Қурилишда сифат назорати - Метрология - Рефераты

Қурилишда сифат назорати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

42.38671875 KB

Қ урилишда сифат назорати Режа: 1. Сифат тўғрисида умумий тушунчалар, унинг кўрсаткичлари ва назорат турлари 2. Маҳсулот сифатининг бошқаришнинг комплекс тизими 3. Сертификатлаштириш 4.Маҳсулот хақидаги маълумотларни стандартлаштириш ва кодлаш

Сифат тўғрисида умумий тушунчалар, унинг кўрсаткичлари ва назорат турлари Саноат ва қурилиш маҳсулотининг сифати деб, маҳсулотнинг вазифасидан келиб чиқиб, белгиланган муайян талабларни қондиришга яроқлилигини билдирувчи хоссалар мажмуасига айтилади. Сифат объектив тафсилот ҳисобланиб, маҳсулотни лойиҳалаш, тайёрлаш ва фойдаланиш билан банд кишиларнинг меҳнат фаолияти натижасида шаклланади. Маҳсулот сифат кўрсаткичи - маҳсулотни яратиш, ишлатиш ёки қўллашнинг муайян шароитларини инобатга олиб қараладиган хоссаларнинг миқдорий тафсилоти. Сифат кўрсаткичлари алоҳида ва комплекс кўрсаткичларга бўлинади. Алоҳида кўрсаткич унинг хоссаларидан бирини ифода этса, комплекс кўрсаткич бир неча хоссаларни эътиборга олади. Маҳсулот сифатининг интеграл кўрсаткичи - комплекс кўрсаткич, маҳсулотни ишлатиш ёки истеoмол қилишдан олинадиган умумий фойдали самара билан уни яратиш, ишлатиш ёки истеъмол қилишга кетган умумий ҳаражатлар ўртасидан нисбатни ифодалайди. Сифатнинг асос (база) кўрсаткичи - маҳсулот сифатини таққослаб баҳолашда асос учун қабул қилинган кўрсаткич. Маҳсулот сифат кўрсаткичи даражаси - маҳсулот сифат кўрсаткичларининг асос учун қабул қилинган кўрсаткичлар билан таққослашга асосланган нисбий тафсилот. Сифат назорати - маҳсулот сифатининг стандартлар, техник шартлар, етказиб бериш шартномаси, буюм паспорти ва шу каби бошқа ҳужжатларда кўрсатилган талабларга мувофиқлигини текшириш. Саноат ва қурилишда сифат назоратининг турли кўринишлари мавжуд. Стандартлаштириш назорати (нормконтрал) лойиҳалаш босқичида амалга оширилади, бу жараёнда бўлажак буюм учун ишлаб чиқилган барча техник ҳужжатларнинг амалдаги стандартлар ва меoёрий-техник ҳужжатларга мувофиқлиги текширилади, шунингдек, истиқболдаги буюмнинг муҳим кўрсаткичлари, асосий вазифасига хос кўрсаткичлари,

стандартлаштириш ва унификация даражаси, технологик ва бошқа кўрсаткичлари назорат қилинади. Меҳнат сарфи, қиймати ва мураккаблиги жиҳатидан маҳсулот тайёрлаш жараёнида техник назорат хизматлари томонидан бажариладиган сифат назорати катта аҳамият касб этади. Техник назорат - маҳсулот тайёрлаш жараёнлари ва тайёр маҳсулотнинг техник талабларига мослигини текшириш. Корхона техник назорат ҳизматининг асосий вазифаси белгиланган талабларни қаноатлантирмайдиган маҳсулот чиқишига йўл қўймасликдир. Сифат назоратининг ишлаб чиқаришда кенг тарқалган бир неча асосий турлари мавжуд. Уларни бир неча белгилар бўйича синфлаш мумкин: 1. Ташкил этиш жойига қараб:  кириш назорати - истеъмолчи томонидан унга бошқа корхоналар ёки бўлимлардан келган хом ашё, материаллар, бутловчи буюмлар ва тайёр маҳсулотни назорат қилиш;  операцион назорат - бевосита маҳсулот тайёрлаш жараёнида технологик дастгоҳларга ўрнатилган ўлчаш асбоблари ёрдамида бажарилади;  қабул назорати - тайёр маҳсулот назорати, уни тайёрлаш бўйича барча технологик жараёнлар тугагандан сўнг ўтказилади, шу асосда маҳсулотнинг жўнатишга ёки ишлатишга яроқлилиги тўғрисида қарор қилинади. 2. Назорат қилиш кўламига қараб (кириш, операцион (тезкор) ва қабул назоратларига бирдай тегишли).  ёппасига назорат барча буюмларни текшириш натижалари асосида амалга оширилади;  танлаб назорат қилишда, маҳсулот сифати тўғрисида хулоса ихтиёрий танлаб олинган бир ёки бир неча намуналарни текшириш натижалари бўйича қабул қилинади.

Маҳсулот сифатининг бошқаришнинг комплекс тизими Маҳсулот сифатини шакллантириш ва ўрнатилган даражада ушлаб туриш ҳам бошқаришга муҳтож. Кейинги йилларда бир қатор саноат тармоқларида маҳсулот сифатини бошқаришнинг турли тизимларини қўллаш бўйича ижобий тажриба тўпланган. Бу тажрибани тизимлаштириш ва назарий умумлаштириш маҳсулот сифатини бошқариш компалекс тизимини яратишнинг умумий тамойилларини белгилаб берди. Маҳсулот сифатини бошқаришнинг комплекс тизими - тадбирлар, услублар ва воситалар мажмуаси, қайсики, улар ишлаб чиқиш, тайёрлаш, айланиш ва ишлатиш ёки истеъмол қилиш жараёнида маҳсулот сифатини ўрнатиш, таъминлаш ва зарур даражада ушлаб туришга йўналтирилади. Маҳсулот сифатини бошқариш жараёнида бир қатор ташкилий, иқтисодий ва ижтимоий тадбирлар ишлаб чиқилади ва амалга оширилади. Уларда қуйидагилар назарда тутилади:  технологияни такомиллаштириш, ишлаб чиқариш маданиятини юксалтириш, ишлаб чиқаришга ташкилий ва техник хизмат кўрсатишни яхшилаш;  технологик жараёнларнинг бориши ва тайёрланаётган маҳсулот сифати устидан назоратни ташкил этиш ва такомиллаштириш;  тайёрланаётган маҳсулот сифати тўғрисида маълумотлар йиғиш, таҳлил қилиш ва улардан фойдаланишни ташкил этиш ва такомиллаштириш;  кадрлар малакасини ошириш, маҳсулот сифатининг яхшилашнинг илғор шакллари ва услубларига ўргатиш;  чиқарилаётган маҳсулотнинг техник даражаси ва сифати оширилганлиги учун моддий ва маънавий рағбатлантириш тизимларини такомиллаштириш, сифатсиз маҳсулот тайёрлаш ва чиқариш бўйича жавобгарликни кўчайтириш. Маҳсулот сифатини бошқариш ишлаб чиқаришни бошқаришнинг ажралмас қисми ҳисобланади ва барча бўғиндаги бошқарув идоралари томонидан амалга оширилади.

Сертификатлаштириш Саноат корхоналари, жумладан қурилиш ишлаб чиқариши корхоналарининг турли хил маҳсулотлари муайян сифат кўрсаткичлари бўйича белгиланган талабларга жавоб бериши, мувофиқ келиши лозим. Мувофиқлик ўз навбатида ма o лум стандартга ёки бошқа меъёрий хужжатларга мосликни талаб этади. Сертификатлаштириш деганда керакли ишончлилик билан маҳсулотнинг муайян стандартга ёки техникавий хужжатга мувофиқлигини тасдиқлайдиган фаолият тушунилади. "Сертификатлаштириш" тушунчаси биринчи марта Халқаро стандартлаштириш ташкилоти Кенгашининг сертификатлаштириш масалалари бўйича махсус қўмитаси томонидан ишлаб чиқилиб, унинг "Стандартлаштириш, сертификатлаштириш ва синов лабораторияларини аккредитлаш соҳалари бўйича асосий атамалар ва қоидалар" қўлланмасига киритилган. Мувофиқлик баёноти деб етказиб берувчининг маҳсулот, жараён ва хизматларнинг аниқ бир стандартга ёки бошқа меъёрий хужжатга тўла-тўкис мувофиқлик хақида бутун маъсулиятни ўз устига олганлигини баён этишига айтилади. Бу атамани сўнгги вақтларда "ўз ўзини сертификатлаштириш" тушунчаси билан алмашилаётган ҳоллар ҳам қайд этилмоқда. Уз-ўзини сертификатлаштириш деганда маҳсулот ишлаб чиқарувчи томон бутун масъулиятни ўзи зиммасига олган ҳолда сертификатлаштиришни ўзини ўтказади ва маҳсулотнинг керакли даражада сифатлилиги ҳақида кафолат беради. Бундай сертификатлаштириш фаолияти ўз-ўзини сертификатлаштириш деб юритилади. Мувофиқликни аттестатлаш деганда учунчи томон тарафидан "синов лабораториясининг баёноти" тушунилиб, маълум намуна ёки маҳсулотга қўйилган талабларнинг белгиланган ма o лум стандартлар ёки бошқа меъёрий хужжатлар билан мувофиқ эканлигини баён этишга айтилади.

Сертификатлаштириш жараёнида маҳсулот (буюм, мол) ёки хизмат турининг муайян стандартларга ёки техникавий шартларга мос келиши тасдиқланади ва маҳсулот сифати ҳақида истеoмолчини ишонтирадиган тегишли далилий хужжат - сертификат берилади. Ишлаб чиқарувчи (бажарувчи), сотувчи (та o минловчи) ёки истеъмолчи ташаббуси билан ихтиёрий равишда ўтказиладиган сертификатлаштириш ихтиёрий сертификатлаштириш дейилади. Ҳозирги шароитда ташқи мамлакатлар билан савдо, халқаро иқтисодий алоқалар, илмий ва техникавий ҳамкорликни ривожлантириш учун барча ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар сифатини яхшилаш, рақобатбардошлик қобилиятини ошириш, уларни мунтазам равишда синовлардан ўтказиш эҳтиёжи ортиб бормоқда. Синовларни кўпинча учинчи томон деб аталувчи шахс ёки ташкилот амалга оширади. У кўриладиган масалада қатнашаётган томонлар одатда таoминловчининг (биринчи томон) ва харидорнинг (иккинчи томон) манфаатларини ҳимоя қилиб, мутлақо мустақил равишда иш кўрадилар. Сертификатлаштириш тушунчаси кенг маънода маҳсулот ёки жараённинг техникавий меъёрга, иш услубига, қоидага мувофиқлигини учинчи томон воситасида ўтказиладиган ҳар қандай текширувдир. Шунинг учун сертификатлаштиришни текширув деб ҳисоблаб, босим остидаги идишлар, портлаш ҳавфидан ҳимояланган қурилмалар, кемалар, сузиш воситалари, авиация воситалари, атом реакторлари ва тоғ техникасини ишлатишда ҳавфсизликни таъминлаш учун техникавий назорат ўрнатувчи идоралар томонидан амалга ошириладиган шартли текширувни тушуниш керак. Сертификатлаштириш билан боғлиқ бўлган фаолиятда фаол қатнашувчи субъект бу эксперт - аудитордир. У одатда сифат тизимларини, ишлаб чиқариш жараёнлари ва маҳсулотларни сертификатлаштириш, шунингдек, синов лабораторияларини аккредитлашда қатнашиши мумкин.

Эксперт - аудитор деб, сертификатлаштириш соҳасида муассаса ва корхоналар фаолиятини баҳолаш ва назорат қилиш хуқуқига эга бўлган аттестатланган шахсга айтилади. Эксперт-аудитор сифатида «Щздавстандарт» томонидан белгиланган тартибда аттестатланган тажриба-ишлаб чиқариш корхоналари, илмий, ўқув ва лойиҳалаш муассасалари ҳамда белгиланган ме o ёрий хужжатлар ҳамда тажриба-синов воситалари билан ишлашда етарли чуқур билим ва тажрибага эга бўлган хусусий шахс ҳам бўлиши мумкин. Эксперт-аудитор қуйидаги вазифаларни бажаради: - маҳсулотлар, жараёнлар, хизматлар, сифат тизимлари ва ишлаб чиқаришни сертификатлаштириш; - сертификатлаштирилган маҳсулот, жараён ва хизматларнинг тавсифларини ҳамда сертификатлаштирилган сифат тизимлари ва ишлаб чиқаришнинг барқарорлигини назорат қилиш; - сертификатлаштириш бўйича аккредитлаш идоралари, синов лабораториялари фаолиятини назорат қилиш; - сертификатлаштириш бўйича тавсиялар бериш. Эксперт-аудиторлар уларга юклатилган мас o ул вазифалари бўйича муайян ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадирлар. Ҳозирги даврда 9000 сериядаги ISО халқаро стандартларга кенг амал қилинмоқда. Бу сериядаги стандартлар сифат тизимларини жаҳон миқёсида жорий этишга мўлжалланган сифат назорати ва таoминоти бўйича асосий стандартлар – халқаро моделлар бўлиб ҳисобланади ҳамда қуйидаги йўналишлардаги фаолиятни мувофиқлаштиришга ҳизмат қилади: ISО 9000 - "Сифатни умумий бошқариш ва сифатни таoминлаш бўйича стандартлар. Танлаш ва қўллаш бўйича рахбарий кўрсатмалар"; ISО 9001 - "Сифат тизимлари. Лойиҳалаш, ишлаб чиқариш, йиғиш ва фойдаланишда сифатни таoминлайдиган модел";

ISО 9002 - "Сифат тизимлари. Ишлаб чиқариш ва йиғишда сифатни таoминлайдиган модел"; ISО 9003 - "Сифат тизимлари. Комплекс назорат ва синовларда сифатни таoминлайдиган модел"; ISО 9004 - "Сифатни умумий бошқариш тизимларининг элементлари. Рахбарий кўрсатмалар"; ISО 10011 - "Сифат тизимларини текшириш бўйича раҳбарий кўрсатмалар"; ISО 10012 - "Щлчаш воситаларининг сифатини таoминлайдиган талаблар". Маҳсулот хақидаги ма o лумотларни стандартлаштириш ва кодлаш Штрих-кодларни маҳсулотларга нисбатан тадбиқ этиш ғояси илк бора ўтган асрнинг 30-йилларида АҚШ нинг Гарвард бизнес мактабида яратилган бўлиб, ундан амалда фойдаланиш бир неча ўн йиллардан сўнггина, яoни, 60- йиллардан бошланган. Штрих-кодлар дастлаб темир йўллар тизимида ишлатилган бўлиб, шу усул орқали темир йўл вагонларини идентификацияланган. Микрожараёнор техникасининг гуркираб ривожланиши 70-йиллардан бошлаб штрих-кодлардан кенг равишда фойдаланиш имконини яратди. 1973 йил АҚШ да Маҳсулотнинг универсал p коди ( I Р C ) қабул қилиниб, 1977 йилдан бошлаб эса Европа Кодлаш Тизими ЕА N ( Eur ор ean Article Numbering ) таъсис этилди ва ҳозир ундан нафақат Европада, балки бошқа минтақаларда ҳам кенг равишда фойдаланилмоқда. Штрих-код кетма-кет алмашиниб келувчи қора (штрих) ва оқ (пробел) рангли, турли қалинликдаги чизиқлардан иборат бўлиб, бу чизиқларнинг ўлчамлари стандартлаштирилган. Штрих-кодлар махсус оптик қурилмалар - сканерлар ёрдамида ўқишга мўлжалланган. Улар воситасида штрихлар микрожараёнорлар орқали рақамларга декодерланиб, маҳсулот хақидаги маoлумотлар комп p ютерда тўпланади. Кўпгина иқтисодий ривожланган давлатларда қадоқланган маҳсулотда штрих-коднинг бўлиши мажбурий саналади. Акс холда савдо ташкилотлари маҳсулотни қабул қилишда воз кечишлари мумкин. Бу қоидага халқаро савдо мунсоабатларида ҳам риоя этилади. Ушбу тизимнинг иқтисодий

самарадорлиги маҳсулотнинг 85 фоизидан кўпи кодлаштирилганда яққол намоён бўлади. Бундан ташқари кодлаштириш маҳсулотга нисбатан бўлган талаб ва эхтиёжларни аниқлаш, жамлаш, ҳисобга олиш, маҳсулотни келиш- кетишини ҳисоб қилиб бориш, бухгалтерия ҳисобларида ва хужжатларни расмийлаштиришда, ҳамда маҳсулотларни сақлаш ва савдода сифатни назорат этишда алоҳида ўрин тутади. Асосан EAN кодларининг икки тизимидан кўпроқ фойдаланилади: 13 разрядли ва 8 разрядли рақамли кодлар. Бунда энг ингичка штрих бирлик сифатида олинади. Ҳар бир рақам (ёки разряд) икки штрих ва икки пробелдан иборат бўлади (расмларга қаранг). 13 разрядли коднинг таркибида қуйидаги кодлар кўрсатилади:  давлат коди ("давлат байроғи");  корхона (фирма) - тайёрловчи коди;  маҳсулотнинг коди;  назорат сони. EAN ассоциацияси турли давлатлар учун кодлар ишлаб чиққан бўлиб, ушбу кодлардан фойдаланиш учун марказлашган тарзда лицензиялар тавсия этади. Масалан, Франция учун давлат коди сифатида 30-37, Италия учун 80- 87 оралиқлари тавсия этилган. Ба o зи давлатларнинг кодлари уч хонали сондан иборат. Масалан, Греция -520, Россия - 460, Бразилия - 789. Қуйида келтирилган ______ жадвалда ба o зи бир давлатларнинг лицензия асосида олинган кодлари келтирилган. Тайёрловчи корхонанинг коди ҳар бир давлатда тегишли маҳкамалар томонидан тузилади. Одатда, бу код бешта рақамдан иборат бўлиб, давлат кодидан кейин келади.

Давлат коди Назорат сони Тайёрловчи коди Махсулот коди 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 0 Марказий штрихлар Четки штрихлар 12.1-расм. 13 – разрядли ЕА N коди Давлат коди Тайёрловчи коди Назорат сони 5 0 1 2 3 4 5 2 12.2-расм. 8 – разрядли ЕА N коди Маҳсулот коди тайёрловчи томонидан тузилади ва у ҳам бешта рақамдан иборат бўлади. Бу коднинг талқини стандартга даҳлдор бўлмай, у маҳсулотга тааллуқли бўлган муайян хусусиятларни (белгиларни) ёки фақат тайёрловчининг ўзигагина маoлум бўлган ва шу маҳсулотнинг қайд этилиш тартиб рақамига хос бўлган ма o лумотларни ифодалаши ҳам мумкин.

EAN тизими бўйича маҳсулотларни штрихли кодлаштириш учун айрим давлатларнинг кодлари Давлат коди Давлат номи Давлат коди Давлат номи Давлат коди Давлат номи 93 90-91 779 54 380 789 50 599 759 400-440 489 520 57 729 Австралия Австрия Аргентина Бел p гия ва Люксембур г Болгария Бразилия Буюк Британия Венгрия Венесуэла Германия Гонконг Греция Дания Исроил 539 569 84 80-83 529 690 850 750 87 94 70 590 560 460-469 888 Ирландия Исландия Испания Италия Кипр Хитой Куба Мексика Нидерланд ия Янги- Зеландия Норвегия Полpша Португалия Россия Сингапур 383 00-09 869 64 30-37 859 780 73 76 860 880 45-49 478 Словения АҚШ ва Канада Туркия Финляндия Франция Чехия Чили Швеция Швейцария Югославия Жанубий Кореа Япония Щзбекисто н Назорат сони EAN алгоритми бўйича кодни сканер воситасида тўғри ўқилганлигини текшириш учун хизмат қилади. EAN -8 коди қадоқланган кичик ўлчамли маҳсулотлар учун мўлжалланган. EAN -8 кодлари қуйидаги таркибдан иборат:  давлат коди ("давлат байроғи");  корхона (фирма) - тайёрловчи коди;  назорат сони. Ба o зан, тайёрловчи корхона кодининг ўрнига маҳсулотнинг қайд этиш тартиб рақами келтирилиши ҳам мумкин.

Рақамлар қатори сканер учун эмас, балки харидорлар учун мўлжалланган. Талабгор (харидор) учун маoлумот фақат маҳсулот тайёрланган давлатни билдириш билан чегараланади, чунки давлат коди махсус нашрларда ва маoлумотномаларда келтирилади ёки махсус маoлумотлар банкида сақланиши мумкин. Тўлиқ штрихли код ташқи савдо ташкилотлари ёки савдо суб o ектлари учун муҳим бўлиб, маҳсулотнинг аниқ келиб чиқиш реквизитларини билиш учун ва керак бўлса маҳсулотнинг сифати контракт (шартнома) талабларига мос келмайдиган бўлса, бунинг учун жавобгар идорага аниқ манзил бўйича раддия ёки норозилик билдириш имкониятини яратади. Щзбекистон Республикасида маҳсулот сифатини сертификатлаштиришда штрих-кодлар тизими тобора кенг жорий этилмоқда. 1999 йилда «Щздавстандарт» қошидаги метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш соҳасидаги мутахассисларни тайёрлаш ва малака ошириш институтида штрих-кодлар масалалари билан шуғулланувчи марказ ташкил этилган. Ушбу марказнинг та o сис этишдан мақсад - маҳсулотларни автоматлаштирилган тарзда идентификациялаш борасидаги муаммоларни ҳал этиш ва бу фаолиятни кенг равишда тарғиб этишдир Албатта, бунда халқаро меoёрий ҳужжатларни ҳисобга олган холда кодлашнинг стандартлаштирилиши алоҳида аҳамиятга эгадир. Щзбекистон Республикасида штрихли кодлашнинг жорий этилиши, энг аввало, 1996 йилнинг 26 апрелида қабул қилинган "Истеoмолчиларнинг хуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида" қонуннинг 4 моддасида кўзда тутилган, истеoмолчининг харид қилинаётган маҳсулот хақида зарур ва ишончли маoлумот олиш хуқуқини та o минлаш бўйича давлат кафолатини амалга оширишда мустаҳкам замин яратади. Штрихли кодлаш ишлаб чиқариш корхоналари учун қуйидаги афзалликларни вужудга келтиради:  автоматлаштирилган бошқарув тизимларининг жорий этилишини осонлаштиради;

 ишлаб чиқариш, маҳсулотни сақлаш, сотиш ва айрибошлаш каби фаолиятларда ҳисоб-китоб ишларининг самарадорлигини оширади;  ресурсларни чуқур таҳлил қилиш учун имконият яратади;  хужжатлар айланишини тезлаштиради;  мунтазам равишда маҳсулотни реализация қилиш ва ҳаракати хақидаги ишончли маoлумотларни йиғишни йўлга қўйиш мумкин;  бошқарув ва назорат маҳкамаларининг сўровлари бўйича маҳсулот хусусидаги маoлумотларни тезкор равишда тақдим этиш мумкин. Бироқ харидор фақат сотиб олаётган маҳсулотини ишлаб чиқарган давлат тўғрисидаги маoлумотнигина эмас, балки тегишли барча маoлумотларни ҳам билишни истайди. Бу муаммо ҳам вақти келиб стандартлаштириш воситасида ҳал этилиши мумкин. Бироқ бунинг учун сертификатлаштириш воситасида таомилга кирадиган, мажбурий стандарт талаблар рўйхатини кенгайтириш лозим бўлади.

А дабиётлар: 1. А.Г.Сергеев, В.В.Крохин. Метрология. Учебное пособие. М.: Логос, 2001. - 408 с.: ил. 2. В.П.Коротков. Основ метрологии и теории точности измерителнх устройств. М.: Изд. Стандартов, 1978. - 352 с. 3. Б.Э.Мухамедов. Метрология, технологик параметрларни ўлчаш усуллари ва асбоблари. Т.: Уқитувчи. 1991. – 320 б. 4. Р.Ж. Тожиев, А. Йўлдошев, Ш.Д. Султонов. Аҳмад ал-Фарғоний ҳаёти ва ижоди. Т.: Фан. 1998. 5. А.Абдураҳмонов. Улуғбек академияси. Т.: Қомуслар Бош таҳририяти, 1993. 6. А.Иброҳимов, Х.Султонов, Н.Жўраев. Ватан туйғуси. Т.: Узбекистон, 1996. –396 б. 7. Абу Наср Фараби. Философские трактат. Алма – Ата, 1970. - 110 с.

Похожие

Пухталикни баҳолаш маҳсулот сифат назорати сифат даражасини оптималлаштириш

Қурилишда синашлар

Курилишда метрология стандартлаш ва сифат назорати кузатиш фанини максад ва масалалалари

Сифат маҳсулот сифат кўрсаткичлари маҳсулот сифатининг мажмуий кўрсаткичлари

Эксперт аудиторлар. Сифат тўгараклари