-birlariga nisbatan vaziyatini o'zgarishiga aytiladi. Mexanik harakat harakatning eng oddiy formasidir. Tabiat hodisalariga boy bo'lib, uning barcha hodisalarini mexanik harakatga keltirib bo'lmaydi. Shu sababli ham ko'pgina hodisalarni fahat mexanika qonunlari asosida ham tushuntirib bo'lmaydi. Nazariy mexanika Galiley - Nyutonning 3 ta asosiy honunlari asosida qurilgan. Bu qonunlar moddiy nuqtalarning harakatlarini kuzatish va ular ustida qilingan ko'p asrlik tajriba natijalarini umumlashtirish asosida kelib chiqqan. Nazariy mexanika klassik mexanika qonunlariga asoslanadi. Nazariy mexanika qonunlariga asoslangan hisoblashlar asosida mexanik, asbob- uskunalar, mashina va mexanizmlar hamda inshootlar quriladi. Yerdan uchirilgan sun'iy yo'ldoshlarining turli vaqt momentlaridagi hisoblangan koordinatalari kuzatilgan kordinatalari bilan aniq mos tushishi aniqlangan. Mexanika qonunlari tabiatning ob'ektiv qonunlari bo'lib uni barcha jismlarga tadbiq etish mumkin. Lekin bu qonunlarni yorug’lik tezligiga yaqin tezlikda harakat qiladigan jismlarga va mikro zarralarga (elementar zarralar) tadbiq etib bo'lmaydi. Mexanika masalalarini echilishini osonlashtirish uchun moddiy nuqta tushunchasi kiritiladi. Bunda uning o'lchamlari e'tiborga olinmaydi. Nuqta mexanikasi va jismlar sistemalari mexanikasi alohida o'rganiladi. Deformatsiyalanmaydigan jism absalyut qattiq jism deyiladi. Boshqacha qilib aytganda absolyut qattiq jism deb uni tashkil etgan zarralar orasidagi masofa o'zgarmaydigan jism tushuniladi. Bu albatta idealizatsiya. Tabiatda absolyut qattiq jism ham moddiy nuqta ham yo'q. Masalan, yerni quyosh atrofida aylanishini o'rganishda yerni moddiy nuqta deb qarash mumkin. Kuch jismlarning o'zaro ta'sirini xarakterlaydi. Massa esa jismlarning inertligini ifodalaydi. Kuch, massa, fazo va vaqt, tezlik tezlanish impuls kuch momenti va boshqalar nazariy mexanikaning asosiy tushunchalaridir. Bu tushunchalar orqali nazariy mexanika o'zining qonunlarini va qoidalarini ifodalaydi. Nazariy mexanika uch qismga bo'lib o'rganiladi: Statika, kinematika va dinamika. har bir qismda nuqta va jism uchun mexanik masalalar mustaqil holda alohida-alohida shakllarda o'rganiladi.Ma'lumki fizikaning dastlabki bo'limi mexanikadir. Mexanika juda qadimiy tarixiy fan bo'lib u eramizdan oldin uning poydevori shakllana boshlagan va shuning uchun yaxshi rivojlangan.Mexanikaning rivojlanish tarixini uchta asosiy davrga bo'lish mumkin. 1) Qadimgi davr mexanikasi: Aristotel (er avv 384 -322 y) davrdan 16 asrgacha bo'lgan davr 2) Uyg’onish davri - 16 asrdan 20 asrning boshigacha bo'lgan davr 3) 20 asr mexanikasi -hozirgi davrgacha bo'lgan mexanika.birinchi davr boshida Aristotel o'zining "Mexanika" degan asarida mexanikani boshqa fanlardan ajratadi. Arximed er.avv.287 - 217 y) og’irlik markazini aniqlash, richaglarini

muvozonat sharti jismlarning suzish shartlari kabi qonun va tushunchalarni ilmiy asoslab beradi. Shu davr ichida geotsentrik nazariya hukumdorlik qildi. Ikkinchi davrda uyg’onish davrining boshida N Kopernik, o'sha vaqtgacha hukum surib turgan va Ptololey ishlab chiqqan geotsentrik nazariya hukumronlik qildi.Ikkinchi davrda uyg’onish davrining boshida Nikolay Kopernik (1473 - 1543) o'sha vaqtgacha hukum surib turgan va Ptolomey ishlab chiqqan geotsentrik nazariya o'rniga yangi geliotsentrik nazariyani nazariy tomondan asoslab berdi.Bu nazariya olamning tuzilishi haqidagi ta'limotni butunlay o'zgartirdi. Bu nazariyaga asosan olamning markazida quyosh joylashgan bo'lib, uning atrofida hamma sayyoralar aylanadi. Kepler 1571 - 1630) G.Galiley (1564 - 1642 ) I.Nyuton (1643 - 1727) Bernuli (1700 - 1813), Lagranj (1736 -1813) kabi olimlarning ishlari mexanikaning rivojlanishiga katta ta'sir qildi. A.Eylerning (1707 - 1783) mexanika sohasidagi ishlari ham maxenikaning poydevori vazifasini bajardi. M.V.Ostragradskiy,P.Chebishev K.Tsiolkovskiy N.V.Meshcherskiy va boshqa bir qancha olimlarning xizmatlari ham mexanikaning rivojlanishida juda katta muhim ahamiyat kasb etdi. N.Jukovskiy S.Chapligin aviatsiya faniga asos soldilar. Aerodinamika sohasida katta ishlar qioldilar.Uchinchi davr maxsus va umumiy nisbiylik nazariyasining asosiy g’oyalarini ishlab chiqish bilan boshlanadi. Hozirgi davrda mexanika qonunlari barcha mashina va mexanizmlarda qo'llanilmoqda. Yerning sun'iy yo'ldoshlarini uchirish, kosmik kemalarni ishlab chiqish, osmoniy jismlarga (yaqin sayyoralarga parvoz etish) kabi masalalarni yechishda mexanika qonunlari va qoidalari asosiy ahamiyatga ega. N.Meshcherskiy va Tsiolkovskiylar o'zgaruvchi massali jismlar mexanikasini yaratdilar. Bu mexanika qonunlari raketa texnikasining rivojlanishiga turtki berdi. A.Chapligin aerodinamikaning qator masalalarini ishlab chiqdiki, ular hozirgi zamon katta tezlikli aviatsiya qurilmalari uchun muhim ahamiyatga kasb etadi. Har qanday jarayon yoki hodisaning asosida harakat etganligi uchun mexanika qonunlari barcha tabiat hodisa va jarayonlariga tegishlidir, shu bilan birga mexanika barcha hozirgi zamon texnikasining asosiy ilmiy bazasi bo'lib xizmat qiladi. XX asrda texnikaning jadal rivojlanishida nazariy mexanika va ko'p texnika fanlari muhim rol o'ynaydi. Avtomatika, gidravlika, mashinasozlik, bionika, robototexnika kabi fanlarning rivojlaniga ham nazariy mexanika ijobiy ta'sir ko'rsatdi. XXI asrda avtomatik boshqarish tizimlari, kompyuter texnologiyasi, internet tizimlari kabi sohalar jadal rivojlanadi.

Похожие

Nazariy mexanika fani, maqsadi va vazifalari

Nazariy mexanika fani predmeti, ob'yekti

MEXАNIZM VА MАSHINАLАR NАZАRIYASI (MMN) FАNI, VАZIFАLАRI, UNING MАSHINАSOZLIKDАGI ROLI VА АSOSIY TUSHUNCHАLАR

Dinamika dinamikaning asosiy tushunchalari

Nuqta dinamikasining ikkinchi asosiy masalasi