Neft qatlamlarini ochish va quduqni o’zlashtirish

Загружено в:

30.11.2023

Скачано:

0

Размер:

114.7119140625 KB

Скачать

Neft qatlamlarini ochish va quduqni o’zlashtirish Reja: 1. Maxsuldor qatlamni ochish usullari. 2. Maxsuldor qatlamni ochishda qo’llaniladigan perforatsiya turlari 3. Quduqni o’zlashtirish metodlari 4. Quduq tubi uskunalari

Maxsuldor qatlamni ochish usullari. Normal va anomal yuqori bosimli qatlamlar mavjud oraliqlarda ximoya quvuri loyixadagi chuqurlikkachа tushuriladi va quvur orti xamda quduq devori orasidagi bo’shlik cementlanadi. Qatlamni quvur ichki qismi bilan tutashtirish (ikkilamchi ochish) o‘kli, kumulyativli eki gidropeskostruyli (suv kum okimli) perforatorlar ishlatiladi. Neft qatlamini ochish (Uni burg’ilab o’tish) quduqlarni o’zlashtirish va ishlatish uchun juda muhim ahamiyatga ega. Qatlamni ochish texnologiyasi uning geologik-fizik tavsifi va shu qatlam to’yingan flyuidlarning fizik-kimyoviy xossalariga qarab tanlanadi. Maxsuldor qatlamlar ikki marta ochiladi. Birinchi marta – quduqni burg’ilash jarayonida burg’u bilan, ikkinchi marta - qatlamlarni ximoya quviri bilan mustaxkamlagandan so’ng pyerforasiyalab. Neft va gaz quduqlarini burg’ilash amaliyotida shu narsa aniqlanganki, qatlamni burg’u bilan ochish texnologiyasiga quyidagilar ta’sir ko’rsatadi: qatlam bosimining kattaligi; maxsuldor qatlamning yotish chuqurligi; kollektorning harakteri; qatlam to’yingan flyuidning tabiati; jinslarning harorati va boshqalar. Maxsuldor qatlamning ochish texnologiyasini tanlashda qatlam bosimi muhim rol o’ynaydi. Qatlam bosimining kattaligiga qarab kollektorlar uch guruhga bo’linadi: 1. Anomal Yuqori Qatlam Bosimiga (AYu К B) ega bo’lgan Rk >>Rgidr. 2. Gidrostatik bosimga yaqin bosimli Rk ≥Rgidr. 3. Gidrostatik bosimdan past bosimli Rk < Rgidr Anomal yuqori qatlam bosimli qatlamlar yuqori zichlikka ega bo’lgan burg’ilash eritmasi bilan ochiladi. Bu shu bilan bog’liqki, quduqdagi eritma ustUni ochilayotgan qatlamga o’ndagidan yuqoriroq bosim hosil qilishi lozim. Ikkinchi guruh kollektorlari gilli yeritmalar,tarkibida qattiq fazalar kam bo’lgan yeritmalar, neft asosidagi, texnik suv asosidagi, YuAM bilan ishlangan eritmalardan foydalanib ochiladi. Uchinchi guruh kollektorlari, ayerasiyalangan burg’ulash eritmalari,yuvib, xavo yoki gaz bilan shamollatib (produvka) ochiladi.

Birinchi va ikkinchi guruh maxsuldor qatlamlarini ochish qatlamga repressiya bilan amalga oshiriladi, ya’ni qatlam bosimidan burg’ilash yeritmasining quduq tubidagi bosimi katta bo’ladi. Agar quduqdagi bosim qatlam bosimidan past bo’lsa, neft va gaz quduqqa keladi. Bu boshqarib bo’lmaydigan favvoralanishga olib kelishi mumkin. Repressiya mavjud bo’lganda qatlamga burg’ilash eritmasining filtratlari va qattiq fazaning mayda zarrachalari kiradi, yutilish bo’lganda burg’ilash yeritmasi kiradi. Bularning hammasi quduq tubi atrofida qatlamning tabiiy o’tkazuvchanligini pasaytiradi. Shuning uchun maxsuldor qatlamni ochishning harqanday usulini asosiy vazifasi qatlamning tabiiy ko’rsatkichlarini saqlab qolish hisoblanadi. BUning uchun burg’ilash eritmasining parametrlarini sho’nday tanlash kerakki, yutilish va neft va gaz hosil bo’lishi mumkinlik extimoli minimal bo’lsin (qatlam bosimidan 0,5-1,0 MPa dan yuqori). Maxsuldor qatlamni ochish usulini tanlashda asosiy xisobga olinadigan faktorlar:-kollektor turi, uni tashkil etgan tog jinslarining mustaxkamligi,qatlamning qalinligi va quvvati, suv bilan tuyingan qatlamchalarning mavjudligi,taxminiy qatlam bosimi. Maxsuldor qatlamni ochish usulini tashlash - qatlam bosimini kattaligiga, maxsuldor qatlamni mustaxkamligiga, qatlamni o’tkazuvchanligiga va boshqa sabablarga bog’lik. Shu bilan birgalikda ochiq favvorani oldini olish talablari xam bajarilishi; maxsuldor qatlamda shlam (kolmatatsiya) kattik faza, burg’ulash va tamponaj eritmalarini sizib kirishiga yo’l qo’ymasligi lozim; quduqka ochilgan oraliqlar suvsiz uzok muddat kafolatlangan xolda eksplutatsiya qilinishi va quduqdan maksimal neft-gaz oqimini olish lozim. Bu shartlarni bajarilishi yagona texnik qoida bo’yicha burgilash ishlari olib borilishini ta`minlanishi ko’rsatmasida neft gaz eki gazokondensatli chukurligi 1200 m. gacha bulgan quduqlarni burgilash jaraenida gidrostatik bosim qatlam bosimidan 10-15%, undan yuqori chuqurliklarda gidrostatik bosim 3-10 % yuqori bo’lishi kerak. Maxsuldor qatlamni ochish jarayonida burgilash eritmasini sifati muxim o’rin tutadi. Burgilash eritmalarini kattik fazasi qatlamdagi sizish kanallarini

kamaytirishga moyil bo’lsa, eritmani suyuk fazasi esa (suv) gilli minerallarni bo’kib-shishib qolishi tufayli qatlamni g’ovakligi va o‘tkazuvchanlikni kamayishiga olib keladi. Maxsuldor qatlamni ochishda qo’llaniladigan perforatsiya turlari Quduqni burgilashni tugatishning oxirgi bosqichi qatlamni ochish xisoblanadi. Qatlamni ochish orqali quduq bilan qatlam orasida bogl ’ anish xosil qilinadi.Qatlamni ochish jarayoni perforatsiya deyiladi. Qatlamning qanday tog jinslardan tarkib topganligiga ko’ra quyidagi perforatsiya turlari mavjud. 1. O’ kli perforatsiya. 2.Torpedali perforatsiya. 3.Kum m ulyativ perforatsiya. 4.Gidroperforatsiya. O’kli perforatsiyada quduqka elektr kabeli yordamida uk otuvchi apparat tushiriladi. Apparatda 8-10tagacha uk otadigan tanachalar mavjud, tanada diametri 12,5 mmli uklar mavjud. Uklarga portlaydigan modda va detanatorlar bilan zaryad beriladi. Э lektr toki impulsi berilganda uklar joyidan otiladi. Otilgan uklar avval kolonnani sung esa cementli xalka va tog jinsini teshadi. O’kli perforatorlarning ikkita turi mavjud : Gorizontal tanali perforatorlar. Bunday perforatorlarda tanasi uzunligi kichik bo’lib, ular gabbarit ulchamlari buyicha chegaralangan; Tana qismi vertikal perforatorlar o’kini qiyshaytirgich bilan ta’minlangan. O’kli perforator PB-2 bir necha sektsiyadan tashkil topgan bo’lib xar qaysi sektsiyada kameralar va portlovchi modda mavjud. Har bir kamerada 4-5 gr. portlovchi modda mavjud. Perforaciyalangan kanallarning diametri 12mm, uzunligi 65-145mm gacha (tog’ jinslarning zichligi va perforator turiga bog’liq). Hoshiyada o’klar va ularni germetik saqlash uchun prokladkalar bilan zichlangan.Yuqoridagi sektsiyada ikkita zapal bo’lib kabel bilan tok berilganda ishlab ketadi. Natijada portlovchi moddaning tez yonishi v а kameradagi gazlarning

yonishida 2 ming MPa xosil bo’lib bu bosim ta`sirida o’qklar joyidan yuqori tezlikda o’tiladi. O’qli perforator vertical-egrichiziqli hoshiyalar bilan PVN-90 ko’p xajmli kameralardan va tana uzuligidan tashkil topgan. Portlovchi moddaning bir kamerada-90 gr. Kameralarda gaz bosimi -0,6 - 0,8 ming. М p а . Perforaciyalangan kanallarning uzunligi tog’ jinslarda 145 - 350 мм ni 20 мм gacha diametrni tashkil etadi. Har bir perforator cekciyasida to’rtta vertical hoshiya mavjud, ularning uchida qiyshatgichlar o’rnatilgan. O’qlar po’latdan tayorlangan bo’lib, ishqalanishni kamaytirish uchun mis yoki qurg’oshin bilan qoplangan. Har bir cekciyada ikkita hoshiya yuqoriga va ikkitasi pastga qaratilgan, perforatorga ta’sir qiluvchi reaktiv kuchlarni oldini olish uchun. O’ kli perforatsiyada . Karotaj kabeli orkali uzunligi 1 metr,diametri 100 mm porox bilan zaryadlangan 10 pulat o’ kli perforator quduq ichiga tushiriladi.Bu perforator yo rdamida q atlam ichida 5-7 sm eriklar xosil q ilinadi. O’ kli perforator or q ali kolonna teshilganda ba`zan o’ klar kolonna teshigida q olib ketish i mumkin. Rasm 8.1. O’qli perforator vertical-egrichiziqli hoshiyalar bilan PVN-90 Torpedali perforaciya kabel orqali tushuriladi apparatlar bilan va diametri 22 mmli sochma snaryadlar bilan otiladi. B u snaryadlar kolonnani, c ement xalkasini va q atlam ichini yo radi. Birta snaryad portlovchi moddaning ichki zaryadi massasi 5 grammga teng. Apparat

sektsiyadan iborat bulib, xar bir seksiyada 2 ta gorizontal hoshiya mavjud . Snaryad detonator bilan ta`minlangan.Snaryad t o’ xtatilganda,ichki zaryad portlab, q atlamda yo ri q lar xosil b o’ lishiga olib keladi.Bir kameradagi portlovchi mo d da massasi 27 gr . teng. Q atlamdagi yo ri q lar uzunligi 100-160 mm. kanal diametri 22 mm. Bir metr q atlamda 4 ta teshik xosil q ilinadi,undan ortigida kolonna ge r metikligi buziladi. Rasm 8.2. Torpedali perforator Kum m ulyativ perforatsiya . O’ k va snaryadlar b o’ lmagan perforator yo rdamida kolonnada teshiklar xosil q ilinadi.PK deb shifrlanadi.Kumulyativ perforator konus uyumli zaryadlar bilan ta`minlangan b o’ lib, p o rtlovchi gaz o q imini quduq devoriga perpendikulyar tezlikda yuborish uchun muljallangan.Bu perforatorga preslangan poroshoksimon mo d da joylashtirilib, metall plastinka bilan q oplangan. Detonator yo rdamida zaryad portlaganda gaz o q imi yo ri l gan metall bilan katta tezlikda 10km/s ,3-5 ming MPa bosimda kolonnada teshiklar xosil q iladi.Zaryad massasi 24 gr b o’ lgan perforatrlar or q ali kolonnada 12 mm li teshik q umli q atlamda 200-250 mmli yo ri q lar xosil q ilinadi . Zaryad massasi 2 baravar oshganda perforator unumliligi 1.3-1.5 martaga oshadi. Q quduq chu q urligi 2000 m da teshik diametri 16-18 mm ni tashkil q iladi. Kumulyativ perforator ikki xil bo’ladi . 1.Korpusli 2.Korpussiz

Korpusli perforatorlar ikk xil diametrda ishlab chikariladi. 100 va 80 mmli.Perfor a tor hoshiyasi ga kumulyativ zaryad o’ rnatiladi. Otish ustanovkadagi eletr zanjir tutashuvi or q ali amalga oshiriladi. Bir marotoba otilganda 10-12 teshik xosil q ilinadi. Har bir kumulyativ perforatorlar gorizontal joylashtirilgan zaryadlardan tashkil topgan va ular korpusli va korpussizlarga bo’linadi. Korpusli perforatorlar qayta zaryadlashtilgandan so’ng kop marotoba qo’llanadi. Korpussiz esa bir martoba. Perforatorlarlar kabellar orqali quduqqa tushuriladi (kichik gabaritli perforatorlar NKQ orqali tushuriladi, va nasos kompressor quvurlar bilan ). Oxirgi vaziyatda portlash elektr impulssiz, rezin sharni NKQga tashash bilan bajariladi, portlovchi moddaga porshen kabi ta’sir ko’rsatadi. Portlovchi moddaning birta kummulyativ zaryadning massasi 25 - 50 gramni tashil qiladi. Kummulyativ perforatorning maksimal qalinligini ochish intervali 30 mgacha, torpedali perforatorniki - 1 м , o’qli perforatorniki - до 2,5 м . Va shu uchun kummulyativ perforatorlar ishi keng tarqalgan. Korpusli perforatorlar bir marotoba otishda 3,5 м etrgacha o’tish intervali, korpusli bir marotobali ishlovchi esa - 10 м etrgacha va korpussiz yoki lentali 30 metrgacha. Rasm 8.3. Korpusli kummulyativ perforatori ПК 105 ДУ : 1- portlovchi patron; 2 - shnur; 3 - zaryad; 4 - э lektruzatgich.

Suyuqlik-qum oqimli perforaciya . Suyuqlik va qum aralashmasi abraziv xossalariga ko'ra yo'naltirgichli mahsus perforator yordamida katta bosim ta'sirida bu aralashma haydalishi natijasida mustahkamlovchi quvur va cement halqasi kesilib, qatlamdan quduqqa yo'l ochiladi. U NKQ pastki qismiga o’rnatilgan bo’lib NKQga suyuqlik - qum apalashmasi yuqori bosimli agregatlar orqali haydaladi. Bu usulni qo’llashda abraziv material sifatida diametri 0,5 - 0,8 mm bo'lgan kvarts qumi ishlatiladi. Bu qumning suyuqlikdagi kontcentratsiyasi 50 - 100 g/dm 3 ni tashkil etadi. Suyuqlik - qum apalashmasini bir uzatgich orqali haydash tezligi 3 - 4 m/s. Bu holatda uzatgichdagi bosimlar ayirmasi 18,5 - 22 MPa va suyuqlik oqimi tezligi 200 - 300 metrga teng. Rasm 8.4. SQP uchun moslama АП -6 М : 1 - ко rpus; 2 – preslangan klapan uchun shar; 3 – nasadka bog’lamasi; 4 – to’sitgich; 5 – klapannig shari; 6 - xvostovik; 7 - markazlashtirgich

$Quduqni o’ zlashtirish metodlari Suyuqlik sathining bosimi quduq tubi bosimini xarakterlaydi va uni quyidagi usullar bilan pasaytirish mumkin: 1. Quduqni to`ldirib turgan loyli eritmani suvga almashtirish; 2. Suvni neft'ga almashtirish; 3. Suyuqlik sathini porshen' (svab) yordamida pasaytirish; 4. Quduqdagi suyuqlik zichligini aeratsiya yordamida kamaytirish. Kolonnada teshiklar xosil qilingandan so’ng, qatlamdan quduq ichiga suyuqlik kirishi uchun quduq tanasidagi bosim qatlamga nisbatan kamaytiriladi. Buning uchun quduq tanasidagi ogir eritma, engil eritma yoki gaz almashtiriladi. Bu jarayon quduqni o’zlashtirish deyiladi. Quduqni o’zlashtirish uchun bir necha xil metodlardan foydalaniladi: 1.Burgilash eritmasini engil eritma masalan suv bilan,suvni esa neft almashtirish. 2.Kolonnada siqilgan gaz orqali suyuqlikni chiqarish 3.Kolonnadagi suyuqlikni gaz yoki xavo bilan aralishtirilgan aralashma orqali chiqarish.Bu metod aeratsiya deyiladi. 4.Porshenlash.Quduq tanasidagi suyuqlik satxini kamaytirish. Quduqni o`zlashtirish usuli uning chukurligi va qatlam bosimi, uyumdagi mahsulot (neft' yoki gaz), katlam tog` jinslarining fizik xarakteristikasi va o`zlashtirish uchun zarur bo`lgan texnik vositalarga bog`lik. Quduqni o`zlashtirish albatta qatlam bosimini hisobga olib bajariladi. Tabiatda quyidagi holatlar uchrashi mumkin. 1. Pqat > Pgidrostatik Og`irlashtirilgan (zichligi 1,8:2,0 g\sm3) loyli eritma birdaniga suvga almashtiriladigan bo`lsa, mustahkamlovchi quvur deformatsiyaga uchrashi mumkin. SHuning uchun quduqdagi loyli eritma zichligi 0,3 g\sm 3 ga pastroq bo`lgan boshqa eritma bilan almashtirilib, shu tarzda sekin-asta suvga o`tiladi. Suv o`rnida ko`pikli eritma ishlatilishi yana ham afzalroq; chunki bu holda ko`pikli eritma kollektor o`tkazuvchanligini kamaytirmaydi.$ $2. Pqat = Pgidrostatik Bu holda loyli eritma darhol ko`pikli eritma bilan almashtirilishi mumkin. Nasos agregatlari suyuqlik sarflanish miqdorini 6 litr\sekunddan boshlab, syokin- asta 1,5:2 litr\sek.gacha tushiradi. SHundan keyin ham neft' yoki gaz oqimi paydo bo`lmasa, quduq tubini tozalash uchun ko`pik qatlamga haydaladi va 2-3 soatdan so`ng quduqni o`zlashtirish davom etdiriladi. 3. Pqat < Pgidrostatik Bu sharoitda quduqdagi suyuqlik ko`pirishi uchun sharoit yaratiladi. Buning uchun nasos-kompressor quvurlariga 2-3% kontsentratsiyali suv eritmasi hosil qiluvchi ko`pik aralashtirgich ulab tushiriladi. 8-10 soatdan so`ng quvur hamda quvur ortki qismiga bir vaqtning o`zida havo (gaz) haydaladi. Bunda ham quduq ishga tushmasa undagi suyuqlik syokin-asta gazga almashtiriladi. Quduqni o’zlashtirishdan oldin quduq ichiga NKQ kolonnasi tushirilib, quduq usti fontan armaturasi bilan jixozlanadi. Burgilash eritma yordamida o’zlashtirish . Quvurlar bo’shligiga engil eritma yuborilib, NKQ orqali ogir eritma chiqariladi.Quduq ichiga suvni,neftni yuborish uchun traktor eki avtomobilgan o’rnatilgan nasos agregatlari ko’llaniladi. Quduq bilan nasos diametri 60 mm li quvurlar orqali bog’lanadi.Quduqni o’zlashtirishda 2 ta manometr orqali o’zlashtirish nazorat qilinadi. Birinchi manometr nasos quvurida o’rnatilib, nasos ishini va quvur holatini nazorat qiladi, ikkinchi manometr quvurlar bo’shlig’ini nazorat qilish uchun o’rnatiladi. Quduqni siqilgan gaz yordamida o’zlashtirish . Quduqga gazni xaydash uchun kompressorlardan foydalanadi. Kompressor quduq quvurlari bo’shligiga bog’lanadi. Neft va gaz sanoatida UKP-80 kompressor ustanovkalaridan foydalaniladi.Bu ustanovka KP-80 porshenli kompressordan va V2-300 dizel dvigatilidan iborat. Bu qurilma KrAZ-219 va KrAZ-257 avtomobiliga o’rnatilgan.$ $UKP-80 podachasi 8 m/min. ga teng bo’lib, ishchi bosimi 8MPa yoki 80kgk/sm 2 teng, agregat umumiy massasi 16 tonnaga teng. Aeratsiya metodida nasosdan quduqga keladigan suv quvuridan tashkari, kompressordan keluvchi gaz quvuri xam o’tkaziladi. Suyuqlik va gaz maxsus aralashtirgich ejektorda aralashtiriladi va aralashma quvurlar bo’shligiga yuboriladi. Aralashtirgichda syuklik cirkulyaciyasi tiklangandan so’ng, aralashtirgichk а kompressor orqali gaz eki xavo yuboriladi. Gaz liniyasidagi bosim 3-5kg.k\sm 2 dan yuqori bo’lishi kerak, nasos liniyasidagi bosimdan.Aralashtirgichda gaz suyuklik bilan aralashtirilib,uni gazlashtiradi. Quduqga yuboriladigan gaz miqdori suyuqlikga nisbatan oshirib boriladi. Natijada quduq tubida bosim kamayib, qatlamdan quduq ichiga neft yoki gaz kirishini ta`minlaydi. Quduq fontanlanishni boshlaganda aralashmani yuborish to’xtatiladi. Quduq tubi jixozlanishi . Quduqlarning texnik holati ular tubining konstrukciyasi, mustaxkamlov tizmasining sementlash mustaxkamligi va sifati, quduq og’zi jixozlarining ishonchliligi va gyermetikligi – quduqlarni samarali o’zlashtirish, ularni uzoq muddat ishlatishning asosi hisoblanadi. Maxsuldor qatlamni mustaxkamlash usullari o’zlashtirish samaradorligiga, qatlamni boshlang’ich debiti ko’rsatkichi hamda Uning neftbyeruvchanligiga katta ta’sir ko’rsatadi. Ular qatlamni holati, xususiyatlari va quduq konstro’qsiyasi bilan aniqlanadi. Agar maxsuldor qatlam qattiq jinslardan iborat bo’lsa, masalan oxaktoshlardan va qatlam kesimida suvli qatlamchalar mavjud bo’lmasa, u holda Uni mustaxkamlovchi tizma bilan byerkitmasdan ochiq qoldirish mumkin. Bu holda ekspluatasion tizma maxsuldor qatlamni ustki yuzasigacha tushiriladi va sementlanadi, so’ngra maxsuldor gorizont burg’ilanadi (8.5.a rasm). Boshqa variantni ham qo’llash mumkin: maxsuldor qatlam yuqoridagi qatlamlar bilan birga burg’ilab ochiladi, so’ngra quduq devori qatlamni ustki yuzasigacha tushirilgan ekspluatasion tizma bilan mustaxkamlanadi (8.5.b rasm). Birinchi holat nisbatan qulay, cho’nki Uni bajarishda qatlamni sifatli ochish uchun zarur$

Neft qatlamlarini ochish va quduqni o’zlashtirish

30.11.2023

0

114.7119140625 KB

Похожие