«Materiallar qarshiligi» fanining tarixi, maqsadi, vazifalari va uning ahamiyati - Материаловедение - Рефераты

«Materiallar qarshiligi» fanining tarixi, maqsadi, vazifalari va uning ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2473 KB

«Materiallar qarshiligi» fanining tarixi, maqsadi, vazifalari va uning ahamiyati Reja: 1. Materiallar qarshiligi fanining mohiyati. 2. Konstruksiya turlari. 3. Deformatsiyaning kuchga bog`liqligi.

Tayanch iboralar: Materiallar qarshiligi, mustahkamlik, deformatsiya, bikrlik, ustuvorlik, konstruksiya turlari, reaksiya kuchi, salqilik, brus, sterjen, balka, rama, ferma. Har qanday mashina va inshootga nisbatan turli talablar quyiladi. Mashina va inshootlar quyilgan yuklar ta'siriga chidamli bo`lishi ya'ni ishlatilish davrining boshidan oxirigacha xavf-xatarsiz ishlashi kerak. Mashina va inshootlar mustaxkam, bikr bo`lishi hamda ustivor bo`lishi kerak. Mustahkamlik – konstruktsiya qismlarining tashqi kuch ta'sirida yemirilishiga (sinishga, uzilishga, qisqarishga) qarshilik ko`rsatish xususiyatidir. Deformasiya – jismlarning tashqi kuch ta'sirida o`z o`lchamlari va shalklarini o`zgartirishdir. Deformatsiya tenzometrlar yoki tenzodatchiklar yordamida aniqlanadi. Ustivorlik – tashqi kuch tasirida deformasiyalangan konstruksiya qismlarining ozgina bo`lsa ham muvozanatining buzilishiga qarshilik ko`rsatuvchi xususiyatdir. Materiallar qarshiligi mashina va inshootlar qismlarining mustahkam, bikr va ustivor bo`lishini hisoblashda zarur bo`lgan zuriqish va deformatsiyalarni aniqlash usullarini o`rganuvchi fandir. «Materiallar qarshiligi»ga asos solgan olimlardan biri mashhur italyan olimi Leonardo da Vinchidir, lekin uning fikri va o`tkazgan tajribalari qo`lyozmalari saqlanib qolmagan va materiallar mustahkamligi to`g`risidagi ilm keng tarqalmagan. Mustahkamlik nazariyasini yaratish uchun birinchi marta XVII asrda italyan olimi Galiliyo Galiley tomonidan tajriba o`tkazilgan va u 1638 yilda «Materiallarning mustahkamligi to`g`risida» asarini yozdi. Materiallar qarshiligi fanining rivojlanishiga R.Guk. Bernulli, Matriot, Sen-Venan, Koshi, Lama va boshqa ko`p olimlar hissa qo`shganlar. XVII asrga kelib materiallar qarshiligi fani yanada rivojlandi. Peterburg akademiyasining a'zosi L.Eyler siqilgan sterjenlarning ustivorligi to`g`risidagi ilmni yaratdi. O`zbek olimi M.T. Urozboyev ham materiallar qarshiligi fanining rivojlanishiga katta hissa qo`shgan.

Konstruksiya turlari juda murakkab bo`lib, ularning elementlari quyidagicha ko`rinishlarda uchraydi: 1. Brus – ko`ndalang kesim o`lchamlari uzunlik o`lchamiga qaraganda juda kichik bo`lgan konstruksiya qismlariga aytiladi. 2. Plastinka yoki plita – jismning qalinligiga nisbatan o`lchamlari katta bo`lgan tekis sirt bilan o`ralgan konstruksiya qismlariga aytiladi. 3. Qobiq - qalinligi boshqa o`lchamlariga nisbatan juda kichik bo`lgan egri sirt bilan o`ralgan konstruksiya qismlariga aytiladi. Bularga samolyot, raketa fyuzelajlari va turli me'morchilik gumbazlari, poroxod korpuslari va boshqalar misol bo`ladi. 4. Massiv - uchta o`lchami bir xil tartibda bo`lgan konstruksiya qismlariga aytiladi. 5. Sterjen – to`g`ri o`qli cho`ziluvchan yoki siqiluvchan ingichka brusga aytiladi. 6. Balka – ikki tayanchga qo`yilgan va o`qiga tik yo`nalgan kuchlar ta'sir etuvchi brusga aytiladi. 7. Ferma – bir qancha sterjenlarni sharnirlar vositasida tutashtirishdan tuzilgan geometrik o`zgarmaydigan sistemaga aytiladi. 8. Rama – bir qancha bruslarni bikr qilib tutashtirishdan hosil bo`lgan sistemaga aytiladi. rasm Bir uchi qistirib qo`yilgan va ikkinchi erkin uchiga to`plangan kuch

qo`yilgan balkani ko`rib chiqamiz. Kuch ta'sirida balka egiladi, kuch qo`yilgan nuqta ham vertikal, ham gorizontal bo`yicha ko`chadi. qo`yilgan tayanchdagi moment quyidagiga teng bo`ladi: M = P(l-u) rasm Ko`chish balka uzunligi  ga nisbatan kichik bo`lganligidan uni nazarga olmasdan momentni quyidagi formula bo`yicha hisoblasa ham bo`ladi: M= P  Nisbatdagi faraz quyidagidan iborat: ta'sir qilayotgan kuch ma'lum miqdordan oshmasa jism chiziqli deformasiyalanadi. Bu deformatsiya tasir qilayotgan kuchga proportsional ekanligini bildiradi. Agar jismga bir necha kuch ta'sir qilayotgan bo`lsa va kuchlarning miqdori teng ravishda bir xil holatda bir necha marta oshirilsa, deformasiya ham shuncha marta oshadi. Inshoot elementlarini hisoblashda ko`pincha kuchlar ta'sirining mustaqillik usulidan foydalaniladi. Bu usul yuqorida qabul qilingan farazdan kelib chiqadi. Bu usulning mohiyati quyidagicha: rasm. Salqilik yoki reaksiya kuchining bir necha kuch ta'siridan hosil bo`ladigan qiymatlari har qaysi kuch ta'siridan hosil bo`ladigan qiymatlar yig`indisiga tengdir. a) da ko`rsatilgan balka uchun R 1 va R 2 kuchlar ta'siridan K nuqtaning salqiligi. F=f 1 + f 2 Tenglik bilan aniqlanadi. Bu yerda f 1 va f 2 - har qaysi kuchdan aloxida hosil bo`lgan salqilikdir, ular 3- rasm,b,v da ko`rsatilgan.

Похожие

Minerallar asosidagi materiallar

Metalmas materiallar. Kompozit materiallari

Texnologik moslamalarni vazifalari va tasnifi

Temir va uning qotishmalari

Quymakorlik metallurgiyasi