Статистик сифат назорат статистик назоратнинг асосий атамалари - Метрология - Рефераты

Статистик сифат назорат статистик назоратнинг асосий атамалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

125 KB

Статистик сифат назорат статистик назоратнинг асосий атамалари Режа: 1. Маҳсулот сифатини бошқариш ва таҳлил қилиш статистик усулларининг тизимли тахлили. 2. Парето диаграммаси.

Таянч сўз ва иборалар: сифат, статистик таҳлил, ишлаб чиқариш технологияси, қатламлаштириш, графиклар. 1. Маҳсулот сифатини бошқариш ва таҳлил қилиш статистик усулларининг тизимли тахлили. Сифатни таҳлил қилишнинг статистик усуллари мамлакатимизда ҳамда чет элларда сифатни бошқариш системаларида кенг қўлланилади. Статистик таҳлил – бу маҳсулот сифатига таосир этувчи омилларни ва шартларни таҳлил қилишдир. Сифатни назорат қилиш ва таҳлил қилишнинг маълумотлар манбалари бўлиб қуйидагилар хизмат қилади: 1) инспекцион назорат: берилган хом-ашё, материалларнинг кириш назорати маълумотларини белгилаш; тайёр маҳсулотларни белгилаб қўйиш; оралиқ назорат маълумотларини белгилаш ва бошқалар. 2) Ишлаб чиқариш ва технология: жараённи таҳлил қилиш маълумотларини белгилаб қўйиш; қўлланилаётган операциялар тўғрисида кундалик маълумотларни тўплаш; дастгоҳларни назорат қилиш тўғрисидаги маълумотларни (тўьрилаш, таомирлаш, техникавий хизмат кўрсатиш) белгилаб қўйиш ва бошқалар. 3) Хом ашё ва материалларни келтириш ва маҳсулотни сотиш: харакатни омборхоналар орқали рўйхатга олиш ва бошқалар. 4) Бошқариш ва иш юритиш: фойдани ҳисобга олиш; қайтган маҳсулотни ҳисобга олиш; доимий мижозларга хизмат кўрсатишни ҳисобга олиш; сотишни ҳисобга олиш журнали; бозорни таҳлил қилиш маълумотлари ва бошқалар. 5) Молиявий операциялар: дебет ва кредитни таққослаш жадвали; зарарларни ҳисобга олиш; иқтисодий ҳисоблар ва бошқалар.

Одатда, Япония корхоналарида иш ўринларида маълумотларни таҳлил қилиш учун махсус, тушуниш унчалик қийин бўлмаган «сифатни назорат қилишнинг этти инструменти» деб аталган статистик усуллардан фойдаланилади. Ушбу этти инструмент ўз ичига қуйидаги усулларни олади: 1. қатламлаштириш 2. графиклар 3. диаграмма Парето 4. сабаб-оқибат диаграммаси 5. гистограмма 6. сочилиш диаграммаси 7. назорат карталари Юқорида санаб ўтилган «сифатни назорат қилишнинг этти инструмент»и турли муаммоларни ҳ ал этишда алоҳида ёки турли комбинацияларда қўлланиши мумкин. У ёки бу муаммоларни эчилиши қуйидаги схема асосида амалга оширилади: 1) параметрларни ўрнатилган меоёрлардан фарқланишини баҳолаш. 2) Муаммонинг эчилиши билан боғлиқ бўлган энг муъим омилларни танлаш. 3) Муаммо юзага келишига сабаб бўлган омилларни баҳолаш. 4) Яроқсиз маҳсулотларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлган энг му ҳ им омилларни баҳолаш. 5) Натижаларни тасдиқлаш. Статистик усулларни батафсил кўриб чиқамиз. 1. Қатламлаштириш – энг оддий статистик усуллардан бири. Агар четланишлар маҳсулотни тайёрлаш шароитлари билан бо ғ лиқ деб фараз қилинса, ўлчаш кўрсаткичларини ало ҳ ида қатламлар бўйича, я ъ ни машина ва ускуналар бўйича ало ҳ ида, ҳ ар бир оператор бўйича ало ҳ ида, хом ашё

бўйича алоҳида, бригадалар бўйича, сменалар бўйича ҳ ам алоҳида нисбий ўрганилиб, та ҳ лил қилиш ишларини амалга оширилади. 2. Графиклар - ўрганилаётган воқеликнинг фақатгина аниқ бир вақтдаги холатинигина тавсифлаб қолмай, балки ривожланиш тенденциясини ҳам ўрганиш имконини беради. Устунли графиклар-маҳсулот таннархининг унинг турига бо ғ лиқлиги, корхонанинг кўрган зарарини ишлаб чиқарилган яроқсиз маҳсулотнинг ъўжмига боғлиқлиги каби омилларни миқдорий жиъатдан устунларнинг баландлиги орқали ифодалашга асосланган устунли графикларни ясашда ординаталар ўқи бўйича миқдори; абцисса ўқи бўйича омиллари қўйилади. Ҳ ар бир омилга маолум бир устун тегишли бўлади. Айланали графиклар – ма ъ лум бир параметр айрим қисмларининг нисбатини тавсифлаш мақсадида қўлланилади. Масалан, маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган харажатларнинг маҳсулот таннархидаги улушини ифодалашда ёки айрим маҳсулот турлари бўйича олинган даромадларнинг корхонанинг умумий даромадидаги улушини ифодалашда қўлланиши мумкин. 1 2 3 4 5 6Hodisalar soni

1-расм. Маҳсулот ишлаб чиқариш таннархининг таркибий тузилиши. 2. Парето диаграммаси . Фирма, корхоналар фаолиятида диаграммаларни қўллаш орқали ъал қилинадиган жуда кўп муаммолар юзага келади. Парето: кредит миқдорининг айланувчанлигидаги қийинчиликлар, буюртмалар қабул қилишнинг янги қоидаларини ўзлаштириш, яроқсиз маҳсулотнинг юзага келиши, дастгоъларнинг носозлиги, маҳсулот ишлаб чиқариш билан унинг сотилиши орасидаги вақтнинг чўзилиб кетиши, омборхоналарда маҳсулотнинг туриб қолиши, рекламацияларнинг келиб тушиши, хом ашё ва материалларнинг вақтида келиб тушмаслиги ва бошқалар. Парето диаграммаси юқоридагиларни акси, яони айрим цех ёки бўлимларнинг ижобий тажрибасини бутун корхонага татбиқ этиш керак бўлган ҳолатларда ҳам қўлланилади. Парето диаграммаси ёрдамида эришилган ютуқларнинг сабабини аниқлаб, самарали ишлаш усулларини кенг татбиқ этиш мумкин. Парето диаграммасини муъим омилларни назорат қилишда қўллаганда энг кенг тарқалган услуб – АВС-таҳлили услубидан фойдаланилади. Фараз қилайлик, омборхонада 1.000, 3000 ва ундан ортиқ сондаги деталлар бўлсин. Деталларни бир хилда бирма-бир назорат қилиш жуда кўп меънат сарфини талаб қилади ва самарасиз ҳисоблавнади. Агар бу деталларни гуруҳларга ажратсак, масалан, омборхонадаги ҳамма деталларнинг 20-30% ини ташкил

этувчи энг қиммат деталларга унинг умумий қийматининг 70-80%и, жами маҳсулотнинг 40-50%ини ташкил этувчи энг арзон деталларга эса маҳсулот қийматининг 5-10%игина тўғри келади. Биринчи гуруҳни А, иккинчи гуруҳни В деб атаймиз. Қиймати умумий қийматга нисбатан 20-30 %ни ташкил этувчи оралиқ гуруҳни эса В деб атаймиз. Агар омборхонадаги А гуру ҳ га тегишли маҳсулотларнинг сифати кучли назорат қилиниб, С гуруҳга тегишли маҳсулотлар сифати энгилроқ назорат қилинса, маҳсулот сифатини назорат қилиш самарали амалга оширилган ҳисобланади. Бундай таҳлил омборхоналарни, маҳсулотнинг сотилиши билан боғлиқ бўлган пул миқдорини назорат қилишда кенг қўлланилади. Парето диаграммаси яроқсиз маҳсулотнинг юзага келиши, дастго ҳ ларнинг носозлиги, омборхоналардаги деталларни назорат қилиш каби муаммоларни ҳ ал этишда устунли графиклар кўринишида ифодаланади. Диаграммалар бир неча вариантда тузиш тавсия этилади. Уларни кетма-кет таҳлил қилиб, оқибат натижада алоҳида Парето диаграммасини тузиш мумкин. Парето диаграммасини сабаб натижавий диаграмма билан бирга қўллаш мақсадга мувофиқдир. Маҳсулот сифатининг паст бўлишидек жуда муъим масалани ъал этишда ъар бир конкрет дефект бўйича унинг моиятини аниқлаб олиш керак. Бундай ҳолатларда имкони борича кўпроқ сондаги манфаатдор шахслар тўпланади ва маҳсулот сифацизлигининг асосий сабаби ўрганилади. Натижада, биринчи навбатдаги эотиборни талаб қиладиган тўртта-бешта сабабларда тўхтатилади. Корхонанинг мураккаб иқтисодий фаолиятида, унинг турли бўлинмаларида муаммолар келиб чиқиши мумкин. Ушбу муаммоларни хал этишни Парето диаграммасини тузишдан бошлаш мақсадга мувофиқдир. Улар ёрдамида фирма фаолиятининг турли сохаларидаги муаммоларни тахлил қилиш мумкин.

Yo’qotishlar m iqdori 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Defektlar turiМолиявий соъада: ъар бир маҳсулот тури бўйича маҳсулот таннархининг таҳлили; маҳсулот турлари бўйича фойданинг таҳлили; фойда фоизининг таҳлили ва бошқалар. Маҳсулот сотиш соъасида: маҳсулот турлари бўйича истеъмол чилар талабининг ўзгаришининг таҳлили; маҳсулот турлари бўйича сотишдан келиб тушган тушумнинг таҳлили; айрим маҳсулот турлари бўйича қайтган маҳсулотларнинг таҳлили ва бошқалар. Моддий-техникавий таоминот соъасида: хом ашё ва материаллар турлари бўйича махсус танлаш холатларининг таҳлили; хом ашё ва материалларни турлари бўйича этказиб бериш кунларининг кечиктирилиши таҳлили; хом ашё ва материалларнинг омборхоналарда бекорга ушланиб туриши ҳисобига молиявий йўқотишларнинг таҳлили ва бошқалар. группа группа группа 2 -расмда Парето диаграммаси ифодаланган: а – да деталлар аниқ кўриб чиқилади; б – да деталлардаги дефектлилик ҳолатлари алс эттирилган; в – да бирорта аниқ дефектнинг келиб чиқиш сабаблари акс эттирилган. б

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10Salm oqi, % 1 2 3 4 5 6 boshqalar 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Defektni keltirib chiqargan sabablarв Salm og’i, % 1 2 3 4 5 6 boshq а lar 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Detallar nomi аГруппа А Группа Группа В С Ишлаб чиқариш соъасида: иш участкалари бўйича айрим қайта тузатишлар сонининг таҳлили; айрим машина ва дастгоъдаги носозликларнинг таҳлили; алоҳида ъафтанинг кунлари бўйича яроқсиз маҳсулотлар ишлаб чиқарилиши фоизининг таҳлили; айрим жараёнлар бўйича жараёнларнинг тўътаб қолиши холатларининг таҳлили ва бошқалар. Иш юритиш со ҳ асида: ходимлар бўйича алоҳида келиб тушган таклиф мулоъазалар сонининг таҳлили; алоҳида таклиф муло ҳ азаларни қайта ишлаш кунлари сонининг таҳлили; айрим ишлаб чиқариш бўлинмалари бўйича режанинг ошириб бажарилиши таҳлили ва бошқалар. Сабаб натижавий диаграммалар: Японияда ишлаб чиқариш жараёнининг биринчи линиясини худди 4М нинг ўзаро алоқаси: Материал-(материал) Қ Мачине-(машина) Қ Ман-(оператор) Қ Мет ҳ од- (метод) кўринишида тушунилади.

Сабаб натижавий диаграммасини 3.13-расмда ифодаланган кўринишда тасвирлаш мумкин. Бундай диаграммани ба ъ зан «балиқ суяги» деб ҳам аталади. 1.16.-расм. Сабаб-натижавий диаграмма 1-сабаб омиллари системаси; 2-материаллар; 3-ишлаб чиқаришнинг асосий омиллари; 4-оператор; 5-дастго ҳ лар; 6-ишни бажариш усули; 7-жараён; 8-оқибат-натижа; 9-сифат тавсифлари; 10-маълумотлар; 11-жараён сифат томонидан назорат қилинади. 1.17.-расмда сабаб натижавий диаграмма схемаси келтирилган. Бунда натижа бўлиб ҳисобланадиган сифат тавсифларини А,Б,С ва бошқа сабаблар белгилайди. 3 2 5 4 6 9 10 7 111 8

Бу сабаблар ўз навбатида бошқа сабабларнинг, масалан А-А 1 ,А 2 сабабларнинг, В-В 1 ;В 2 сабабларнинг оқибатида келиб чиққан бўлиши мумкин. Сабабларни излашда шуни ёдда тутиш муъимки, оқибат бўлиб ҳисобланаётган тавсифлар албатта ёйиб ўрганилиши керак. Ушбу барча сабаб омиллари ичидан тавсифларнинг ёйилишига катта таосир кўрсатадиган омилларни излаш-сабабларни тадқиқот қилиш деб аталади. Сабабларни тадқиқот қилиш жараёнига «учинчи томон» кишиларни, яони ишга бевосита алоқаси йўқ кишиларни ҳам жалб этиш керак. Чунки улар мана шу иш шароитига кўникиб қолган ходимлардан фарқли, масулот сифацизлигини келтириб чиқарган сабабларни аниқ кўришлари мумкин. 1.17.-расм. Сабаб-натижавий диаграмма: 1 - сабаб омиллари системаси; 2 – омиллар ёйилади; 3 - тавсиф (оқибат); 1 2 4 3Д Д 2 Д 1 А 1 А А 2 Е 1 Е Е 2 В 1 В 3 В 2 В F C 2 C 1 C

4 – тавсифлар ёйилади. Кишилар гуруҳи томонидан амалга ошириладиган «мия штурми» деб аталадиган таҳлил энг самарали усул ҳисобланади. Ушбу таҳлилни амалга оширишда қуйидагиларга амал қилиш керак:  гуруҳ аозолари томонидан муаммонинг келиб чиқиш сабаблари тўғрисидаги ўз фикр мулоъазаларини эркин гапиришлари учун муъитни таоминлаш;  бекорчи гапларни чиқариб ташлаб, омиллар таҳлилига асосланган ъулосаларни эотиборга олиш;  гуруҳ раъбарининг ъеч қачон ўз фикрини биринчи бўлиб айтмаслиги;  сабаб-натижавий диаграммаларни тузишда сабаблар орасида «бошқа ҳисобга олинмаган омиллар» ни ҳам эотиборга олиш мақсадга мувофиқдир.

Похожие

Пухталик кўрсаткичини баҳолаш учун математик аппарат статистик назорат ва статистик бошқаришни қўллаш

Статистик бошқариш кириш назорати операцион тизимли назорат

Пухталикни баҳолаш маҳсулот сифат назорати сифат даражасини оптималлаштириш

Қурилишда сифат назорати

Сифат маҳсулот сифат кўрсаткичлари маҳсулот сифатининг мажмуий кўрсаткичлари