Ипнинг цилиндрик сирт устидаги ишқаланиши - Механика - Рефераты

Ипнинг цилиндрик сирт устидаги ишқаланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73.83984375 KB

Ипнинг цилиндрик сирт устидаги ишқаланиши Режа: 1. Ипнинг цилиндрик сирт устидаги ишқаланиши 2. Думалаб ишқаланиш.

Ипнинг цилиндрик сирт устидаги ишқаланиши Цилиндрик валнинг сиртига ташлаб қўйилган ипнинг бир учига (81 шакл) P куч қўйилган. Агар ип билан цилиндрнинг сирти орасидаги ишқаланиш коэффициенти f 0 бўлса, марказий бурчак АОВ га тенг бўлган ёй сиртидаги ипни мувозанатда ушлаб туриши учун унинг иккинчи учига қўйилиши зарур бўлган Q кучнинг минимал қиймати аниқлансин. Масалани ечиш учун ипнинг узунлиги dl = R  d  бўлган DE элементининг мувозанат холатини кўриб чиқайлик, бу ерда R - валнинг радиуси. Ипнинг D ва E нуқталаридаги тортилиш кучларининг фарқи dT , ишқаланиш кучи dF = f 0 dN ( dN - цилиндрик сиртнинг нормал реакцияси) хисобига Q нинг энг кичкина қийматида ип мувозанатда бўлади, Демак dT = f 0 dN dN - нинг қийматини у - ўқига проекциялари тенгламасидан аниқлаймиз. Синуснинг кичкина қийматларида у бурчакка тенг эканлигини эхтиборга олиб, қуйидагин ёзамиз, dN=Tsin(d  /2)+(T+dT)sin(d  /2)=2dT/2=Td  бу қийматни юқоридаги тенгламага қўйсак , dT=f 0 Td  тенгламани иккала томонини Т - га бўлиб юборсак , ва  - нинг ўзгариши 0 дан  гача , Т нинг ўзгариши Q дан Р гача деб хисоблаб , аниқ интеграл олсак (  =0 бўлгандаги нуқтада тортилиш кучи Q,  =  бўлганда Р бўлади ): dT T f d P f Q P      0 0 0  ln Q бундан P Q f Q Pe f    0 0  ёк и (42) бўлади. Бундан кўриниб турибдики, изланаётган Q кучнинг сон қиймати фақат, ишқаланиш коэффициентига ва марказий бурчакнинг катталигига боглиқ экан холос. 81 шакл.

Агар ишқаланиш йўқ бўлса ( f 0 =0), Q =Р бўлади. Энг мухими, шу нарса аниқландики, ишқаланиш коэффициенти сақланган холда ипни валга ўраб бориб, яхни марказий бурчакнинг қийматини орттира бориб, Q кучининг исталаганча кичкина қийматидаги мувозанат холатни тахминлаш мумкин экан, бу хақда 1 жадвалга қаранг. 1-Жадвал. f 0 =0,5 бўлганда арқонни ёгоч устунга ўралгандаги Q /Р нинг қийматлари. Айланишлар сони Q e f /Р= 0 1 2 айланиш........ 1 айланиш........ 11 2 айланиш........ 2 айланиш........  2  3  4  0,238 0,043 0,009 0,002 Масалан (1 жадвал), 1000 Н ли тортилиш кучини 2 Н куч билан мувозанатлаштириш мумкин экан, бунинг учун арқонни ёгоч валнинг атрофида атиги икки марта айлантириб ўраб чиқиш кифоя экан. (42) формула орқали, сирпанмай айланма харакат қилаётган тасмали узатмаларнинг (етакловчи) Р ва (етакланувчи) Q томонларидаги тортилиш кучларни аниқлаш мумкин. Масалан, марказий бурчак  =  бўлганда, қайишдан иборат бўлган тасма чўян шкивнинг сиртида айланма харакат қилса f 0 =0,3 , Q /Р нинг қиймати, Q P e    0 3 04,,  33 масала. Лентали тормознинг DE ричагига (82 шакл) F -куч қўйилган бўлсин. Агар CD =2 CE ва лентанинг шкивга ишқаланиш коэффициенти f 0 =0,5 бўлса, ралиуси R га тенг бўлган шкив қўйилиши керак бўлган тормозловчи моментнинг қиймати аниқлансин. Е ч и ш. АВ лента ёпишган шкивнинг А нуқтасига Р=2 F бўлган Р кучи, ва В нуқтасига (42) формула орқали хисобланган Q кучи қўйилган бўлсин. Ушбу масалада f 0 =0,5 ва  =5  /4=3,93 рад. Демак, Q Fe F f    2 028 0 ,

Изланаётган моментнинг қиймати, Mt =(Р- Q ) R =1,72 FR Қанчалик Q кучи кичкина бўлса ва қанчалик ишқаланиш коэффициенти f ва бурчак  -катта бўлса, шунчалик тормозлаш моменти катта бўлади. §27. Думалаб ишқаланиш. Бир жисмнинг устида, иккинчи бир жисм думалаб харакатланишига қарши бўлган куч, думалаб ишқаланиш қаршилик кучи деб аталади. Радиуси R -га тенг бўлган цилиндрик гилдирак, гадир-будир горизонтал текислик устида тўхтаб турган бўлсин. Гилдиракнинг марказига (83, а шакл) F чег дан кичикроқ миқдордаги Q кучни қўяйлик. У холда А нуқтада сон қиймати Q -га тенг бўлган ишқаланиш кучи F - пайдо бўлиб, гилдиракни текислик устида сирпанишига қаршилик кўрсатади. Агар нормал реакция кучи - N - ни хам А нуқтага қўйилган деб хисобласак, у куч огирлик кучи Р билан ўзаро мувозанатлашиб қолади. Q ва F кучлари эса гилдиракни айлантирувчи жуфт кучларга айланиб қолади. Шаклдан кўриниб тургандек, бундай холатда хар қандай кичкина Q куч хам гилдиракни айлантира олиши мумкин бўлади. Тажрибалар шуни кўрсатдики, бундай холат асло рўй бермас экан. Бунинг сабаби шундаки гилдирак билан текислик деформацияланиши оқибатида бир нуқтада эмас, балки махлум АВ юзача орқали туташадилар (83, б шакл). Q кучнинг тахсирида А нуқтадаги босим кучи камайиб, В нуқтадаги босим ортиб боради. Натижада текисликнинг реакция кучи N йўналиши ўзгармаган холда у ўзига параллел равишда харакат томонга қараб силжий бошлайди. Q -нинг қиймати ортиб борган сари силжиш орта боради ва нихоят тегишли k - масофага етади ва гилдирак айлана бошлайди. Шундай қилиб, чегаравий холатда гилдиракка иккита жуфт куч тахсир қилади, уларнинг биринчиси Q чег , F бўлиб унинг моменти R  Q чег , иккинчиси эса мувозанатловчи N , P жуфт бўлиб, унинг моменти N  k -га тенг.82 шакл.

Айлантирувчи ва қаршилик қилувчи моментлар, чегаравий холатда ўзаро тенг бўладилар, яхни Q чег  R = N  k ёки Q чег = kN/R (43) Q < Q чег қаноатланса гилдирак мувозанат холатда бўлади; Q > Q чег бўлгандан кейин гилдирак айлана бошлайди. (43) формула чизиқли функциядан иборат бўлиб, k - думалаб ишқаланиш коэффициенти деб аталади. Унинг ўлчов бирлиги -см. Думалаб ишқаланиш коэффициенти думаловчи сиртларни материалига боглиқ бўлиб унинг қиймати тажриба орқали аниқланади. Қуйида бахзибир кўп учрайдиган материаллардан тайёрланган сиртлар учун думалаб ишқаланиш коэффициентининг қийматларини (см-ларда.) келтирамиз: Ёгоч устида ёгоч айланса.............................................0,05  0,08 Юмшоқ пўлат пўлат устида (гилдирак релс устида).............0,005 Тобланган пўлат пўлат устида (шарикли подшипник)...........0,001 Бу формуладаги k / R нисбат, кўпчилик материаллар учун статик ишқаланиш коэффициент f 0 - дан бир мунча кичкина бўлади. Шу сабабли техникада, иложи бўлган холларда сирпанишни думалаш билан алмаштиришга интиладилар (масалан, гилдирак, шарик подшипниклар ва бошқалар). 34 масала. Агар радиуси R га тенг бўлган цилиндрнинг думалаб ишқаланиш коэффициенти k бўлса, у қандай  - бурчакли қия текислик устида, думаланмасдан мувозанат холатини ушлаб тура олади (84 шакл). Е ч и ш. Аввало мувозанатнинг чегаравий  =  1 қийматини аниқлайлик. Цилиндрнинг огирлик кучини P -ни P1 ва P2 ташкил этувчиларга ажратайлик (84 шакл). У холда сурувчи кучнинг қиймати Q чег =Р 1 =Р sin  1 , ва нормал реакция N =Р 2 =Р c о s  1 бўлади. (43) формулага асосан, 83 шакл. 84 шакл.

Р sin  1 =( k / R ) Р c о s  1 ёки tg  1 = k / R бўлади. Думалаб ишқаланиш коэффициентининг қиймати нолга яқинлашган сари,  1 -нинг қиймати хам нолга яқинлашиб боради, Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки,  <  1 тенгсизликни қаноатлантирувчи  - нинг хар қандай қийматларида мувозанат сақланиб туради. Олинган натижадаги охирги формулага асосан, харқандай жисмнинг думалаб ишқаланиш коэффициенти k -ни бурчак  1 - орқали аниқлаш мумкин. Эслатма: Агар цилиндрнинг текисликка нисбатан сирпаниб ишқаланиш коэффициенти f 0 > tg  1 (§25 даги 30 масалага қаранг) бўлса, яни f 0 > k / R бўлган холатда хам мувозанат сақланиши мумкин. Лекин агар f 0 < k / R бўлса,  =  1 бўлганда цилиндр мувозанатда бўлмайди, балки текислик устида думалай бошлайди.

Адабиётлар: 1. О.Ахмаджонов. Физика курси, И-том. Тошкент, “Ўқитувчи”. 1991. 2. И.В.Савелев. Курс обшей физики. Т.1,М., Наука,2000г. 3. А.А.Детлаф, Б.М.Яворский. Курс физики. М., “В у сшая школа”.2000г. 4. Т.И.Трофимова Курс физики, М., «Вусшая школа». 2000 г, 380 c . 5. Г.А.Зисман, О.М.Годесс. Курс обшей физики. М, изд. “Вусшая школа”,1991 г 6. Д.В.Сивухин «Обший курс физики». Том 1. М.Наука.1977-90 г

Похожие

НАЗАРИЙ МЕХАНИКА ФАНИНИНГ АСОСИЙ БЎЛИМЛАРИ

Ишқаланиш

Ернинг айланишини жисмларнинг мувозанат ҳолатига ва уларнинг ҳаракатига таъсири

Нуқта ҳаракати координаталар усулида берилганда унинг тезланишини аниқлаш

Жисмнинг икки нуқтаси тезлигининг проекцияси ҳақидаги теорема