Мактабгача ёшдаги болаларнинг таълимий машғулотлари (амалий машғулот).docx - Дошкольное и начальное образование - Рефераты

Мактабгача ёшдаги болаларнинг таълимий машғулотлари (амалий машғулот).docx

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

116.0029296875 KB

Мактабгача ёшдаги болаларнинг таълимий машғулотлари (амалий машғулот) Режа: 1. Мактабгача ёшдаги болаларга таълим бериш шакллари. 2. Дидактик ўйинларнинг бола қобилияти ва тафаккурининг ривожланишига таъсири. 3. Тасвирий фаолиятнинг ўйин ва интеллектуал фаолиятга боғлиқлиги. 4. Болаларнинг қуриш-ясаш машғулотлари ва унинг бола психикасига таъсири.

Мактабгача ёшдаги болаларнинг таълимий машғулотлари Ўқув фаолияти муаммоси — ёш ва педагогик психологиянинг марказий муммоларидандир. Боғча муассасаларида болаларни ўқитишга ва уларга таълимий машғулотлар беришга бизнинг мамлакатимизда бошланғич мактаб таълимига тайёрлов поғонаси сифатида қаралади. Шу сабабли “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури”да белгиланганидек, боғчадаги таълим узлуксиз таълимнинг дастлабки босқичидир. Немис психологи О.Кроннинг фикрича, уч яшар бола унга берилаётган билимни ўзлаштиришга, яъни таълим олишга қодир. В.Штерн эса қарамақарши нуқтаи назарни илгари сурди. Унинг фикрича, ҳаётининг дастлабки олти йилида бола олган билимлар ўзига хос тарзда эгалланади. Боғча боласи ҳали “ўқиш учун англанилган иродага эга эмас, мактаб ўқувчиси учун эса ўқиш учун берилган материални онгли тарзда ўзлаштириш нияти ва бу билимлардан ўзининг келажаги учун мулк сифатида фойдаланиш, бутун ҳолича сақлаб қолиш истагидир.” В.Штерн “боғча боласи айни бугуни билан шунчалик машғулки, эртанги кун, келажак учун бирор- бир нарсани эгаллаш истагидан узоқдир”, дейди. Унинг ўқиши бошқа фаолиятнинг маҳсули ҳисобланиб, теварак- атрофдан олган таассуротларни “онгсиз тарзда танлаш” асосида ҳосил бўлади. Ж.Пиаже боланинг ижтимоийлашуви жараёнида (яшаш шароитига мослашиш) интеллект операциялари структураси ривожланиши содир бўлади, дейди. Тобора юқори интеллектуал операциялар (“конкрет операциялар”, “формал операциялар”, “инвариантлилик”, “муносабатлилик”ва бошқалар) пайдо бўлиши ва ривожланиши ўз қонуниятларига эга. Таълим фақат ақлий ўсишни тезлаштириши ёки секинлаштириши мумкин, лекин унга табиий таъсир этмайди. Ж.Пиаже ва унинг издошлари, масалан, агар болада мантиқий оператив тафаккур қарор топмаган бўлса, фикрлашга ўргатишдан маъни йўқ, дейди. Таълим бола ривожланиши қонуниятларига бўйсуниши лозим. Л.С.Виготский боғча боласининг психологик хусусиятларини педагогик таъсир моҳиятининг

анализи билан узвий боғлиқликда ўрганиб борди. Боғча даврида ўқитишнинг аҳамиятли томонларидан бири, дейди Виготский. Шундай қилиб, хориж ва рус психологлари мактабгача таълим муассасаларида бериладиган таълимга ва таълимий машғулотларга катта эътибор берадилар. Ўқув фаолияти шаклланишининг дастлабки хусусиятлари Ҳаётнинг дастлабки уч йилида бола онаси ёки бошқа кишилар масалан, тарбиячи дастури бўйича эмас, балки гўёки ўзининг дастури бўйича ўқийди. Бу даврда боланинг у ёки бу билим ва кўникмаларини ўзлаштириши муҳлатига алоҳида талаблар қўйилмайди. Илк болалик даврида тарбия дастури ҳали субъектив тарзда бола учун мавжуд эмас. Систематик ўқишга лаёқатли бўлгунга қадар у тайёрлов босқичини босиб ўтади. Бу босқичда четдаги бошқа кишиларнинг болага нисбатан янги талаблари аста-секин унинг “ўз дастурига” айланиши лозим. Боғча ёш даврининг охирларига борибгина, бола катталар томонидан ишлаб чиқилган “дастур бўйича” ўқий бошлайди ва мактаб талабларига аста амал қила бошлайди. Л.С.Виготскийнинг фикри бўйича боғча ёш даври таълим дастури: 1) болани мактаб дастурига яқинлаштириши, унинг билим доирасини кенгайтириши, предметли таълимга таёрлаши; 2) боланинг ўз дастури бўлиши ҳамда унинг қизиқиши ва эҳтиёжларига жавоб бериши лозим. Шунингдек, Л.С.Виготский боланинг психик ривожланишида, таълимнинг етакчи роли ҳақидаги қонунни илгари сурди ва аниқ ифодалади: таълим ривожланишидан олдинда боради ва ўзининг орқасидан уни этаклайди. Ўқув фаолияти болаларни хурсанд қилиши, уларга завқ бериб, қониқиш ҳиссини уйғотиши керак. Илк болалик давриданоқ болаларда билишга қизиқишни тарбиялаш катта аҳамиятга эга. Чунки билишга итилишга инсон фаолиятининг аҳамиятли мотивларидан бўлиб, шахс ёъналганлигининг англанилганлигини акс эттиради, барча психик жараён ва функцияларга ижобий таъсир этади, қобилиятни фаоллаштиради, қизиқиш мавжуд

ҳолатида барча инсоний кучлар қўзғалади. Буни айниқса, боғча боласининг ўқув фаолиятини ташкил этишда инобатга олиш керак. Педагог ва психологларинг олиб борган тадқиқотлари ўқишга бўлган қизиқишларнинг пайдо бўлиши ва ривожланишининг асосий шароитини ажратиш имконини беради: 1. Ўқув фаолияти шундай ташкил этилиши керакки, бола унда фаол Жштирок этсин, янги билимларни мустақил тарзда қидириши ва “топиши”га ундалсин, муаммоли характерга эга бўлган саволлами эчсин. 2. Ўқув фаолияти турли хил бўлиши керак. Бир хилликка эга бўлган материаллар ва бир хил усуллар болаларни тез зериктириб қўяди. 3. Бола берилаётган материалларнинг кераклилиги ва аҳамиятлилигини тушуниши керак. 4. Янги берилаётган материал илгари ўзлаштирилгани билан яхши боғланган бўлиши керак. 5. Жуда енгил бўлган ва ўта мураккаб материал қизиқиш уйғотмайди, ўқув топшириқлари боғча ёшидаги болалар учун қийин, лекин имконияти етадиган даражада бўлиши керак. 6. Боланинг барча ютуқларини ижобий баҳолаш лозим. Ижобий баҳо билишга нисбатан фаолликни рағбатлантиради. 7. Ўқув материаллари ёрқин ва эмоционал бўлиши керак. А.П.Усованинг таъкидлашича, ўқитилаётган материални идрок қила олмаслик ҳодисаси ҳаракатнинг усул ва воситаларида ўта осонлик усулига асосланган, илгари кўрсатилган нотўғри тарбиявий таъсирнинг асорати натижасидир.

Айни вақтда кўпинча таълим олишга тайёрликнинг қуйидаги таркибий қисмлари ажратилади: 1. Тафаккур қила олиш каби фаолиятнинг умумлашганлиги. 2. Амалий ва сўз мантиқий томонларининг ўзаро мувофиқлигини белгиловчи тафаккумиинг англанилганлиги. 3. Тафаккур фаолиятининг эластиклиги. 4. Тафаккур фаолиятининг барқарорлиги. 5. Тафаккурнинг мустақиллиги ҳамда унинг ёрдамга мойиллиги. Ўқув фаолияти ривожланишининг асосий хусусиятлари А.П.Усова боғча ёш давридаги болалар томонидан ўқув фаолияти ўзлаштирилганлигининг аниқ белгиларини кўрсатади. Ўзлаштиришнинг уч савияси ажратилиб, улар ўқув фаолияти ривожланганлигининг турли даражаларини характерлайди. 1 -даражаси. Билиш фаолияти барча жараёнларининг маҳсулдорлиги ва мақсадга қаратилганлиги билан ўқишга нисбатан фаол ва қизиқувчан муносабат, ўзининг ҳаракатларини назорат қилиш ва эришилган натижаларини баҳолаш қобилиятига эгалиги билан фарқланади. Ўзлаштирилганлар асосида болалар амалий ва ақлий фаолиятида қурби этадиган вазифалами эча олади. 2- даражаси - кучсизроқ ўқув фаолиятини эгаллашнинг барча кўрсаткичлари етарли ривожланмаган. Лекин шу билан бирга болалар таълимидаги баъзи бир эҳтимолий оғишишлар ҳам бундан мустасно эмас. 3- даражаси. Машғулотларда ташқи интизомнинг ўқув фаолияти шаклланишидаги бошланғич давр. Тингловчиларга мактабгача тарбия муассаси тарбияланувчилари билан тафаккурни, қўл моторикасини, хаёлини ривожлантиришга йўналтирилган методикалар билан танишиб чиқиш таклиф этилади.

Мактабгача ёшдаги болаларга таълим бериш шакллари. Тайёрлов гуруҳ болалари тафаккурини ўрганиш методикаси Мазкур методика мактабгача ёшдаги болаларда тушунчалар, турли объектлар ўртасидаги сабабий боғланиш, ўхшашлик ҳақидаги тасаввурларнинг шаклланганлигини ўрганиш учун хизмат қилади. У 20 та саволдан иборат. Тарбиячи-психолог болага ҳар бир саволни ўқиб беради ва боланинг жавобини қайд этади. Ҳар бир саволдан сўнг қавсдан тўғри жавоб келтирилган. Саволлар. 1. От каттами ёки итми? (от) 2. Эрталаб нонушта қиламиз, пешиндачи? (тушлик) 3. Кундузи ёруғ, кечаси-чи? (қоронғу) 4. Осмон ҳаво рангда, ўтлар – чи? (яшил) 5. Гилос, нок, олма, олхўри – булар нималар? (мева) 6. Нима учун ҳали поезд ўтмасдан шлакбаум туширилади? (машиналарни тўхтатиб туриш учун) 7. Тошкент, Самарқанд, Бухоро – булар нима? (шаҳар) 8. Соат неча бўлди? (болага соат кўрсатилади?) 9. Сигирнинг боласи бузоқ, итнинг боласи кучукча, қўйнинг боласи-чи? (қўзичоқ) 10. Ит кўпроқ товуққа ўхшайдими ёки мушукками? (мушукка) 11. Нима учун автомобилларда тормоз бор? (машинани секинлаштириш маъносидаги ҳар қандай жавоб тўғри бўлади) 12. Болға билан болта нимаси билан бир - бирига ўхшайди? (ўхшаш вазифаларини бажарувчи асбоблар мазмунидаги ҳар қандай жавоб тўғри) 13. Олмахон билан мушук нимасига кўра ўхшайди? (камида иккита ўхшаш белги санаб ўтилиши керак) 14. Мих билан винтнинг нима фарқи бор? (михнинг усти текис, винт ғадир – будур, мих болға билан қоқилади, винт бураб киритилади) 15. Футбол, теннис, сузиш – булар нималар? (спорт, физкультура)

16. Қанақа транспортларни биласан? (камида иккита ҳар хил транспорт санаб ўтилиши керак) 17. Қари одам ёшдан нимаси билан фарқланади? (камида иккита муҳим фарқли белги санаб ўтилиши керак) 18. Одамлар нима учун спорт билан шуғулланади? (соғлом бўлиш учун, бақувват бўлиш учун, кучли бўлиш учун, ғалаба қозониш учун, чемпион бўлиш учун) 19. Одамлар ишламаса нима бўлиши мумкин? (нарсалар ярата олмайдилар, нарсалар сотиб ололмайдилар, қийналиб яшайдилар каби жавоблар) 20. Одамни нима учун қамаб қўядилар? (ёмон иш қилгани учун мазмунидаги ҳар қандай жавоб, бошқаларга зарар етказмаслиги учун деган жавоб тўғри). Натижаларни қайта ишлаш. Агар боланинг жавоби тўғри жавобга мос келса, унга 0,5 балл, қисман тўғри келса 0, 25 балл қўйилади. Жавобни баҳолашдан аввал болага саволни тўғри тушунтирилганлигига ишонч ҳосил қилиш керак. Зарурат туғилганда психолог айрим сўзларнинг маъносини изоҳлаб бериш лозим (масалан, шлакбаум сўзи изоҳ талаб қилиш мумкин). Натижаларни баҳолаш. 10 балл – жуда юқори даражада 8 – 9 балл – юқори даража 4 – 7 балл – ўрта даража 2 – 3 балл – паст даража 0 – 1 балл – жуда паст даража Майда қўл моторикасини ривожлантирувчи машқ. Ушбу методика мактабгача ёшдаги болаларнинг қўл моторикасини, тафаккури, идрокини ривожлантиришга қаратилган. Унда бола расмдаги нуқталарни қалам билан бирлаштиради ҳамда тугалланмаган шаклни давом эттиради. Методика 5-6 ёшдаги болалар учун мўлжалланган.

Методика қуйидагича ўтказилади: Болага аввал А) вариантда берилган айланаларни қалаб билан бирлаштириш таклиф этилади. Бажарилиш вақтида нуқталарни бирлаштиришдаги нуқсонлар кузатиб борилади. Чизиш учун 5 дақиқа вақт ажратилган. Бола топшириқни қай даражада бажарганига қараб унга кейинги B) яъни баргларнинг расмини чизиш берилади. Бунинг учун болага 8 дақиқа вақт берилади. С) вариантдаги топшириғимиз мураккаброқ берилган бўлиб, унда тафаккур ва идрок жараёнларининг қай даражада ривожланганлиги аниқланади. Конвертларни чизиш учун 5-8 дақиқа вақт берилади. Кўрсатма: Сиз ҳозир қуйида келтирилган расмларни қалам билан бирлаштириб чиқасиз. Фақат буни шошмасдан, белгиланган нуқталардан ташқарига чиқмасдан чизишга ҳаракат қилинг. A. B. C . Натижалар таҳлили: Агар бола берилган расмларни ўз вақтида, тартиб билан бирлаштирса 9 балл берилади. Агарда вақтидан бироз ўтиб, баъзи жойларида белгиланган нуқталарда чиқиб кетса 6 балл берилади. Белгиланган муддатдан анча ўтиб, нотекис, бўяб бирлаштирса 3 балл берилади. Ривожланганлик даражаси: 9 балл - меъёрда ривожланган. 6 балл - бироз сустроқ. Қўлларни машқ қилдириб туриш лозим.

3 балл - яхши ривожланмаган, қўл моторикасини ривожлантириш учун коррекцион ривожлантирувчи машшғулотлар талаб этилади. Қарама қарши жуфтликларни бирлаштир методикаси Методика диққат, идрок, майда қўл моторикаси, фазовий тасаввур, тафаккурни ривожланганлик даражасини аниқлашга ёрдам беради. Методикани бажариш давомида боладан қарама қарши жуфтликларни топиш ва уларни қалам билан бирлаштириш таклиф этилади. Кўрсатма: Қуйидаги расмдаги қарама қарши жуфтликларни топиб бирлаштиринг. Нуқталарни бирлаштиринг методикаси Ушбу методика мактабгача ёшдаги болаларнинг диққати, идроки, тафаккури, майда қўл моторикасини ўрганишга мўлжалланган. Унда бола расмнинг чап томонига қараб ўнг томондаги нуқталарни бирлаштириши керак. Методикани бажариш учун 5 дақиқа вақт ажратилади. Кўрсатма: Қуйидаги расмни чап томонига мос тарзда ўнг томонидаги нуқталарни бирлаштиринг.

Натижаларни баҳолаш : 8- 10-балл- бола барча нуқталарни белгиланган вақт мобайнида чап томондаги расмга мос тарзда бирлаштирди. 6-7 балл- бола белгиланган вақт мобайнида 3 та расмдаги нуқталарни бирлаштирди. 4-5 балл- бола белгиланган вақтдан ўтиб 2 расмдаги нуқталарни бирлаштирди. 2-3 балл- бола белгиланган вақт мобайнида 1 та расмдаги нуқталарни бирлаштирди. 0-1 балл- бола белгиланган вақтдан ўтиб нуқталарни нотекис, нотўғри бирлаштирди. Ривожланганлик даражаси: 8-10 балл- жуда юқори, 6-7 балл- юқори, 4-5 балл- ўрта, 2-3 балл- паст, 0-1 балл- жуда паст.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Нишонова З.Т., Алимова К.Г. Болалар психологияси ва психодиагностиаси Т.: ТДПУ 2017 – 264 б. 2. Ғозиев Э. Онтогенез психологияси Назарий- экспериментал таҳлил T.: Ношир 2010. – 356 b. 3. Дўстмуҳамедова Ш.А., Нишонова З.Т. ва бошқалар Ёш даврлари ва педагогик психология Т.: Фан ва технологиялар 2013 – 343 б. 4. Шаповаленко И.В. Возрастная психология (Психология развития и возрастная психология): учебник для студентов вузов. – М.: Гардарики, 2007. – 349 с.

Похожие

Мактабгача таълим муассасаларида лой иши машғулотлари (5 амалий машғулот).docx

Мактабгача ёшдаги болаларни расм чизиш фаолиятига ўргатиш (4-амалий машғулот)

Мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний ривожланишида ҳаракатли ўйинларнинг мазмуни ва методикаси (3-амашлий машғулот)

Мактабгача ёшда ўйин фаолиятининг хусусиятлари (Амалий машғулот)

Мактабгача ёшдаги болаларнинг теварак атрофни билишида нутқни ривожлантириш технологияси