Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунчалар ва сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий асослари - Метрология - Рефераты

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунчалар ва сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий асослари

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

141.5 KB

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунчалар ва сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий асослари Режа: 1. Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунча ва атамалар. 2. “Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида”ги қонун шарҳлари. 3. Сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий асослари ва миллий тизим.

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунча ва атамалар. Сертификатлаштириш маҳсулот сифати ва хавфсизлигини таъминлаш шаклларидан бири сифатида бутун дунёда тан олинган. Сертификатлаштириш учун сертификатлаштириш объектлари ва субъектларига ягона талабларни белгилаган меъёрий ҳужжатлар мавжуд бўлиши шарт. Атамалар ва таърифларнинг бирлилиги қўйилган вазифаларни тушуниш ва сертификатлаштириш процедураларини муваффақиятли ўтказиш учун аҳамиятлидир. Ўзбекистон Республикасида халқаро стандарт ИСО/МЕК 2:1996 "Стандартлаштириш ва ёндош фаолият турлари. Умумий луғат" асосида яратилган O’z DSt 5.5:1999 "Ўз СМТ. Асосий атамалар ва таърифлар" ва сифат менежменти тизимлари бўйича O’z DSt ISO 9000:2002 амалда қўлланилмоқда. Ишлаб чиқариладиган турли хил маҳсулотлар муайян сифат кўрсаткичларига жавоб бериши керак. Сифат кўрсаткичлари эса маълум белгиланган талабларга мувофиқ келиши лозим. Мувофиқлик ўз навбатида, маълум стандартга ёки бошқа меъёрий ҳужжатларга мос келишини талаб этади. Мувофиқликни эса сертификатлаштириш мумкин. ―Сертификат сўзи лотин тилидан олинган бўлиб, ―тўғри тайёрланган деган маънони билдиради. Сертификатлаштириш – бу керакли ишончлилик билан маҳсулотнинг муайян стандартга ёки техникавий ҳужжатга мувофиқлилигини алоҳида, холис деб тан олинган идора томонидан тасдиқланадиган фаолиятдир. Халқаро стандартлаштириш ташкилотининг қўлланмасида «сертификатлаштириш» атамасининг қуйидаги изоҳи берилган: – сертификатлаштириш дейилганда маҳсулот, технологик жараён ва хизматларни сертификатлаштиришда (мувофиқликни сертификатлаштириш) учинчи томоннинг қатнашиши тушунилади; Сертификатлаштириш деганда, маҳсулот (буюм, товар) ёки хизмат муайян стандартга ёки техникавий шартларга мувофиқ келишини тасдиқлаш мақсадида ўтказиладиган фаолият тушунилиб, ушбу фаолият натижасида

маҳсулот (буюм, товар)нинг сифати ҳақида истеъмолчини ишонтирадиган тегишли ҳужжат - сертификат берилади. Сертификатлаштиришнинг миллий тизими - давлат миқёсида амал қиладиган сертификатлаштириш ўтказишда ўз тартиб ва бошқарув қоидаларига эга бўлган тизим. Мувофиқлик сертификати - сертификатланган маҳсулотнинг белгиланган талабларга мувофиқлигини тасдиқлаш учун сертификатлаштириш тизими қоидаларига биноан берилган ҳужжат. Мувофиқлик белгиси - муайян маҳсулот ёки хизматнинг аниқ стандартга ёки бошқа норматив ҳужжатга мос эканлигини кўрсатиш учун маҳсулотга ёки кўрсатилган хизматга доир ҳужжатга қўйиладиган, белгиланган тартибда рўйхатга олинган белги. Бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштириш тизими – айни бир хил стандартлар ва қоидалар қўлланиладиган муайян маҳсулотлар, ишлар ёки хизматларга тааллуқли сертификатлаштириш тизими. Синов лабораториясини аккредитлаш – синов лабораториясининг (марказининг) муайян маҳсулот синовини ёки муайян синов турини амалга оширишга доир ваколатларнинг нуфузли орган томонидан расмий эътироф қилиниши. Сертификатлаштириш органи – сертификатлаштиришни ўтказувчи орган. Синаш – бу ўрнатилган муолажага мувофиқ ҳолда бир ёки бир нечта характеристикани аниқлаш. Синаш лабораторияси – синашларни ўтказадиган лаборатория. Аккредитлаш тизими – Аккредитлашни ўтказиш учун процедуралар ва бошқарувнинг ўз қоидаларига эга бўлган тизим. Аккредитлаш – Процедура бўлиб, унинг воситасида ваколатли идора шахс ёки идоранинг муайян ишни бажариш ҳуқуқига эга эканлигини расмий тан олади.

Аккредитлаш бўйича идора – Аккредитлаш тизимини бошқарувчи ва аккредитлашни ўтказувчи идора. Инспекция текшируви – сертификатлаштириш ва аккредитлашда ўрнатилган талабларга мувофиқлигини тасдиқлаш мақсадида сертификатлаштирилган маҳсулот, сифат ёки ишлаб чиқаришни бошқариш тизимлари, сертификатлаштириш бўйича идоралар, синаш лабораториялари (марказлари) нинг фаолиятини такрорий баҳолаш процедураси. Сифат – Ўз тафсилотлари мажмуининг талабларга мувофиқлик даражаси. Сифат менежменти тизими – Сифатга нисбатан ташкилотга раҳбарлик қилиш ва бошқариш учун менежмент тизими. Сифат соҳасидаги сиёсат – юқори раҳбарият томонидан ифодаланган сифат соҳасида ташкилотнинг умумий мақсад ва фаолият йўналиши. Ташкилий тузилма – Масъуллик, ваколатлик ва ўзаро муносабатларнинг ходимлар ўртасида тақсимланиши. Манфаатдор томон – ташкилотнинг фаолиятидан ёки ютуқларидан манфаатдор шахс ёки гуруҳ. Жараён – Кириш ва чиқишларни қайта ўзгартирувчи ўзаро боғлиқ ва ўзаро таъсир этувчи фаолият турларининг мажмуи. Процедура – Фаолиятни ёки жараённи амалга оширишнинг ўрнатилган усули. Кузатувчанлик – Кузатилаётганнинг тарихи, қўлланилиши ёки жойлашган ўрнини кузатиш имкони. Мувофиқлик – Талабни бажариш. Номувофиқлик – Талабни бажармаслик. Синаш – Ўрнатилган процедурага мувофиқ маҳсулотнинг бир ёки бир нечта характеристикаларини аниқлаш. Таҳлил – Кўрилаётган объектнинг яроқлилиги, адекватлилиги (айнан бир хиллиги), натижавийлигини аниқлаш ёки белгиланган мақсадларга эришиш учун амалга ошириладиган фаолият.

Аудит – Аудит гувоҳномасини олиш ва аудитнинг келишилган мезонларини бажариш даражасини аниқлаш мақсадида уларни беғараз баҳолаш мунтазам, мустақил ва ҳужжатлаштирилган жараёни. Аудит дастури – Муайян вақт даврига режалаштирилган ва муайян мақсадга эришишга йўналтирилган бир ёки бир нечта аудитлар мажмуи. Компетентлик (ваколатлилик) – ўз билим ва куникмаларини қўллай олиш қобилияти. Мувофиқлик атамаси маҳсулот жараён, хизматга белгиланган барча талабларга риоя қилишни ўз таркибига олади. Мувофиқликнинг учта кўриниши – мувофиқлик баёноти, мувофиқликни аттестатлаш, мувофиқликни сертификатлаштириш мавжуддир. Мувофиқлик баёноти деб таъминотчининг маҳсулот, жараён ва хизматларнинг аниқ бир стандартга ёки бошқа меъёрий ҳужжатга тўла-тўкис мувофиқлиги ҳақида масъулиятни ўз зиммасига олганлигини баён этишига айтилади. Бу атамани сўнгги вақтларда «ўз-ўзини сертификатлаштириш» тушунчаси билан алмашилаётгани қайд қилинмоқда. Ўз- ўзини сертификатлаштириш деганда маҳсулот ишлаб чиқарувчи томон бутун масъулиятни ўзига олган ҳолда сертификатлаштиришни ўзи ўтказади ва маҳсулотнинг керакли даражада сифатлилиги ҳақидаги кафолатни ўз устига олади. Бундай сертификатлаштириш фаолиятини ўз-ўзини сертификатлаштириш деб юритилади. Мувофиқликни аттестатлаш дейилганда учинчи томон тарафидан «синов лабораториясининг баёноти» тушунилиб, маълум намуна маҳсулотга бўлган талабларни белгиловчи маълум стандартлар ёки бошқа ҳужжатлар билан мувофиқ эканлигини баён этилиши тушунилади. Яна бир зарур атамаларидан бири «сертификатлаштириш тизими» бўлиб, у қуйидагича таърифланади: « Сертификатлаштириш тизими – мувофиқликнинг сертификатлаштириш фаолиятини ўтказиш учун иш тартиби қоидаларига ва бошқаришига эга бўлган тизимдир.»

«Сертификатлаштириш тизими» атамасидан ташқари, сертификатлаштириш схемаси киритилиб, у қуйидагича таърифланади: «Мувофиқликнинг сертификатлаштирилишини ўтказишдаги учинчи томон фаолиятининг таркиби ва тартиби». Сертификатлаштириш тизимларида қатнашувчи учта тушунча тўғрисида тўхталиб ўтамиз: сертификатлаштириш тизимидан фойдаланиш деганда, ушбу тизимнинг қоидаларига мувофиқ гувоҳнома талабларига берилган сертификатлаштиришдан фойдаланиш имконияти тушунилади. Сертификатлаштириш тизимида қатнашувчи деб, ушбу тизимнинг қоидаларига биноан фаолият кўрсатадиган, лекин тизимни бошқариш имкониятига эга бўлмаган сертификатлаштириш идораси тушунилади. Сертификатлаштириш тизими аъзоси деганда, ушбу тизимнинг қоидаларига биноан фаолият кўрсатадиган ва тизимни бошқаришда қатнашадиган сертификатлаштириш идораси тушунилади.

Сертификатлаштириш икки хил бўлади, булар мажбурий ва ихтиёрий. Маҳсулотни у ёки бу сертификатлаштиришга оидлиги, унинг ташқи муҳитга, инсон саломатлигига таъсири асосий мезон ҳисобланади. Ана шунинг учун ташқи муҳитга, инсон саломатлигига таъсир кўрсатувчи маҳсулотлар албатта, мажбурий сертификатлаштиришга мансуб бўлади, қолган маҳсулотларнинг сертификатлаштирилиши эса ихтиёрийдир. Мажбурий сертификатлаштириш деганда, сертификатлаш-тириш ҳуқуқига эга бўлган идора томонидан маҳсулот, жараён, хизматининг стандартлардаги мажбурий талабларга мувофиқлигини тасдиқлаш тушунилади. Ихтиёрий сертификатлаштириш деганда ишлаб чиқарувчи (бажарувчи), сотувчи (таъминловчи) ёки истеъмолчи ташаббуси билан ихтиёрий равишда ўтказиладиган сертификатлаштириш тушунилади. Ҳозирги шароитда ташқи мамлакатлар билан савдони, мамлакатлараро иқтисодий алоқаларни, фан ва техника ривожланиши учун ҳамда чиқарилаётган маҳсулотлар сифатини яхшилаш, уларнинг рақобатдошлик қобилиятни ошириш учун мунтазам равишда синовлардан ўтказиш эҳтиёжи ортиб бормоқда. Синовларни кўпинча учинчи томон деб аталувчи шахс ёки ташкилот амалга оширади. У кўриладиган масалада қатнашаётган томонлар одатда таъминловчининг (биринчи томон) ва харидорнинг (иккинчи томон) манфаатларини ҳимоя қилиб, мутлақо мустақил равишда иш кўрадилар. Учинчи томон тарафидан қилинадиган сертификатлаштириш ишлаб чиқарувчиларнинг ишончига сазовор бўлмоқда.

“Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида”ги қонун шарҳлари. “ Маҳсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида‖ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни 1993 йил 28 декабрда қабул қилинган бўлиб 4 та боб ва 23 та моддадан ташкил топган. Мазкур Қонун Ўзбекистон Республикасида маҳсулотлар, хизматлар ва бошқа объектларни (матнда бундан кейин «маҳсулотлар» деб юритилади) сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий, иқтисодий ва ташкилий асосларини; шунингдек сертификатлаштириш иштирокчиларннинг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлигини белгилаб беради. Қонунда қуйидаги асосий тушунчалар ишлатилган: сертификатлаштириш миллий тизими, маҳсулотларни сертификатлаштириш, мувофиқлик сертификати, мувофиқлик белгиси, бир турдаги маҳсулотларни (ишларни, хизматларни) сертификатлаштириш тизими, синов лабораториясини аккредитация қилиш. Қонуннинг 2-моддасида сертификатлаштиришнинг мақсад ва вазифалари санаб ўтилган. 3-моддасида эса сертификатлаштириш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари, 4-моддада халқаро шартномалар ва битимлар, 5-моддада эса Ўзбекистон Республикасининг сертификатлаштириш органлари тўғрисида маълумотлар берилган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистон Давлат стандартлаш, метрология ва сертификация маркази (матнда бундан кейин «Узстандарт» деб юритилади) Ўзбекистон Республикасининг миллий сертификатлаштириш органидир. «Ўзстандарт» мазкур Қонунга мувофиқ: сертификатлаштириш соҳасида давлат сиёсатини амалга оширади, сертификатлаштириш ўтказиш юзасидан умумий қоидаларни белгилайди, улар тўғрисида расмий ахборотлар эълон қилиб боради; сертификатлаштириш тизимини такомиллаштириш дастурларининг лойиҳаларини ишлаб чиқади ҳамда уларни Ҳукумат муҳокамасига тақдим этади;

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси билан келишган ҳолда сертификатлаштиришнинг халқаро тизимларига қўшилиш тўғрисида қарорлар қабул қилади, шунингдек сертификатлаштириш натижалари ўзаро эътироф этиш тўғрисида битимлар тузади, сертификатлаштириш масалалари бўйича бошқа давлатлар билан ўзаро муносабатларда ва халқаро ташкилотларда Ўзбекистон Республикаси номидан иш кўради; Мажбурий равишда сертификатланадиган маҳсулотларнинг рўйхатини белгилайди; бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштириш органларини ва синов лабораторияларини (марказларини) аккредитация қилади; Сертификатланган маҳсулотларнинг, аккредитация қилинган сертификатлаштириш органлари ва синов лабораторияларининг (марказларининг), экспертларнинг Давлат реестрини юритади; бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштиришга аккредитация қилинган органлар ва синов лабораториялари (марказлари) сертификатлаштириш қоидаларига риоя этиши устидан ва сертификатланган маҳсулотлар устидан давлат текшируви ва назоратини амалга оширади; қонун ҳужжатларининг нормалари бузилганлиги» учун мувофиқлик сертификатларн ва мувофиқлик белгиларини бекор қилади ҳамда амал қилишини тўхтатиб қўяди, сертификатлаштириш органларининг аккредитация қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларни бекор қилади, синов лабораторияларининг (марказларининг) фаолиятини тугатади. «Ўзстандарт»нинг сертификатлаштириш соҳасидаги фаолиятини молиявий таъминлаш манбаи - давлат бюджети маблағи, шунингдек «Ўзстандарт» кўрсатаётган хизмат учун олинадиган ҳақдан иборат. Бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштиришга аккредитация қилинган органлар: бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштириш тизимларини тузадилар ва уларнинг амал қилишини таъминлайдилар; сертификатлаштиришни ташкил этадилар ва ўтказадилар; миллий мувофиқлик сертификатларини расмийлаштирадилар, берадилар ёки чет эл мувофиқлик сертификатларини эътироф этадилар; сертификатланган маҳсулотлар устидан назоратни амалга оширадилар.

Синов лабораторияларини (марказларини) ва сертификатлаштириш органларини аккредитация қилиш билан боғлиқ сарф-харажатларни аризачи қоплайди. Тегишли сертификатлаштириш тизими белгилаган тартибда аккредитация қилинган синов лабораториялари (марказлари) муайян маҳсулотларнинг синовини ёки муайян синов турини амалга оширадилар ҳамда сертификатлаштириш мақсадлари учун баённомалар берадилар. «Ўзстандарт» ўз вазифаларининг бир қисмини бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштириш органларига ва синов лабораторияларига (марказларига) ўтказишга ҳақлидир. Қонуннинг 6-моддасида сертификатлаштириш объектлари ва субъектлари шарҳланган. Маҳсулотлар (шу жумладан дастурий ва бошқа илмий-техникавий маҳсулотлар), хизматлар, шунингдек сифат тизимлари сертификатлаштириш объектлари ҳисобланади. «Ўзстандарт» ва давлат бошқарувининг бошқа органларн, «Ўзстандарт» томонидан аккредитация қилинган ёки эътироф этилган, сертификатлаштириш органлари, синов лабораториялари (марказлари), мулк шаклидан қатъи назар, маҳсулоти сертификатлаштирилиши лозим бўлган корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, жисмоний шахслар сертификатлаштириш субъектлари ҳисобланадилар. Сертификатлаштириш субъектлари - юридик шахслар сертификатлаштириш миллий тизими доирасида сертификатлаштириш тизимлари тузишлари мумкин. Юридик шахсларнинг сертификатлаштириш тизимлари «Ўзстандарт» белгилаган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилиши шартлиги белгилаб қўйилган. Қонуннинг 2-боби 7-8-9-моддалардан иборат бўлиб, 7-модда мувофиқлик сертификати ва мувофиқлик белгисига бағишланган. Маҳсулотнинг белгиланган талабларга мувофиқлиги тасдиқлангани тақдирда сертификатлаштириш органи мувофиқлик сертификати беради,

тайёрловчн ана шу сертификат асосида мувофиқлик белгисини ишлатиш ҳуқуқига эга бўлади. Сертификатлаштириш тизимида фойдаланиладиган мувофиқлик сертификатларининг, аккредитация қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларнинг намуналари, миллий мувофиқлик белгисининг шакллари ва ҳажмлари «Ўзстандарт» томонидан тасдиқланади. Мувофиқлик сертификатлари, мувофиқлик белгилари, сертификатлаштириш органлари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) аккредитация қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномалари «Ўзстандарт» томонидан белгиланган тартибда Давлат реестридан ўтказилиши шарт. Давлат реестрида рўйхатдан ўтказилмаган мувофиқлик сертификатлари, мувофиқлик белгилари, сертификатлаштириш органлари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) аккредитация қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларн ҳақиқий эмас. Мувофиқлик сертификатидан, мувофиқлик белгисидан фойдаланиш ҳуқуқини ҳамда сертификатлаштириш органлари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) аккредитация қилинганлик тўғрисидаги гувоҳномаларини аризачи бошқа юридик ёки жисмоний шахсга бериши ман этилади. 8-моддада эса сертификатлаштириш фаолиятига лицензия бериш тўғрисида, яъни бир турдаги маҳсулотларни сертификатлаштиришга аккредитация қилинган органлар ва синов лабораторияларн (марказлари) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилаб қўйган тартибда бериладиган лицензия асосида мувофиқлик сертификати берадилар ва сертификатлаштириш мақсадида синов ўтказиши, лицензия шартномалари тузиш тартибини «Ўзстандарт» белгилаши, маҳсулотларни сертификатлаштириш вақтида аризачига мувофиқлик сертификатини ёки мувофиқлик белгисини қўллаш ҳуқуқи аккредитация қилинган тегишли сертификатлаштириш органи билан тузилган битим асосида берилиши таъкидланган.

Қонуннинг 9-моддасида эса сертификатлаштириш тўғрисида ахборот, шу жумладан «Ўзстандарт» тайёрловчиларни (ижрочиларни), сотувчиларни, истеъмолчиларни ва бошқа манфаатдор шахсларни сертификатлаштиришнинг амалдаги тизимлари, уларнинг органлари, синов лабораториялари (марказлари), экспертлар тўғрисида, шунингдек мувофиқлик сертификатлари, мувофиқлик белгилари ва уларни қўллаш қоидалари тўғрисида хабардор этиб бориши кўрсатилган. Сертификатлаштириш органлари аризачига унинг талабига биноан маҳсулотни сертификатлаштириш учун керакли ахборотни беришлари шарт. Аризачи сертификатлаштириш органининг талабига биноан сертификатлаштириш билан боғлиқ ахборотни тақдим этиши шарт, тижорат сири ҳисобланган маълумотлар бундан мустасно. Маҳсулотларни мажбурий ва ихтиёрий сертификатлаштириш тўғрисидаги қонун талаблари 10-11-12-моддаларда баён қилинган. Хусусан, мажбурий сертификатлаштиришни ўтказиш ишларини ташкил этиш «Ўзстандарт» зиммасига ёки унинг топшириғига биноан бошқа сертификатлаштириш органларига (уларни албатта аккредитация қилган ҳолда) юклатилади. Сертификатлаштирилиши шарт бўлган маҳсулотларнинг рўйхатини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тасдиқлайди. Одамларнинг ҳаёти, соғлиғи, юридик ва жисмоний шахсларнинг мол- мулкига ҳамда атроф-муҳитга зарар етказиши мумкин бўлган маҳсулотларни тайерлаш, улардан фойдаланиш, уларни ташиш ёки сақлаш хавфсизлигини таъминловчи талаблар бўлмаган тақдирда давлат бошқарувининг тегишли органи бундай талабномаларни кечиктирмай ишлаб чиқиши ва амалга киритиши шартлиги кўрсатилган. 11-моддада мажбурий сертификатлаштиришни ўтказиш шартлари келтирилган бўлиб, мажбурий сертификатлаштириш норматив ҳужжатларнинг талабларига мувофиқ маҳсулот хусусиятини аниқлаш учун уни синашни, сертификатланган маҳсулот устидан давлат текшируви ва назорати ўрнатишни ўз ичига олади.

Синовлар аккредитация қилинган синов лабораториялари (марказлари) томонидан тегишли норматив ҳужжатларда белгиланган усулларда, бундай ҳужжатлар бўлмаган тақдирда эса тегишли сертификатлаштириш органлари ишлаб чиққан усулларда амалга оширилади. Мажбурий сертификатлаштириш ишлари учун аризачи қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган тартибда ҳақ тўлайди. Аризачи ўз маҳсулотини мажбурий сертификатлаштиришдан ўтказишга сарфлаган маблағлар суммаси шу маҳсулот таннархига қўшилади. Мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган, аммо мувофиқлик сертификатига эга бўлмаган маҳсулотни тарғиб қилиш ман этилган. 12-моддада мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган маҳсулотларга қўйиладиган талаблар тафсилоти берилган бўлиб, мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган маҳсулотлар қуйидаги ҳолларда: Сертификатлаштиришга тақдим этилмаган бўлса; Сертификатлаштириш талабларига мувофиқ эмаслиги сабабли сертификатлаштиришдан ўтмаган бўлса; агар сертификатнинг амал қилиш муддати тугаган ёки унинг амал қилиши тўхтатиб қўйилган (бекор қилинган) бўлса, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида реализация қилиниши мумкин эмаслиги; Қонунга хилоф тарзда мувофиқлик белгиси босилган маҳсулотларни реализация қилиш ман этилиши ёритилган. 13-модда тайёрловчиларнинг (тадбиркорларнинг) маҳсулотларни мажбурий сертификатлаштириш вақтидаги мажбуриятларига бағишланган. Бунда мажбурий сертификатлаш-тирилиши лозим бўлган маҳсулотларни реализация қилувчи тайёрловчилар (тадбиркорлар): Мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган маҳсулотни сертификатлаштиришга тақдим этишлари; сертификатланган маҳсулотни сертификатлаш органларининг ўзи ёки улар эътироф этган органлар берган сертификат мавжуд бўлган тақдирдагина реализация қилишлари ва унинг норматив ҳужжатлар талабларига мос бўлишини таъминлашлари;

Сертификатланган маҳсулотни, башарти, у норматив ҳужжат талабларига мувофиқ келмаса, шунингдек сертификатнпнг амал қилиш мудати тугаган ёхуд унинг амал қилиши сертификатлаштириш органининг қарори билан тўхтатиб қўйилган ёки бекор қилинган бўлса, реализация қилишни тўхтатиб қўйишлари ёки тугатишлари; Мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган маҳсулотни сертификатлаштирувчи ва сертификатланган маҳсулотни назорат қилувчи органларнинг мансабдор шахслари ўз ваколатларини монеликсиз бажаришлари учун шароит яратишлари; Сертификатланган маҳсулот ишлаб чиқаришнинг техникавий ҳужжатларига ёки технология жараёнига киритилган ўзгартишлар ҳақида сертификатлаштириш органини белгиланган тартибда хабардор этишлари; Илова қилинган техник ҳужжатда маҳсулот мувофиқ келиши лозим бўлган сертификатлаштириш тўғрисидаги маълумотларни ҳамда норматив ҳужжатларни кўрсатишлари ва бу маълумотлар истеъмолчи (харидор, буюртмачи) эътиборига етказилишини таъминлашлари шарт эканлиги регламентланган. Қонунинг 14-моддасида хориждан олиб келинадиган ва хорижга олиб чиқиб кетиладиган маҳсулотларни мажбурий сертификатлаштириш тартиби берилган. Мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган маҳсулотларни Ўзбекистон Республикасига етказиб бериш учун тузиладиган контрактлар (шартномалар) шартида маҳсулотларнинг белгиланган талабларга мувофиқлигини тасдиқловчи, «Ўзстандарт» томонидан берилган ёки эътироф этилган мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгилари бўлиши назарда тутилиши кераклиги; Миллий мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгилари ёки бошқа давлатларнинг «Ўзстандарт» томонидан эътироф этилган мувофиқлик сертификатлари ва мувофиқлик белгилари аризачи (маҳсулот етказиб берувчи) томонидан божхона назорати органларига юкка тааллуқли божхона

декларацияси билан биргаликда тақдим этилади ва улар маҳсулотни республика ҳудудига олиб киришга рухсатнома олиш учун зарур ҳужжатлар ҳисобланиши; Четдан олиб келинаётган маҳсулотнинг хавфсиз эканлигини тасдиқловчи ҳужжати бўлмаган тақдирда божхона назорати органлари бу хусусда «Ўзстандарт»ни хабардор этадилар ҳамда маҳсулотни сертификатлаштиришдан ўтказиш ёки чет эл сертификатини эътироф этиш тўғрисидаги масала сертификатлаштириш миллий тизими қоидаларига мувофиқ ҳал этилгунга қадар бу маҳсулотни четдан олиб киришни тақиқлаб қўйилиши ҳамда Сертификатлаштирилиши шарт бўлган маҳсулотларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан олиб чиқиш тартибини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилаши кўрсатилган. Мажбурий сертификатлаштириш ишларининг давлат томонидан молиявий таъминоти 15моддада ўз аксини топган. Қуйидаги ишлар: сертификатлаштиришни ривожлантиришнинг истиқболларини, уни ўтказиш қоидалари ва тавсияларини ишлаб чиқиш; сертификатлаштириш соҳасида расмий ахборотлар билан таъминлаш; халқаро (минтақавий) сертификатлаштириш ташкилотлари ишида қатнашиш ҳамда чет эл миллий сертификатлаштириш органлари билан биргаликда ишлар ўтказиш; Сертификатлаштириш юзасидан халқаро (минтақавий) қоидалар ва тавсиялар ишлаб чиқиш ҳамда уларни ишлаб чиқишда қатнашиш; Сертификатлаштириш юзасидан умумдавлат аҳамиятига молик илмий- тадқиқот ишлари иа бошқа ишлар олиб бориш; Сертификатлаштириш қоидаларига риоя этилиши устидан ҳамда сертификатланган маҳсулот устидан давлат текшируви ва назорати олиб бориш ишлари давлат томонидан молиявий таъминланиши кўрсатиб ўтилган. 16-модда мажбурий сертификатлаштириш қоидаларига риоя этилишини давлат томонидан текширилиши ва назорат қилиниши, тайёрловчиларнинг (тадбиркорларнинг, сотувчиларнинг, ижрочиларнинг), синов лабораторияларининг (марказларининг), сертификатлаштириш органларининг

мажбурий сертификатлаштириш қоидаларига риоя этишлари устидан ҳамда сертификатланган маҳсулот устидан давлат текшируви на назоратини «Ўзстандарт»нинг давлат инспекторлари Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган тартибда ва шартларда амалга оширишлари кўрсатилган. Қонуннинг 17-18-19-моддалари ихтиёрий сертификатлаштиришга доир маълумотлар билан тўлдирилган. Ҳар қандай маҳсулот норматив ҳужжатларнинг талабларига мувофиқ эканлигини тасдиқлаш учун у юридик ва жисмоний шахснинг ташаббуси билан ихтиёрий сертификатлаштиришдан ўтказилиши мумкинлиги; Ихтиёрий сертификатлаштиришни «Ўзстандарт» белгилаб қўйган тартибда аккредитация қилинган юридик ва жисмоний шахслар амалга оширишга ҳақлилиги ҳамда сертификатлаштириш қоидалари ва тартибини белгиловчи ихтиёрий сертификатлаштириш тизимларини аккредитация қилинган органлар «Ўзстандарт» билан келишган ҳолда белгилаши таъкидланган. 4-бобдаги 20-21-моддаларда низоларни қараб чиқиш, сертификатлаштириш туғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарликка оид қонун шартлари белгиланган. Мазкур Қонунни қўллаш билан боғлиқ низолар суд томонидан Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган тартибда қараб чиқилиши; Сертификатлаштириш натижаларидан норози бўлган тақдирда манфаатдор томон «Ўзстандарт»нинг Шикоятларни қараб чиқиш кенгашига мурожаат этишга ҳақлилиги; Шикоятларни қараб чиқиш кенгаши тўғрисидаги низомни «Ўзстандарт» ишлаб чиқиши ва тасдиқлаши; «Ўзстандарт»нинг Шикоятларни қараб чиқиш кенгаши сертификатлаштириш органлари ва синов лабораторияларининг (марказларининг) қарорлари устидан берилган шикоят аризаларини қараб чиқиши; шикоят аризалари икки ҳафта ичида кўриб чиқилиши; «Ўзстандарт»нинг, Шикоятларни қараб чиқиш кенгашининг қарорлари устидан

Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган тартибда Олий судга ёки Олий хужалик судига шикоят қилиш мумкинлиги баён қилинган. 22-моддада сертификатлаштириш органларининг ва синов лабораторияларининг (марказларининг) жавобгарлиги тавсифланган. Сертификатлаштириш органи: мувофиқлик сертификатини асоссиз ва қонунга хилоф тарзда берганлик учун; аризачига нисбатан қонунга хилоф хатти- ҳаракатлар қилганлик учун; Аризачининг тижорат сири ҳисобланган маълумотларни ошкор этганлик учун, аккредитация қилинган синов лабораторияси (маркази) сертификатлаштириш органига синовларнинг натижалари ҳақида нотўғри маълумот берганлик учун жавобгар бўлиши; Сертификатлаштириш органлари ва синов лабораториялари (марказлари) мазкур моддада айтиб ўтилган хатти-ҳаракатлар натижасида аризачига етказилган зарарнинг ўрнини қонун ҳужжатларида белгилангаи тартибда тўла ҳажмда қоплашлари шартлиги белгиланган. 23-моддада тайёрловчиларнинг тадбиркорларнинг) мажбурий сертификатлаштириш қоидаларини бузганлик учун жавобгарлиги, шу жумладан, тайёрловчилар (тадбиркорлар): маҳсулотларни мувофиқлик сертификатисиз, шунингдек қонунга хилоф тарзда мувофиқлик белгиси тамғаси босилган маҳсулотни реализация қилганлик учун; мувофиқлик сертификати бўлмаган маҳсулотларни тарғибот қилганлик учун; «Ўзстандарт»нинг ёки у ваколат берган органларнинг кўрсатмасига биноан реализация қилиш тўхтатиб ёки тақиқлаб қўйилган маҳсулотларни реализация қилганлик учун жавобгар бўлиши; Мажбурий сертификатлаштириш қоидаларини бузганлик учун тайёрловчилар (тадбиркорлар) «Ўзстандарт» ёки у ваколат берган сертификатлаштириш органларининг тақдимномаси асосида суднинг қарори билан давлат бюджети ҳисобига реализация қилинган маҳсулот қиймати миқдорида жарима тўлаши;

Тайёрловчилар (тадбиркорлар) истеъмолчи ёки буюртмачига етказилган зарарларнинг ўрнини қонун ҳужжатларнда белгиланган тартибда тўла ҳажмда қоплашлари шартлиги таъкидланган. Сертификатлаштиришнинг қонуний ва мeъёрий-ҳуқуқий асослари ва миллий тизими. Қуйидагилар сертификатлаштиришнинг қонуний ва мeъёрий-ҳуқуқий асосларини ташкил этади:  Ўзбeкистон Рeспубликасининг ―Маҳсулот ва хизматларни сeртификатлаштириш тўғрисида‖ги Қонуни;  Ўзбeкистон Рeспубликасининг ―Озиқ-овқат маҳсулотларининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида‖ги Қонуни;  Ўзбeкистон Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 12 августдаги 409-сонли ―Сeртификатланиши мажбурий бўлган маҳсулотлар рўйхатини, сeртификатлаштиришни ўтказиш тартибини, Ўзбeкистон Рeспубликаси ҳудудига хавфсиз эканини тасдиқлаш талаб қилинувчи товарларни олиб кириш ва ўз ҳудудидан олиб чиқиши тартибларини тасдиқлаш ҳақида‖ги қарори;  Ўзбeкистон Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 3 октабрдаги 342-сонли ―Маҳсулот ва хизматларни стандартлаштириш, мeтрологияси ва сeртификатлаштиришни такомиллаштиришга доир чора-тадбирлар тўғрисида‖ги қарори;  Ўзбeкистон Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 5 дeкабрдаги 427-сонли ―Ўзбeкистон Рeспубликасига истeъмол товарларини олиб киришни такомиллаштириш бўйича чора-тадбирларни татбиқ этиш ҳақида‖ги қарори;  Ўзбeкистон Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 6 июлдаги 318-сонли ―Маҳсулотларни сeртификатлаштириш тартиботини соддалаштиришга доир қўшимча чоратадбирлар тогрисида‖ги қарори;  Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 5 августдаги 373-сонли ―Маҳсулотлар ва хизматларнинг стандартлаштириш, метрология ва

сертификатлаштириш тизимини такомиллаштириш соҳа-тадбирлари тўғрисида‖ қарори.  Сeртификатлаштириш миллий тизимининг асосланувчи мeъёрий ҳужжатлари Ўзстандарт агeнтлиги Ўзбeкистон Рeспубликасининг сeртификатлаштириш бўйича миллий органи бўлиб, амалдаги қонунчиликка биноан қуйидаги фаолиятларни бажаради: • Сeртификатлаштириш соҳасида давлат сиёсатини амалга оширади; • Маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар сeртификатланишини ўтказиш бўйича халқаро мeъёрлар ва стандартлар билан уйғунлашган умумий қоидалар ҳамда тартибларни ўрнатади; • Сeртификатлаштириш тизимини такомиллаштириш бўйича дастурлар лойиҳаларини ишлаб чиқади ва Ўзбeкистон Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамасига кўриб чиқиш учун тақдим этади; • Вазирлар Маҳкамаси билан кeлишилган ҳолда сeртификатлаштиришнинг халқаро тизимларига қўшилиш ҳақидаги қарорларни қабул қилади ҳамда стандартлаштириш натижаларини ўзаро тан олиш хусусида кeлишувлар тузади; • Ўзга давлатлар билан ўзаро муносабатларда ва халқаро ташкилотларда сeртификатлаштириш масалалари бўйича Ўзбeкистон Рeспубликаси номидан иш кўради; • Ўзбeкистон Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамаси билан кeлишилган ҳолда сeртификатланиши мажбурий бўлган маҳсулотлар рўйхатини бeлгилайди; • Ўзбeкистон Рeспубликаси сeртификациялаштириш миллий тизимига раҳбарлик қилади; • маҳсулот, ишлар ва хизматларни мажбурий сeртификациялаштириш хусусидаги қонунчиликка риоя этилиши устидан давлат назоратини амалга оширади; • Бир хилдаги маҳсулот сeртификацион тизими, сeртификатланган маҳсулот, сифат тизимлари, сифат бўйича экспeрт-аудиторлар давлат рeестрини олиб боради.

Сeртификатлаштириш бўйича ишлар олиб боришни Синовлар ва сeртификатлаштириш Рeспублика маркази (ҳудудий бўлинмалари билан) ва бир хилдаги маҳсулотларни сeртификатлаштириш бўйича аккрeдитацияланган органлар амалга оширади. Сeртификатлаштириш соҳасидаги ишларни мувофиқлаштириш ва раҳбарликни мосликни тасдиқлаш соҳасидаги тeхникавий сиёсатни бошқариш бошқармаси амалга оширади.

Адабиётлар : 1. Сергеев А.С., Латышев М.В., Терегеря В.В. Метрология, Стандартизация и сертификация. Учебное пособие. М. Логос. 2003.-536 с. 2. Сигов А.С., Белик Ю.Д., Верба В.С. и др. Метрология и электрорадио измерения в телекоммуникационных системах. М.Высшая школа. 2005. 3. Tst 45.025:2000 Метрологик таъминлаш. Атамалар ва таърифлар. К 014:2003. Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида ўлчашлар бирлилигини таъминлаш тизимини ривожлантириш концепцияси. 4. Абдувалиев А.А., Латипов В.Б., Умаров А.С., Алимов М.Н., ва б. «Стандартлаштириш, Метрология, Сертификатлаштириш, Сифат.» – Т.: СМСИТИ, 2008. – 267 б. 5. К 014:2003. Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида ўлчашлар бирлилигини таъминлаш тизимини ривожлантириш концепцияси. 6. ―Метрология тўғрисида‖ги (ЎзР 28.12.1993 й. 1004-XII-сон; ЎзР 26.05.2000 й. 82-II-сон, ЎзР 25.04.2003 й. 482-II-сон) Қонун.

Похожие

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунча ва атамалар

Махсулотларни ва хизматларни сертификатлаштириш асослари. Махсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш бўйича халқаро ҳамкорлик

Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанининг мақсади ва метрология бўйича асосий атамалар

“Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанидан маърузалар матнлари тўплами

Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанини ўрганишда ўқитишнинг замонавий ахборот