Машиналар яратишда меҳнатни ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш масалалари - Машиностроение - Рефераты

Машиналар яратишда меҳнатни ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш масалалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

19.9921875 KB

Машиналар яратишда меҳнатни ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш масалалари Режа: 1. Машиналар яратишда меҳнатни муҳофаза қилиш масалалари 2. Меҳнатни муҳофаза қилишга оид Давлат қонунчилиги 3. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш масалалари ва бу борадаги Давлат қонунчилиги

Машиналар яратишда меҳнатни муҳофаза қилиш масалалари Меҳнат муҳофазаси машинани ишлатиш жараёнида инсоннинг хавфсизлигини таъминловчи, саломатлигини ва меҳнат қобилиятини сақловчи ҳуқуқий нормалар тизимидан иборат. Машиналар яратишда меҳнат муҳофазаси хавфсизлик техникаси ва ишлаб чиқариш санитариясини ўз ичига олади. Хавфсизлик техникаси деганда, хавфли ишлаб чиқариш омилларини ишчиларга таъсир этишини бартараф қилувчи ташкилий тадбирлар ва техникавий воситалар тизими тушунилади. Машиналар яратишда ишлаб чиқариш санитарияси-зарарли ишлаб чиқариш омилларининг ходимларга таъсир этишини бартараф қилувчи ёки камайтирувчи ташкилий тадбирлар ҳамда техникавий воситалар тизимидан иборат. Машиналар яратишда меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича асосий йўналишлар қуйидагилар: 1. Тиббий-биологик муаммолар. 2. Мухандис-техник муаммолар. 3. Социал-иқтисодий муаммолар. Тиббий-биологик муаммоларга қуйидагилар киради: киши организмининг метеорологик шароитга ва ишлаб чиқариш муҳитига мослашиш механизмини ўрганиш; касб касалликлари пайдо бўлиш сабабларини ўрганиш ва уни бартараф этиш. Маълумки шовқин ва тебранишнинг ўзоқ вақтда одамга таъсир қилиш натижасида юрак қон томирлари системаси ва эшитиш аъзолари касалликка учраши мумкин. шовқин манбаи тебраниш ҳисобланади. Хаво зичлигининг 10 дан 20000 Гц гача бўлган тебранишлар частотаси инсон томонидан шовқин сифатида қабул қилинади. бунда тебраниш частотасининг ўзгариши товуш охангига таъсир қилади, босимнинг ўзгариши эса овознинг баландлигига таъсир қилади. 70 децибалли шовқин иш бажарувчини титратади, 90 децибалли шовқинда 8 соат ишлаган ишчи 20 децибалли шовқинни яхши қабул

қилмайди. Буни ҳисобга олиб соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан иш жойларида ва бошқариш органлари машиналарнинг ишлаб чиқариш жараёнида ишлаётганида хосил бўладиган шовқин тебраниши ва ташқи шовқинни рухсат қилинган даражаси ўрнатилган. Муҳандис-техник муаммоларга қуйидагилар киради: технологик жараёнларда хосил бўладиган заҳарли ажратмаларни бартараф этиш; статик электр токидан химояни такомиллаштириш; очиқ қурилиш майдонларидаги меҳнат шароитини яхшилаш; хавфсизлик масалаларининг қурилиш-монтаж ишлари ҳужжатларида акслантирилиши; машиналарда шовқин ва вибрацияни камайтириш; ёнғинни ўчириш воситалари ва усулларининг янги турларини яратиш; якка ҳимоя воситаларини такомиллаштириш; асосий ва ёрдамчи материалларни ўзатувчи қисмларни такомиллаштириш; бажарувчи механизмлар (ишчи орган)ни модернизация қилиш; юритма системасини яхшилаш; ишчи органларни совитувчи ва иситувчи мосламаларни такомиллаштириш; назорат ва бошқариш системалари; мойлаш системаси ва мосламаларини такомллаштириш; асосий технологик ва механик параметрларнинг ишончлилигини ошириш. Социал-иқтисодий муаммоларга қуйидагиларни кўрсатиш мумкин. Меҳнатни мухофаза қилиш бўйича иқтисодий самарадорликни хисоблаш усулларини такомиллаштириш; травматизм ва касб касалликларини комплекс ўрганиш; ходимлар зарарли меҳнат шароитларининг таъсиридан ҳимоя қилиниши; ишлаб чиқариш биноларининг санитария-гигиена норалари ва қоидаларига мувофиқ равишда сақланиши; меҳнат шароити алоҳида зарарли бўлган ишларда ходимларнинг саломатлигини мустахкамлаш ва уларга санаротия-профилактика, озиқ-овқат текинга берилишини таъминлаш ва бошқалар. Юқоридагилардан кўриниб турибдики, мукаммал қурилмалар яратишда меҳнатни мухофаза қилиш чоралари кўрилиши лозим. У авария ва мустаҳкамлик закасига эга бўлиб, сақловчи клапан ва автоматик тўхтатиш ускуналари билан таъминланган, ҳаракатдаги қисмлари эса химоя қилиш

тўсиқлари билан ажратилган бўлиши зарур. Қурилмани хом-ашё билан тўлдириш (шахтали печда) ва тайёр маҳсулотни қурилмадан чиқариш қулай бўлиши зарур. Бунинг учун аппарат мукаммал конструкцияга эга бўлиши люк ва вентиллар жойлаштирилган бўлиши керак. Қурилмани маълум бир масофадан туриб бошқариш (Шарли тегирмонлар) ва назорат қилиш махсадга мувофиқ бўлади. Машина ишини текшириш ва бошқаришни автоматлаш-ишлаб чиқаришни такомиллаштиришнинг олий мақсадидир. Сўнгги вақтларда эргономика, яъни инсонни машина ва атроф муҳит билан ўзаро таъсири ўрганувчи фан кенг ривожланмоқда. Эргономик талабалар бу машинада операторнинг ўтириш жойига ва бошқариш органларига ёритилганлигига, ишлаш чегарасининг кўринишига, назорат асбобларининг жойланишига, ва бошқа ҳолларда бошқарувчини қутқариб қолишга бўлган талабалардир. Шундай қилиб саноатда чиқарилаётган машиналар чидамлилик ва жараён кўрсаткичларигагина жавоб бериб қолмай, санитар-техник (эргономик, техник-эстетик) талабларга ҳам жавоб бериши керак. Бинобарин, меҳнат хафсизлиги талаблари машина сифат кўрсаткичларининг ажралмас қисмидир. Бу талабларга жавоб бермайдиган машиналар ишлаб чиқаришдан олиб ташланади. Меҳнатни муҳофаза қилишга оид Давлат қонунчилиги Меҳнат қонунчилигининг асосий вазифаси ишчиларнинг саломатлигини мухофаза қилиш ва мустахкамлашдан иборат. Ишчиларнинг меҳнат муҳофазасини тартибга солувчи меъёрлар Ўзбекистон Республикасиннг "Меҳнат муҳофазаси тўғрисида"ги қонунлар кодексида, Республика Президенти хўзуридаги Вазирлар Маҳкамасининг хуқуқий актларида, вазирликлар ва идоралар, давлат назорат органларининг касаба уюшмалари марказий оганлари билан биргаликда қабул қилинган ҳуқуқий актларда берилган. Меҳнат хавфсизлигини таъминлаш, ҳавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омилларининг турлари, асбоб-ускуналар хавфсизлиги, ишлаб чиқариш жараёнлари, ходимларни химоя қилиш

воситаларига қўйиладиган талаблар давлат андозалари тизими билан белгиланади. Меҳнат муҳофазаси нормаларининг мазмунини қуйидагилар ташкил этади: меҳнат муҳофазаси бўйича умумий талаблар; ишлаб чиқаришда жароҳатланиш ва касб касалликларини олдини олиш; ишчиларнинг соғлом ва хавфсиз меҳнат шароитини таъминлаб беришда ва уларни мунтазам равишда яхшилаб боришда маъмуриятнинг мажбуриятлари; меҳнат мухофазаси талабларига риоя қилишда ишчи ва хизматчиларнинг мажбуриятлари; меҳнат қобилияти паст бўлган шахслар меҳнатини муҳофаза қилишнинг қўшимча тадбирлари. Хавфсиз ва соғлом меҳнат шароитини яратиш қонунга мувофиқ лойиҳачи-конструкторлар, корхоналар ва ташкилотларнинг маъмурияти зиммасига юклатилади. Ходимларнинг соғлом ва хавфсиз меҳнат шароитини яратиш, ишлаб чиқаришда бахтсиз ходисаларнинг олдини олиш учун меҳнат муҳофазаси ва хавфсизлик техникаси бўлимлари бевосита жавобгар ҳисобланади. Давлат махкамалари ва жамоат ташкилотлари томонидан ишлаб чиқаришда меҳнат мухофазасига риоя қилиш устидан назорат ўрнатилгандир. Бундай назоратлар давлат прокўратура назорати, давлат тоғ техник назорати, давлат энергия назорати, давлат санитария назорати, давлат ёнғин назорати идоралари томонидан амалга оширилади. Бу ташкилотлар ўз фаолияти давомида корхона маъмуриятига бўйсунмайди. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш масалалари ва бу борадаги Давлат қонунчилиги Инсон табиатдан фойдаланиб янги шароит ҳосил қилади, географик муҳитни ўзгартиради, табиатда кечадиган табиий айланиш ва модда алмашиниш жараёнига таъсир кўрсатади. Бундай таъсирнинг салбий оқибатлари табиатдаги тенгликка зарар етказади, инсон ва биосфера мувозанатининг бўузилишига олиб келиши мумкин. Шунинг учун ҳам

табиатдан фойдаланишда унинг мухофазасига эътибор бериш объектив зарурият бўлиб қолади. Илмий техника тараққиёти ва улар билан боғлиқ бўлган инсоннинг саноатдаги улкан ишлари катта ўзгаришлар бўлишига, яъни юқори даражадаги саноат патенциали, барча кўринишдаги технологик машиналарнинг кенг ривожланиши, катта ер майдонларини ўзлаштиришга, сунpий хавза тизимини яратишга ва бошқа мувоффақиятларга олиб келади. Атроф-муҳитни ёмонлашиши инсон учун ўта ёмон натижаларга олиб келиши мумкин. Шунга кўра, атроф-муҳит муҳофазаси ҳозирги кундаги энг асосий муаммолардан бири бўлиб келмоқда. Ушбу муаммо сўнгги йилларда янада кескинлашди. Экологик хавфсизлик муаммоси аллақачон миллий ва минтақавий доирадан чиқиб бу инсониятнинг муаммосига айланган. ХХ I -аср бўсағасида фан-техника тараққиёти жадал суратлар билан ривожланиб бораётганлиги билан бирга хаво бўшлиғининг ифлосланиши ҳам экологик хавфсизликка солинаётган тахдиддир. Мутахассисларнинг маълумотларига қараганда ҳар йили республиканинг атмосфера ҳавосига 4 млн. тоннага яқин зарарли моддалар қўшилмоқда. Шуларнинг ярми углерод оксидига тўғри келади, 15%ни углеводород чиқиндилари, 4% ни олтингугурт оксиди, 9% ни азот оксиди, 8% ни қаттиқ моддалар ташкил этади ва 4%га яқини ўзига хос ўткир заҳарли моддалара тўғри келади. Юқорида санаб ўтилган муаммоларни ечиш, атроф-муҳитни зарарланишини олдини олиш ва шу каби масалаларни ҳал қилиш ушбу соҳа оқимининг асосий вазифаси. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича давлат қонунчилиги. Ўзбекистон Республикаси атроф-муҳит муҳофазаси масалалари Конституцияда ва ер, ер ости бойликлари, сув, ўрмон, атмосфера хавоси ва ҳайвонот олами хақидаги қонунларда, шунингдек Президент хузуридаги Вазирлар Маҳкамасининг махсус қарорларида ўз аксини топган. Атроф-муҳитни мухофаза қилиш тўғрисидаги қонун ва дастурлар табиий муҳит шароитларини сақлашнинг, табиий ресурслардан оқилона

фойдаланишнинг ҳуқуқий, иқтисодий ва ташкилий асосларни белгилаб беради. Қонуннинг мақсади-инсон ва табиат ўртасидаги муносабатлар уйғун мувозанатда ривожланишини, экология тизимларини, табиат мажмуаларини ва айрим объектлар муҳофаза қилинишини таъминлашдан, фуқароларнинг қулай атроф-муҳитга эга бўлиши хуқуқини кафолатлашдан иборатдир. Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 8-бобида жавобгарлик турлари аниқ кўрсатилган. Атроф- муҳитни мухофаза қилиш тўғрисидаги қонунни бўзганлик учун интизомий ,маъмурий, жиноий, моддий жавобгарликка тортилади. Атроф-муҳитни мухофаза қилишга таалуққли давлат сиёсатининг асосий йўналишларини белгилаш Олий Мажлиснинг мутлақ ваколат доирасига киради. Вазирлар Маҳкамаси атроф-муҳитни мухофаза қилишга доир ягона сиёсат юритади. Ўзбекистон Республикаси Табиатни мухофаза қилиш давлат қўмитаси Вазирлар Махкамаси билан биргаликда табиатни мухофаза қилишда муҳим рол ўйнайди ва экологияни мухофаза қилишнинг бутун маъсулиятини ўз зиммасига олади. Унинг ўз ваколатлари доирасида қабул қилган қарорлари барча вазирликлар, идоралар, акционерлик жамиятлари, корхоналар, муассасалар ва фуқаролар учун мажбурийдир. "Атроф-муҳитни мухофаза қилиш фуқароларнинг муҳим вазифаси эканлиги" Ўзбекистон Республикаси Конституциясини 50-моддасида кўрсатилган. Бу вазифа фақат ҳозирги авлод манфаатларидан келиб чиқиб эмас, балки келгуси соғлом авлод манфаатларидан келиб чиқиб ҳал этилиши зарур. Инсон фақат ўзи ҳақида қайғурмай, балки келажак авлод тўғрисида ҳам ўйлаши керак.

Адабиётлар рўйхати: 1. И. Каримов. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Тошкент: Шарқ ,1997. 2. Правовая охрана изобретений и полезних моделей. Сборник нормативних актов. Государственное Патентное ведомство Республики Ўзбекистан. Ташкент, 2000. –63 с. 3. Ўзбекистон ихтирочилар ва рационализаторлар жамиятининг Республика Кенгаши. Расмий ҳужжатлар тўплами. №2. Тошкент-1994. 4. Я.Х. Закин., Н.Р. Рашидов Основ научного исследования. Тошкент: Ўқитувчи, 1981.

Похожие

Машиналар яратишда ейилишнинг аҳамияти

Машиналар яратишда ихтирочилик ва рационализаторлик фаолияти

Механизм ва машиналар динамикасининг асосий масалалари

Машиналарни яратишда стандартлаш ва унификациялаш аҳамияти

Машиналар ишончлилиги асослари