Маҳсулотларни сертификатлаш - Метрология - Рефераты

Маҳсулотларни сертификатлаш

Загружено в:

14.05.2023

Скачано:

0

Размер:

214.5 KB

Маҳсулотларни сертификатлаш Режа: 1. Сертификатлаштириш ҳақида маълумот 2. Ўзбекистон республикасининг сертификатлаштириш идоралари 3. Мувофиқлик сертификати ва мувофиқлик белгиси 4. Сертификасиялаштиришни ўтказиш тартиби ва қоидалари 5. Сертификасиялаштирилган маҳсулотни инспекция назорати

Сертификатлаштириш ҳақида маълумот Ҳозирги пайтда Ўзбекистон Республикаси бозор иқтисодиёти шароитига ўтиш даврида саноат корхоналарида ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифатини яхшилаш муҳим объектив қонуниятга айланди, чунки «сифат» маҳсулотларнинг жаҳон бозорида рақобатбардошлигини таъминлайдиган асосий омиллардан биридир, албатта бундан маҳсулотнинг кўпга чидамлилиги, кафолатли муддатда хизмат қилиб бериш бундан мустаснодир. Демак, сифатли маҳсулот ишлаб чиқариш уни жаҳон бозорида рақобатбардошлигини таъминлаш учун барча саноат корхоналаридаги эски асбобускуналар ўрнига замонавий бўлган хорижий давлатларнинг асбоб- ускуналари билан жиҳозлаш, ишлаб чиқаришда, идишларга жойлаштириш, сақлаш ва ташишда, ҳамда улардан самарали фойдаланганда қўйилган талабларга риоя қилиш, маҳсулот сифатини барқарорлигини таъминлаш лозимдир. Бу талаблар турли даражадаги меъёрий ҳужжатлар билан расмийлаштирилгандир. Давлатлар орасида иқтисодий, техникавий, маданий алоқаларнинг ривожланиши халқаро ташкилотлар томонидан ишлаб чиқарилаётган стандартлар жаҳон бозорида рақобатбарбош маҳсулотлар етказиб бериш билан уйғунлашади. Давлатлараро савдо-сотиқ муносабатларининг самарали бўлишида маҳсулот сертификасияси катта аҳамиятга эга. Бир турдаги маҳсулот ишлаб чиқаришда қандай мамлакат бўлишидан қатъий назар шу маҳсулот сифатига кафолат берувчи сертификасиядан фойдаланади. Маҳсулотни сертификасиялаштириш товар ишлаб чиқарувчилар орасида рақобатли курашда ўзларининг савдо-сотиқдаги мавқеини мустаҳкамлашда асосий воситалардан ҳисобланади. Мувофиқликни сертификасиялаштириш- бу белгиланган маҳсулот, жараён ёки хизматнинг маълум стандартга ёки бошқа меъёрий ҳужжатга мос келишини етарли даражада исботлайдиган учинчи томон фаолиятидир. Маҳсулот ишлаб чиқаришда сертификасияни қўллаш орқали унинг сотув бозорида рақобатбардошлиги таъминланса,

истеъмолчи олган маҳсулотнинг сифат кўрсаткичларининг барқарорлиги ва уларнинг меъёрий ҳужжатларга мос келиши тўғрисида кафолатланади. Амалда ўз-ўзини сертификасиялаштириш фаолияти ҳам айрим ҳолларда қўлланилади. Мувофиқликни сертификасиялаш-тиришнинг асосий мақсади истеъмолчи истакларини, маҳсулотни ишлаб чиқаришдаги хавфсизлик, инсон саломатлиги, атрофмуҳит муҳофазаси масалалари бўйича ҳимоя қилиш, маҳсулотнинг рақобатчилигини таъминлашда учрайдиган турли техникавий тўсиқларни бартараф қилишдан иборат. Стандартлаштириш ва сертификасиялаштириш бўйича ҳуқуқий савдо ва қонуний боғланишлар қуйидаги халқаро ташкилотлар орқали амалга оширилади: - -БМТ қошидаги Европа иқтисодий комиссияси (ЕЕК); - стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилот (ИСО); - сертификасиялаштириш бўйича ИСО қўмитаси (ИСО/СЕРТИКО); - мувофиқликни баҳолаш ИСО қўмитаси (ИСО/КАСКО);- савдо ва таърифлар бўйича бош ассамблея (ГАТТ); - ўлчов ва бирликлар халқаро ташкилоти (МОМВ); - қонуний метрология бўйича халқаро ташкилот (МОЗМ); - сифат бўйича Европа ташкилоти (ЕОК); Ўзбекистон Республикасида мувофиқликни сертификасиялаштиришда маҳсулот, жараён ёки хизмат: -МДҲ давлатлари стандартлари; -Ўзбекистон Республикаси миллий стандартлари; -Ўзбекистон Республикасида қабул қилинган халқаро стандартлар-нинг талаблари билан таққосланади. Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 28 декабрдаги «Маҳсулот ва хизмат сертификасияси тўғрисидаги» қонунида хизмат объектлари сертификасиясининг иқтисодий, ташкилий, ҳуқуқий томонларини расмийлаштиришдаги қонун бўлиб, сертификасия қатнашчиларининг

ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва уларнинг нимага жавоб беришлигини англатади. Бу қонун тўртта бўлим ва 23 та моддан ташкил топган. И-бўлим. Умумий тушунчалар. 1-модда. Асосий тушунчалар. 2-модда. Сертификасиялаштиришнинг мақсади ва вазифалари. 3-модда. Сертификасиялаштиришни қонунлаштириш. 4-модда. Халқаро шартнома ва келишувлар. 5-модда. Ўзбекистон Республикаси сертификасиялаштириш ташкилот- лари. 6-модда. Сертификасия объектлари ва субъектлари. ИИ-бўлим. Умумий талаблар. 7-модда. Сертификасия белгиси. 8-модда. Сертификасиялаштириш қонуни ва рухсатномаси. 9-модда. Сертификасиялаштириш маълумоти. 1ИИ-бўлим. Мажбурий талаблар. 10-модда. Сертификасияни жорий қилиш. 11-модда. Мажбурий сертификасия ўтказишнинг шартлари. 12-модда. Мажбурий сертификасия ўтказиладиган маҳсулотга қўйила- диган талаблар. 13-модда. Маҳсулотни мажбурий сертификасиялаштиришда тадбиркор- нинг мажбуриятлари. 14-модда. Хориждан келтириладиган ва чиқариладиган маҳсулот сертификасияси. 15-модда. Маҳсулотнинг мажбурий сертификасиялаштириш бўйича ишларини давлат таъминоти. 16-модда. Мажбурий сертификасиялаштириш қоидаларининг бажари- лишини давлат томонидан назорат қилиш ва текшириш. 17-модда. Ихтиёрий сертификасиялаштириш. 18-модда. Ихтиёрий сертификасияни амалга оширувчи субъектлар.

19-модда. Ихтиёрий сертификасия тизимлари. ИВ-бўлим. Келишмовчиликларни ҳал этиш. 20-модда. Сертификасиялаштириш қонунларининг бузилишидаги жавоб- гарлик. 21-модда. Норозилик варақаларини кўриб чиқиш. 22-модда. Сертификасиялаштириш ташкилотлари ва синов лабора- ториялари марказларининг жавобгарлиги. 23-модда. Мажбурий сертификасия қоидаларини бузганлиги тўғрисида корхоналар ва тадбиркорларнинг жавобгарлиги. Ижтимоий йўналтирилган бозор муносабатларининг ҳуқуқий асосларини яратиш ҳуқуқий давлат қарор топишининг характерли хусусияти ва мажбурий шартидир. Ўзбекистонда бозор иқтисодиётини амал қилиши учун ҳуқуқий негиз яратувчи қонунлар қабул қилинган. Бу қонунларда республиканинг ижтимоий-иқтисодий ва миллий хусусиятлари ҳисобга олинган. Вазирлар Маҳкамаси қошидаги Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги Ўзбекистон Республикасида сертификасиялаштириш бўйича Миллий идора ҳисобланади. Ўзбекистон Давлат стандартлаштириш, метрология ва сертификасиялаштириш маркази қуйидаги ишларни амалга оширади: - сертификасиялаштириш доирасида давлат сиёсатини олиб бориш, сертификасиялаштиришни ўтказиш бўйича умумий қонун-қоидаларини белгилайди, ҳамда улар ҳақидаги махсус маълумотларни чоп этиб боради; - сертификасиялаштириш тизимини такомиллаштириш бўйича дастур лойиҳалариниишлаб чиқади ва уни кўриб чиқиш учун Давлатга тавсия этади; - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси билан келишилган ҳолдахалқаро сертификасиялаштириш тизими билан боғланади, ундан ташқари сертификасиялаштириш натижаларини ўзаро тан олишлиги ҳақида келишиб олинади, ҳамда сертификасиялаштириш масалалари бўйича бошқа давлатлар билан ўзаро ҳамкорликни йўлга қўяди;

- мажбурий сертификасияланиши керак бўладиган маҳсулотлар турини аниқлайди; - бир турдаги маҳсулотни сертификасиялаштириш бўйича идораларни аккредитлаштириш; - сертификасиялаштириш бўйича аккредитланган идоралар, сифатни бошқариштизими, сертификасияланган маҳсулот, сифат бўйича синов лабораториялари, эксперт аудиторларни Давлат реестридан ўтказади; - бир турдаги маҳсулот ва синов лабораторияларини сертификасиялаштиришбўйича аккредитланган идораларни сертификасиялаштириш қонун-қоидаларига риоя қилишда Давлат назоратини ўтказади. Сертификасиялаштириш доирасида Ўзбекистон стандартлаш-тириш агентлигининг молиявий манбаи бўлиб, давлат бюджети, ҳамда хизмат ҳақи ҳисобланади. Маҳсулот бирлигини сертификасиялаштириш бўйича аккредитланган идоралар: - бирлик маҳсулот сертификатининг тизимини яратади ва унинг функционаллигинитаъминлайди; - сертификасиялаштириш ишларини ташкил қилади ва ўтказади; - расмийлаштиради, миллий ёки халқаро мувофиқлик сертификатини беради; сертификасиялаштирилган маҳсулотларни назорат қилиб боради. Сертификасиялаштириш объектига маҳсулот, хизмат, ҳамда сифат тизими киради. Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги, сертификасиялаш-тириш бўйича идоралар Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан тан олинган ёки аккредитланган, сертификасиялаштириш доирасида назорат идоралари, синов лабораториялари, сифат бўйича экспертлар-аудиторлар, ундан ташқари корхона ва ташкилотлар, сертификасиялаштирилган маҳсулотлар, жисмоний шахслар сертификасиялаштириш субъекти дейилади.

Сертификасиялаштириш субъектлари-миллий сертификатлаштириш тизими рамкасида юридик шахсларнинг сертификасиялаштириш тизимини яратиш. Юридик шахслар сертификасиялаштириш тизими Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигининг белгиланган тартибда мажбурий Давлат қайдномасидан ўтган бўлади. Сертификасиялаштиришда қуйидаги асосий тушунчалар мавжуд: - миллий сертификасиялаштириш тизими-давлат миқёсида таъсир этувчи тизимбўлиб ҳисобланади; - маҳсулот сертификати-белгиланган шартларга маҳсулотнинг боғлиқ- лигинитасдиқлаш бўйича фаолияти; - боғлиқлик сертификати – белгиланган шартларга сертификасиялашган маҳсулотнинг боғлиқлигини тасдиқлаш учун сертификасиялаштириш тизими қоидалари бўйича берилган ҳужжат; - мувофиқлик белгиси- белгиланган тартибда белгининг қайд этилиши бўлиб, маҳсулот ёки ҳужжат хизматга маркировка қилинади, яъни ушбу маҳсулот ёки хизмат тури аниқ стандарт ёки бошқа меъёрий ҳужжатларга боғлиқ бўлади; - битталик маҳсулотни сертификасиялаштириш тизими- сертификасиялаштириш тизимибўлиб, белгиланган маҳсулот, иш ёки хизматга тегишли бўлиб, шу йўсиндаги аниқ стандарт ва қоидаларда қўлланилади; - синов лабораториясини аккредитлаштириш – синов лабораториясининг маълумсиновлар ёки синовларнинг маълум турларини амалга оширишни расмий жиҳатдан тан олиш; - сифат бўйича эксперт-аудиторлар – сертификасиялаштириш соҳасида муассасава корхоналар фаолиятини баҳолаш ва назорат қилиш ҳуқуқига эга бўлган аттестасиядан ўтган шахс. Эксперт-аудиторлар фақат назорат қилибгина қолмай, балки маслаҳатлар ҳам беради; - сертификасиялаштириш доирасида назорат идораси – сертификатланган маҳсулотнибаҳолаш ва сифатни бошқариш тизими

сертификасияси бўйича идора топшириғига биноан белгиланган тартибда аккредитланган бўлади; - назорат инспекцияси – сертификасиялашган маҳсулотни қайтадан баҳолаш, сифатни бошқариш тизими ёки ишлаб чиқариш, сертификасиялаштириш бўйича идоранинг фаолияти, белгиланган шартларга боғлиқлигини тасдиқлаш мақсадидаги сертификасиялаштириш ва аккредитлаштиришда белгиланган синов лабораторияси. Сертификасиялаштиришнинг асосий мақсади ва вазифалари қуйидагилардан иборат: - маҳсулотни тарқатиш, инсонларнинг ҳаётига хавф солувчи фавқулоддабўладиган ҳодисаларни олдини олиш чора тадбирларини, юридик ва жисмоний шахс буюмлари, атроф-муҳит таъсирларини назорат қилиб бориш; - маҳсулот сифатини яхшилаш ва унинг жаҳон бозорларида рақобатбардошлигиниошириш; - халқаро иқтисодий, илмий-техник ва халқаро савдода тадбиркорларни қўшмакорхоналарда иштирок этиши учун шароит яратиб бериш; - маҳсулот ишлаб чиқарувчиларнинг виждонсизлигини истеъмолчи- ларданҳимоялаш; - ишлаб чиқарувчиларнинг маҳсулот сифат кўрсаткичларини тасдиқлашданиборат. Сертификасиялаштириш доирасига бўлган муносабат ҳозирги қонунлар ва Ўзбекистон Республикаси қонунлаштирилган актлари ёрдамида тартибга келтириб турилади. Четдан олиб келинадиган ва четга олиб чиқиб кетиладиган маҳсулотларни мажбурий сертификасиялаштириш Мажбурий сертификасия-лаштирилиши лозим бўлган маҳсулотларни Ўзбекистон Республикасига етказиб бериш учун тузиладиган контрактлар (шартномалар) шартида маҳсулотларнинг белгиланган талабларга мувофиқлигини тасдиқловчи, Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги

томонидан берилган ёки эътироф этилган мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгилари бўлиши назарда тутилиши керак. Миллий мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгилари ёки бошқа давлатларнинг Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан эътироф этилган мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгилари аризачи (маҳсулот етказиб берувчи) томонидан божхона назорати идораларига юкка тааллуқли божхона декларасияси билан биргаликда тақдим этилади ва улар маҳсулотни республика худудига олиб киришга рухсатнома олиш учун зарур хужжатлар ҳисобланади. Четдан олиб келинаётган маҳсулотнинг хавфсиз эканлигини тасдиқловчи хужжати бўлмаган тақдирда божхона назорати идоралари бу хусусда «Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги»ни хабардор этадилар, ҳамда маҳсулотни сертификасиялаштиришдан ўтказиш ёки чет эл сертификатини эътироф этиш тўғрисидаги масала сертификасиялаштириш миллий тизими қоидаларига мувофиқ ҳал этилгунга қадар бу маҳсулотни четдан олиб киришни таъқиқлаб қўядилар. Сертификасиялаштирилиши шарт бўлган маҳсулотларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан олиб чиқиш тартибини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси белгилайди. Мажбурий сертификасиялаштириш ишларининг давлат томонидан молиявий таъминоти Қуйидаги ишлар: - сертификасиялаштиришни ривожлантиришнинг истиқболларини, ҳамда уни ўтказишқоидалари ва тавсияларини ишлаб чиқиш; - сертификасиялаштириш соҳасида расмий ахборотлар билан таъминлаш; - халқаро (минтақавий) сертификасиялаштириш ташкилотлари ишида қатнашиш, ҳамда чет эл миллий сертификасиялаштириш идоралари билан биргаликда ишлар ўтказиш; - сертификасиялаштириш юзасидан халқаро (минтақавий) қоидалар ва тавсияларишлаб чиқиш, ҳамда уларни ишлаб чиқишда қатнашиш;

- сертификасиялаштириш юзасидан умумдавлат аҳамиятига молик илмийтадқиқот ишлари ва бошқа ишлар олиб бориш; - сертификасиялаштириш қоидаларига риоя этилиши устидан ҳамда сертификатланган маҳсулот устидан давлат текшируви назорати олиб бориш ишлари давлат томонидан молиявий таъминланади. Мажбурий сертификасиялаштириш қоидаларига риоя этилишини давлат томонидан текшириш ва назорат қилиш Тайёрловчиларнинг (тадбиркорларнинг, сотувчиларнинг, ижрочи- ларнинг), синов лабораторияларининг (марказларининг), сертифи- касиялаштириш идораларининг мажбурий сертификасиялаштириш қоидаларига риоя этишлари устидан ҳамда сертификатланган маҳсулот устидан давлат текшируви ва назоратини «Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги» нинг давлат инспекторлари Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган тартибда ва шартларда амалга оширадилар. Ихтиёрий сертификасиялаштириш. Ҳар қандай маҳсулот меъёрий хужжатларнинг талабларига мувофиқ эканлигини тасдиқлаш учун у юридик ва жисмоний шахснинг ташаббуси билан ихтиёрий сертификасиялаштиришдан ўтказилиши мумкин. Ихтиёрий сертификасиялаштиришни амалга оширувчи субъектлар. Ихтиёрий сертификасиялаштиришни Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги белгилаб қўйган тартибда аккредитасия қилинган юридик ва жисмоний шахслар амалга оширишга ҳақлидир. Ихтиёрий сертификасиялаштириш тизимлари. Сертифика- сиялаштириш қоидалари ва тартибини белгиловчи ихтиёрий сертификасиялаштириш тизимларини аккредитасия қилинган идоралар Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги билан келишган ҳолда белгилайдилар. Сертификасиялаштириш бўйича иш фаолиятига умумий талаблар . Сертификасиялаштириш бўйича идора томонидан белгиланган шартларга маҳсулотнинг мос келишлигини тасдиқланган вақтида мувофиқлик

сертификати берилади, унинг асосида таъминловчи боғлиқлик белгисини қўллаш ҳуқуқига эга. Мувофиқлик сертификати намуналари, аккредитлаштириш ҳақидаги гувоҳнома, миллий боғлиқлик белгисининг ўлчами ва шакли сертификасиялаштириш тизимида ишлатилади, Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан тасдиқланади. Мувофиқлик сертификати, боғлиқлик белгиси, сертификасиялаштириш ва синов лабораторияси бўйича идорани аккредитлаштириш ҳақидаги гувоҳнома Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан тасдиқланган бўлиб, Давлат реестрига белгиланган тартибда қайд қилиниши мажбурий. Агар мувофиқлик сертификати, боғлиқлик белгиси, сертификасиялаштириш ва синов лабораторияси бўйича идорани аккредитлаштириш ҳақидаги гувоҳнома Давлат реестрида белгиланган тартибда қайд этилмаган бўлса, ноқонуний ҳисобланади. Гувоҳнома эгаси мувофиқлик сертификатини, боғлиқлик белгиси ва сертификасиялаштириш ва синов лабораторияси бўйича идорани аккредитлаштириш ҳақидаги гувоҳномани бошқа юридик ёки жисмоний шахсларга ишлатиш учун бериб юбориш қатиъян ман этилади. Лицензия шартномаларини тузиш тартибини Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги белгилаб туради. Ўзбекистон республикасининг сертификатлаштириш идоралари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги Ўзбекистон Республикасининг миллий сертификатлаштириш идорасидир. Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги мазкур Қонунга мувофиқ:

-сертификасиялаштириш соҳасида давлат сиёсатини амалга оширади, сертификасиялаштириш ўтказиш юзасидан умумий қоидаларни белгилайди, улар тўғрисида расмий ахборотларни эълон қилиб боради; -сертификасиялаштириш тизимини такомиллаштириш дастурларининг лойиҳаларини ишлаб чиқади, ҳамда уларни ҳукумат муҳокамасига тақдим этади; -Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси билан келишган ҳолда сертификасиялаштиришнинг халқаро тизимларига қўшилиш тўғрисида қарорлар қабул қилади, шунингдек сертификасиялаштириш натижаларини ўзаро эътироф этиш тўғрисида битимлар тузади, сертификасиялаштириш масалалари бўйича бошқа давлатлар билан ўзаро муносабатларда ва халқаро ташкилотларда Ўзбекистон Республикаси номидан иш кўради; -мажбурий равишда сертификатланадиган маҳсулотларнинг рўйхатини белгилайди; -бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштириш идораларини ва синов лабораторияларини (марказларини) аккредитасия қилади; -сертификатланган маҳсулотларнинг, аккредитасия қилинган сертификасиялаштириш идоралари ва синов лабораторияларининг (марказларининг), экспертларнинг Давлат реестрини юритади; -бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштиришга аккредитасия қилинган идоралар ва синов лабораториялари (марказлари) сертификасиялаштириш қоидаларига риоя этиш устидан ва сертификатланган маҳсулотлар устидан давлат текшируви ва назоратини амалга оширади; -қонун ҳужжатларининг меъёрларини бузилганлиги учун мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгиларини бекор қилади ҳамда амал қилишини тўхтатиб қўяди, сертификасиялаштириш идораларининг аккредитасия қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларини бекор қилади, синов лабораторияларининг (марказларининг) фаолиятини тугатади.

Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигининг сертификасиялаштириш соҳасидаги фаолиятини молиявий таъминлаш манбаи — давлат бюджети маблағи, шунингдек Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги кўрсатаётган хизмат учун олинадиган хақдан иборат. Бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштиришга аккредитасия қилинган идоралар: -бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштириш тизимларини тузадилар ва уларнинг амал қилишини таъминлайдилар; -сертификасиялаштиришни ташкил этадилар ва ўтказадилар; -миллий мувофиқлик сертификатларини расмийлаштирадилар, берадилар ёки чет эл мувофиқлик сертификатларини эътироф этадилар; -сертификатланган маҳсулотлар устидан назоратни амалга оширадилар. Синов лабораторияларини (марказларини) ва сертификасия-лаштириш идораларини аккредитасия қилиш билан боғлиқ сарф - ҳаражатларни аризачи қоплайди. Тегишли сертификасиялаштириш тизими белгилаган тартибда аккредитасия қилинган синов лабораториялари (марказлари) муайян маҳсулотларнинг синовини ёки муайян синов турини амалга оширадилар ҳамда сертификасиялаштириш мақсадлари учун баённомалар берадилар. Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги ўз вазифаларининг бир қисмини бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштириш идораларига ва синов лабораторияларига (марказларига) ўтказишга ҳақлидир. ЎзДСТ 5.2-93 стандарти жорий этилган бўлиб, бу стандарт c ертификасиялаштириш идорасига Ўзбекистон Республикаси-нинг Миллий тизимининг ваколатли идораси сифатида тан олиниши учун зарур бўлган талабларни белгилайди. Бу стандарт Халқаро ИСО/МЕК нинг 40, 28, ИСО.27, ИСО МЕК 2 кўрсатмасига биноан ИСО 8402 стандартига мувофиқ келади. Сертификасиялаш ташкилотига қуйиладиган талаблар қуйидаги мезонларга мувофиқ: 1. Сертификасиялаш ташкилотининг мустақиллиги.

2. Сертификасиялаш масалаларининг аниқ бажарилишини таъминловчи ташкилийтизимнинг мавжудлиги. 3. Сертификасиялашни ўтказишга мувофиқ келувчи сифат тизими, маҳсулот васинаш усуллари учун меъёрий ва техникавий ҳужжатлар фондларининг мавжудлиги. 4. Сертификасия ўтказиш ҳуқуқига эга бўлган аккредитланган синовлабораторияларининг мавжудлиги. 5. Махсус тайёргарлик ва аттестасиядан ўтган малакали ходимларнингмавжудлиги. 6. Сертификасиялаш Миллий идораси Ўзбекистон Давлат стандартларининг талабигабиноан сертификасиялаш соҳасидаги зарур хизматларни кўришда ўзининг имкониятларини тегишли савияда намойиш эта билиш қобилияти. Идора мустақиллигини таъминловчи зарурий шартлар: маъмурий, иқтисодий ва юридик жиҳатдан мустақил юридик шахс бўлиши керак. Қуйидагилар бўлмаслиги керак: a) сертификасиялаштирилаётган маҳсулот етказиб берувчилар ёки ишлатувчилар билан тижоратдаги манфаатдорлик; b) сертификасиялаштирилаётган маҳсулот ишлаб чиқарищда ёки лойиҳалашда хўжалик фаолияти; Сертификасиялаш идорасининг сифат тизимига бўлган талаблар: а) сертификасиялаш идораси ҳақида низом; б) сифат бўйича кўрсатма; в) ходимларни ўқитиш ва аттестасиялаш; г) маҳсулот сифати ва ишлаб чиқариш тизимининг тартиби; д) ҳар бир ҳодимлар учун йўриқнома; е) маҳсулот тизимларини сертификасиялаш учун экспорт-аудиторларнинг рўйхати; ё) мувофиқлик сертификасияларини рўйхатга олиш учун сертификасиялаш натижаларини расмийлаштириш тартиби; ж) аппелласияни кўриб чиқиш; з) сертификасиялаштириш идораси ўз фаолиятини ўзи баҳолаш тартиби;

и) сертификасиялаштириш ҳужжатларини ҳисобга олиш ва сақлаш тартиби. Ўзини ўзи баҳолашда таҳлил қилинадиган объектлар: - сертификасиялаш идорасининг амалий фаолияти қабул қилинган сифат сиёсатигамос келиши; - сертификасиялаштириш натижалари ҳақидаги ҳисоботлар тўғрисидаги маълумотлар, ҳодимлар малакаси тўғрисида ҳисоботлар; - сертификасиялаштириш идорасининг фаолиятини сертификасиялаштириш бўйича Миллий идора томонидан текширувчи назорат ҳақида хулоса. Сертификасиялаштириш идорасининг тузилиши ва вазифалари. Сертификасиялаштириш идорасининг ташкилий тузилиши тизимда ва тегишли вазифаларни бажарилишини таъминлаш керак. Сертификасия- лаштириш идораси куйидагиларни ўз ичига олади: 1. Бошқарув кенгаши. 2. Ижро этувчи бўлинмалар. 3. Экспорт-аудиторлар гуруҳи. Бошқарув кенгаши қуйидагиларни амалга оширади: - сертификасиялаштириш идорасининг фаолиятини белгиловчи сиёсатни ишлабчиқиш; - бу сиёсатни олиб бориш бўйича назорат қилиш; - сертификасиялаштириш идорасининг молиявий фаолиятини назорат қилиш; - зарурат бўлганда маҳсулотнинг сифатли ишлаб чиқариш тизимларинисертификасиялаштириш тизимида аниқ соҳа бўйича фаолият кўрсатувчи бўлинмаларнинг тизими; - сертификасиялаштириш бўйича Миллий идора билан мулоқотда бўлиш; - ижро этувчи бўлинмалар фаолиятини назорат қилиш. Сертификасиялаштиришидорасининг керакли ҳужжатлари:

- сертификасиялаш идораси, маҳсулотлар, жараёнлар ёки хизматлар, сифаттизимлари ишлаб чикариш бўйича меъёрий тўпламларга эга бўлиш керак, яъни, ҳалқаро, давлатлараро, Ўзбекистон Республика Кенгашининг давлат ва чет эл мамлакатларининг Миллий маҳсулот бўлган меъёрий талаблар синов натижалари ва экспертизаларнинг маълумотлари бўлиши керак. Идорани аккредитлаштириш . Улар қуйидаги босқичларни кўзда тутади . Ҳужжатларни тақдим этиш ва текшириш . Аккредитлаш ташкилотни аттестасия қилиш . Аттестасия натижаларини кўриб чиқиш . Қарор қабул қилиш рўйхатдан ўтказиш, аккредитлаштириш шаҳодатномасини бериш. Аккредитлаштиришга даъвогар ташкилот сертификасиялаш-тириш ташкилотига қабул учун сўровнома йўллайди. Сўровнома тузилиши тасдиқланган. Сертификасиялаштириш идораларининг аккредитлаштириш бўйича ишларини сертификасиялаш Миллий идораси ташкил қилади ва қуйидаги босқичларни кўзда тутади: - ҳужжатларни тақдим этиш ва экспертиза қилиш; - аккрсдитланаётган ташкилотни текшириш бўйича комиссияни тайинлаш; - аккредитланаётган ташкилотни аттестасиялаш; - ҳужжатларни текшириш ва аттестациялаш натижаларини кўриб чиқиш. - қарор қабул қилиш, рўйхатдан ўтказиш ва аккредитлаш шаҳодатномасинитақдим этиш. Экспертиза натижалари ижобий бўлган Миллий идора сўровчи ташкилот манзилгоҳига аттестациялаш ишларини ўтказиш шартномасининг лойиҳасини йўллайди. Шартномани имзолаш жараёнида муддатлар белгиланади. Шартнома имзолангандан кейин, белгиланган муддатлар ҳисобига олинган ҳолда Миллий идора комиссия тузади. Бу комиссия Тизим эксперт- аудиторларидан, Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги вакилларидан,

зарур бўлганда илмийтекшириш ташкилотлари, ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар жамиятлари, табиатни муҳофаза қилиш Давлат қўмитаси, Республика Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва бошқа манфаатдор ташкилотларнинг мутахассисларидан иборат бўлиши керак. Сертификасиялаштириш идорасини аттестациялаш . Экспертиза натижалари ижобий бўлган ҳолда Миллий сўровчи ташкилот манзилгоҳига аттестасия ўтказиш лойиҳасини йўллайди. Шартнома имзолангандан кейин аттестациялаш комиссияси тузилади ва белгиланган муддатларда текшириш ўтказилади. Аттестациялаш натижалари ижобий бўлса, ҳужжатларни Миллий идора расмийлаштиради, яъни: - -сертификасиялаштириш идораси хақидаги Низомни тасдиқлайди; - лицензион келишувини имзолайди; ссртификасиялаштириш Миллий тизимидаги аккредитлаш шаҳодатномасинирасмийлаштириб, рўйхатга олиб, сертификасиялаш идорасига тақдим этади. Аккредитлаш шаҳодатномасини таъсир муддати - 3 йил. Миллий идора сертификасиялаш идорасининг фаолияти устидан текширувчан назоратни белгиланган тартибда амалга оширади, керак булса, аккредитлаш шаҳодатномасининг таъсирини тўхтатиб туриш ёки бекор қилиш ва лицензион шартномани бузиш ҳақида қарор қабул қилади. Сертификасиялаштириш объектлари ва субъектлари . Маҳсулотлар ( шу жумладан дастурий ва бошқа илмий - техникавий маҳсулотлар ), хизматлар , шунингдек сифат тизимлари сертификасиялаштириш объектлари ҳисобланади . Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги ва давлат бошқарувининг бошқа идоралари , Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан аккредитасия қилинган ёки эътироф этилган сертификасиялаштириш идоралари , синов лабораториялари ( марказлари ), мулк шаклидан қатъий назар , маҳсулоти сертификасиялаштирилиши лозим бўлган корхоналар ,

муассасалар ва ташкилотлар , жисмоний шахслар сертификасиялаштириш субъектлари ҳисобланадилар . Сертификасиялаштириш субъектлари - юридик шахслар сертификасиялаштириш миллий тизими доирасида сертификасия - лаштириш тизимлари тузишлари мумкин . Юридик шахсларнинг сертификасиялаштириш тизимлари Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги белгилаган тартибда давлат руйхатидан ўтказилиши шарт . Мажбурий сертификатлаштиришни жорий этиш Мажбурий сертификатлаштиришни ўтказиш ишларини ташкил этиш Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигизиммасига ёки унинг топшириғига биноан уларни албатта аккредитасия қилган ҳолда бошқа сертификат- лаштириш идораларига юклатилади. Сертификасиялаштирилиши шарт бўлган маҳсулотларнинг рўйхатини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тасдиқлайди. Одамларнинг ҳаёти, соғлиги, юридик ва жисмоний шахсларнинг мол- мулкига ҳамда атроф-муҳитга зарар етказиши мумкин бўлган маҳсулотларни тайёрлаш, улардан фойдаланиш, уларни ташиш ёки сақлаш хавфсизлигини таъминловчи талаблар бўлмаган тақдирда давлат бошқарувининг тегишли идораси бундай талабномаларни кечиктирмай ишлаб чиқиши ва амалга киритиши шарт. Мажбурий сертификасиялаштиришни ўтказиш шартлари. Мажбурий Сертификасиялаштириш меъёрий ҳужжатларнинг талабларига мувофиқ масҳулот хусусиятини аниқлаш учун уни синашни, сертификатланган маҳсулот устидан давлат текшируви ва назорати ўрнатишни ўз ичига олади. Синовлар аккредитасия қилинган синов лабораториялари (марказлари) томонидан тегишли меъёрий ҳужжатларда белгиланган усулларда, бундай ҳужжатлар бўлмаган тақдирда эса тегишли сертификасиялаштириш идоралари ишлаб чиққан усулларда амалга оширилади. Мажбуран сертификасиялаштириш ишлари учун аризачи қонун ҳужжатларида белигилаб қўйилган тартибда ҳақ тўлайди.

Аризачи ўз маҳсулотини мажбурий сертификасиялаштиришдан ўтказишга сарфлаган маблағлар жами шу маҳсулот таннархига қўшилади. Мажбурий сертификасиялаштирилиши лозим бўлган, аммо мувофиқлик сертификатига эга бўлмаган маҳсулотни тарғиб қилиш ман этилади. Мажбурий сертификасиялаштирилиши лозим бўлган маҳсулотларга қўйиладиган талаблар Мажбурий сертификасиялаштирилиши лозим булган маҳсулотлар қуйидаги ҳолларда Ўзбекистон Республикаси худудида реализасия қилиниши мумкин эмас: -сертификасиялаштиришга тақдим этилмаган бўлса; -сертификасиялаштириш талабларига мувофиқ эмаслиги сабабли сертификасиялаштиришдан ўтмаган бўлса; -агар сертификатнинг амал қилиш муддати тугаган ёки унинг амал қилиши тўхтатиб қўйилган (бекор қилинган) бўлса. Қонунга хилоф тарзда мувофиқлик белгиси босилган маҳсулотларни реализасия қилиш ман этилади. Тайёрловчиларнинг (тадбиркорларнинг) маҳсулотларини мажбурий сертификасиялаштириш вақтидаги мажбуриятлари. Мажбурий сертификасиялаштирилиши лозим бўлган маҳсулотларни реализасия қилувчи тайёрловчилар (тадбиркорлар): -мажбурий сертификасиялаштирилиши лозим бўлган маҳсулотни сертификасиялаштиришга тақдим этишлари; -сертификатланган маҳсулотни сертификасиялаш идораларининг ўзи ёки улар эътироф этган идоралар берган сертификат мавжуд бўлган тақдирдагина реализасия қилишлари ва унинг меъёрий ҳужжатлар талабларига мос бўлишини таъминлашлари; -сертификатланган маҳсулотни, башарти, у меъёрий ҳужжат талабларига мувофиқ келмаса, шунингдек сертификатнинг амал қилиш муддати тугаган ёхуд унинг амал қилиши сертификасиялаштириш идорасининг қарори билан

тўхтатиб қўйилган ёки бекор қилинган бўлса, реализасия қилишни тўхтатиб қўйишлари ёки тугатишлари; -мажбурий сертификасиялаштирилиши лозим бўлган маҳсулотни сертификасиялаштирувчи ва сертификатланган маҳсулотни назорат қилувчи идораларнинг мансабдор шахслари ўз ваколатларини монеликсиз бажаришлари учун шароит яратишлари; -сертификатланган маҳсулот ишлаб чиқаришнинг техникавий ҳужжатларига ёки технологик жараёнига киритилган ўзгартишлар ҳақида сертификасиялаштириш идорасини белгиланган тартибда хабардор этишлари; -илова қилинган техник ҳужжатда маҳсулотга мувофиқ келиши лозим бўлган сертификасиялаштириш тўғрисидаги маълумотларни ҳамда меъёрий ҳужжатларни кўрсатишлари ва бу маълумотлар истеъмолчи (харидор, буюртмачи) эътиборига етказилишини таъминлашлари шарт. Сертификатлаштиришнинг қонуний асослари Вазирлар Маҳкамаси қошидаги Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги қонунида аниқланган бўлиб, сертификатлаштириш бўйича миллий идора ва сертификатлаш-тириш тизими қатнашчиларини аккредитлаштириш бўйича идора ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасида тасдиқланган, ҳамда шу билан биргаликда қонунлаштирилган актларда кўриб чиқилган мажбурий сертификасиялаштиришдан ўтиш керак бўладиган маҳсулотларнинг тартиби асосан сертификасиялаштириш бўйича қонунларга биноан амалга оширилади. Мажбурий сертификасиялаштиришни ўтказиш бўйича ташкилий ишлар Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигида келтирилган. Сертификасиялаштириш ишлари мажбурий аккредитлаштиришдан ўтган бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштириш бўйича идора томонидан амалга оширилади.

Мажбурий сертификасиялаштиришнинг субъектига Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги, сертификасиялаштириш бўйича идора, синов лабораторияси (марказ), назорат идоралари, маҳсулот тайёрловчилар киради. Сертификасиялаштириш бўйича идора бир турдаги маҳсулотни сертификасиялаштириш тизимини яратиш ҳуқуқига эга бўлиб, сертификасиялаштириш схемасини танлаш ва сертификасиялаштирилаётган маҳсулот учун талабгорга мувофиқлик сертификатини қўллаш ҳуқуқини беради. Қонун импорт ва экспорт қилинаётган сертификасиялаштириш шароитларини аниқлайди. Мажбурий сертификасиялаштиришдан ўтадиган маҳсулот белгиланган талабларга боғлиқлигини тасдиқлаган ҳолда, сертификат ва мувофиқлик белгиси билан таъминланиши керак. Агар мувофиқлик сертификати бўлмаса, унда Божхона назорат идоралари томонидан ушланади, ҳамда Миллий сертификасиялаштириш тизимининг қонун-қоидалари бўйича сертификасиялаштиридан ўтгандан кейингина қўйиб юборилади. Жисмоний ва юридик шахсларнинг ўз ҳохиш ва истаклари бўйича, ўзлари ишлаб чиқараётган маҳсулотларининг меъёрий ҳужжатларнинг талабларига боғлиқлигини тасдиқлаш учун исталган маҳсулотларини сертификасиялаштиришдан ўтказиш мумкин ва бу нарса қонунда кўрсатилган. Қонун назорат саволларини тартибга келтириб туради. Давлат идоралари маҳсулот тайёрловчининг мажбурий сертификасиялаштиришнинг қоидаларига риоя қилишини давлат инспекторлари томонидан амалга оширади. Сертификасияланаёт-ган маҳсулотлар, сифат тизимини назорат қилиш ишлари сертификасиялаштириш идоралари томонидан амалга оширилади. Аккредитлаштирилган синов лабораториялари (марказ), сертификасиялаштириш бўйича идоралар ва сертификасия-лаштириш доирасидаги назорат идоралари худди аккредитлаштирилган идоралар каби Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан олиб борилади.

Ушбу қонунларда сертификасиялаштиришни ўтказиш бўйича келишмовчилик масалалари келтирилган. Агар келишмовчилик чиққан ҳолда сертификасиялаштириш натижаларига асосан қизиқувчи томонларнинг ҳоҳишларидан келиб чиқиб, Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигининг Аппелясия советига мурожаат қилиш мумкин. Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигининг Аппелясия совети сертификасиялаштириш ва синов лабораториялари (марказ) бўйича тушган эътирозларни ҳам кўриб чиқади. Маҳсулот ишлаб чиқарувчи тадбиркорлар, таъминловчилар ва мол сотувчиларнинг маъсуллиги шундан иборатки, мажбурий сертификасиялаштириш қоидаларини бузганлари учун қонун олдида жавобгар ҳисобланадилар. Агар маҳсулот сертификасиялаштирилмаган бўлса, уни тарқатиш ва сотиш қатъиян ман этилади, акс ҳолда шу маҳсулотларнинг умумий нархи бўйича жарима ундирилади. Жарима миқдори Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги давлат инспекторининг қрори бўйича белгиланади. Бу жарима маҳсулотни сертификасиялаш вақтида олиб ташланмайди. 1996 йил 26 апрелда Ўзбекистон Республикаси Олий мажлисида «Истеъмолчилар ҳуқуқини ҳимоя қилиш» тўғрисидаги қонун қабул қилинди ва тасдиқланди. Бу нарса сертификасиялаштириш асосларига қўшимча ҳуқуқ берди. Мажбурий сертификасиялаштиришда турувчи молларни тарқатиш вақтида унинг сертификасиялаштиришдан ўтганлиги ҳақидаги маълумотни кўрсатиш лозим. Агар бу керакли маълумотлар бўлмаса, давлат бошқариш идораларига мурожаат қилинади. Маҳсулот ишлаб чиқарувчи барча турдаги корхона ва ташкилотлар, фирма ва бирлашмалар, тадбиркорлик билан шуғулланувчилар маҳсулотни узоқ муддатга чидамлилиги учун кафолат беришлари керак бўлади. Сертификасиялаштиришнинг қонуний асослари «Озиқ-овқатларнинг сифати ва хавфсизлиги ҳақида» қонуни бўлиб ҳисобланади, ҳамда гигиеник сертификасиялаштиришни расмийлаштириш кераклиги аниқланди ва унинг

асосида озиқовқатларига мувофиқ бўлган давлат қайдномаси ва сертификасиялаштиришидан ўтказилади. Ўзбекистон Республикаси «Ўсимликларни сақлаш ҳақида»ги қонунига мувофиқ 1997 йил ўсимлик маҳсулотларини Ўзбекистонга транзит орқали олиб келтириш ҳақида қарорлар чиқди (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1995 йил 9 сонли 189-нчи статиясига мувофиқ). Ҳар бир сақланаётган маҳсулот тўдаси ўсимликларнинг сақланиши бўйича давлат инспекцияси идоралари томонидан фитосанитарли сертификасиялаштиришдан ўтказилиши керак. Фитосанитария назоратигача ўсимлик маҳсулотларини қўшимча киритишда импорт қилиниши учун рухсатнома расмийлаштирилиши лозим. Экологик сертификасиялаштириш мақсади – тайёрловчилар шундай технологик жараёнларни яратиши ва молларни ишлаб чиқариши керакки, унда бу нарсалар атроф-муҳитни кам даражада ифлослантирилиши, ҳамда инсон саломатлигига зарар етказмайдиган бўлиши шарт. Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда экологик сертификасиялаштириш ривожланиш босқичида турибди, лекин бу йўналишда бир қатор ишлар олиб борилмоқда. ИСО 14000 рақамли Халқаро стандарт қабул қилинди. Бу стандартда атрофмуҳитни бошқариш бўйича ва экологик аудит бўйича раҳбарлик ишлари йўлга қўйилади, натижада бунинг асосида экологик сертификасиялаштиришни ўтказиш ва ташкил этиш мумкин. Агар корхонада ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар мажбурий сертификасиялаштиришнинг рўйхатида турган бўлса, унда сертификасиялаштиришдан ўтиши шарт.

Мувофиқлик сертификати ва мувофиқлик белгиси Маҳсулотнинг белгиланган талабларга мувофиқлиги тасдиқлангани тақдирда сертификатлаштириш органи мувофиқлик сертификати беради, тайёрловчи ана шу сертификат асосида мувофиқлик белгисини ишлатиш ҳуқуқига эга бўлади. Сертификасиялаштириш тизимида фойдаланиладиган мувофиқлик сертификатларининг, аккредитасия қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларнинг намуналари, миллий мувофиқлик белгисининг шакллари ва хажмлари Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан тасдиқланади. Мувофиқлик сертификатлари, мувофиқлик белгилари, сертификасиялаштириш идоралари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) аккредитасия қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномалари Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги томонидан белгиланган тартибда Давлат реестридан ўтказилиши шарт. Давлат реестрида рўйхатдан ўтказилмаган мувофиқлик сертификатлари, мувофиқлик белгилари, сертификасиялаштириш идоралари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) аккредитасия қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномалари ҳақиқий эмас. Мувофиқлик сертификатидан, мувофиқлик белгисидан фойдаланиш хуқуқини ҳамда сертификасиялаштириш идоралари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) аккредитасия қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларини аризачи бошқа юридик ёки жисмоний шахсга бериши ман этилади. Сертификасиялаштириш фаолиятига лицензия бериш . Бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштиришга аккредитасия қилинган идоралар ва синов лабораториялари (марказлари) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилаб қўйган тартибда бериладиган лицензия асосида

мувофиқлик сертификати берадилар ва сертификасиялаштириш мақсадида синов ўтказадилар. Лицензия шартномалари тузиш тартибини Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги белгилайди. Маҳсулотларни сертификасиялаштириш вақтида аризачига мувофиқлик сертификатини ёки мувофиқлик белгисини қўллаш хуқуқи аккредитасия қилинган тегишли сертификасиялаштириш идораси билан тузилган битим асосида берилади. Сертификасиялаштириш тўғрисида ахборот. Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги тайёрловчиларни (ижрочиларни), сотувчиларни, истеъмолчиларни ва бошқа манфаатдор шахсларни сертификасиялаштиришнинг амалдаги тизимлари, уларнинг идоралари, синов лабораториялари (марказлари), экспертлар тўғрисида, шунингдек мувофиқлик сертификатлари, мувофиқлик белгилари ва уларни қўллаш қоидалари тўғрисида хабардор этиб боради. Сертификасиялаштириш идоралари аризачига унинг талабига биноан маҳсулотни сертификасиялаштириш учун керакли ахборотни беришлари шарт. Аризачи сертификасиялаштириш идорасининг талабига биноан сертификасиялаштириш билан боғлиқ ахборотни тақдим этиши шарт, тижорат сири ҳисобланган маълумотлар бундан мустасно. Сертификасиялаштиришни ўтказиш тартиби ва қоидалари Халқаро сертификасиялаштириш қўмитаси - ИСО (СЕРТИКО) томонидан 1980 йилда ишлаб чиқилган ва эълон қилинган «Сертификасия, принципы и практика» номли расмий ҳужжатда сертификасиялаштириш схемаларининг (тизимлари) турлари келтирилган.

Учинчи томоннинг мувофиқлиги сертификасияси бўйича таркиби, бажарадиган ишларнинг кетма-кетлиги ва тадбирлари сертификасиялаштириш схемаси дейилади. Сертификасиялаштириш схемаларини танлаш ва унда назарда тутилган тадбирларни тўғри бажариш, маҳсулот ишлаб чиқариш жараёни ёки хизмат турларининг амалда белгиланган шароитда амалга оширилишига кафолат бериши лозим. Умумий ҳолда, сертификасиялаштириш учта асосий гуруҳдаги тадбирларни амалга оширади: - -маҳсулотни лабораторияда синовдан ўтказиш; - ишлаб чиқариш ёки сифат тизимларининг ҳолатини дастлабки текширувданўтказиш; - ишлаб чиқариш ёки сифат тизимларини кейинчалик текширув назоратиданўтказиш ишини амалга оширишни назарда тутади. Қуйидаги турли сертификасиялаштириш схемаларида умумлашган ҳолат ва элементлар, тадбирлар мавжуд бўлади. 1. Намунавий синовлар – фақат айни вақтда ишлаб чиқарилган маълуммаҳсулот тўғрисида маълумот беради, лекин маҳсулот сифатининг барқарорлигига кафолат бермайди, аммо барча сифат сертификасия схемаларининг асоси ҳисобланади. 2. Баҳолаш - мувофиқлик сертификати берилганлан кейин сифат тизими текширувназорати. 3. Текшириш (назоратлаш): - корхоналарда маҳсулот сифатини бошқариш фаолиятини (жараёнини) текширувназорати; - ажратилган (танланган) намуналарини қизиқувчи томонларга боғлиқ, бўлмаган синов лабораторияларида синовдан ўтказиш йўли билан амалга оширилади. 4. Намуна танлаш - ишлаб чиқариш ёки савдо шаҳобчаларидан Сифат тизими талабларига мувофиқ танланди.

Сертификасиялаштиришни ўтказиш учун умумий қонун-қоидалар белгиланган. Бу қоидалар сертификасиялаштиришнинг барча объектлари учун қўлланилади. Ўзбекистон сертификати ва мувофиқлик белгисини тан олишни таъминлаш учун хорижий мамлакатларда Ўз НСС қоидаларининг ИСО/МЕК раҳбарлигида, ИСО Халқаро стандартлар, европа ЭН 45000 стандарт серияси, ҳамда Халқаро ҳужжатлардаги мавжуд бўлган Халқаро меъёр ва қоидаларга боғлиқ равишда амалга оширади. Сертификасиялаштириш схемаси аниқ бир ҳолларда сертификасия- лаштириш бўйича идора талабгорнинг етказиб бериш ҳажми ва муддати, синов услублари, маҳсулотни ишлаб чиқариш ва ишлатилиш имкониятлари бўйича таклифларини эътиборга олган ҳолда танлайди. Сертификасиялаштириш схемаси сертификасиялаштиришни ўтказишнинг жамини ташкил этувчи таъсирлар кетмакетлигини белгилайди. Ўз НСС да қабул қилинган сертификасиялаштириш схемасида қуйидаги жараёнлар кўриб чиқилади: 3 схема намуналарни синашни кўриб чиқади, яъни омборхонадаги маҳсулотни тайёрловчи истеъмолчига жўнатишдан олдин намуналарни синаш йўли билан инспекция назорат қилади ва сертификат беради. а схема 3 схемага қўшимча бўлиб, сертификат берилгунга қадар ва унданкейин, ҳамда инспекция назоратини ўтказишдан олдин ишлаб чиқаришни текшириб чиқади. ва 4 а схемалар 3 ва 3 а схемалардан фарқланиб, сотувчидан олинганнамуналарни қўшимча равишда инспекция назорат қилади. ва 4 а схемалар серияли ишлаб чиқаришдаги маҳсулотни ҳаддан ортиқ ҳартомонлама инспекция назорат қилиш учун қўлланилади. схема намунавий синовлар ўтказиш, маҳсулот етказувчи (тайёрловчи) ишлаб чиқаришни ёки сифат тизимини сертификасиялаштириш, даврий равишда савдо шахобчаларидан танланган намуналарни, ҳамда корхоналардан олинган намуналарни синовдан ўтказиш, ишлаб чиқариш

шароитларининг барқарорлигини ёки сифат тизимини тўғри ишлаётганлигини текшириш. схема сифат тизимида корхонага сертификатнинг қанчалик муҳимлигинитасдиқлайди. Бу схема сертификасиялаштириш бўйича корхонадаги мавжуд бўлган идора тизимини баҳолаш билан тугалланади, аммо агар корхона тизими сертификатга эга бўлса, уни етарли даражада ариза-декларасияни кўрсатиш лозим. Ариза сертификасиялаштириш бўйича идорада қайд этилади ва маҳсулотга мувофиқлик сертификатини расмийлаштирш учун хизмат қилади. схема товар тўдасини синаш учун қўлланилади. Бу дегани корхонатомонидан тайёрланган ёки импорт қилинаётган товар тўдасидан белгиланган қоидаларга асосан ўртача намуна танлаб олинади, ҳамда сертификат бериш учун аккредитланган лабораторияда синаб кўрилади. Инспекция назорати ўтказилмайди. 9-10 а схемалар белгиланган талабларда кўрсатилган маҳсулотнинг сифатга боғлиқлигини тасдиқловчи ҳужжатларнинг ҳақиқийлигини исботлашга асосланган. Сертификасиялаштириш тартиби қуйидаги асосий тадбирларни амалга оширишдан иборатдир: сертификасиялаштириш ўтказиш учун қарор ва ариза деклора-сиясини бериш; сертификасиялаштириладиган маҳсулотдан тажрибалар ўтказиш учун намуналар танлаш; маҳсулот ёки ишлаб чиқариш сертификасиялаштириш схемасини танлаш; олинган натижаларни таҳлил қилиб, мувофиқлик сертификатини бериш тўғрисидақарор қилиш; давлат стандарти рўйхатидан маҳсулотни ўтказиш, мувофиқлик сертификатинибериш; халқаро сертификасиялаш ташкилотлари томонидан берилган муқвофиқлик

сертификатларини тан олиш; - сертификасиядан ўтган маҳсулотнинг сифат кўрсатмаларининг барқарорлигининазорат қилиш; - сертификасия натижаларининг ахбороти; - норозиликларни кўриб чиқиш. Ўзбекистан Республикаси сертификасиялаштириш Миллий тизимида маҳсулотни сертификасиядан ўтказиш тартиби ва қоидалари Сертификасиялаштирилган маҳсулотнинг сифат кўрсаткичларини (сетификациялаштириш хусусиятларини) барқарорлигини текширув назорати маҳсулотни ишлаб чиқараш жараёнида сертификат берган ташкилот томонидан махсус режа асосида амалга оширилади. Керак бўлган ҳолларла бетараф мутахассисларни, савдо жамоаларидан, соғлиқни сақлаш, Давлат қурилиш каби бошқа мутахассислардан, текширув назоратига жалб қилинадилар. Текширув назорати натижаларига кўра сертификасиялаштириш ташкилоти мувофиқлик сертификати ёки мувофиқлик "Белгиси фаолиятини бекор қилиш ва тўхтатиб қўйиш" қуйидаги ҳолларда бўлиши мумкин: - меъёрий техник ҳужжатлардаги талаблари ўзгарса; - маҳсулотнинг таркиби, тузилиши ўзгарса; - ташкилот ёки ишлаб чиқариш технологияси ўзгарса; - сифатни таъминловчи тизим технологияси ва синаш услублари ўзгарса. Текширув назорати томонидан аниқланган камчилик, етишмов- чиликларни бартараф қилгунга қадар тадбирлар тузилиб, мувофиқлик сертификати ёки мувофиқлик белгиси тўхтатилиб туради. Шу муддатда аҳвол ўзгармаса, мувофиқлик сертификати бекор қилинади. Сертификат бериш ёки мувофиқлик белгисини қўйиш қуйидаги ҳолларда бекор қилинади: - маҳсулотда аниқланган камчиликларни бартараф қилиб бўлмаса; - ишлаб чиқарувчи ўзини молиявий мажбуриятларини бажармай қўйса;

- ишлаб чиқарувчи сертификатни вақтинча тўхтатиб қўйганидан кейин тегишличоралар кўрмаса; - ишлаб чиқарувчи сертификасиялаштириш муддатини узайтиргиси келмаса; маҳсулотни ишлаб чиқариш тўхтаган бўлса. Сертификасиялаштириш ташкилоти барча қизиқувчи сертификасиялаштириш Тизими аъзоларига бу ҳақда расмий ахборот беради ва мазкур маҳсулот, сифат ёки ишлаб чиқариш тизимини Давлат рўйхатидан чиқаради. Бу ҳақида матбуотда эълон қилиниши мумкин. Информатка таъминоти сертификасиялаштириш ташкилоти иштирокчилари билан ҳамжиҳатликда амалга оширилади. Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги бир турли маҳсулотни сертификасиялаштириш ташкилотларини ва мувофиқлик сертификатлари берилган маҳсулотларни Давлат рўйхатидан ўтказади ва уларни-матбуотда эълон қилади. Сўровчи ташкилот ўз маҳсулотини реклама қилиш, матбуотда чиқиш хуқуқига эга "Система"да пайдо бўлган норозиликлар РД Уз НССда кўрсатилган тартибда ҳал қилинади. Сертификасиялаштириш ташкилотилари: - ишлаб чиқариш уюшмалари; - асосий истеъмолчи ёки истеъмолчилар гурухи; - йирик савдо ташкилотлари; - стандартлаштириш бўйича Миллий ташкилот; - хусусий ташкилотлар(компаниялар); - корхона ёки махсус синаш лабораториялари. Синов жиҳозларини текшириб турувчи метрологик хизматлар бўлиши мумкин. Ўз НСС миқёсида сертификасияни ўтказиш учун республика ёки хорижий давлатларнинг талабгорларига бир турдаги маҳсулотни сертификасиялаштириш бўйича аккредитланган идорага боғлиқлигида декларасия-талабнома жўнатилади.

Идора шартлари билан талабнома биргаликда сертификасиялаштириш бўйича талабгор бутунлай сертификасиялаштириш учун керакли ҳужжатларни кўрсатади. Сертификасиялаштириш бўйича идора талабномани узатиш давридан холис бўлганда, декларасия-талабнома сертификасиялаштириш бўйича Миллий идорага жўнатилади. Берилган маҳсулотни сертификасиялаштириш бўйича бир қанча идоралар мавжуд бўлса, талабгор истаган биттасига декларасия-талабномани жўнатиш ҳуқуқига эга. Сертификасиялаштириш бўйича идора декларасия-талабномани кўриб чиқади, ҳамда келтирилган ҳужжатларни текширади ва таҳлил этади. Шу билан биргаликда ҳужжатларни қабул қилгандан 15 кун ўтгандан кейин талабгорга хулосасини етказади, сертификасиялаштириш схемасини ва меъёрий ҳужжатлар кераклигини кўрсатади. Ундан ташқари, хулосада сифат тизими ёки ишлаб чиқаришни сертификасиялаштиришни ким ўтказишини аккредитланган синов лабораториясини кўрсатади. Маҳсулотни сертификасиядан ўтказиш муддати бир ойдан кўп бўлмаган ҳолда маҳсулот ва синов услубида белгиланган меъёрий ҳужжатларда назорат ва синов муддатига боғлиқ бўлиши керак. Сертификасиялаштирилган синов берилган маҳсулотни сертификасия- лаштиришда ишлатилган меъёрий ҳужжатларда синов ўтказиш ҳуқуқига эгалиги кўрсатиб ўтилган аккредитланган тизимдаги синов лабораториясида ўтказилади. Бутунлай синов берилган маҳсулотга меъёрий ҳужжатларга боғлиқлигини ва маҳсулотнинг ҳақиқий сифат кўрсаткичлари ҳақидаги объектив ва ишончли маълумотларни олади. Тўдадан олинган маҳсулотларни сертификасиялаштиришда синовдан ўтказилади.

Намуналар сони, танлаш тартиби, қонун-қоидалари ва сақланиши сертификасияланаётган маҳсулот ва синов услубларидаги меъёрий ҳужжатларда белгиланади. Намуна танлаш синалаётган жойга намуналарни ўз вақтида етказиб беришни таъминлаш, ҳамда талабгорнинг иштирокида сертификасия- лаштириш ва синов лабораторияси бўйича идора томонидан амалга оширилади. Танлаш аниқ маҳсулот тўдасидан олинган намуналарни баробарлаштиришни ўтказиш зарур. Керакли пайтда махфийлигини сақлаган ҳолда танланган намуналар босилиши ёки кодланиши мумкин. Унинг учун икки нусхада танланган намуналар бўйича акт тузилади. Божхона назоратида турган, импорт қилинаётган маҳсулотдан намуна танлаш ишлари божхона назоратчиси ва товар эгаси иштирокида божхона идораси рухсати билан сертификасиялаштириш бўйича идора томонидан олиб борилади. Унинг учун танлаш акти учта нусхада тузилиб, ундан иккинчи нусхаси божхона идораларига топширилади. Талабгор ўз маҳсулотини синаш пайтида иштирок этиш ҳуқуқига эгадир. Унинг учун лабораторияда махфийлиги ва нормал сақланиш шароитини таъминлаш бўйича чора-тадбирлар кўрилади. Сақланиши, сифати ва синов намуналарининг ишончлилиги учун жавобгар намуналарни аккредитланган синов лабораториясига олиб боради. Синов баённомаси мутахассис вакил томонидан тузилади ва лаборатория раҳбари томонидан тасдиқланади. Синов баённомаси талабгор ва сертификасиялаштириш бўйича идорага топширилади. Синов баённомасининг нусхаси сертификат муддати ишга тушмаганга қадар сақланиб турилади. Агар маҳсулот синови турли аккредитланган синов лабораторияларида алоҳида кўрсаткичларга эга бўлса, маҳсулотнинг қониқарли баҳоланиш мувофиқлиги қониқарли синов натижалари билан барча керакли баённомалар билан ҳисобланади.

Сертификасиялаштириш бўйича идора қониқарсиз синов натижаларига эга бўлса, унда талабгорга сертификат беришда эътироф қилиш сабабларини кўрсатган ҳолда ўз хулосасини беради. Таъминловчи ва синов лабораторияси томонидан тузилган шартномага мувофиқ маҳсулот намуналари синалгандан кейин таъминловчига қайтарилади. Ишлаб чиқариш ҳолатини текширишдаги сертификасияланаётган маҳсулот бир турдаги маҳсулотни сертификасиялаштиришни ўтказиш тартибида белгилайди. Ишлаб чиқаришни тўлиқ текширишда шу корхонанинг ишлаб чиқараётган маҳсулоти сертификатни ишлаш муддатигача сертификат олиш имкониятига эгалигини тасдиқлайди. Текшириш жараёнида муҳим кўрсаткичлар ва маҳсулот ишлаб чиқариш шароити, ҳамда сифат тизимларининг элементлари таҳлил этилади. Сертификасияланаётган маҳсулотнинг конструкторлик, технологик, меъёрий ҳужжатларга тенглаштириш ва синаш услубларига, сифатни назорат қилиш ва уни ташкиллаштириш услубларига, метрологик таъминотга риоя қилишни текширади. Текшириш натижалари бўйича сертификат бериш ҳақидаги акт тузилади. Сертификатлаштириш тизимининг асосий кўриниши Мажбурий сертификатлаштириш меъёрий ҳужжатларнинг мажбурий талаблари маҳсулот, жараён, хизматга боғлиқлигини исботлашни таъминлайди. Мажбурий талабларига хавфсизлик, инсонларнинг соғлиги ва атроф-муҳитнинг хавфсизлигини ҳимоя қилиш, ўзароалмашинувчанлиги, ҳамкорлиги ва ҳоказолар киради. Мажбурий сертификасиялаштириш рўйхатига кирувчи маҳсулотлар тури 1994 йил 12 августда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорининг 1-нчи иловасида тасдиқланган. Бу қарорга қўшимча равишда Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги ва Божхона қўмитаси томонидан тасдиқланган, ҳамда 2000 йил 26 февралда 901 сонли рақам билан Юстисия Вазирлигида қайд этилган «Мажбурий сертификасиялаштириш рўйхатига

кирувчи маҳсулотларни Ўзбекистон Республикаси территориясига киритиш ёки чиқариб кетиш тартиби ҳақидаги инструкция» киритилди. Маҳсулот ва хизматларни мажбурий сертификасиялаштириш ишлари Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизими доирасида амалга оширилади. Ундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимида ихтиёрий сертификасиялаштириш ишлари кўриб чиқилган. Бундай сертификасиялаштириш ишлари ишлаб чиқарувчиларнинг ихтиёрий истаклари бўйича ўтказилади. Ихтиёрий сертификасиялаштириш маҳсулотнинг рақобатбардошлигини оширади, мол алмашинувчанлик жараёнини тезлаштиради. Сертификасиялаштириш тизимини яратиш мақсади мувофиқлик сертификатини амалга ошириш учун ўтказиш ва бошқариш қоидаларини белгилайди. Сертификасиялаштириш тизимининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: - сертификасиялаштиришда иштирок этувчи яхлит ҳужжатларни белгилаш; - ягона имло ва тушунчаларни белгилаш; - сертификасиялаштиришни ўтказиш (синовли сертификасиялаш- тиришни) учунсиновни ўтказишдаги қоидаларни белгилаш; - давлат бошқариш идоралари билан бирга сертификасиялаштириш аъзоларинингўзаро таъсирининг тартибини аниқлайди. Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизими тизим қоидаларини тан олган бошқа давлат ва ташкилотларнинг сертификасиялаштиришдаги талабгорлари учун очиқдир. Сертификасиялаштириш Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимида белгиланган меъёрий ҳужжатларнинг талаблари, хизмат ва жараёнлар, ҳамда маҳсулотларнинг мувофиқлигини тасдиқлайди.

Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизими мувофиқликка боғлиқлик тизими билан биргаликда иш олиб боради, ҳамда давлат бошқариш идоралари томонидан қайд этади (Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Табиатни муҳофаза қилиш Давлат қўмитаси, Архитектура ва қурилиш Давлат қўмитаси). Маҳсулотни сертификасиялаштириш бир турдаги маҳсулотларни сертификасиялаштириш бўйича аккредитлаштирилган идоралар томонидан амалга оширилади. Сифат тизими ва ишлаб чиқариш сертификати сифат тизими ва ишлаб чиқаришни сертификасиялаштириш бўйича аккредитлаштирилган идоралар томонидан амалга оширилади. Аниқ бир маҳсулотни сертификасиялаштириш бўйича Ўзбекистон Республикасида аккредитлаштирилган идоралари бўлмаса, бу саволни сертификасиялаштириш бўйича Миллий идора ҳал қилади. Сертификасиялаштирилган синовни аккредитлаштирилган синов лабораториялари ўтказади. Сертификасиялаштириш бўйича (Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги) Миллий идора қуйидаги функцияларни амалга оширади: - Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимининг ягонақоидаларини белгилайди; - уларнинг қўлланилиши учун мувофиқлик белгиси ва қоидаларини белгилайди; - Халқаро сертификасиялаштириш тизими билан бирикиши ҳақида қарор қабулқилади, ундан ташқари сертификасиялаштириш натижаларини ўзаро тан олишлиги ҳақида битим тузади; - сертификасиялаштириш масалалари бўйича халқаро ташкилотда ва бошқадавлатлар билан ўзаро ҳамкорликни Ўзбекистон Республикаси намойиш этади; - республикада сертификасиялаштириш бўйича ишларни ташкил этади ва уларниўтказиш қоидаларини назорат қилади;

- бир турдаги маҳсулотлар, сифат тизими, ишлаб чиқариш ва синов лабораториясини сертификасиялаштириш бўйича идораларни аккредитлаштиради; - сифати бўйича эксперт-аудиторлар аттестасиядан ўтади ва уларнинг ишфаолияти назорат қилинади; Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизими қоидаларинибузганларнинг мувофиқлик сертификатларининг таъсири тўхтатилади, ҳамда синов лабораториялари ва сертификасиялаштириш бўйича идораларни аккредитлаштириш ҳақидаги аттестасия таҳлил этилади; -сертификасиялаштириш ва аккредитлаштириш натижаларини аппелясия кўриб чиқади; Ўзбекистон Республикасидаги сертификасиялаштириш бўйича Миллий идоранинг алоҳида функцияларини бажариш ишлари стандартлаштириш, метрология ва сертификасиялаш-тиришнинг Регионал маркази (СМСРМ) бажаради. Стандартлаштириш, метрология ва сертификасиялаш-тиришнинг Регионал маркази қуйидаги функцияларни амалга оширади: - маҳсулотни таъминловчи ва тайёрловчиларни сертификасиялаштириш қоидаларибилан таништиради; - сертификасиялаштириш қоидаларига риоя қилиш ва маҳсулотларни сертификасиялаштиришни назорат қилиш ишлари давлат назорати томонидан амалга оширади; - регионда сертификатланган маҳсулотларининг реестрини ўтказади; Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигининг топшириқларига биноан синов лабораториялари ва сертификасиялаштириш бўйича регионал идораларини аккредитлаштиришдаги комиссияда иштирок этади, ташкиллаштиради ва уларнинг фаолияти ҳақида назорат ишларини амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимининг илмиюслубий маркази стандартлаштириш, метрология,

сертификасиялаштириш ва маҳсулот сифатини бошқариш доирасида Ўзбекистон тадқиқот ва кадрлар тайёрлаш институти ҳисобланади (ЎзТКТИ). Ўзбекистон тадқиқот ва кадрлар тайёрлаш институти функцияси таркибига қуйидагилар киради: - маҳсулотни сертификасиялаштириш ва аккредитлаштириш бўйича меъёрийҳужжатларни яратиш ва киритиш; - сертификасиялаштириш, синов ва сосиологик лабораторияларнинг идораларидаишлаш учун сертификасиялаштириш ва эксперт-аудиторлар бўйича сифатли мутахассис кадрларни ўргатиш ва тайёрлаш; - бир турдаги маҳсулотнинг сертификасиялаштириш тизимини ва сифатни таъминлаштизимини яратишда услубий жиҳатдан ёрдамларни ташкиллаштириш; Маҳсулотни тайёрловчи ёки таъминловчи: - маҳсулотни сертификасиялаштиришдан ўтказиш учун билдирги жўнатади; - Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимининг қодаларигамувофиқ равишда текшириш ёки сифат тизимига ишлаб чиқаришни тайёрлайди; - тарқатилаётган маҳсулотларнинг меъёрий ҳужжатларга мувофиқлигини таъминлайди; - Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимининг қоидаларида белгиланган тартибда сертификасиялаштирилган маҳсулот мувофиқлик белгиси билан таъминланади; - Ўзбекистон Республикаси Миллий сертификасиялаштириш тизимининг қоидаларива Ўзбекистон Республикаси қонунларига мувофиқлик сертификати ва мувофиқлик белгиси ишлатилади; - сертификасиялаштириш ва назорат идораси бўйича эксперт- аудиторларнингназорат ўтказишлари учун шароитни таъминлаб беради; - сертификасиялаштириш бўйича ишларга ҳақ тўланади;

- мувофиқлик сертификатининг таъсир муддати тугаган бўлса, мажбурий сертификасиялаштириш рўйхатида турувчи маҳсулотларни тарқатиш тўхатилади. Сертификасиялаштирилган маҳсулотни инспекция назорати Инспекция назорати маҳсулотни сертификасиялаштиришдан ўтказишда белгиланган меъёрий ҳужжатларга боғлиқлигини текшириб боради. Сертификасияланаётган маҳсулотни инспекция назоратининг кетма- кетлиги ва давомийлиги қабул қилинган сертификасиялаш-тириш схемаларида келтирилган. Мувофиқлик сертификатини беришгача сертификасия-лаштириш бўйича идоранинг хулосасига мувофиқ инспекция назоратини ўтказиш учун талабгор билан шартнома қилинади. Бу шартномада иш турлари, ўтказиш муддати ва инспекция назорати бўйича ишга ҳақ тўлаш шарти белгиланади. Инспекция назорати объектларига қуйидагилар киради: - маҳсулотга меъёрий ҳужжатлар, синов услублари ва ишлаб чиқариштехнологияси; - сертификасияланаётган маҳсулот; - ишлаб чиқариш ёки сифат тизим; - корхона-тайёрловчилар ва савдо ташкилотларида сертификасия- ланаётганмаҳсулот шароити ва сақланиш муддати; - тахлаш, транспортлаш; - кузатиш ҳужжатлари; - мувофиқлик белгисига тамға қўйиш. Инспекция назорати тасдиқланган дастурга мувофиқ ўтказилади, баъзида комиссия маҳсулот ишлаб чиқариш сифатига боғлиқ равишда объектлар ва жараёнлар дастурида хабардор қилмасдан текшириш мумкин.

Ишлаб чиқаришни текширишда комиссия қониқарсиз натижаларига эга бўлса, унда баённомалар кўринишидаги расмийлаштиришда корхонани четлаштиради. Боғлиқсизликнинг асосий турларига қуйидагилар киради: - сертификасиялаштириш даврида меъёрий ҳужжатларнинг талаблари бузилганда; - маҳсулот ёки синов услубларига меъёрий ҳужжатларнинг ўзгариши; - маҳсулотнинг таркиби ёки комплектлиги ўзгарса; - ишлаб чиқариш технологияси ўзгарса; - технологияга назорат ва синов услубларига риоя қилинмаса. Инспекция назорати маҳсулот ёки ишлаб чиқаришдаги белгиланган талабларга боғлиқ ёки боғлиқ бўлмаганлигини объектив жиҳатдан асослашни белгиласа тугалланган деб ҳисобланади. Боғлиқлиги ҳақидаги қониқарли хулосага эга бўлган акт асосида сертификасиялаштириш бўйича идора мувофиқлик белгисини қўллашга мувофиқлик сертификати ва лицензия шартномасини тасдиқлаш ҳақида қарор қабул қилади. Инспекция назорати натижалари бўйича мувофиқлик сертификатининг ишлаши ва мувофиқлик белгисининг қўлланилишини тўхтатиб қўйиши ёки бекор қилиши мумкин. Тўхтатиб қўйиш ҳақидаги қарорлар тузатувчи корхона сертификасиялаштириш бўйича идора билан келишган ҳолда амалга оширади. Бунда талабгор ўз маҳсулотини меъёрий ҳужжатларга боғлиқликда аккредитланган синов лабораториясида қайтадан синов ишларини ўтказмасликни бартараф этиши ёки тасдиқлаши мумкин. Агар буни амалга ошириш мумкин бўлмаса, унда сертификатнинг таъсири ва мувофиқлик белгисининг ишлатилиш ҳуқуқи бекор қилинади. Шу даврдан бошлаб бу бекор қилиниш Ўз НСС ресстрида қайд этилади ва кучга киради. Бекор қилиш ҳақидаги қарор мувофиқлик сертификатига эга бўлган корхонага юборилади. Бу корхона сертификасиялаштириш бўйича идорасига

мувофиқлик сертификатига боғлиқ бўлган барча ҳужжатларнинг нусхасини юбориши керак. Маҳсулотга берилган сертификатнинг бекор қилинишидан кейин, савдо нуқталарига маҳсулотни тарқатиш ёки сотиш бекор қилинади. Сертификасиялаштириш бўйича идоранинг бекор қилиш ҳақидаги қарорини Ўзбекистон стандартлаштириш агентлиги, божхона идораларига ва оммавий восита маълумотларига жўнатади. Инспекция назоратининг берган хулосаси талабгорни қониқтирмаса, унда сертификасиялаштириш бўйича идоранинг аппелясия комиссиясига бериши ёки Ўзбекистон стандартлаштириш агентлигига мурожаат қилиши мумкин. Корхона мувофиқлик сертификатига эга бўлса, унда таъминловчи ишлаб чиқараётган маҳсулотига мувофиқлик белгисини қўяди ва ўз вақтида қайтадан мувофиқлик сертификатини олиш учун сертификатнинг таъсир муддатини кузатиб боради. Сертификасиялаштириш натижалари ҳақида маълумот Сертификасиялаштириш бўйича идора синов баённомаларини кўриб чиққандан кейин, ишлаб чиқариш ҳолатини баҳолаш ва қониқарли хулоса қабул қилиш учун мувофиқлик сертификати расмийлаштирилади ва талабгорга бериш учун Ўз НСС Давлат реестрида қайд қилади. Сертификат давлат ёки рус тилида расмийлаштирилади. Берилган мувофиқлик сертификати асосида ва белгиланган сертификасиялаштириш схемасини ҳисобга олган ҳолда лицензияли шартнома тузилади. Мувофиқлик белгиси серияли ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларга белгиланади. Мувофиқлик белгиси корхона-тайёрловчи ўзининг маъсуллигини олишига олиб келади, ҳамда барча тарқатилаётган маҳсулотларнинг меъёрий ҳужжатларининг талаблари ва синалаётган намуналарнинг мувофиқлигини таъминлайди. Бирлик маҳсулотга сертификат беришда ёки мувофиқлик белгиси билан тамғаланган маҳсулот тўдаси ўтказилмайди.

Талабгор ва таъминловчи сертификасияланаётган маҳсулот ва хизмат мувофиқлик белгиси билан биргаликда кодлайди. Муовиқлик белгисининг коди сертификасияланаётган маҳсулот ёки хизматга таъллуқли бўлиб, сертификасиялаштириш бўйича идора ва бир турдаги маҳсулотлар гуруҳи қўшимча белгиси кўринишида ифодалайди. Сифат тизимида мувофиқлик сертификатини қўлланилиш ҳуқуқи маҳсулотга кузатув ҳужжатида реклама қилинаётган материаллар сифат тизимини сертификасиялаштириш идораси томонидан кўрсатилади. Маҳсулотга мувофиқлик белгиси сифат тизимига боғлиқсиз қўйилмайди. Сертифкатни бериш бўйича барча ишлар, шу билан биргаликда талабномани кўриб чиқиш, ишлаб чиқаришни текшириш, синов ва инспекция назорати, ҳужжатларни қайд этиш ва керакли материалларни ўтказиш талабгор томонидан тўланади. Мувофиқлик белгисининг муддатини сертификасиялаштиришни ўтказиш шароити, маҳсулотга меъёрий ҳужжатларнинг таъсир муддатини ҳисобга олган ҳолда, уч йилдан кўп бўлмаган муддатда сертификасиялаштириш идораси белгилайди. Маҳсулот тўдаси ёки бирлик маҳсулотларга мувофиқлик сертификатининг таъсири йиллик хизмат муддатига эга бўлиб, маҳсулотнинг йиллик муддатидан кўп бўлмаган муддатда ишлатилиши керак. Мувофиқлик сертификатининг муддатини тугашига уч ой қолганда талабгор белгиланган тартибда қайтадан сертификат олиши учун сертификасиялаштириш идорасига талабнома беради. Сертификасиялаштириш идораси инспекция назоратининг текширишидан олинган натижаларга асосан қайтадан қисқа текшириш олиб боради. Сертификасиялаштириш бўйича Миллий идора талабгорнинг илтимосига биноан маҳсулотни сертификасиялаштириш натижалари ҳақида нашр этишда қуйидагиларни эътиборга олади:

- сертификатга эга бўлган маҳсулот тартиби ва унинг сертификасиялаштириш хусусиятлари; - бирлик маҳсулот, сифат тизими ва ишлаб чиқаришни сертификасиялаштиришбўйича аккредитланган идораларнинг тартиби; - аккредитлаштирилган лабораторияларнинг тартиби; - сифат бўйича эксперт-аудиторларнинг аттестасияси ҳақидаги маълумот; - четлаштирилган сертификатлар ва аккредитлаштириш аттестатлари ҳақидагимаълумотлар. Талабгор мувофиқлик сертификати ва мувофиқлик белгисига эга бўлган ўзи ишлаб чиқараётган маҳсулотларини реклама қилиш ҳуқуқига эга. Мувофиқлик сертификатига эга бўлмаган мажбурий сертификасиялаштиришдаги маҳсулотни реклама қилиш таъқиқланади.

Адабиётлар: a) Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 апрелдаги «Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-2909-сонли қарори. b) Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 28 ноябрдаги Пахтачилик тармоғини бошқариш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-3408-сонли қарори. c) Пахтани қабул қилиш ва сақлаш бўйича йўриқнома Т.: 2017 d) Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Уруғлик чигит тайёрлаш технологияси”. Т.:, «Пахтасаноат илмий маркази» АЖ-2016 e) Р.Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Пахтанинг сифатини аниқлаш”. Т.:, «Пахтасаноат илмий маркази» АЖ - 2015. f) Р.Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Пахтани дастлабки ишлаш машиналаридан фойдаланиш”.Т.:,«Пахтасаноат илмий маркази» АЖ -2015 g) Р.Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Мехнатни муҳофаза қилиш ва техника хавсизлиги”. Т.:, «Пахтасаноат илмий маркази» АЖ - 2015

Похожие

Сертификатлаш бўйича миллий тизимнинг асосий мазмуни. Интеллектуал мулкни лицензиялаш

СЕРТИФИКАТЛАШТИРИШ

Мувофиқликни баҳолаш асослари

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунча ва атамалар

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунчалар ва сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий асослари