Маънавият асосларини ўқитиш методикасининг умумдидактик ва хусусий принциплари - Основы культурологии - Рефераты

Маънавият асосларини ўқитиш методикасининг умумдидактик ва хусусий принциплари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57.5 KB

Маънавият асосларини ўқитиш методика сининг умумдидактик ва хусусий принциплар и Мактаблар тажрибаси дарснинг маълум тизимини яратдики, кўпчилик ўқитувчилар бу тизимга риоя қилиб, маълум яхши натижаларга эришмоқда. Одатда дарс бошида уй вазифаси текширилади ёки ўтган мавзу такрорланади, сўнгра ўтган мавзу юзасидан савол-жавоб ўтказилади. Шундан кейин янги материал баён этилади ва уни мус тах камлаш учун назорат саволлари берилади. Дарс охирида уйга вазифа берилади. Баъзан, дарсда бу мақсадлардан биттасигина машғулотга бағишланиши мумкин. Ана шу битта мақсадни дарснинг асосий дидактик мақсади дейилади ва бошқалар унга бўйсинади. 1.Ўқитишда дидактик принциплар: А) таълим ва билимнинг бирлиги. Б) илмийлик ва тушунарлилик В) системал илик, изчиллилик Г) амалиёт ва назария бирлиги Д) онглилик ва фаоллилик, мустақилли лик Е) кўргазмалилик З) Таълимда тингловчиларнинг ёши, шахсий хусусиятлари, ўқ ув имкония тларини ҳисобга олиш принципи . 2. Ўқ итишнинг хусусий принциплари; А) ум умийликка ва ало ҳидаликка ў ти ш принципи ; Б) танқ идий тафакк ур В) мустақил тафаккур, Г) анализ, синтез, Д) тарихийлик, мантиқийлик, Е) кузатиш умумлаштириш,

З) умумий ва хусусий принципларнинг узвий бирилиги, таълим ва билишнинг бирлиги.Дидактика-таълим жараёнининг умумий қонуниятларини ўрганувчи қисмидир. Дидактик а – г рекча сўз бў л иб, «ўқит иш », «ўргатувчи» деган сўзлардан «дидактика» сўзма – сўз таржимаси таълим назариясини англатади. Таълимнинг асосий вазифаси: - ёш авлодни илмий б илим лар б ил ан қуроллантиришдан иборат дидактика педагогаканинг «нимага ўқитиш» , «нимани ўқитиш» , «қ а нда й ўқитиш» каби саволларига жавоб излайди. Ўқ ит увчи таълим самарадорлигига эришиш ва ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш ва бо шқа риш учун таълим мазмунининг таркибий қ и смлари ва уларни ўқувчилар томонидан ; ўқув материалини сезги органлари орқали қабул қилиш, тасаввур қилиш, абстракт фикр юритиш, ўрганилган маълумотларни ёдда сақлаш, билимларни одатий, янги кутилмаган вазиятларда қўллаш босқичлари ёрдамида уюштиради. Таълим қоидалари деб, умуминсоний тарбиянинг мақ сад ва вазифаларини амалга оширишга қаратилган ўқ иш ва ўқитиш жараёнларининг йўналиши ўқувчилар томонидан илмий билимларнинг ўзлаштирилиши, билим ва малакалар ҳосил қилишнинг асосий қонун ва қоидаларининг йиғиндисига айтилади. Таълимнинг илмийлиги. Илмий билимла р – в оқеликнинг ҳаққоний ини косидир. Теварак – атрофни ўраб олган дунёнинг қонуниятларини, нарса ва ҳодисаларнинг ички муҳим хоссаларини ва ўзаро алоқаларини акс эттирувчи билимларгина қоидаси – илмий билимларни эгаллаш жараёнида ўқувчиларда илмий дунёқараш, эътиқод тафаккури ривожлантиради. Илмийлик қоидаси таълим жараёнида ўқувчиларни ҳозирги замон фан- техника тараққиёт даражасига, мувофиқ келадиган илмий биламлар билан қуроллантириш, ёшларни илмий-тадқиқот усуллари билан таништириб борилиши таълимига қаратилган.

Системалилик (тизими) изчиллик принципи. Таълим вазифасини маълум бир тизимсиз бажариб бўлмаслигини кўрсатади. Ўкув материалини тушунтириш тизими ўкув материалини аник баён килинган ғояларга; ўкитувчи бу ғояларни қайсиларини тушунтирмоқчи эканлигига; баҳолар, билимларни ўзлаштиришга канчалик имконният берилиши; фикрлаш хусусиятларига дарсдаги билимларни ўзлаштириш жараёни тушунтирилишига боғликдир. Таълимда изчиликка риоя қилиб ўқитиш лозим, токи бугун ўрганилган билимлар кеча ўрганилганларни мустаҳкамласин, эртага ўрганиладиганларга замин хозирлансин. Таълим ва тарбиянинг бирлиги коидаси (амалиёт ва назария) уни таъминламоқ учун: баён қилинаётган ўкув материалларининг мазмуни ҳам, илмий, хам ғоявий жихатдан тўғри талқин қилиши, ўқитилаётган тамойилнинг илмий ва тарбиявий мохияти очиб берилиши, таълим жараёнида «Ҳадис»лардан фойдаланиш имкониятини яратилиши, лозим. Шунингдек баён қилинаётган илмий билимларнинг пухта ва мустаҳкамлаш ўзлаштирилиши ва турмушда унга амал қилиш, муаммоли жараённи ва касбга қизиқиш ташаббускор таълимга эътиқод кучининг уйғунлиги, таълим жараёнида ўкувчиларнинг уюшқоқлик, интизомлилилик ва жавобгарликни сезиш, ўзаро ёрдам ҳисларини тарбиялаш зарур. Назария ва амалиёт бирлиги. Бу бирлик илмий билимларни пухта ўзлаштириш ва уни амалда қўллай олиш, ўкув материалларини идрок қилиш, англаш, мустахкамлаб, эсда сақлаб қолиш каби руҳий жараёнлар билан боғлиқ ҳолда бир бутун жараённи ташкил қилади. Онглилик, фаоллик, мустақиллилик коидаси: билимларни онгли равишда ўзлаштириш; хаётий ходиса, жараёнлар билан боғлаш; нутқий равожлантириш, тафаккур қилиш қобилиятини оширишни назарда тутади ҳамда маъруза, семинар дасрларини қўшиб олиб бориш жараёнини янада такомиллаштиради

Кўргазмалилик коидаси: -ўкитиш сифатини оширади -ўкитиш жараёнида кўриш, эшитиш, хид билиш, таъм-маза билиш, тери, мускул-харакат каби сезги органларининг бир йўла объект устида сафарбар килинишини талаб этади. -тез қулай, осон ўзлаштиради. -узоқ вақт эсда қолади -схема, жадвал, диограмма материаллари устида таққослаш, тақлил қилиш, умумлаштириш хулоса чиқаришда аҳамиятга эгадир. Бўлиши мумкин: -график-кўрсатмали қуроллар, чизмалар, диограмма, диофильмлар. -грампластинкалар, магнит лентаси, бадиий ўкитиш намуналари, талаффуз қилишга оид материаллар -гербарийлар коллекциялар, ашёлар, расм-фотосурат, овозсиз кинофильмлар Таълимнинг ўқувчиларга мос бўлиш қоидаси: -ўкув материалининг мазмуни, унинг хажми характери -жисмоний ривожи -савияси, имкониятларига лойиқ бўлиши "осондан кийинга караб бориш" -материални хаддан ташқари енгил бўлиши қизиқишни сўндиради -аксинча қийин, оғир бўлса, қўйилган мисол ва масалаларни ечиш, хал қилишга қурби етмаса ўз кучига ишонмаслик кайфиятини туғдиради. "Маълумдан номаълумга қараб бориш"дир. "Соддадан мураккабга қараб бориш"дир. Ўқитиш усуллари ўқув материалининг характерига мос холда тўғри танланган бўлмоғи лозим. Билиш, кўникма ва малакаларни ўзлаштириб олишнинг мустахкамлигига аввало ўқитиш қоидалари: тушунарлилик, тизимлилик, изчиллилик, назария ва амалиётнинг боғлиқлиги, кўрсатмалилик,

ўқувчиларнинг онглилиги, фаоллилиги қоидаларини амалга ошириш билан эришилади. Маънавият назариясида таълим мазмунини шакллантиришнинг асосий тамойиллари қуйидагилардир : 1.Таълим мазмунининг жамият, фан, маданият ва шахс мувофиқлиги тамойили. Бу тамойил таълим мазмунига зарур бўлган билим, малака ва кўникмаларни шунингдек, жамият, маданият ва шахс имкониятлари ривожланишининг замонавий даражасини акс эттирувчи билимларни киритишни кўзда тутади. 2.Ўкитишнинг мазмун процессуал жихатларининг ягоналиги тамойили Бу тамойил ўкув жараёнининг конкрет хусусиятлари, тамойиллари, уларни амалга ошириш технологиялари ва ўзлаштириш даражаси бирлигини акс эттиради. 3.Турли даражадаги таълим мазмуни тузилмасининг ягоналиги тамойили. Буни шакллантириш назарий тасаввур, ўқув фанлари, ўқув материаллари, таълим олувчининг шахси каби кисмларнинг мувофиқлаштирилишини тақозо килади. 4.Таълим мазмунини инсонпарварлаштириш тамойили. Бу тамойил шахснинг умуминсоний маданияти, унинг маънавий эҳтиёжи ва кобилиятларининг фаол ижодий ва амалий ўзлаштирилишига шарт- шароит яратишни такозо қилади. 5.Таълим мазмунининг асосланганлиги тамойили. Бу гуманитар ва табиий-илмий билимларни интеграциялаш, узвийлик ва фанлараро алокаларни ўрнатишни талаб қилади. 6.Таълим мазмуни асосий компонентларининг шахс ички (таянч) маданияти тузилмасига мувофиқлиги тамойили. Таълим мазмунининг амалий компоненти малака ва кўникмаларни шакллантиришни ўз ичига олади. Ташки ёки амалий, ички ёки интеллектуал малака ва кўникмалар мавжуд. Малака ва кўникмалар барча ўкув фанлари учун умумий бўлиши

мумкин, хар бир ўкув фани учун ўзига хос ва характерли бўлади. Малака ва кўникмалар муайян фаолият турининг асосини ташкил этади. Фаолиятнинг эса билиш, меҳнат, бадиий, ижтимоий, қадриятларга йўналтирилган ва коммуникатив турларини қайд қилиш мумкин. Ижодий фаолият тажрибаси. У янги муаммоларни хал қилиш ва воқеликни ижодий қайта яратишга тайёр бўлишда намоён бўлади. Шахс муносабатлари тажрибаси. Бу асослаш (мотивация) баҳолаш, ҳиссийлик, иродалилик муносабатлар тизимидан иборатдир. Бу тажриба дунёга, вокеликка, одамларга баҳо бериш муносабатида намоён бўлади. Демак, маънавият асосларини ўкитиш методикаси қуйидаги дидактик тамойилларини ҳар бир талаба билиши керак: А) Онглилик тамойили; Б) Кўрсатмалилик тамойили; В) Илмийлик тамойили; Г) Кетм а – к етлик тамойили; Д) Пухта ўзлаштириш тамойили ва ҳаказолар. Маънавият асослари фанини ўқитиш методикаси дарсларида асосий дидактик мақсадлардан бири фанни талабанинг тўла эгаллашига эришиш. Албатта ҳар бир дарсдан турли хил дидактик мақсадлар кўзланади. Улар орасида биттаси бош мақсад бўлиб, уни дарснинг асосий дидактик мақсади дейилади.Ҳар бир алоҳида дарснинг мақсади дарслар тизимининг мақсадини аниқлаб, унинг ёрдамида ўқитилаётган мавзунинг мазмунини очиб беради. Биринчи ҳолда янги тушунчалар билан таништириш бўлса, иккинчи ҳолда таништирилган тушунчани кенгайтириш ва чуқурлаштириш, учинчисида, бирор малака ва кўникмаларни ҳосил қилиш, тўртинчисида, билим, малака ва кўникмаларни текшириш ва х.к. бажарилади. Ҳар бир дарсда юқорида айтилганларнинг бир нечтаси ёритилиши мумкин. Ўтилганларни такрорлаш олдин ўтилган дарсларни янги тизимга

солиш, шу билан билимларни текширишни ўз ичига олади. Янги материални баён қилиш ҳар доим машқлар бажариш билан давом эттирилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,а996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99и 6. Ислом Каримов Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йилида, 6-жилд, - Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99ҳ 7. Ислом Каримов ўзбекистонда демократик изгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йиналишлари.-Т., «ўзбекистон» нашриёти 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Маънавият асосларини ўқитиш методлари

Маънавият асосларини ўқитиш методикасининг таълим жараёнида тутган ўрни ва вазифалари

Маънавият асослари фанини ўқитиш методикаси фан сифатида

Маънавият асослари таълимининг воситалари

Дин ва маънавият